ჩოსონი
|
ჩოსონი | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| |||||||||
| ნანანოღა | ჰანსონი (ჰანიანი) (ასე სეული) | ||||||||
| ნინა | კორეული ნინა | ||||||||
| რელიგია | ნეოკონფუციონალა | ||||||||
| ფარაშ ართური | კორეული მუნი (1423-1425, 1633-1892) კორეული იანგი (1892-1897) | ||||||||
| ფართობი | 220 748 კმ² | ||||||||
| მახორობა | 5 730 000 (1400)
9 000 000 (1500) 11 000 000 (1600) 13 500 000 (1700) 13,300 000 (1907) | ||||||||
| დუდალაშ ფორმა | მონარქია | ||||||||
| ვანი | |||||||||
| - 1392—1398 | თეჯო | ||||||||
| - 1863—1897 | კოჯონი | ||||||||
_(Fringeless).svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg)
ჩოსონი
|
ჩოსონი თაშნეშე ჩოსონიშ ომაფე, ჩოსონიშ დინასტია (კორ. 대조선국 ზიტყვაზიტყვათ „კაბეტი ჩოსონიშ სახენწჷფო“, თაშნეშე ჩინებული მუჭოთ ჯოსეონი ვარ-და ჩოსუნი) — კორეაშ ომაფე, ნამუშ დჷმარსხუაფალი რე ი სონგე, თიში რინა დოხოლაფირო ხუთი ოშწანურაშ გოძვენას იგჷნძორჷ, 1392 წანაშ კვირკვეშე 1897 წანაშ გჷმათუთაშახ. თის კორეაშ იმპერია ოფიციალურო 1897 წანას გიადჷ.[1] ომაფექ დირსხჷ კორიოშ აკოცჷმაშ უკული, ნამუთ ასე კესონგიშ ნანანოღა რე. დუდშე კორეაქ გეგნიკეთჷ დო ნანანოღაქ გინოღალირქ იჸუ ასეიან სეულშა. ომაფეშ ოორუე ხურგეფქ გეფართჷ ორთაშობურ ხურგეფშა იალუშ დო თუემნიშ წყარმალუეფშა, ნამუთ ჯურჩენიშ დოჸუნალაშ გიმე რდჷ. ჩოსონიშ დინასტია რდჷ ეკონია დინასტია კორეას, თეწკჷმა ართო არძაშე ხანგჷრძე კონფუციანური დინასტია.
მართუალაშ პერიოდის ჩოსონიშ დინასტიაქ ხე ქეშუნწყჷ ჩინური კონფუციანიზმიშ იდეალეფიშ დო დოგურაფეფიშ მიშაღალას დო გოჸონიერაფას კორეაშ ჯარალუას. ნეო-კონფუციანიზმიქ დენტკიცჷ, მუჭოთ დინასტიაშ ახალი სახენწჷფო იდეოლოგიათ. ომანგეთ ბუდიზმიქ დონთხაფილ დო ოშა-გოშათ დაკვირდაფილ რელიგია რდჷ დო შხირას მოთხოზუდჷ დინასტია. ჩოსონქ დანტკიცჷ თიში ეფექტიანი მართუალა, თიქ შილებჷ კორეაშ ტრადიციული კულტურაშ, პროფესიული საქვარუაშ, მენცარალაშ, ლიტრატურაშ დო ტექნოლოგიაშ ახალი გოვითარაფაშ დო სუბეეფიშ ძირაფა. თეშ უმკუჯინოალო ომაფექ დეღამაკჷ გვიან XVI დო ორდოიან XVII ოშწანურეფს, კორეას იაპონიაშ მიშაკათინეფიშ ბორჯის (1592–1598), თაშნეშე მაართა დო მაჟირა მანჯურიაშ მიშაკათუეფიშ ბორჯის, 1636 წანას, მუჟამსჷთ დახე აკოხუ კორეაშ ჩქონიშ ხურგეფი, ნამუთ უმოსო მიკმანჭაფუდჷ იზოლაციონისტურ პოლიტიკაწკჷმა, ნამუშ გეშა ქიანა ჩინებულო გჷნირთჷ, მუჭოთ „ზოხოიანი ომაფე“. მანჯურიაშ მიშაკათინეფიშ უკული, ჩოსონიშ დინასტიას დოხოლაფირო 200 წანიან თინჩალაქ ქჷდოდირთჷ.
ომაფეშ სიჭყანიერეშ უმკუჯინალო, ნამუთ იზოლაციაშ უმკუჯინალო იშენით ქასქიდჷ, თიქ კინ ქჷდიჭყჷ, XVIII ოშწანურას ომაფეშ რინაშ დათებუაქ ქჷმაკინჷ, დინოხოლენ აწორინალეფქ, ხემანჭუაფაშო ბურჯაფეფქ, ოერეფოშქაშე ჟიგაულაქ დო ომაფეს აშონთაფეფიშ გეშა. საბოლათ XIX ოშწანურას ჩოსონიშ ომაფექ რინა მეჭყვიდჷ.
ჩოსონიშ ომაფექ ძალამ შანულამი მონძალა ქჷდუტჷ თეხანურ კორეას. ასეიანი კორეაშ კულტურაშ, ეტიკეტიშ ნორმეფიშ უმენტეშალა, თაშნეშე სოციალური მეჯინა ართამ პრობლემეფშა, თეხანური კორეული ნინა დო დიალექტი ზუსტას ჩოსონიშ კულტურაშე დო ტრადიციეფშე მოურს.
რესურსეფი ინტერნეტის[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- Cultural Values of the Choson Dynasty Archived 2007-09-28 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. – from Instrok.org, created by the East Rock Institute.
- "Click into the Hermit Kingdom" (Written by Yang Sung-jin and published by Dongbang Media in Seoul, South Korea) – 100 articles in English on the Joseon Dynasty Archived 2015-05-10 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- Korean royal family website Archived 2005-02-07 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. – currently available only in Korean.
- Choson dynasty Archived 2005-03-13 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- "Japanese Document Sheds New Light on Korean Queen's Murder" Archived 2005-01-13 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. – Ohmynews.com's uncovered document about murder of Queen Minbi
- "E-Annals Bring Chosun History to Everyman" Archived 2006-02-02 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. , The Chosun Ilbo, January 27, 2006.
- "Korean Lee (Yi) Dynasty Granite Sculptures. Archived 2008-06-04 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- ↑ "조선". 한국민족문화대백과.