დინორეშა გინულა

ბელგია

რსხილეფიშ რედაქტირაფა
ვიკიპედიაშე
ბელგიაშ ომაფე

ბელგია
ბელგიაშ
შილა
დევიზი: 
მარგ. „ჭყანა ართობას რე“
ჰიმნი: 
ბელგიაშ ორენი
ნანანოღა
(დო უკაბეტაში ნოღა) 		ბრიუსელი

50°51′ ოორ. გ. 4°21′ ელ. გ. / 

ოფიციალური ნინა(ეფი)
რელიგია
(2023)
თარობა ფედერალური საპარლამენტო კონსტიტუციური მონარქია[1]
 -  მონარქი ფილიპე
 -  პრემიერ-მინისტრი ბარტ დე ვევერი
ფართობი
 -  გვალო 30,689[2] კმ2 (136-ა)
 -  წყარი (%) 0.64 (2022)[3][4]
მახორობა
 -  2025 ფასებათ 11,825,551[5] (82-ა)
 -  მეჭედალა 385 ად/კმ2 (35-ა)
ედპ (ჸუპ) 2025 ფასებათ
 -  გვალო $889.833 მილიარდი[6] (37-ა)
 -  ართ მახორუშე $75,187[6] (20-ა)
აგი (2023) 0.951[7] (10-ა)
ვალუტა ევრო (€) (EUR)
ბორჯიშ ორტყაფუ UTC+1
 -  ზარხულიშ (DST) +2 (UTC)
ქიანაშ კოდი BE
Internet TLD .be[კომ. 1]
ოტელეფონე კოდი +32

1შილაშ ოფიციალური პროპორციეფი რე 13:15 მარა ოშა-გოშათ ჩქჷ; 2:3 ვარ-და მოგვენი პროპორციეფი უმოსი შხირი რე.
2 ბირუსელიშ რეგიონი რე დე ფაქტო ნანანოღა, მარა ნოღა ბრიუსელიშ მუნიციპალიტეტი რე დე იურე ნანანოღა.[8]

Map
ბელგიაშ რუკა

ბელგია (გერმ. Belgienⓘ; ნიდერლ. Belgiëⓘ; ფრანგ. Belgiqueⓘ) ოფიციალური ჯოხოდვალა ბელგიაშ ომაფე (გერმ. Königreich Belgienⓘ; ნიდერლ. Koninkrijk Belgiëⓘ; ფრანგ. Royaume de Belgiqueⓘ) — სახენწჷფო ევროპაშ ოორუე-ბჟადალშე. იდვალუაფუ დაბალი დიხეფიშ ჯოხოთ ჩინებული წყარპიჯიშ რზენ რეგიონს, ოორუეშე უხურგანს ნიდერლანდეფი, ბჟაეიოლშე — გერმანია, ობჟათე-ბჟაეიოლშე — ლუქსემბურგი, ობჟათეშე — საფრანგეთი, ბჟადალშე ომძღჷ ოორუეშ ზუღა. ბელგიაშ ფართობი რე 30,689კმ2[2], მახორობაშ მუდანობა — 11.8 მილიონშე უმოსი;[5] მახორობაშ მეჭედალა 383კმ2-ის, ნამუ მაძირაფალით მოსოფელს მა-22-ა აბანს იკენს, ევროპას — მა-6-ას. ქიანაშ ნანანოღა დო მეგაპოლისი რე ბრიუსელი;[კომ. 2] შხვა კაბეტი ნოღეფი რე: ანტვერპენი, გენტი, შარლერუა, ლიეჟი, ბრიუგე, ნამიური დო ლიუვენი.

ბელგია რე საპარლამენტო კონსტიტუციური მონარქია რთული ფედერალური სისტემათ, ნამუთ რეგიონულ დო ნინაშურ ოსხირეფშა რე გეგაფილი. ქიანა დორთილი რე სუმ მაღალავტონომიურ რეგიონო:[10] ოორუეშე მადვალი ფლამანდური რეგიონი (ფლანდრია), ობჟათეშე მადვალი ვალონური რეგიონი (ვალონია) დო ოშქაშეთ მადვალი ბრიუსელიშ ნანანოღაშ რეგიონი.[11] თაშნეშე ბელგიას ჟირი ნინაშური ჯარალუა რე: ნიდერლანდურნინამი ფლამანდური ჯარალუა, ნამუთ ქიანაშ მახორობაშ მეხოლადირო 60 პროცენტის აკმადგინანს დო ფრანგულნინამი ფრანგული ჯარალუა,[კომ. 3] ნამუთ მახორობაშ მეხოლაფირო 40 პროცენტის აკმადგინანს; ბჟაეიოლ კანტონეფს ოხორანს მორჩილი გერმანულნინამი ჯარალუა, ნამუთ მახორობაშ მეხოლაფირო ართ პროცენტის აკმადგინანს. ბელგიაშ ნინაშური ანდაკორობუანობა დო თიწკჷმა მერსხილი პოლიტიკური კონფლიქტეფი მიშეძირე თიში გამაგალაშ რთულ სისტემას, ნამუთ ამშვი გინორთელი თარობაშე აკმოდირთუ. ბელგია რე წუმოძინელი ქიანა წუმოძინელი მაღალმიშნაველამი ეკონომიკათ. ბელგია რე ევროპაშ რსხუშ ამშვი დჷმარსხუაფალი მაკათურშე ართ-ართი, ნანანოღა ბრიუსელი — ევროპაშ რსხუშ ფაქტობური ნანანოღა რე, სოდე იდვალუაფუ ევროპული კომისიაშ, ევროპაშ რსხუშ სხუნუშ, ევროპული სხუნუშ ოფიციალური შტაბ-ორენეფი დო ევროპაშ პარლამენტიშ ჟირი ორენიშე ართ-ართი (მაჟირა სტრასბურგის რე). თაშნეშე ბრიუსელს იდვალაუფუ ანდა კაბეტი ერეფოშქაშე ორგანიზაციაშ, სამანგათ, ნატოშ შტაბ-ორენი.[კომ. 4]

ჯვეშო თეხანური ბელგიაშ ტერიტორია ბელგეფიშ გამაგალაშ გიმე რდჷ, ჯვ. წ. I ოშწანურაშ შქა წანეფს ანექსირებულქ იჸუ რომიშ იმპერიაშა. შქა ოშწანურეფს ბელგიაშ ცენტრალური ორენი თის ელაზჷმაფათ გოპეულერო გჷნმართინუანდუ დო კომერციულოთ დო პოლიტიკუროთ არსხუაუდჷ უმოსი კაბეტი მეძობელეფს; ბელგია კაროლინგეფიშ იმპერიაშ, უკული საღორონთო რომიშ იმპერიაშ დო მოგვიანეთ ბურგუნდიაშ ნიდერლანდეფიშ ნორთი რდჷ. ჰაბსბურგეფიშ ესპანეთიშ (1556–1714), ავსტრიაშ ჰაბსბურგეფიშ (1714–1794) დო რევოლუციური საფრანგეთიშ (1794–1815) გამაგალაშ უკული, თეხანური ბელგიაშ კაბეტი ნოროთი 1815 წანაშ ვენაშ კონგრესიშ უკული ნიდერლანდეფიშ გოართოიანაფილი ომაფეშა მიშმეშჷ. შხვადოშხვა ევროპული ნძალეფიშით ოშწანურეფიშ განწეხანს ნირზიშ დო კონტროლიშ უკული ბელგიაქ „ევროპაშ ბურჯაფიშ ვეშ“ ჯოხო მიპალჷ,[13] ნამუქჷთ XX ოშწანურას ჟირხოლო მოსოფელიშ ლჷმაშ შედეგო ხოლო უმოსო გეჭყანიერუ.

ზოხორინელი ბელგიაქ 1830 წანას, ბელგიაშ რევოლუციაშ უკული გიჭყჷ. მა-19 ოშწანურას რდჷ ინდუსტრიული რევოლუციაშ ართ-ართი პირველი მაკათური[14][15] და კონტინენტურ ევროპას პირველი ქიანა, ნამუქჷთ ინდუსტრიალიზებულო გჷნირთუნ.[16] მა-20 ოშწანურაშ დაჭყაფუშო ბელგიას მუსხირენი კოლონია უღუდჷ, გიშაკერზაფილო ბელგიაშ კონგო დო რუანდა-ურუნდი,[17][კომ. 5] ნამუეფქჷთ ზოხორინალა 1960 დო 1962 წანეფს მიპალუეს.[19] მა-20 ოშწანურაშ მაჟირა ნორთიქ ეიშანუ ჰოლანდიურნიანამ დო ფრანგულნინამ მახორობაშ შქას მაძინე აშაბანძღინით, ნამუსჷთ ხე ქეშუნწყუ პოლიტიკურ კულტურაქ დო ფლანდრიაშ დო ვალონიაშ უწორწე ეკონომიკურ წუმოძინაქ. თექ გჷმიჭანუ მუზმარენი ფართომასშტური სახენწჷფო რეფორმა, თინეფს შქას 1970-1993 წანეფს, უნიტარულ სტრუქტურაშე ფედერალურშა გინულა. შონთი იგჷნძორებუ მიმალი რეფორმეფიშ უმკუჯინალო; ქიანა ფლამანდიარეფს შქას ჸონიერი სეპარატისტულ გენწყუეფს, ონირზე ნინაშურ კანონეფს,[20] დო ფრაგმენტულ პოლიტიკურ ლანდშაფტის ათმოხვადუ, ნამუქჷთ 2010 წანაშ ფედერალურ გიშაგორუეფიშ უკული თარობაშ გჷმოქიმინუაშ რეკორდული 589 დღა გჷმიჭანუ.[21]

ჯოხოდვალა

[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
  • ოფიციალური: ბელგიაშ ომაფე. ფრანგულო - Royaume de Belgique; ნიდერლანდურო - Koninkrijk Belgie.
  • ეტიმოლოგია მოურს ბელგეფიშ კელტურ ტომეფშე.

გეოგრაფია

[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ბელგია იდვინუაფუ ბჟადაალ ევროპას, რე ევროკავშირიშ მაკათური. ომძღჷ ქიანეფი: საფრანგეთი, ნიდერლანდეფი, გერმანია.

ბელგიას უკჷნებუ 30.510 კვ.კმ.

სახენწჷფო

[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
  • პოლიტიკური სისტემა - კონსტიტუციურ მონარქიაშ თუდო ფედერალური ოპარლამენტე დემოკრატია.
  • სახენწჷფოშ მოდუდე რე საქს-კობურგ-გოთაშ დინასტია. ბელგიაშ მაფეფი: 1831 - ლეოპოლდ I, 1865 - ლეოპოლდ II, 1900 - ალბერტ I, 1934 - ლეოპოლდ III, 1951 - ბოდუენ I, 1993 წანაშე - ალბერტ II (ALBERT II).
  • კანონიშდუმადვალუ ორგანო რე ჟირპალატამი პარლამენტი.
  • ადმინისტრაციული დორთუალა 1989 წანაშე ქიანაქ გინიკეთ ფედერაციულ სახენწჷფოთ, ნამუშა მიშურს 3 სუბიექტ, ბრიუსელ, ვალონია დო ფლანდრია.

დემოგრაფია

[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
  • ქიანაშ მახორობა რე 10,3 მლნ (2003), თაურეშე 58% ფლანდრიალეფი, 31% ვალონეფი.
  • ნინეფი - ფრანგული (40%, ვალონური დიალექტი) დო ნიდერლანდური (60%, ფლამანდური დიალექტი). მახორობაშ 11% ჟირნინამი რე.
  • რელიგია - კათოლიციზმ (75%), პროტესტანტიზმ 20%.
  • ნოღეფი (ვითოში) - ბრიუსელი (1,008), ანტვერპენი (457), გენტი (222), შარლერუა (201), ლიეჟი (184), ბრიუგე (117)

კომენტარეფი

[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
  1. ↑ .be რე ბელგიაშ ჟილენ დონეშ ერუანული დომენი. თაშნეშე გჷმირინაუფუ დომენი .eu, ანდანე ნააზარუ რე ევროპაშ რსხუშ შხვა მაკათურ ქიანეწკჷმა.
  2. ↑ ბრიუსელიშ ნანანოღაშ რეგიონი, ნამუშ მეტროპოლიტენიშ ტერიტორია იკათუანს მუშჸურე ნოღა ბრიუსელს დო 18 ზოხორინელ მუნიციპალურ ართულს, 1,700,000-შე უმოსი ადამიერი ოხორანს, მარა ბელგიაშ სტატისტიკაშ ნინალა თე ართულეფს მოზოგ-მოზოგო ეთმეჭარუნს.[9]
  3. ↑ ჯოხოდვალა „ფრანგული ჯარალუა“ შანენს ფრანკოფონი ბელგიარეფს დო ვართ ბელგიას მახორუ ფრანგეფს. მუჭოთ თაში, ბელგიაშ ფრანგული ჯარალუა საარგამოთ კანკალეშა ინგლისურო ითანგუ მუჭოთ „ბელგიაშ ფრანგულნინამი ჯარალუა“.[12]
  4. ↑ ბელგია ანდა ერეფოშქაშე ორგანიზაციაშ მაკათური ვარ-და აფილირებული მაკათური რე, თინეფს შქას ACCT, AfDB, AsDB, ავსტრალიაშ ბუნა, ბენილუქსი, BIS, CCC, CE, CERN, EAPC, EBRD, EIB, EMU, ESA, EU, FAO, G-10, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDA, IDB, IEA, IFAD, IFC, IFRCS, IHO, ILO, IMF, IMO, IMSO, Intelsat, Interpol, IOC, IOM, ISO, ITU, MONUSCO (მათოლორე), NATO, NEA, NSG, OAS (მათოლორე), OECD , OPCW, OSCE, PCA, UN, UNCTAD, UNECE, UNESCO, UNHCR, UNIDO, UNMIC, UNMOGIP. UNRWA, UNTSO, UPU, WADB (ვარეგიონალური), WEU, WHO, WIPO, WMO, WTrO, ZC.
  5. ↑ 1885-1908 წანეფს კონგოშ დუდიშული სახენწჷფოს, ნამუთ ბელგიაშ მაფა ლეოპოლდ II-შ პიჯული დორველუას რდჷნ, ფართას რდჷ მოდვალირი უდუნდობეფი დო ლახარა; ევროპას ჯარალობური აშონთაფაშ უმკუჯინალო ბელგიაქ თე ტერიტორიაშ ანექსია იქჷ მუჭოთ კოლონიან თეშ.[18]

სქოლიო

[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
  1. ↑ Government type: Belgium. The World Factbook. CIA. კითხირიშ თარიღი: 19 December 2011.
  2. ↑ 2.0 2.1 Land use according to the land register (en). Statbel (16 November 2023). კითხირიშ თარიღი: 31 July 2024.
  3. ↑ Land use (en). Statbel (15 September 2023). კითხირიშ თარიღი: 31 July 2024.
  4. ↑ Surface water and surface water change. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). კითხირიშ თარიღი: 11 October 2020.
  5. ↑ 5.0 5.1 On 01 January 2025, Belgium had 11,825,551 inhabitants (en). Statbel (11 June 2025). კითხირიშ თარიღი: 8 July 2025.
  6. ↑ 6.0 6.1 World Economic Outlook Database, October 2024 Edition. (Belgium). International Monetary Fund. კითხირიშ თარიღი: 17 February 2025.
  7. ↑ Human Development Report 2025. United Nations Development Programme (6 May 2025). კითხირიშ თარიღი: 6 May 2025.
  8. ↑ (May 2014) The Belgian Constitution. Brussels, Belgium: Belgian House of Representatives, ხს. 63. 
  9. ↑ Statbel the Belgian statistics office. კითხირიშ თარიღი: 6 January 2015.
  10. ↑ Pateman, Robert and Elliott, Mark (2006). [[[:თარგი:GBurl]] Belgium]. Benchmark Books. p. 27. ISBN 978-0-7614-2059-0
  11. ↑ (May 2014) The Belgian Constitution. Brussels, Belgium: Belgian House of Representatives, ხს. 5. „Article 3: Belgium comprises three Regions: the Flemish Region, the Walloon Region and the Brussels Region. Article 4: Belgium comprises four linguistic regions: the Dutch-speaking region, the French-speaking region, the bilingual region of Brussels-Capital and the German-speaking region.“ 
  12. ↑ Belgium - French speaking community. კითხირიშ თარიღი: 2024-09-30.
  13. ↑ Haß, Torsten (17 February 2003). Rezension zu (Review of) Cook, Bernard: Belgium. A History (de). FH-Zeitung (journal of the Fachhochschule). ISBN 978-0-8204-5824-3. „die Bezeichnung Belgiens als "the cockpit of Europe" (James Howell, 1640), die damals noch auf eine kriegerische Hahnenkampf-Arena hindeutete“ —The book reviewer, Haß, attributes the expression in English to James Howell in 1640. Howell's original phrase "the cockpit of Christendom" became modified afterwards, as shown by:
    *Carmont, John. The Hydra No.1 New Series (November 1917)—Arras And Captain Satan. War Poets Collection. Napier University's Business School. კითხირიშ თარიღი: 24 May 2007.—and as such coined for Belgium:
    *Wood, James (1907). Nuttall Encyclopaedia of General Knowledge—Cockpit of Europe. ციტატა: „Cockpit of Europe, Belgium, as the scene of so many battles between the Powers of Europe.“ კითხირიშ თარიღი: 24 May 2007. (See also The Nuttall Encyclopaedia)
  14. ↑ Fitzmaurice, John (1996). New Order? International models of peace and reconciliation—Diversity and civil society. Democratic Dialogue Northern Ireland's first think tank, Belfast, Northern Ireland, UK. კითხირიშ თარიღი: 12 August 2007.
  15. ↑ Belgium country profile. EUbusiness, Richmond, UK (27 August 2006). კითხირიშ თარიღი: 12 August 2007.
  16. ↑ Industrial Revolution | Definition, History, Dates, Summary, & Facts | Britannica (en) (2024-12-11). კითხირიშ თარიღი: 2025-02-01.
  17. ↑ Karl, Farah (1999). Chapter 27. The Age of Imperialism (Section 2. The Partition of Africa). World History II. Appomattox Regional Governor's School (History Department), Petersburg, Virginia, US. კითხირიშ თარიღი: 16 August 2007.
  18. ↑ Gerdziunas, Benas. “Belgium's genocidal colonial legacy haunts the country's future“, 17 October 2017. კითხირიშ თარიღი: 22 June 2021. 
  19. ↑ Braeckman, Colette (1 June 2021). Belgium's role in Rwandan genocide. კითხირიშ თარიღი: 20 January 2022.
  20. ↑ Buoyant Brussels. Bilingual island in Flanders. UCL. კითხირიშ თარიღი: 5 June 2016.
  21. ↑ “Belgian government sworn in, ending 18-month crisis“, Expatica, 6 December 2011. კითხირიშ თარიღი: 8 December 2011. 
ძ • ს • რ
მაკათური
ქიანეფი
შილა: ავსტრია ავსტრია · შილა: ბელგია ბელგია · შილა: ბულგარეთი ბულგარეთი · ხორვატიაშ შილა ხორვატია · შილა: გერმანია გერმანია · შილა: დანია დანია · შილა: ესპანეთი ესპანეთი · შილა: ესტონეთი ესტონეთი · შილა: ირლანდიაშ რესპუბლიკა ირლანდიაშ რესპუბლიკა · იტალიაშ შილა იტალია · შილა: კვიპროსი კვიპროსი · ლატვია · ლიეტუვაშ შილა ლიეტუვა · ლუქსემბურგიშ შილა ლუქსემბურგი · მალტაშ შილა მალტა · შილა: ნიდერლანდეფი ნიდერლანდეფი · შილა: პოლონეთი პოლონეთი · შილა: პორტუგალია პორტუგალია · შილა: რუმინეთი რუმინეთი · საბერძნეთიშ შილა საბერძნეთი · შილა: საფრანგეთი საფრანგეთი · სლოვაკეთიშ შილა სლოვაკეთი · სლოვენიაშ შილა სლოვენია · შილა: უნგრეთი უნგრეთი · ფინეთიშ შილა ფინეთი · შვედეთიშ შილა შვედეთი · შილა: ჩეხეთი ჩეხეთი
ოფიციალური კანდიდატეფი
პოტენციური კანდიდატეფი
ჸოფილი მაკათურეფი
გორილი რე "https://xmf.wikipedia.org/w/index.php?title=ბელგია&oldid=242509"-შე