საუდიშ არაბეთი

საუდიშ არაბეთიშ ომაფე
საუდიშ არაბეთიშ ომაფე المملكة العربية السعودية; al-Mamlaka al-‘Arabiyya as-Su’ūdiyya; საუდიშ არაბეთი
	დევიზი: არაბ. لا إله إلا الله، محمد رسول الله‎‎; ლაა ილაჰე ილლა ლლაჰ უა აშჰადუ ანნა მუჰამმადან რასულუ ლ-ლაჰ; „ვა არსებენს შხვა ჭეშმარიტი ღორონთი ალაჰიშ დო მუჰამედი თიში შქამალიშ მოხ“
	ჰიმნი: არაბ. السلام الملكي‎‎ ; „საუდიშ არაბეთიშ ერუანული ჰიმნი“ ; The Royal Salute ; ;
	საუდიშ არაბეთის ორენი
ნანანოღა; (დო უკაბეტაში ნოღა)	ერ-რიადი; 24°39′ ოორ. გ. 46°46′ ელ. გ. /
ოფიციალური ნინა(ეფი)	არაბული
თარობა	ინიტარული ისლამური აბსოლუტური მონარქია
ფართობი
მახორობა
ედპ (ჸუპ)	2024 ფასებათ
აგი (2022)	0.875 (ძალამი მაღალი) (40-ა)
ვალუტა	საუდიშ რიალი (SAR)
ბორჯიშ ორტყაფუ	UTC UTC+3:00სთ.
ქიანაშ კოდი	SAU
Internet TLD	.sa;
ოტელეფონე კოდი	+966

ზიტყვას „არაბეთი“ უღჷ შხვა შანულობეფი ხოლო, ქოძირით არაბეთი (მიარეშანულამი).

საუდიშ არაბეთი (არაბ. السعودية‎‎‎), ოფიციალური ჯოხოდვალა —საუდიშ არაბეთიშ ომაფე (არაბ. المملكة العربية السعودية‎‎‎) — სახენწჷფო ბჟადალ აზიას. იდვალუაფუ არხო ბჟაეიოლიშ რეგიონიშ ცენტრის, ნამუთ იკენს არაბეთიშ ჩქონიშ უმენტაში ნორთის, ფართობი — 2,150,000 კმ², ნამუშით აზიას მახუთა უდიდაში ქიანა რე, არხო ბჟაეიოლს — უკაბეტაში დო მოსოფელს — 12-ა უდიდაში.^[1] ბჟადალშე უხურგანს ჭითა ზუღა; ოორუეშე — იორდანია, ერაყი დო ქუვეითი; ბჟაეიოლშე — სპარსეთიშ ჸუჯი, ბაჰრეინი,^[2] კატარი დო არაბეფიშ გოართოიანაფილი საამიროეფი; ობჟათე-ბჟაეიოლშე — ომანი; ობჟათეშე — იემენი. ქიანაშ ოორუე-ბჟადალშე მადვალუ აყაბაშ ჸუჯი საუდიშ არაბეთს გიშმართჷნს ეგვიპტეშე დო ისრაელშე. საუდიშ არაბეთი აკა ქიანა რე, ნამუშ ჭითა ზურაშ დო სპარსეთიშ ჸუჯიშ წყარპიჯეფი, თაშნეშე რელიეფიშ უმენტაშობა აკმოდირთჷ სქირე ტიოზიშე, რზენშე, სტეპიშე დო გვალეფშე. ნანანოღა დო უკაბეტაში ნოღა რე რიადი; შხვა შანულამი ნოღაშა მიშმურს: ჯიდა დო ჟირი ისლამური ჯეგე აბანი — მექა დო მედინა. დოხოლაფირო 32.2 მილიონიანი მახორობათ, საუდიშ არაბეთი არაბული ოქიანუშ მაანთხა უკაბეტაში ქიანა რე.

პრეისლამური არაბეთი, თი ტერიტორია სოდე თეხანური საუდიშ არაბეთი იდვალუაფჷნ, ანდა უჯვეშაში კულტურაშ დო ცივილიზაციაშ აბანი რდჷ; ქიანაშ პრეისტორია მოძირანა ადამიერიშ საქვარუაშ არძაშე უადრაში ნოქურს აფრიკაშ გალე.^[3] საუდიშ არაბეთის ისლამქ, მოსოფელიშ მაჟირა უკაბეტაში რელიგიაქ,^[4] მადჷ მაშკვითა ოშწანურაშ დაჭყაფუს. ისლამური უწმოხმორაგადე მუჰამედიქ აკოკათჷ არაბეთიშ ჩქონიშ მახორობა დო გაჭყ ართამი ისლამური რელიგიური სახენწჷფო. 632 წანას, მუჰამედიშ ღურაშ უკული, თიში გემაჸვენჯეფქ მუსლიმური გამაგება არაბეთიშ გალე გეგნიღეს, მუსხირენი ვითწანაშ განწეხანს ქიდიჸუნუეს ოორუე აფრიკაშ, ცენტრალური, ობჟათე აზიაშ დო იბერიაშ ტერიტორიეფი. თეხანური საუდიშ არაბეთის გოჭყაფილი არაბული დინასტიეფქ გაჭყეს რაშიდუნეფიშ (632–661), ომაიანეფიშ (661–750), აბასიანეფიშ (750–1517) დო ფატიმიდეფიშ (909–1171) სახალიფოეფი, თაშნეშე ანდა მუდანობაშ შხვა დინასტია აზიას, აფრიკას დო ევროპას.

არაბეთიშ ომაფე 1932 წანას გაჭყჷ აბდულ აზიზ იბნ საუდიქ, ნამუქჷთ მაართა მოსოფელიშ ლჷმაშ უკული აკოკათჷ არაბეთიშ ჩქონს მადვალუ ზოხორინელი რეგიონეფი: ჰიჯაზი, ნეჯდი, ელ-ჰასა დო ასირი. ტერიტორიეფიშ აკოკათუაშო ალ საუდი ლჷმენდჷ 1902 წანაშე. პირველი ნოღა, ნამუთ ეჭოფესჷნ რდჷ საუდეფიშ საგვარო ნოღა — ერ-რიადი. ახალგჷნაჭყებუ სახენწჷფოს ოდუდეს ქეგუდირთჷ ნეჯდიშ სულთანი საუდიქ, თაჸურეშე მოურს ქიანაშ ასეიანი ჯოხოდვალა. ქიანაშ სახენწჷფო მონწყუალა რე აბსოლუტური მონარქია. საუდიშ არაბეთი რე მუსლიმური სახენწჷფო ვაჰაბიზმიშ ჸონიერი გაულათ.^[5] თაქ იდვალუაფუ პროვინცია ჰიჯაზი - უწმოხმორაგადე მუჰამედიშ ოდაბადე დო ისლამიშ ონწე. თაქ რე თარი მუსლიმური სიწიმინდეეფი — მექა დო მედინა, სოდე ირწანას მილიონობათ ადამიერი ასრულენს ჰაჯის. თაშნეშე საუდიშ არაბეთშა კანკალეშა უჯოხონა ჟირი ჯეგე მეჩეთიშ დიხას (მასჯიდ ალ-ჰარამი დო მასჯიდ ალ-ნაბავი).

ჯოხოდვალა

ოფიციალური: საუდიშ არაბეთიშ ომაფე.
ერუანული: العربية السعودية, Al Mamlaka al Arabiyah as Saudiyah.
ეტიმოლოგია: ჯოხოშ მაართა კომპონენტი მამართვალი დინასტიაშე (საუდიტეფი, საუდიდეფი) რე მეღებული, მაჟირა — სატომო ჯოხოშე (არაბეფი).

გეოგრაფია

ქიანა იდვალუაფუ ობჟათე-ბჟადალი აზიას, არხო ბჟაეიოლიშ რეგიონს,არაბეთიშ ჩქონს. ოორუეშე უხურგანს იორდანია, ერაყი, ქუვეითი; ბჟადალშე - კატარი, არაბეფიშ გოართოიანაფილი საამიროეფი დო სპარსეთიშ ჸუჯი; ობჟათე-ბჟადალშე - ომანი; ობჟათეშე - იემენი; ბჟადალშე - ჭითა ზუღა. ქიანაშ ფართობი: 1,960,582 კვ.კმ. საუდიშ არაბეთი აკა სახენწჷფო რე რეგიონს, ნამუსჷთ გიშალი უღჷ მუჭოთ სპარსეთიშ ჸუჯიშა, თეშ ჭითა ზუღაშა. ქიანაშ ტერიტორიაშ 95 %-შე უმოსი ტიოზის უკებჷ. თინეფშე ართ-ართი რე რუბ-ელ-ხალიშ ტიოზი, მუთ ჩოლერ ნაანთხალს შანენს. ორთაშობური პირობეფშე გიშულირი, საუდიშ არაბეთის ვარე გოვითარაფილი ოფუტეშ მეურნობა. ქიანაშ ეკონომიკაშ თარი სექტორი რე ნაფთობრეწუალა.

სახენწჷფო

სახენწჷფო სისტემა: აბსოლუტური მონარქია.
სახენწჷფოშ მადუდე: მაფა აბდულ ბინ აბდულაზიზ ალ-საუდი (2005 - ასეშა).
კანონმადვალუ ორგანო: საკონსულტაციო სხუნუ (120 მაკათური).
ადმინისტრაციული დორთუალა: საუდიშ არაბეთი გორთილი რე 5 რეგიონო (ჰიჯაზი (ბჟადალი), ნეჯდი (ცენტრალური), ოორუე რეგიონი, ობჟათე რეგიონი, ეშ-შარკია (ბჟაეიოლი)). რეგიონეფი მუშჸურე დორთილი რე 13 საამიროთ, საამიროეფი - 118 მუჰაფაზათ.

დემოგრაფია

თარი სტატია: საუდიშ არაბეთიშ დემოგრაფია.

მახორობა - 26 939 583 (2013), თინეფს შქას 8 429 401 ვარე საუდალი არაბიშ გამნარყი.^[6]
სახენწჷფო ნინა: არაბული.
რელიგია: ისლამი (ვაჰაბიზმი).
ნანანოღა: ერ-რიადი (5,328,228).
უშხუაში ნოღეფი : ჯიდა (3,456,259), მექა (1,675,368), მედინა (1,180,770), ელ-ჰასა (1,063,112), ატ-ტაიფი (987,914), დამამი (903,597).

ეკონომიკა

ქიანას ნაფთობიშ საბადოეფიშ გონწყჷმაშ უკული, საუდიშ არაბეთიქ დაბალგოვითარაფილ ტიოზიშ ომაფეშე რეგიონიშ უმდიდარაში ქიანათ გჷნირთჷ.

რესურსეფი: ნაფთობი, ორთაშობური გაზი, რკინაშ მადანი, ორქო, ლინჯი.
ერუანული დინოხოლენი პროდუქტი - 143 მლრდ $.
ერუანული მიშნაველი ართ შურშა: 7.040 $.
ვალუტა: საუდიშ რიალი (SAR).
ექსპორტი: საუდიშ არაბეთი ნაფთობიშ უდიდაში მაწარმაფალი რე მოსოფელს.

პროვინციეფი

საუდიშ არაბეთი დორთილი რე 13 პროვინციათ^[7] (მანატიქ). პროვინციეფი მუშჸურე ირთუ გუბერნიეფო.

პროვინცია	ნანანოღა	რუკა
ელ-ბაჰაშ პროვინცია	ელ-ბაჰა	საუდის არაბეთის პროვინციები
ოორუე ხურგა	არარი
ელ-ჯავი	სკაკა
ელ-მადინა	მედინა
ელ-ქაზიმი	ბურაიდა
ჰაილიშ პროვინცია	ჰაილი
ასირი	აბჰა
ბჟაეიოლი პროვინცია	დამამი
ერ-რიადიშ პროვინცია	ერ-რიადი
ტაბუკიშ პროვინცია	ტაბუკი
ნაჯრანიშ პროვინცია	ნაჯრანი
მექაშ პროვინცია	მექა
ჯიზანიშ პროვინცია	ჯიზან

ისტორია

ალმახანურ ხურგეფს საუდიშ არაბეთი არსებენს 1926 წანაშე, მუჟამსჷთ აკიართიანჷ არაბეთიშ ჩქონს მადვალუ სათაროეფქ. ლჷმას მაართობა ნეჯდიშ მამართვალქ აბდულ-აზიზ იბნ საუდიქ მიღჷ, ნამუქჷთ 1932 წანას მაფათ გეგმიცხადჷ. თიში ღურაშ უკული, 1953 წანაშე ქიანას თიში სქუალეფი ართპიჯობურო მართუნდეს. სტაბილურობაშ ოთხილარო დო ექსტრემიზმწკჷმა ლჷმა ირო მიშმეშჷ მამართვალი ფანიაშ ინტერესეფშა. თეშ გეშა ქუვეითშა ერაყიშ მიშაჭკირუაშ უკული (1990) თაქ მილარინეს ააშ-შ ოურდუმე ბაზეფი. ოპოზიციური არზიშ აკოხურგუაქ საუდიშ არაბეთის ხე უნწყუ „ალ-ქაიდაშ“ ტიპიშ ექსტრემისტული ბუნეფიშ დორსხუაფა-გოპეულუას, ნამუთ მუში ინტერესეფშო გჷმირინუანა არაბეფიშ უბაღებულობას არხო ბჟაეიოლს ააშ-შ როლიშ გოაქტიურაფაშ გეშა. 2001 წანაშ 11 ეკენიას გოხორციალაფირი ტერაქტიშ მაკათურეფი უმენტაშო საუდიშ არაბეთიშ მენოღალეფი რდჷ, მუქჷთ ქიანა ძალამი რთულ დგომარობას ქჷნარინუ.

მონძეობა

ერ-რიადი (თეხანური არქიტექტურა, მასმაკიშ ჯიხა, დირაია),
მექა დო მედინა (მუსულმეფიშ ჯეგე აკანეფი),
ჯიდა (ჯვეში ნოღა, ქორალიშე აკოგაფილი დგჷმილეფი, სუკი, მუზეუმი),
ჰუფუფი (ოაზისი, კასრ იბრაჰიმიშ ჯოხა).

სქოლიო

↑ Saudi Arabia has a total area of 829,995 square miles and ranks 13th in the world according to the list of the total areas of the world's countries, dependencies, and territories, but since Greenland is a territory, this makes is the 12th largest country (https://www.britannica.com/topic/list-of-the-total-areas-of-the-worlds-countries-dependencies-and-territories-2130540).
↑ Through a maritime border marked by an artificial island.
↑ 88,000-Year-Old Finger Bone Pushes Back Human Migration Dates. National Geographic.
↑ The Global Religious Landscape. Pew Forum (18 December 2012). კითხირიშ თარიღი: 23 August 2018.
↑ Focus on Islamic Issues – Page 23, Cofie D. Malbouisson – 2007
↑ "Saudi Gazette: Nov. 24, 2010 – Census shows Kingdom's population at more than 27 million" [1]
↑ Saudi Arabia: Administrative divisions. arab.net. კითხირიშ თარიღი: 2008-09-21.

[BritannicaAreaRanking-1] Saudi Arabia has a total area of 829,995 square miles and ranks 13th in the world according to the list of the total areas of the world's countries, dependencies, and territories, but since Greenland is a territory, this makes is the 12th largest country (https://www.britannica.com/topic/list-of-the-total-areas-of-the-worlds-countries-dependencies-and-territories-2130540).

[2] Through a maritime border marked by an artificial island.

[3] 88,000-Year-Old Finger Bone Pushes Back Human Migration Dates. National Geographic.

[landscape-4] The Global Religious Landscape. Pew Forum (18 December 2012). კითხირიშ თარიღი: 23 August 2018.

[5] Focus on Islamic Issues – Page 23, Cofie D. Malbouisson – 2007

[6] "Saudi Gazette: Nov. 24, 2010 – Census shows Kingdom's population at more than 27 million" [1]

[7] Saudi Arabia: Administrative divisions. arab.net. კითხირიშ თარიღი: 2008-09-21.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]