ყირიმი: გინორთი გინოჯინეფს შქას

ვიკიპედიაშე
დინორექ დილასჷ დინორექ ქეგიაძონუ
ვა რე რედაქტირაფაშ რეზიუმე
იარლიყეფი: რედაქტირაფა მობილურით მობილურ აპლიკაციათ რედაქტირაფა
ღოზი 24: ღოზი 24:
ყირიმს ადმიერიშ რინაშ უჯვეშაში ნოქური ორხველჷ [[პალეოლითი]]შ ეპოქას. ჯვეში წანეფიშეჭარუაშ I ოშწანურაშ II გვერდის ყირიმი ქჷდიჸუნეს რომაალექ, ახალი წანეფიშეჭარუაშ III-IV ოშწანურას გემშიჭკირეს შხვადოშხვა გეგია ტომეფქ, [[IV ოშწანურა|IV]]-[[V ოშწანურა|ოშწანურეფს]] - ბიზანტიაშ ექსპანსიაშ ობიექტო გჷნირთჷ. [[X ოშწანურა]]ს ყირიმიშ ბჟაეიოლი ნორთი [[ტმუტარაკანიშ სათარო]]შ აკოდგინალუას რდჷ. [[XIII ოშწანურა]]ს ყირიმშა თათარ-მონღოლეფქ გემშიჭკირეს დო [[ორქოშ ურდო]]შ ყირიმიშ ულუსი ქჷდარსხუეს. [[XIII ოშწანურა|XIII]]-[[XV ოშწანურა|XV ოშწანურეფს]] ყირიმს გორჩქინდჷ გენუარეფიშ სავაჭარო ნოღაქ, ორქოშ ურდოშ აკოცჷმაშ უკული, 1443 წანას წჷმიქიმინჷ [[ყირიმიშ სახანო]]ქ. 1783 წანას [[რუსეთი|რუსეთის]] ქაკათჷ. 1784 წანას გემშართჷ ტავრიდაშ ოლქშა (1787 წანაშე გუბერნია), ნაუმუშ ცენტრი რდჷ ნოღა [[სიმფეროპოლი]].
ყირიმს ადმიერიშ რინაშ უჯვეშაში ნოქური ორხველჷ [[პალეოლითი]]შ ეპოქას. ჯვეში წანეფიშეჭარუაშ I ოშწანურაშ II გვერდის ყირიმი ქჷდიჸუნეს რომაალექ, ახალი წანეფიშეჭარუაშ III-IV ოშწანურას გემშიჭკირეს შხვადოშხვა გეგია ტომეფქ, [[IV ოშწანურა|IV]]-[[V ოშწანურა|ოშწანურეფს]] - ბიზანტიაშ ექსპანსიაშ ობიექტო გჷნირთჷ. [[X ოშწანურა]]ს ყირიმიშ ბჟაეიოლი ნორთი [[ტმუტარაკანიშ სათარო]]შ აკოდგინალუას რდჷ. [[XIII ოშწანურა]]ს ყირიმშა თათარ-მონღოლეფქ გემშიჭკირეს დო [[ორქოშ ურდო]]შ ყირიმიშ ულუსი ქჷდარსხუეს. [[XIII ოშწანურა|XIII]]-[[XV ოშწანურა|XV ოშწანურეფს]] ყირიმს გორჩქინდჷ გენუარეფიშ სავაჭარო ნოღაქ, ორქოშ ურდოშ აკოცჷმაშ უკული, 1443 წანას წჷმიქიმინჷ [[ყირიმიშ სახანო]]ქ. 1783 წანას [[რუსეთი|რუსეთის]] ქაკათჷ. 1784 წანას გემშართჷ ტავრიდაშ ოლქშა (1787 წანაშე გუბერნია), ნაუმუშ ცენტრი რდჷ ნოღა [[სიმფეროპოლი]].


[[მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმა]]შ ბორჯის ყირიმს მონკა ტროგებეფი მიშჷ. თაქ ტროგენდეს პარტიზანული რაზმეფი, პოლგიმე ორგანიზაციეფი. [[1944]] წანაშა მესის ყირიმი გადუდიშულჷ [[ჭითა არმია]]ქ. 1954 წანას [[ყირიმიშ ოლქი]]ქ [[რსფსრ]]-შ აკოდგინალუაშე გეგშართჷ დო გემშართჷ [[უკრაინაშ სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკა|უკრაინაშ სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკაშ]] აკოდგინალუაშა.
[[მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმა]]შ ბორჯის ყირიმს მონკა ბურჯაფეფი მიშჷ. თაქ იბურჯჷდეს პარტიზანული რაზმეფი, პოლგიმე ორგანიზაციეფი. [[1944]] წანაშა მესის ყირიმი გადუდიშულჷ [[ჭითა არმია]]ქ. 1954 წანას [[ყირიმიშ ოლქი]]ქ [[რსფსრ]]-შ აკოდგინალუაშე გეგშართჷ დო გემშართჷ [[უკრაინაშ სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკა|უკრაინაშ სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკაშ]] აკოდგინალუაშა.


[[2014]] წანაშ [[ყირიმიშ კრიზისი (2014)|კრიზისიშ]] უკული, [[რუსეთი|რუსეთიქ]] ჩქონიშ [[ანექსია]] იქუ. ქიანეფიშ უმენტაშობას ყირიმი უკრაინაშ აკმადგინალ ნორთო მიოჩქუ.
[[2014]] წანაშ [[ყირიმიშ კრიზისი (2014)|კრიზისიშ]] უკული, [[რუსეთი|რუსეთიქ]] ჩქონიშ [[ანექსია]] იქუ. ქიანეფიშ უმენტაშობას ყირიმი უკრაინაშ აკმადგინალ ნორთო მიოჩქუ.

19:40, 2 პირელი 2018-იშ ვერსია

ყირიმი
აკვატორია უჩა ზუღა
აზოვიშ ზუღა
თარი წყარმალუეფი ჩორნაია
ბელბეკი
კაჩა
ალმა
სალგირი
კოორდინატეფი 45°21′00″ ოორ. გ. 34°19′00″ ელ. გ. / 
ფართობი 27 000 კმ²
ქიანა უკრაინაშ შილა უკრაინა
ოლქი
რეგიონეფი:
ყირიმიშ ავტონომიური რესპუბლიკა
სევასტოპოლი
ოლქი:
ხერსონიშ ოლქი (ნორთი)
მახორობა (2015) 2 000 000

ყირიმიშ ჩქონი (რუს. Крымский полуостров, უკრ. Кримський півострів, ყირიმ. Qırım yarımadası) — ჩქონი ობჟათე უკრაინას. ფართობი 27 000 კმ². ბჟადალშე დპ ობჟათეშე ომძღჷ უჩა ზუღა, ბჟაეიოლშე — აზოვიშ ზუღა. ოორუეშე პერეკოპიშ ინწრო ყელით მითმიარსხუ ბჟაეიოლი ევროპაშ ვეს. ყირიმიშ ბჟაეიოლ კირდეს, უჩა დო აზოვიშ ზუღეფს შქას, იდვალუაფუ ქერჩიშ ჩქონი, ბჟადალშე ყირიმი ითებუ თარხანკუთიშ ჩქონით. ყირიმიშ ოორუე-ბჟაეიოლ წყარპიჯიშ მანგას აზოვიშ ზუღაშ წყარმერჩხე ჸუჯეფი რე, ნამუეფით ზუღაშე გიშართილი რე ქვიშამი არაბატიშ ცელათი. ყირიმიშ ოორუეშ დიდი ნორთი სტეპური ვე რე, ობჟათეშე მორჩინლი ნორთი უკებჷ ყირიმიშ გვალეფს, ნამუეფიშ ჯინჯის ყირიმიშ ობჟათე წყარპიჯიშ ინწრო ღოზი რე. ჩქონიშ უმენტაში ნორთი ყირიმიშ ავტონომიურ რესპუბლიკაშ აკოდგინალუაშა მიშმურს.

სასარგებელო დინოხურეფშე ყირიმს რე რკინაშ მადანი, ტოფეფს — ჯიმუეფი, სამკურნალო ლეტა დოშ ხვა. ჰავა ყირიმიშ ოორუე ნორთიშ ზჷმიერო ტიბუ რე. ობჟათე წყარპიჯის - ჰავა სქირონაშქა ზუღაშ ტიპიშ რე. წყარმალუეფი მორჩილწყარამეფი რე. თარი წყარმალუეფი რე: ჩორნაია, ბელბეკი, კაჩა, ალმა, სალგირი დოხვა. თაშნეშე რე მუსხირენ დიდი ჯიმუამი ლიმანური იობა, თინეფს შქას კრასნოე, სტაროე, საქსკოე დო შხვა. ყირიმიშ ოორუე ნორთის იდვალუაფუ ჭუბურა დიხა, ცენტრალურ ნორთის — ობჟათეშ უჩადიხეფი. გვალეფს ჩანს ჭყონიშ დო წიფურიშ ტყალეფი, მოზო-მოზო ფაჭვაშ ტყა. ობჟათე წყარპიჯის სქირონაშქა ზუღაშ ჩანარობა ჩანს. თარი ნოღეფი დო კურორტეფი რე: სიმფეროპოლი, სევასტოპოლი, ქერჩი, იალტა, მისხორი, ალუპკა, სიმეიზი, გურზუფი, ალუშტა.

ისტორია

ყირიმს ადმიერიშ რინაშ უჯვეშაში ნოქური ორხველჷ პალეოლითიშ ეპოქას. ჯვეში წანეფიშეჭარუაშ I ოშწანურაშ II გვერდის ყირიმი ქჷდიჸუნეს რომაალექ, ახალი წანეფიშეჭარუაშ III-IV ოშწანურას გემშიჭკირეს შხვადოშხვა გეგია ტომეფქ, IV-ოშწანურეფს - ბიზანტიაშ ექსპანსიაშ ობიექტო გჷნირთჷ. X ოშწანურას ყირიმიშ ბჟაეიოლი ნორთი ტმუტარაკანიშ სათაროშ აკოდგინალუას რდჷ. XIII ოშწანურას ყირიმშა თათარ-მონღოლეფქ გემშიჭკირეს დო ორქოშ ურდოშ ყირიმიშ ულუსი ქჷდარსხუეს. XIII-XV ოშწანურეფს ყირიმს გორჩქინდჷ გენუარეფიშ სავაჭარო ნოღაქ, ორქოშ ურდოშ აკოცჷმაშ უკული, 1443 წანას წჷმიქიმინჷ ყირიმიშ სახანოქ. 1783 წანას რუსეთის ქაკათჷ. 1784 წანას გემშართჷ ტავრიდაშ ოლქშა (1787 წანაშე გუბერნია), ნაუმუშ ცენტრი რდჷ ნოღა სიმფეროპოლი.

მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ ბორჯის ყირიმს მონკა ბურჯაფეფი მიშჷ. თაქ იბურჯჷდეს პარტიზანული რაზმეფი, პოლგიმე ორგანიზაციეფი. 1944 წანაშა მესის ყირიმი გადუდიშულჷ ჭითა არმიაქ. 1954 წანას ყირიმიშ ოლქიქ რსფსრ-შ აკოდგინალუაშე გეგშართჷ დო გემშართჷ უკრაინაშ სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკაშ აკოდგინალუაშა.

2014 წანაშ კრიზისიშ უკული, რუსეთიქ ჩქონიშ ანექსია იქუ. ქიანეფიშ უმენტაშობას ყირიმი უკრაინაშ აკმადგინალ ნორთო მიოჩქუ.

რესურსეფი ინტერნეტის

(რუსული)

ლიტერატურა

  • ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 10, ხს. 651, ქართი, 1986 წანა.
  • Муратов М. В., Краткий очерк геологического строения Крымского полуострова, М., 1960;
  • Кириллов И. А., Удивительный полуостров, Симферополь, 1963;
  • История и археология древнего Крыма, К., 1957;
  • История и археология средневекового Крыма, М., 1958.