კუბა

კუბაშ რესპუბლიკა
კუბაშ რესპუბლიკა República de Cuba; კუბა
	დევიზი: Patria o Muerte (ესპანური) ; „ოდაბადე ვარდა ღურა“
	ჰიმნი: ლა ბაიამესა; ↓; ;
	კუბაშ ორენი
ნანანოღა; (დო უკაბეტაში ნოღა)	ჰავანა; 23°08′ ოორ. გ. 82°23′ ბჟად. გ. /
ოფიციალური ნინა(ეფი)	ესპანური
თარობა	სოციალისტური რესპუბლიკა
ფართობი
მახორობა
ედპ (ჸუპ)	2010 ფასებათ
აგი (2007)	0.776 (მაღალი) (51-ა)
ვალუტა	კუბური პესო (CUP)
ბორჯიშ ორტყაფუ	(UTC-5 სთ.)
ქიანაშ კოდი	CUB
Internet TLD	.cu
ოტელეფონე კოდი	+53

კუბაშ რესპუბლიკა (ესპ. República de Cuba) — კოკი სახენწჷფო კარიბიშ ზუღაშ ღანჩოს. კუბაშ სახენწჷფო აკმოდირთუ თარი კოკიშე — კუბაშე, თაშნეშე ხუვენტუდიშე დო მუსხირენ არქიპელაგიშე. ქიანაშ ნანანოღა დო უდიდაში ნოღა ჰავანა. სიდიდათ მაჟირა ნოღა რე სანტიაგო-დე-კუბა.^[6]^[7] კუბაშ ოორუეშე იდვალაუფუ ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფი დო ბაჰამიშ კოკეფი, ბჟადალშე — მექსიკა, ობჟათეშე — კაიმანიშ კოკეფი დო იამაიკა, ობჟათე-ბჟაეიოლშე — ჰაიტი დო დომინიკარეფიშ რესპუბლიკა.

1492 წანას, ალმახანურ კუბაშ კოკის ქრისტეფორე კოლუმბიქ მიანჭჷ დო თინა ესპანეთიშ ომაფეშ ორხველობათ გჷმაცხადჷ. კუბა ესპანეთიშ ტერიტორიათ რდჷ მერჩქინელი 1898 წანაშ ესპანეთ-ამერიკაშ ლჷმაშახ, 1902 წანას ამერიკაშე ფორმალური ზოხორინალა მიღჷ. 1953-1959 წანეფს კუბაშ რევოლუცია მიშჷ, ნამუქჷთ ფულხენსიო ბატისტაშ დიქტატურა გათუ.^[8] რევოლუციაშ უკული გეგმიქიმინჷ ახალ თარობაქ ფიდელ კასტროშ ხემანჯღვერობათ. ალმახანური თარობაშ დემოკრატიაშ ინდექსი იფასებუ მუჭოთ „ავტორიტარული“.

კუბაშ მახორობა მეხოლაფირო აკმოდირთუ 11 მილიონშე უმოსი ადამიერშე; მახორობაშ მუდანობათ დო ტერიტორიათ რე კარიბიშ ღანჩოშ კოკი სახენწჷფოეფშე არძოშე დიდი. კუბარეფიშ კულტურა დო წეს-რჩქვანელობეფი აკმოდირთუ მუჭოთ აბორიგენი კათეფიშ, ტაინოეფიშ დო სობონეიეფიშ, თაშნეშე ესპანეთიშ იმპერიაშ დო აფრიკალი ჭკორეფიშ მონძალაშე, თაშნეშე თაქ დიდი გოლინა იღვენუ ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფწკჷმა სიარხოვექ.

კუბას წინგიერობაშ კოეფიციენტი აკმადგინანს 99,8%-ის,^[9]^[10] ჩქჷჩქჷეფიშ ღურაშ მაძირაფალი უმოსი დაბალი რე ვინდარო კანკალე გოვითარაფილ ქიანას,^[11] დო მახორობაშ თელარაშ ოშქაშე მუდანობა 77.64 რე.^[9]

ეტიმოლოგია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ჯოხოდვალა კუბა მოურს ტაინოშ კათაშ ნინაშე. თე ზიტყვაშ ზუსტი შანულობა ვარე რჩქინელი, მარა, დოხოლაფირო თინა შილებე გეჸვენჯიშობურო ითანგას: სოდეთ ჸოფიერი დიხეფი ბრელი რე (კუბაო) ^[12] ვარდა დიდი აკანი (კოაბანა).^[13] მარა, რენა მარკუალეფი, ნამუთ მითმირჩქინანა, ნამთა თის ჯოხო ქრისტეფორე კოლუმბიქ პორტუგალიას მადვალუ ანტიკური ნოღაშ კუბაშ პატიოცემელო გიოდჷ.^[14]^[15]

ისტორია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

კოლუმბიშახ[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ესპანარეფიშ მოულაშახ კუბა დოხორელი რდჷ ინდიელეფიშ ტომეფით. თარო მახორობას აკმადგინანს: ტაინოეფი, არავაკეფი, გუანახატაბეიეფი დო სობონეიეფი. ჯინჯიერი მახორობაშ ნოგორეფი ევროპალეფიშ მოულაშახ მუსხირენ ოშწანურათ ადრე მიგრირაფილეფი რენა მუჭოთ ოორუე, თეშ ობჟაღე ამერიკაშ კონტინენტიშე.^[16] ტაინოეფს კოკიშა უჯოხონა კაობანა.^[17] აბანობური მახორობა მეჸუნს მეორინჯალას, მეჩხომობას, ნადირუას დო შაყარუას.

ესპანური კოლონიზაცია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

დიეგო ველასკეს დე კუელიარი, კუბაშ კონკისტადორი

ქრისტეფორე კოლუმბიქ 1492^[18] წანაშ 12 გჷმათუთას მაართათ მორთჷ კოკიშა, ნამუსჷთ უკული გიადჷ გუანახანქ, დო უკული თიქ კუბაშ ოორუე-ბჟაეიოლ წყარპიჯიშა 27^[18] ან 28^[19]^[20] გჷმათუთას დართჷ თი აკანს, ნამუსჷთ ამდღა ბარაკოა ჯოხო. თიქ კოკი ესპანეთიშ ახალი ომაფეშ დორხველობათ გჷმაცხადჷ^[21] დო Isla Juana გიოდჷ ასტურიაშ პრინციშ ხუანიშ პატიოცემელო.^[22] 1511 წანას, დიეგო ველასკეს დე კუელიარიქ ბარაკოას მაართა ესპანური ოხორე ქჷდარსხუ. მალას გორჩქინდჷ შხვა ოხორეფქ ხოლო, თინეფს შქას ჰავანა კუბაშ მუმალი ნანანოღა, ნამუთ 1515 წანას დირსხუ. ესპანარეფქ თე პერიოდის დოხოლაფირო 100 000 აბანობური მახორუ ჭკორო ქიგირინეს, ნამუსჷთ ორქოშ ოგორუე ხანდეფშო გჷმირინუანდეს. კოკიშ ჯინჯიერი მახორობაშ დიდი ნორთიშ მოჯალაგუა გჷმიჭანუ ინფექციურ ლახარეფქ ხოლო, მუშენ-და თე ლახარეფიშ სააწმარენჯოთ ორთაშობური იუნიტეტი ვაუღუდეს.^[23] 1529 წანას, წითელე პატონეფიშ დო დიდ ბატონეფოშ გეშა კუბაშ მახორობაშ 2/3-აშ ღრა გჷმიჭანუ.^[24]^[25]

კუბა ესპანეთიშ დორხველობაშა დოხოლაფირო 400 წანა მიშმეშჷ (1511–1898). თიში ეკონომიკა თარო აკმოდირთუდჷ ოფუტეშ მეურნობაშ დო ოგვალე ოგორუეშე. კუბაშე ისრულებუდჷ შანქარიშ, ყავაშ დო თუთუმიშ ევროპაშა ექსპორტი, მოგვიანაფათ ოორუე ამერიკაშა ხოლო. მოხანდეთ გჷმირინუაფუდჷ აფრიკაშე მოჸონაფილი ჭკორეფი.

ლჷმა ზოხორინალაშო[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

1820-იან წანეფს, მიჟანსჷთ ესპანეთიშ იმპერიაშ ტერიტორიეფი ლათინურ ამერიკას ებუნტეს დო ზოხორინელი სახენწჷფოეფი გჷმოქიმინეს, კუბა მაფაშ ართგურობას ინარჩუნენდჷ. მარა, თაქ ხოლო მუთმოხვადუდჷ ზოხორინალაშო მორინეფი, ესპანეთიქ კუბას მეჩჷ დევიზი La Siempre Fidelísima Isla („ირო არძოშე ართგური კოკი“). თე ართგურობა მიშჷ კუბაშ მახორობაშ ესპანეთიშა ოვაჭარე დოჸუნალათ, თაშენეშე თინეფი ღებულენდეს კორსანტობაშე დო ჭკორეფიშ ბუნტარკიაშე თხილუას.

ვითწანამი ლჷმა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

1868 წანაშ ებუნტუაშ მოტივი, ნამუსჷთ კარლოს მანუელ დე სესპედესი ხემანჯღვერენდჷნ, ეპანეთიშე ზოხორინალა რდჷ. სესპედესი — შანქარიშ პლანტაციაშ მაღვენჯი, კუბაშ ზოხორინალაშო ოლჷმეთ ჭკოლარეფს ადუდიშულენდჷ. 1868 წანაშ 27 ქირსეთუთას, თიქ გიშაშქუ ზოჯუა ჭკორალაშ გოუქვაფაშე არძო თინეფშო, მით ოურდუმე ნინალაშა მიშმეშჷნ.^[26] 1868 წანაშ ებუნტუაქ გეგნორთჷ კონფლიქტშა, ნამუთ რჩქინელი რდჷ მუჭოთ ვითწანამი ლჷმა. ააშქ ვაღიარჷ კუბაშ ახალი თარობა, თაშ მიქცუ ლათინურ დო ევროპულ ბრელი ქიანაქ ხოლო.^[27] ლმაქ 1878 წანას, ხანხონიშ პაქტით გეთუ, ნამუთჷთ კუბაქ ფართო ავტონომია მიღჷ. 1879 –1880 წანეფს, კუბარ პატრიოტიქ კალიქსტო გარსიაქ აწარმჷ ვაწჷმოძინელი, მაჟირა ლჷმა ზოხორინალაშო, ნამუთ რჩქინელი რე მუჭოთ ჭიჭე ლჷმა.^[28]

თაშნეშე ქოძირით[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

რესურსეფი ინტერნეტის[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

Cuba, ტურისტული მანჯღვერე Wikivoyage-ს
კუბაშ თარობა
კუბაშ ატლასი wikimedia-შე
სახენწჷფო მადუდეეფი დო მინისტრეფიშ კაბინეტიშ მაკათურეფი Archived 2012-05-15 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
Cuba entry at The World Factbook Archived 2011-10-24 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
Cuba from UCB Libraries GovPubs
Cuba at the Open Directory Project Archived 2012-01-18 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
Map of Cuba (Political) 1994 C.I.A./Univ. of Texas, Austin
Welcome To Cuba — ფოტოკოლაჟი ჟურნალ Life-შე Archived 2012-01-02 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
fotopedia.com კუბაშ ფოტოეფი
„ლათინური ამერიკაშ რკუეფი:ააშ-კუბაშ ურთიართობეფი“, a comprehensive resource part of a website created by Dr. Antonio Rafael de la Cova of Indiana University.

სქოლიო[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

↑ Cuban Peso Bills. Central Bank of Cuba. კითხირიშ თარიღი: 2009-09-07.
↑ National symbols. Government of Cuba. კითხირიშ თარიღი: 2009-09-07.
↑ Government type (most recent) by country, Nationmaster.com
↑ Anuario Estadístico de Cuba 2010, Oficina Nacional de Estadísticas, República de Cuba. Accessed on September 30, 2011.
↑ http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Tables.pdf
↑ თომას, ჰაგი (March 1971). Cuba; the Pursuit of Freedom. New York: Harper & Row. ISBN 0060142596.
↑ Thomas, Hugh (1997). The Slave Trade: The Story of the Atlantic Slave Trade, 1440–1870. New York, NY: Simon & Schuster. ISBN 0684835657.
↑ Remarks of Senator John F. Kennedy at Democratic Dinner, Cincinnati, Ohio. John F. Kennedy Presidential Library & Museum — Jfklibrary.org (1960-10-06). კითხირიშ თარიღი: 2010-11-07.
↑ ^9.0 ^9.1 CIA — The World Factbook. Cia.gov. კითხირიშ თარიღი: 2011-09-30.
↑ unstats | Millennium Indicators. Mdgs.un.org (2010-06-23). კითხირიშ თარიღი: 2010-11-07.
↑ CIA World Factbook. Cia.gov. კითხირიშ თარიღი: 2011-09-30.
↑ Alfred Carrada, The Dictionary of the Taino Language (plate 8)
↑ Dictionary — Taino indigenous peoples of the Caribbean Dictionary --
↑ Augusto Mascarenhas Barreto: O Português. Cristóvão Colombo Agente Secreto do Rei Dom João II. Ed. Referendo, Lissabon 1988. English: The Portuguese Columbus: secret agent of King John II, Palgrave Macmillan, ISBN 0-333-56315-8
↑ da Silva, Manuel L. and Silvia Jorge da Silva. (2008). Christopher Columbus was Portuguese, Express Printing, Fall River, MA. 396pp. ISBN 978-1-60702-824-6.
↑ Ramón Dacal Moure, Manuel Rivero de la Calle (1996). Art and archaeology of pre-Columbian Cuba. University of Pittsburgh Press, ხს. 22. ISBN 082293955X.
↑ Taino Name for the Islands. Indio.net. კითხირიშ თარიღი: 2010-11-07.
↑ ^18.0 ^18.1 Ted Henken (2008). Cuba: a global studies handbook. ABC-CLIO, ხს. 30. ISBN 9781851099849. (gives the landing date in Cuba as October 27)
↑ Cuba Oficina Del Censo (2009). Cuba: Population, History and Resources 1907. BiblioBazaar, LLC, ხს. 28. ISBN 9781110288182. (gives the landing date in Cuba as October 28)
↑ These are Julian calendar dates.
↑ Gott, Richard (2004). Cuba: a new history. New Haven, Conn.: Yale University Press, ხს. 13. ISBN 0300104111.
↑ Andrea, Alfred J. (2005). "Letter by Christopher Columbus concerning recently discovered islands", The Human Record. Houghton Mifflin Company, ხს. 8. ISBN 0618370404.
↑ Diamond, Jared M. (1998). Guns, Germs, and Steel: The Fates of Human Societies. New York, NY: W.W. Norton & Co. ISBN 0393038912.
↑ Byrne, Joseph Patrick (2008). Encyclopedia of Pestilence, Pandemics, and Plagues: A-M. ABC-CLIO, ხს. 413. ISBN 0313341028.
↑ J. N. Hays (2005). "Epidemics and pandemics: their impacts on human history". p.82. ISBN 1-85109-658-2
↑ Chomsky, Carr დო Smorkaloff 2003
↑ Historia de las Guerras de Liberación de Cuba.
↑ The Little War (La Guerra Chiquita).

ათე სტატია მერკე რე.
თქვა შეგილებუნა ქიმეხვარათ ვიკიპედიას დო გაგშათინათ დო გახვეიანათინ.

[1] Cuban Peso Bills. Central Bank of Cuba. კითხირიშ თარიღი: 2009-09-07.

[2] National symbols. Government of Cuba. კითხირიშ თარიღი: 2009-09-07.

[3] Government type (most recent) by country, Nationmaster.com

[cubastat2010-4] Anuario Estadístico de Cuba 2010, Oficina Nacional de Estadísticas, República de Cuba. Accessed on September 30, 2011.

[5] ttp://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Tables.pdf

[6] თომას, ჰაგი (March 1971). Cuba; the Pursuit of Freedom. New York: Harper & Row. ISBN 0060142596.

[7] Thomas, Hugh (1997). The Slave Trade: The Story of the Atlantic Slave Trade, 1440–1870. New York, NY: Simon & Schuster. ISBN 0684835657.

[8] Remarks of Senator John F. Kennedy at Democratic Dinner, Cincinnati, Ohio. John F. Kennedy Presidential Library & Museum — Jfklibrary.org (1960-10-06). კითხირიშ თარიღი: 2010-11-07.

[autogenerated1-9] 9.0 ^9.1 CIA — The World Factbook. Cia.gov. კითხირიშ თარიღი: 2011-09-30.

[10] unstats | Millennium Indicators. Mdgs.un.org (2010-06-23). კითხირიშ თარიღი: 2010-11-07.

[11] CIA World Factbook. Cia.gov. კითხირიშ თარიღი: 2011-09-30.

[12] Alfred Carrada, The Dictionary of the Taino Language (plate 8)

[13] Dictionary — Taino indigenous peoples of the Caribbean Dictionary --

[14] Augusto Mascarenhas Barreto: O Português. Cristóvão Colombo Agente Secreto do Rei Dom João II. Ed. Referendo, Lissabon 1988. English: The Portuguese Columbus: secret agent of King John II, Palgrave Macmillan, ISBN 0-333-56315-8

[15] Silva, Manuel L. and Silvia Jorge da Silva. (2008). Christopher Columbus was Portuguese, Express Printing, Fall River, MA. 396pp. ISBN 978-1-60702-824-6.

[16] Ramón Dacal Moure, Manuel Rivero de la Calle (1996). Art and archaeology of pre-Columbian Cuba. University of Pittsburgh Press, ხს. 22. ISBN 082293955X.

[17] Taino Name for the Islands. Indio.net. კითხირიშ თარიღი: 2010-11-07.

[Henken2008-18] 18.0 ^18.1 Ted Henken (2008). Cuba: a global studies handbook. ABC-CLIO, ხს. 30. ISBN 9781851099849. (gives the landing date in Cuba as October 27)

[19] Cuba Oficina Del Censo (2009). Cuba: Population, History and Resources 1907. BiblioBazaar, LLC, ხს. 28. ISBN 9781110288182. (gives the landing date in Cuba as October 28)

[20] These are Julian calendar dates.

[21] Gott, Richard (2004). Cuba: a new history. New Haven, Conn.: Yale University Press, ხს. 13. ISBN 0300104111.

[22] Andrea, Alfred J. (2005). "Letter by Christopher Columbus concerning recently discovered islands", The Human Record. Houghton Mifflin Company, ხს. 8. ISBN 0618370404.

[23] Diamond, Jared M. (1998). Guns, Germs, and Steel: The Fates of Human Societies. New York, NY: W.W. Norton & Co. ISBN 0393038912.

[24] Byrne, Joseph Patrick (2008). Encyclopedia of Pestilence, Pandemics, and Plagues: A-M. ABC-CLIO, ხს. 413. ISBN 0313341028.

[25] J. N. Hays (2005). "Epidemics and pandemics: their impacts on human history". p.82. ISBN 1-85109-658-2

[ChomskyCarrSmorkaloff2003pp115-117-26] Chomsky, Carr დო Smorkaloff 2003

[27] Historia de las Guerras de Liberación de Cuba.

[28] The Little War (La Guerra Chiquita).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]