იალბუზი: გინორთი გინოჯინეფს შქას

დინორექ დილასჷ დინორექ ქეგიაძონუ

ღოზური

17:15, 15 გჷმათუთა 2014-იშ ვერსია

იალბუზი (რუსულო - Эльбрус, ყაბარდოულო - Ошхомахо, ბალყარულო - Мингитау) — კავკაციონიშ გვალეფიშ სისტემაშ უმაღალაში კონკა, დოხოლაფირო 2000 წანაშ წოხოლე შქირატილი სტრატოვულკანიე დო იდვალუაფუ ელახ ქჷნდჷრს, ყაბარდო-ბალყარეთის დო ყარაჩაი-ჩერქეზეთის, რუსეთიშ ფედერაციაშ ტერიტორიას, საქორთუოშ ხურგაწკჷმა. თიში ბჟადალი (5642 მ) დო ბჟაეიოლი (5325 მ) კონკეფი გორთილიე ტომბა უნანგერათ. თე გვალა ხვალე ევროპაშ უმაღალაში გვალა ვარინ (თიშ უმიკუჯინალო, ნამჷდა სო გიმნურს კონტინენტიშ ხურგა), რუსეთიშ უმაღალაში ჭურჭული ხოლო რე.

იალბუზი წჷმარინუანს თარო ანდეზიტეფით აკოგაფილ შქირატილი ვულკანიშ კონუსის, ნამუთ გედგჷ გრანიტიშ დო კრისტალური ფიქალიშ ფუნდამენტის. ფორილიე თირიშ დო ჸინიშ ოფორუეთ, სოჸურეშეთ არძაჸურე დინმურს 54 ჯიშთი. თინეფს შქას უდიდაშიე: დიდი აზაუ, ირიკი, ტერსკოლი. ჯიშთეფიშ ედომუშამი ფართი 134 კმ²-იე.

იალბუზიშ ბჟაეიოლ კონკაშა მაართათ ეშართჷ ყაბარდოალ კ. ხაშიროვქ 1829 წანას, ბჟადალშა — ინგლისარ ალპინისტეფქ ფ. გროვეშ დუდალათ 1874 წანას. სხუნუეფიშ (სსრრ-იშ) პერიოდის იალბუზიშ რაიონი რდჷ მასობური ალპინიადეფიშ ცენტრი. 1967 წანას თაქ ართობურო 2400 ადამიერქ ეშართჷ. იალბუზიშ რაიონი ოგვალე-სათხილამურო სპორტიშ დო ტურიზმიშ ართართი შანულამი ცენტრიე. თაქ რე ტურბაზეფი, დუდმიკაფორალეფი, ალპინისტური ბანაკეფი. ჩეგეტიშ გვალას აკოგაფილიე საბაგერო შარა 2719 მ-ს დო 3040 მ-ს შქას. ართართ გითაბიჯალს იდვალუაფუ 1941-1945 წანეფიშ პერიოდიშ იალბუზიშ მათხილეეფიშ ოლჷმე დიდებაშ მუზეუმი.

იალბუზი ქორთულ ფოლკლორს

ქორთული საიოსტორიო წყუეფიშ მეჯინათ, ვახტანგ I-ქ 15 წანაშ ხანს გინილჷ დარიალიშ კარი, და სუმი წანაშ განობას დემორჩილჷ ოსეფი, პაჭანიკეფი, ჯიქეფი; ოორუეშე მიშულირქ დეკჷნჷ აფხაზეთი ჯიხა-გოჯიშახ, მუშ შედეგოთ დიდი ჯოხოშ მაღვენჯეთ დირთჷ სახვისტო ნოღა მცხეთაშა.^[1] თე ლაშქარუეფიშ გეშა კათაქ ვახტანგ მაფას „იალბუზიშ გერგეზი“ გიოდჷ დო ლერსი ხოლო მეუჯღუნჷ (ქორთულო):

ვახტანგ მეფე ღმერთს უყვარდა, ციდა ჩამოესმა რეკა,
იალბუზზე ფეხი შედგა, დიდმა მთებმა იწყეს დრეკა.

სქოლიო

↑ ქართლიშ რინა, ტ. I, ს. ყაუხჩიშვილიშ რედ., ქთ., 1955, ხს. 156–157

[1] ქართლიშ რინა, ტ. I, ს. ყაუხჩიშვილიშ რედ., ქთ., 1955, ხს. 156–157

[1]

@@ ღოზი 1: / ღოზი 1: @@
 [[ფაილი:Mount Elbrus May 2008.jpg|thumb|200px| გვალა იალბუზი. ევროპაშ უმაღალაში კონკა]]
-'''იალბუზი''' ([[რუსული ნინა|რუსულო]] - Эльбрус, [[ყაბარდოული ნინა|ყაბარდოულო]] - Ошхомахо, [[ბალყარული ნინა|ბალყარულო]] - Мингитау) — [[კავკაციონი]]შ გვალეფიშ სისტემაშ უმაღალაში [[კონკა]], დოხოლაფირო 2000 წანაშ წოხოლე შქირატილი [[სტრატოვულკანი]]ე დო იდვალუაფუ [[ელახი ქჷნდჷრი|ელახ ქჷნდჷრს]], [[ყაბარდო-ბალყარეთი|ყაბარდო-ბალყარეთის]] დო [[ყარაჩაი-ჩერქეზეთი|ყარაჩაი-ჩერქეზეთის]], [[რუსეთი|რუსეთიშ ფედერაციაშ]] ტერიტორიას, [[საქორთუო]]შ [[ხურგა (სახენწჷფო)|ხურგაწჷკუმა]]. თიში ბჟადალი (5642 მ) დო ბჟაეიოლი (5325 მ) კონკეფი გორთილიე ტომბა უნაგირათი. თე გვალა ხვალე [[ევროპა|ევროპაშ]] უმაღალაში გვალა ვარინ (თიშ მიუკუჯინალო თუ სო გიმნურს კონტინენტიშ ხურგა), რუსეთიშ უმაღალაში წერტილი ხოლო რე.
+'''იალბუზი''' ([[რუსული ნინა|რუსულო]] - Эльбрус, [[ყაბარდოული ნინა|ყაბარდოულო]] - Ошхомахо, [[ბალყარული ნინა|ბალყარულო]] - Мингитау) — [[კავკაციონი]]შ გვალეფიშ სისტემაშ უმაღალაში [[კონკა]], დოხოლაფირო 2000 წანაშ წოხოლე შქირატილი [[სტრატოვულკანი]]ე დო იდვალუაფუ [[ელახი ქჷნდჷრი|ელახ ქჷნდჷრს]], [[ყაბარდო-ბალყარეთი|ყაბარდო-ბალყარეთის]] დო [[ყარაჩაი-ჩერქეზეთი|ყარაჩაი-ჩერქეზეთის]], [[რუსეთი|რუსეთიშ ფედერაციაშ]] ტერიტორიას, [[საქორთუო]]შ [[ხურგა (სახენწჷფო)|ხურგაწკჷმა]]. თიში ბჟადალი (5642 მ) დო ბჟაეიოლი (5325 მ) კონკეფი გორთილიე ტომბა უნანგერათ. თე გვალა ხვალე [[ევროპა|ევროპაშ]] უმაღალაში გვალა ვარინ (თიშ უმიკუჯინალო, ნამჷდა სო გიმნურს კონტინენტიშ ხურგა), რუსეთიშ უმაღალაში ჭურჭული ხოლო რე.
-იალბუზი წუმარინუანს თარო [[ანდეზიტი|ანდეზიტეფით]] აკოგაფილ [[ვულკანური კონუსი|კონუსის]] შქირატილი [[ვულკანი]]ში, ნამუთ გედგჷ [[გრანიტი]]შ დო კრისტალური [[ფიქალი]]შ ფუნდამენტის. ფორილიე [[თირი]]შ დო [[ჸინი]]შ ოფორუეთ, სოიშეთ არძაჸურე დინმურს 54 [[ჯიშთი]]. თინეფს შქას უდიდაშიე: [[დიდი აზაუ]], ირიკი, ტერსკოლი. ჯიშთეფიშ ედომუშამი ფართი 134 კმ²-იე.
+იალბუზი წჷმარინუანს თარო [[ანდეზიტი|ანდეზიტეფით]] აკოგაფილ შქირატილი [[ვულკანი]]შ [[ვულკანური კონუსი|კონუსის]], ნამუთ გედგჷ [[გრანიტი]]შ დო კრისტალური [[ფიქალი]]შ ფუნდამენტის. ფორილიე [[თირი]]შ დო [[ჸინი]]შ ოფორუეთ, სოჸურეშეთ არძაჸურე დინმურს 54 [[ჯიშთი]]. თინეფს შქას უდიდაშიე: [[დიდი აზაუ]], ირიკი, ტერსკოლი. ჯიშთეფიშ ედომუშამი ფართი 134 კმ²-იე.
-იალბუზიშ ბჟაეიოლ კონკის მაართათ ეშართჷ ყაბარდოელი კ. ხაშიროვიქ [[1829]] წანას, ბჟადალს — ინგლისარი ალპინისტეფი ფ. გროვეშ დუდალათ [[1874]] წანას. სხუნუეფიშ (სსრრ-შ) პერიოდის იალბუზიშ რაიონი რდჷ მასობური ალპინიადეფიშ ცენტრი. [[1967]] წანას თაქ ართობურო 2400 ადამიერქ ეშართუ. იალბუზიშ რაიონი ოგვალე-სათხილამურო სპორტიშ დო [[ტურიზმი]]შ ართართი შინობურამი ცენტრიე. თაქ რე ტურბაზეფი, დუდმიკაფორალეფი, ალპინისტური ბანაკეფი. ჩეგეტიშ გვალას აკოგაფილიე საბაგერო შარა 2719 მ-ს დო 3040 მ-ს შქას. ართართ გითაბიჯალს იდვალუაფუ [[1941]]-[[1945]] წანეფიშ პერიოდიშ იალბუზიშ მათხილეეფიშ ოლჷმე დიდებაშ მუზეუმი.
+იალბუზიშ ბჟაეიოლ კონკაშა მაართათ ეშართჷ ყაბარდოალ კ. ხაშიროვქ [[1829]] წანას, ბჟადალშა — ინგლისარ ალპინისტეფქ ფ. გროვეშ დუდალათ [[1874]] წანას. სხუნუეფიშ (სსრრ-იშ) პერიოდის იალბუზიშ რაიონი რდჷ მასობური ალპინიადეფიშ ცენტრი. [[1967]] წანას თაქ ართობურო 2400 ადამიერქ ეშართჷ. იალბუზიშ რაიონი ოგვალე-სათხილამურო სპორტიშ დო [[ტურიზმი]]შ ართართი შანულამი ცენტრიე. თაქ რე ტურბაზეფი, დუდმიკაფორალეფი, ალპინისტური ბანაკეფი. ჩეგეტიშ გვალას აკოგაფილიე საბაგერო შარა 2719 მ-ს დო 3040 მ-ს შქას. ართართ გითაბიჯალს იდვალუაფუ [[1941]]-[[1945]] წანეფიშ პერიოდიშ იალბუზიშ მათხილეეფიშ ოლჷმე დიდებაშ მუზეუმი.
 == იალბუზი ქორთულ ფოლკლორს ==
-ქორთული საიოსტორიო წყუეფიშ მეჯინათ, [[ვახტანგ I]]-ქ 15 წანაშ ხანს გინილჷ დარიალიშ კარი, და სუმი წანაშ განობას დემორჩილუ ოსეფი, პაჭანიკეფი, ჯიქეფი; ოორუეშე მიშულირქ დეკუ აფხაზეთი ციხე-გოჯიშახ, მუშ შედეგოთ დიდი ჯოხოშ მაღვენჯეთ დირთჷ სახვისტო ნოღა მცხეთაშა.<ref>ქართლიშ რინა, ტ. I, ს. ყაუხჩიშვილიშ რედ., ქთ., 1955, ხს. 156–157</ref> თე ლაშქრობეფიშ გეშა კათაქ ვახტანგ მაფას „იალბუზიშ გერგეზი“ გიოდჷ დო ლერსი ხოლო მეუნძღუ (ქორთულო):
+ქორთული საიოსტორიო წყუეფიშ მეჯინათ, [[ვახტანგ I]]-ქ 15 წანაშ ხანს გინილჷ დარიალიშ კარი, და სუმი წანაშ განობას დემორჩილჷ ოსეფი, პაჭანიკეფი, ჯიქეფი; ოორუეშე მიშულირქ დეკჷნჷ აფხაზეთი ჯიხა-გოჯიშახ, მუშ შედეგოთ დიდი ჯოხოშ მაღვენჯეთ დირთჷ სახვისტო ნოღა მცხეთაშა.<ref>ქართლიშ რინა, ტ. I, ს. ყაუხჩიშვილიშ რედ., ქთ., 1955, ხს. 156–157</ref> თე ლაშქარუეფიშ გეშა კათაქ ვახტანგ მაფას „იალბუზიშ გერგეზი“ გიოდჷ დო ლერსი ხოლო მეუჯღუნჷ (ქორთულო):
 <poem>
 ''ვახტანგ მეფე ღმერთს უყვარდა, ციდა ჩამოესმა რეკა,''