ლიეტუვა

ლიეტუვაშ რესპუბლიკა
ლიეტუვაშ რესპუბლიკა Lietuvos Respublika; ლიეტუვა
	ჰიმნი: Tautiška giesmė; ერუანული ბირა; ;
	ლიეტუვაშ ორენი
ნანანოღა; (დო უკაბეტაში ნოღა)	ვილნიუსი; 54°41′ ოორ. გ. 24°19′ ელ. გ. /
ოფიციალური ნინა(ეფი)	ლიეტუვური
რელიგია	79.4% ქირსიანობა 74.2% კათოლიციზმი; 5.2% შხვა ქირსიანეფი; ; 6.1% ვა რელიგიური; 0.8% შხვა; 13.7% უგამუ; ;
თარობა	უნიტარული გვერდო საპრეზიდენტო რესპუბლიკა
ფართობი
მახორობა
ედპ (ჸუპ)	2021 ფასებათ
აგი (2019)	0.882 (34-ა)
ვალუტა	ევრო (€) (EUR)
ბორჯიშ ორტყაფუ	UTC+2
ქიანაშ კოდი	LT
Internet TLD	.lt
ოტელეფონე კოდი	+370

ლიეტუვა (ლიეტ. Lietuva), ოფიციალურო ლიეტუვაშ რესპუბლიკა (ლიეტ. Lietuvos Respublika) — სახენწჷფო ოორუე ევროპას, ფართობით დო მახორობათ ბალტიაშ ზუღაშ პიჯიშ ქიანეფშე არძაშე უკაბეტაში ქიანა რე. იდვალუაფჷ ბალტიაშ ზუღაშ ობჟათე-ბჟაეიოლ წყარპიჯიშ მანგას, შვედეთიშ დო დანიაშ ბჟაეიოლჸურე. ფართობი 65,3 კმ². ოორუეჸურეშე უხურგანს ლატვია (453 კმ), ბჟაეიოლჸურეშე დო ობჟათეჸურეშე — ბელარუსი (502 კმ), ობჟათეჸურეშე — პოლონეთი (91 კმ), ობჟათე-ბჟადალჸურეშე — რუსეთიშ ექსკლავი (კალინინგრადიშ ოლქი, 227 კმ), ბჟადალჸურეშე — ბალტიაშ ზუღა (99 კმ).

2019 წანაშ ეჭარუაშ მუნაჩემეფით, ლიეტუვაშ რესპუბლიკას 2 791 903 ადამიერი ოხორანს. ქიანაშ უდიდაში ნოღა დო ნანანოღა რე — ვილნიუსი. მახორობაშ დიდ ნორთის ლიეტუვარეფი აკმადგინანა, ნამუეფით ლიეტუვურ ნინაშა რაგადანა. მორწუმე ლიეტუვარეფი უმენტაშო კათოლიკეეფი რენა. ლიეტუვარეფიშ ეთნიკური გჷმოქიმინუაშ თარ ბირთვის აკმადგინანდეს შხვადოშხვა მეჩხოლარე დო დიხამოხანდე ბალტიალი ტომეფი. ლიეტუვაშ რესპუბლიკაშ ოფიციალური ნინა რე ლიეტუვური ნინა, ნამუთ ორხველჷ ინდოევროპულ ნინეფიშ ფანიაშ ბალტიკურ ბუნას.

ადამიერიშ რინაშ უჯვეშაში ნოქური ლიეტუვაშ ტერიტორიას ორხველჷ ქუაშ ხანას (ჯვეშ წანეფიშეჭარუაშ X-II ვითოშწანურეფი). მახორობა თე ბორჯის გვაროვნულ თემეფო ოხორანდჷ, გილეგეგუდჷ, მეჸუნდჷ მაჯინობას, ჩხომჭოფუას, გჷმირინუანდჷ ქუაშ, ყვილიშ დო ქაშ ანჯარს. ჯვეშ წანეფიშეჭარუაშ III ვითოშწანურაშე ლიეტუვაშ ტერიტორიაშა მორთეს ბალტიარეფიშ ტომეფიშ ნოგორეფქ. ლიეტუვარი ტომეფი ჸონიერო ვაჭარენდეს სლავეფწკჷმა. 1230 წანას ლიეტუვაშ დიხეფი აკაართიანჷ მინდაუგასიქ, ნამუთ ლიეტუვაშ დიდი სათაროშ მაფა რდჷ. XIV ოშწანურას, ლიეტუვაშ დიდი სათარო ევროპაშ უდიდაში ქიანა რდჷ, ნამთ თარო იკათუანდჷ ლიეტუვაშ დო ბელორუსიშ დო ნორთობუროუკრაინაშ, რუსეთიშ, ლატვიაშ, პოლონეთიშ დო ესტონეთიშ ტერიტორიეფს.

1569 წანას ლუბლინიშ უნიაშ აპიჯალაშ ოსხირშა გჷნოჭყორდჷ პოლონეთიშ დო ლიეტუვაშ დიდი სათაროშ ართ სახენწჷფოთ — რეჩ პოსპოლიტო აკოართიანაფაქ. ოორუეშ ლჷმაშ ბორჯის, რეჩ პოსპოლიტა რუსეთიშ მორსხუე რდჷ. XVIII ოშწანურას რეჩ პოსპოლიტაშ სახენწჷფოშ პოლიტიკური დონთხაფაშ პროცესის, ლიეტუვაშ სახენწჷფობურალაქ ჭიე-ჭიეთ მედინჷ დო ომანგეთ დიწეწჷ ქოთ. ლიეტუვაშ დიდი ნორთიქ რუსეთის ქიმიარსხჷ დო თიშ აკოდგინალუაშა მიშელჷ მაართა მოსოფელიშ ლჷმაშახ. ლიეტუვაშ ზოხორინალაშ აქტიშა ხექ მიჭარინჷ 1918 წანაშ 16 ფურთუთას.

1940 წანაშ 21 კვირკვეს აკიქიმინჷ ლიტვაშ სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკაქ, 1940 წანაშ 3 მარაშნათუთაშე სსრრ-იშ აკოგდინალუაშა მიშმეშჷ. ფაშისტური გერმანიაშ აგრესიაქ ლიეტუვას ქაწაწჷ 1939 წანაშ მელახის — გერმანალ ფაშისტეფქ გეჭოფეს კლაიპედა. 1944 წანას ლიეტუვაქ გედუდიშულჷ ფაშისტური გერმანიაშე.

1990 წანაშ 11 მელახის სხუნუეფიშ რსხუშ აკოცჷმაშახ 1 წანათ კინოხ, ლიეტუვაქ სხუნუეფიშ მაართა რესპუბლიკათ გჷნირთჷ, ნამუქჷთ გაცხადჷ ზოხორინალაშ კორინინ. 2007-2008 წანეფიშ ფინანსურ კრიზისშახ ლიეტუვა ევროპაშ რსხუშ ართ-ართი არძაშე ეკონომიკურო ბიწორამაძინუ ქიანა რდჷ. ლიეტუვა ოორუე ატლანტიკური აპიჯაფაშ ორგანიზაციაშ (2004 წანაშ 29 მელახშე), ევროპაშ სხუნუშ, ევროპაშ რსხუშ დო თაშნეშე შენგენიშ აპიჯალაშ მაკათური ქიანა რე.

ქიანაშ ჯოხოდვალა

ოფიციალური - ლიეტუვაშ რესპუბლიკა
ოდაბადური - Lietuva; Lietuvos Respublika.

გეოგრაფია

ქიანა იდვალუაფუ ევროპაშ ოორუე-ელახის, ბალტიაშ ზუღაშ ობჟათე-ელახ წყარპიჯის. ლიეტუვა უკაბეტაში რე ბალტიაშ ზუღაშ სუმი ქიანაშ შქას, ქოთ მახორობათ, ქოთ ფართობით. ომძღჷ ქიანეფი: ლატვია, ბელარუსი, პოლონეთი, რუსეთი (კალინინგრადიშ ოლქი). ფართობი რე 65.300 კვ.კმ.

სახენწჷფო

სახენწჷფო სისტემა: მავითარაფუ დემოკრატია
სახენწჷფოშ მადუდე: პრეზიდენტი გიტანას ნაუსედა.
თარობაშ დუდმახვენჯი: პრემიერ-მინისტრი ინგრიდა შიმონიტე.
კანონიშდუმადვალუ ორგანო: ართპალატამი პარლამეტი - სეიმი (141 მაკათური)
ადმინისტრაციული დორთუალა: 10 ოლქი (apskritis). თე ოლქეფი რე: ვილნიუსიშ, კაუნასიშ, კლაიპედაშ, შიაულიაიშ, პანევეჟისიშ, უტენაშ, ალიტუსიშ, მარიამპოლეშ, ტაურაგეშ და ტელშიაიშ, ნამუეფჷთ მუშჸურე ირთჷნა რაიონეფო.

დემოგრაფია

მახორობა: - 3,053,800 (2011), თენეფშე - ლიეტუვარეფი 81%, პოლონარეფი 6%, რუსეფი 4.8%.
ოფიციალური ნინა: ლიეტუვური. გოფაჩილი ნინეფი: პოლონური, რუსული.
რელიგია: კათოლიციზმი.
ნანანოღა: ვილნიუსი (543 ვითოში).
ნოღეფი: კაუნასი (380), კლაიპედა (193), შიაულიაი (134), პანევეჟისი (120).

↑ Kulikauskienė, Lina (2002). Lietuvos Respublikos Konstitucija (lt). Native History, CD.. ISBN 978-9986-9216-7-7.
↑ Veser, Ernst (23 September 1997). Semi-Presidentialism-Duverger's Concept – A New Political System Model (en, zh) pp. 39–60. Department of Education, School of Education, University of Cologne. ციტატა: „Duhamel has developed the approach further: He stresses that the French construction does not correspond to either parliamentary or the presidential form of government, and then develops the distinction of 'système politique' and 'régime constitutionnel'. While the former comprises the exercise of power that results from the dominant institutional practice, the latter is the totality of the rules for the dominant institutional practice of the power. In this way, France appears as 'presidentialist system' endowed with a 'semi-presidential regime' (1983: 587). By this standard he recognizes Duverger's pléiade as semi-presidential regimes, as well as Poland, Romania, Bulgaria and Lithuania (1993: 87).“ კითხირიშ თარიღი: 23 August 2017.
↑ Shugart, Matthew Søberg (September 2005). „Semi-Presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns“. Graduate School of International Relations and Pacific Studies.
↑ Shugart, Matthew Søberg (December 2005). „Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns“. French Politics 3 (3): ხს. 323–351. DOI:10.1057/palgrave.fp.8200087. ISSN 1476-3419. “A pattern similar to the French case of compatible majorities alternating with periods of cohabitation emerged in Lithuania, where Talat-Kelpsa (2001) notes that the ability of the Lithuanian president to influence government formation and policy declined abruptly when he lost the sympathetic majority in parliament.”

[Lina-1] Kulikauskienė, Lina (2002). Lietuvos Respublikos Konstitucija (lt). Native History, CD.. ISBN 978-9986-9216-7-7.

[2] Veser, Ernst (23 September 1997). Semi-Presidentialism-Duverger's Concept – A New Political System Model (en, zh) pp. 39–60. Department of Education, School of Education, University of Cologne. ციტატა: „Duhamel has developed the approach further: He stresses that the French construction does not correspond to either parliamentary or the presidential form of government, and then develops the distinction of 'système politique' and 'régime constitutionnel'. While the former comprises the exercise of power that results from the dominant institutional practice, the latter is the totality of the rules for the dominant institutional practice of the power. In this way, France appears as 'presidentialist system' endowed with a 'semi-presidential regime' (1983: 587). By this standard he recognizes Duverger's pléiade as semi-presidential regimes, as well as Poland, Romania, Bulgaria and Lithuania (1993: 87).“ კითხირიშ თარიღი: 23 August 2017.

[Draft-3] Shugart, Matthew Søberg (September 2005). „Semi-Presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns“. Graduate School of International Relations and Pacific Studies.

[Dual-4] Shugart, Matthew Søberg (December 2005). „Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns“. French Politics 3 (3): ხს. 323–351. DOI:10.1057/palgrave.fp.8200087. ISSN 1476-3419. “A pattern similar to the French case of compatible majorities alternating with periods of cohabitation emerged in Lithuania, where Talat-Kelpsa (2001) notes that the ability of the Lithuanian president to influence government formation and policy declined abruptly when he lost the sympathetic majority in parliament.”

[1]

[2]

[3]

[4]