უდიური ნინა: გინორთი გინოჯინეფს შქას

ვიკიპედიაშე
დინორექ დილასჷ დინორექ ქეგიაძონუ
ვა რე რედაქტირაფაშ რეზიუმე
ვა რე რედაქტირაფაშ რეზიუმე
ღოზი 131: ღოზი 131:
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Dz dz
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Dz dz
|}
|}

== ქოძირით თაშნეშე ==
* [[უდიეფი]]
* [[კავკაციაშ ალბანეთიშ ნინა]]
* [[ზინობიანი]]
* [[ალბანური ჭარალუა]]

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}

== ლიტერატურა ==
* [http://udilang.narod.ru/download.html გ. ვოროშილი, გ. გუქასიანი. უდიურ-აზერბაიჯანულ-რუსული ლექსიკონი. ბაქო, 1997]
* [http://udilang.narod.ru/download.html ა. მ. დირი. უდიური ენის გრამატიკა // СМОМПК. თბილისი, 1904, გამ. 30]
* [http://www.philology.ru/linguistics4/dzheyranishvili-99.htm ევგ. ჯეირანაშვილი. უდიური ენა] // მსოფლიოს ენები. კავკასიური ენები. მოსკოვი, 1999
* [http://www.vehi.net/istoriya/armenia/kagantv/yazyk.html ი. ვ. კუზნეცოვი. „აგვანური (კავკასიურ-ალბანური) ანბანის შესწავლისთვის“]
* [http://udilang.narod.ru/papers/Udi_LangsRF2005.pdf ბ. ბ. ტალიბოვი. „უდიური ენა“. რუსეთის ფედერაციისა და მეზობელ ქვეყანათა ენების ენციკლოპედია. ტომი 3. მოსკოვი, 2005, გვ. 178—187]
* [http://udilang.narod.ru/download.html Schiefner, A. Versuch über die Sprache der Uden. St. Petersburg, 1863. (ა. შიფნერი. უდიების ენის აღწერა (გერმანულ ენაზე)]
* [http://udilang.narod.ru/download.html ა. მ. დირი. უდიური ენის გრამატიკა. თბილისი, 1903]
* [http://www.udins.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=85 ვ. ლ. გუქასიანი „უდინთა სამენიანოობისთვის“. მოსკოვი, 1972, გვ. 286-295]
* ე. ჯეირანიშვილი, უდიური ენა. გრამატიკა. ქრესტომათია. ლექსიკონი. თბილისი, 1971
* ვლ. ფანჩვიძე, უდურის გრამატიკული ანალიზი. თბილისი, 1974
* მ. ქურდიანი, ალბანური ასომთავრული (გრაფიკული სტრუქტურა და გენეზისის პრობლემა). არნ. ჩიქობავას სახ. ენათმეცნიერების ინსტიტუტის 52-ე სამეცნიერო სესია, თბილისი, 1993
* И.К. Абуладзе, "К открытию алфавита кавказских албанцев". Известия института языка, истории и материальной культуры им. Акад. Н.Я. Марра, №4, Тбилиси, 1938

[[კატეგორია:ნახურ-დაღესტანური ნინეფი]]
[[კატეგორია:საქორთუოშ ნინეფი]]
[[კატეგორია:აზერბაიჯანიშ ნინეფი]]

22:50, 25 პირელი 2016-იშ ვერსია

უდური ნინა ხოლო უდიური ნინა, უდეფიშ ნინა (Удин Муз; Udin Muz) — ართ-ართი კავკაციური ნინა რე, ნამუთ ორხველჷ ნახურ-დაღესტანურ ნინეფიშ ლეზგიურ ბუნას. თინა ირთუ ჟირ დიალექტო — ნიჯურ დო ვართაშენულ (ოღუზურ) დიალექტეფო[1] [2]. უდურ ნინაშა იჩიებუ 8 440 ადამიერი.

უდური ნინა იკოროცხუ უჭარალუ ნინათ, მარა ამდღარშო რე ნინაშ ჭარალუაშ აკოქიმინუაშ ცადუეფი. თეჟამო, უდური ნინაშ გოფაჩუაშ არეალი აკმიხურგუ სუმი ოფუტეთ: ზინობიანით (საქორთუო, ყვარელიშ რაიონი), ოღუზით (ჸოფ. ვართაშენი) (აზერბაიჯანი, გაბალაშ (ჸოფ. კუტკაშენიშ) რაიონი), ნიჯით (აზერბაიჯანი, გაბალაშ რაიონი). უდური ნინა ჯინჯიერო გჷმირინუაფუ ჸუდეს — მარა არძა უდის ჯგირო უჩქჷ თი ქიანაშ ოფიციალური ნინა, სოდეთ ოხორანსჷნ — საქორთუოს უდეფი ხოლო იჩიებუნა ქორთულო, რუსეთს რუსულო, აზერბაიჯანსაზერბაჯანულო.

უდური ნინა კავკაციაშ ალბანეთიშ უჯვეშაში ნინა რე. უდური ნინაშ ჭარალუაშო შანულამ ფაქტის პროფესორ ი. აბულაძეშე უძველესი ენაა. უდური ენის დამწერლობისათვის მნიშვნელოვან ფაქტს პროფ. ი.აბულაძის მიერ „ალბანურ ანბანშა“ მეგორაფა წჷმარინუანს. თიშ უკულიან გჷმორკვია ატარჷ აკაკი შანიძექ („Новооткрытый алфавит кавказских албанцев и его значение для науки“ („ენიმკის მოამბე“, IV, ნაკვ. I, თბილისი, 1938 წ.), მარა თე ოკითხიშ სხუნუა ამდღა ხოლო აბხვადუნა შხვადოშხვა ომენცარე ნახანდის (ქოძირით. ზ. ალექსიძე ”ალბანური ენის გრამატიკული და ლექსიკური აღწერა (წინასწარი შენიშვნები)” (ენათმეცნიერების ძიებანი, IV, თბილისი, 2001), „კავკასიის ალბანეთის დამწერლობა, ენა და მწერლობა“ (თბილისი, 2003), რ. ლოლუა „კავკასიის ალბანური ანბანის რიგის დადგენისათვის“ (თბილისი, 2007) და სხვ.)

დიალექტეფი

უდურ ნინას გაჩქჷ ჟირი დიალექტი — ნიჯური და ვართაშენული (ოღუზური). ნიჯური დიალექტი ირთუ სუმ გიმენდიალექტო — თუდოლენ, შქა დო ჟიმოლენო, მარა სუმხოლო გიმენდიალექტიქ გინოხორაფეფიშ გეშა აკიწყორჷ ართიანწკჷმა. ვართაშენული დიალექტი ხოლო ირთუ ჟირ გიმენდიალექტო — იგურიშხონარებუ ვართაშენული დო ოქტომბერული. თინეფიშ გორთუალა უმოსო პიჯალობურიე, თიშენი, ნამჷ-და უდეფიშ გინოხორაფაქ ზინობიანშა (ჸოფილ ოქტომბერშა) მოხვადჷ ვართაშენშე 1922 წანას.

ჭარალუა

ამდღა უდურ ნინას ვაგაჩქჷ ჭარალუა, მარა ისტორიულო კავკაციურ ალბანურ ნინას (ნამუშ არხო მოჯგირე რე ჯვეშუდიური ნინა) უღუდჷ 52 ასოშე აკოდგინელი ანბანი. თე ანბანიშ გჷმორინაფათ ითანგჷ ბიბლიაქ, ალბანურ ნინაშა მიშჷ ღორონთიშსახურება, მარა უკული ნინაქ დო ჭარალუაქ გოქჷრჷ.

ჭარალუაშ ვარიანტეფი

კირილიცაშ გჷმორინაფათ

A Аъ Аь Б В Г Гъ Гь Д Дж
ДжӀ Дз Е Ж ЖӀ З И Й К Ҝ
КӀ Къ Л М Н О Оь П ПӀ Р
С Т ТӀ У Уь Ф Х Хъ Ц Ц'
ЦӀ Ч Ч' ЧӀ Чъ Ш ШӀ Ы

ლათინურიშ გჷმორინაფათ

A a B b C c Ç ç D d E e Ə ə F f
G g Ğ ğ H h X x I ı İ i Ҝ ҝ J j
K k Q q L l M m N n O o Ö ö P p
R r S s Ş ş T t U u Ü ü V v Y y
Z z Ц ц Цı цı Eъ eъ Tı tı Əъ əъ Kъ kъ Pı pı
Xъ xъ Şı şı Öъ öъ Çı çı Çъ çъ Ć ć Jı jı Zı zı
Uъ uъ Oъ oъ İъ iъ Dz dz

ქოძირით თაშნეშე

სქოლიო

  1. Языки мира: Кавказские языки. М., 1999. (Е. Ф. Джейранишвили. Удинский язык (сс. 453—458).)
  2. Панчевидзе В. Н., Джейнарошвили Е. Ф. — Удинский язык//Языки народов СССР. Т.4, Иберийско-кавказские языки М., 1967 г.

ლიტერატურა