ქოძირით წყუ ხასჷლაშო აფხაზეთი

{| border=1 align=right cellpadding=4 cellspacing=0 width=300 style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%; width: 300px;"
|+<font size="+1">აფხაზეთი</font>
| align="center" colspan="2" style="background-color: #f9f9f9;" | [[ფაილი:Part of historical Abkhazia in modern international borders of Georgia.svg|250px|აფხაზეთიშ ორენი საქორთუოს]]
|-
| ფართობი
| 8 665&nbsp;კმ²
|-
| მახორობა
| 162 400 (2004)
|-
| მეჭედალა
| 29 ად/კმ²
|-
| ბორჯიშ ორტყაფუ
| [[UTC]]+3
|-
| უმაღალაში კონკა
| [[დომბაი-ულგენი]] (4 046 მეტრი)
|-
| უდიდაში ტობა
| [[რიწაშ ტობა]]
|-
| 
| 
|}
[[ფაილი:Ridge view from pitsunda cape.jpg|thumb|left|200px|აფხაზეთი]]
[[ფაილი:Abkhazia map-fr.svg|290px|right|thumb|აფხაზეთიშ გენერალური რუკა]]
'''აფხაზეთი''' ([[აფხაზური ნინა|აფხაზ]]. Аҧсны, აფსნი) — [[საქორთუო|საქორთუოშ]] ისტორიულ-გეოგრაფიული მუხური, ქიანაშ ოორუე-ბჟადალს, [[უჩა ზუღა|უჩა ზუღაშ]] ბჟაეიოლ პიჯის, ამდღა [[აფხაზეთიშ ავტონომიური რესპუბლიკა|ავტონომიური რესპუბლიკაშ სტატუსით]]. უკებუ 8,7 ვითოში კვადრატული კილომეტრი ტერიტორია ათე წყარმალუეფს შქას: [[ინგირწყარი|ინგირი]] დო [[ფსოუ]]. ასეშო აფხაზეთი [[რუსეთიშ ფედერაციაშ ოურდუმე აკოანჯარაფილი ნძალეფი]]შით რე [[ოკუპაცია|ოკუპირაფილი]]. თარობათ გეხე მარიონეტული [[დე ფაქტო]] რეჟიმი. ოორუეშ ჸურე ოხურგჷ [[რუსეთიშ ფედერაცია]], ობჟათე-ბჟაეიოლ ჸურე ოოკუპაციე ღოზი გოჸუნს [[სამარგალო-ჟიმოლენი შონეშ აკანი|სამარგალო-ჟიმოლენი შონეშ აკანიშ]] ადმინისტრაციული ოხურგეშ მანგას. 
  
აფხაზეთის რე მუსხითირენი ისტორიული ოლქი: [[ჯიქეთი|საძენი]] (ვარა [[ჯიქეთი]]), [[ზუფუ]], [[გუმა]], [[შუა სოფელი]] (მარგალურო შქა ოფუტე), [[სამურზაყანო]] დო [[წებელდა (აკანი)|წებელდა]]-[[დალი (აკანი)|დალი]]. აფხაზეთი, მუჭოთ პოლიტიკური ართური, შხვადოშხვა ფარანს შხვადოშხვა ტერიტორიეფს ფორჷნდჷ დო თიში ოხურგეეფი დღას ვა უხვადუდჷ ეთნიკური აფხაზეთიშ, ანუ [[აფხაზეფი|აფხაზური]] ტომეფით დოხორელ დიხეფს. ნანანოღა – [[სოხუმი]].

== ისტორია ==

აფხაზეთიშ ტერიტორიას ადამიერიშ რინაშ ნოქური დოდასურაფილი რე არქეოლოგიურო [[თუდონი პალეოლითი]]შ პერიოდიშე ([[იაშთხვა]]შ ნოხორი).<ref>Бердзенишвили Н. З., Новые данные о палеолите Абхазии, «დ. გულიაშ ჯოხოშ. აფხაზეთიშ ნინაშ, ლიტერატურაშ დო ისტორიაშ ინსტიტუტიშ ნახანდეფი », 1959, ტ. 30</ref><ref>Замятник Ц. П., Палеолит Абхазии, «Труды Института абхазской культуры», 1937 в. 10</ref><ref>Коробков И. И., Итоги патилетних исследований Яштухского палеолитического местонахождения, «Советская археологиа», 1957, № 4</ref><ref>თუშაბრამიშვილი დ., ქსე, ტ. 5, გვ. 65-66, თბ., 1980</ref> უკვე ჯვეშ წანაშეკოროცხუაშ IV ვითოშწანურაშე აფხაზეთის გოვითარაფილი რდჷ ხვალე [[დიხაშხანდუა]] დო [[მეორინჯალა]] ვარინ, [[შუალა]], [[კერამიკა|კერამიკაშ]] წარმება, [[ქუა|ქუაშ]], [[ლინჯი]]შ დო [[ბრონზე]]შ დამუშება. ჯვეში წანაშეკოროცხუათ II ვითოშწანურაშე მუკოსქილადირი რე ბრელი [[დოლმენი]]. 

=== ანტიკური ხანა ===
[[ფაილი:Antike und mittelalterliche Länder in nordwestlichen Georgien.svg|მინიატიურა|350px|[[ანტიკური ხანა|ანტიკური ხანაშ]] დო [[შქა ოშწანურეფი]]შ ჸურეეფი აფხაზეთის:<br />1. გვალონა [[აფხაზეთი]] (ჯინჯიერი აფხაზეთი)<br />2. ზუღაპიჯიშ [[აფხაზეთი]] (ჯვ. ობჟათე ჰენიოხეთი)<br />3. დინოხოლენი [[ჰენიოხეფი|ჰენიოხეთი]] (სანიგეთი)<br />4. [[ჯიქეთი]] (ჯვ. ოორუე ჰენიოხეთი)<br />5. [[აფშილეთი|აბსილეთი]] (ჯვ. კორახეთი)<br />6. [[მისიმიალეფი|მისიმიანეთი]] (ჯვ. კოლაეთი)<br />7. [[აფხაზეთი]]შ დო [[ეგრისი]]შ ძგა ჸურე „[[შუა სოფელი]], ([[მარგალური ნინა|მარგალურო]] შქა ოფუტე)“]] 
[[ანტიკური ხანა|ანტიკური ხანაშ]] დოჭყაფუშო ბჟადალუ საქორთუოს იფორმირებუ [[კოლხეთიშ ომაფე]], ნამუთ აფხაზეთიშ ტერიტორიეფსჷთ ფორჷნს. ჯვ. წ. VI-V ოშწანურეფს თაქიანი დოხორინიშ ოსხირშა გიჭყჷ ჯვეშბერძენულ ახალკიდანჯეფქ: [[დიოსკურია]], [[გიენოსი]], [[ტრიგლიტი]], [[პიტიუნტი]] დო შხვეფი. ჯვ. წ. I ოშწანურას კოლხეთიშ ომაფექ დედაღარჷ დო აკოციუ. თეშ გეშა აფხაზეთიშ ტერიტორიას აფსილეფიშ, აბაზგეფიშ დო სანიგეფიშ ოთარეეფქ გიჭყჷ, ოდო გვალამი ზონას — მისიმიანეფიშ შონურ გოართამაფაქ. III-IV ოშწანურეფს იფორმირჷ [[ლაზიკა|ლაზეფიშ ომაფექ]], ნამუქჷთ მუში ღარჯილნებაშ თუდო ედომუშამ კოლხეთწკჷმა ართო აკაშქუ აფხაზეთიშ ტერიტორია ხოლო. V-VI ოშწანურეფს აფხაზურ ტომეფქ ბჟადალუშე გინილეს. თე პერიოდის ლაზიკაშ სანძღო თეხანური [[სოჭი|სოჭიშ]] ოორუეშა გიშმეშჷ.

=== შქაოშწანურეფი ===
VIII ოშწანურას იფორმირჷ [[აფხაზეთიშ ოთარე]]ქ, ნამუქჷთ აკაშქუ ედომუშამო ბჟადალუ [[საქორთუო]]. ახალ პოლიტიკურ ართურს „[[აფხაზეთიშ ომაფე]]“ ჯოხოდჷ დო ნანანოღა [[ქუთეში|ქუთეშის]] უღუდჷ. IX-X ოშწანურეფს აფხაზეთი ართიანი ქორთული ომაფეშ აკოდგინალუაშა მიშმეშჷ საერისთავოშ სახეთ. [[საქორთუო|საქორთუოშ]] ომაფე-ოთარეეფო აკოცჷმაშ უკული, XVII ოშწანურაშ დოჭყაფუს დირცხუ აფხაზეთიშ ზოხორინელ ოთარექ, ნამუთ XVII–XVIII ოშწანურეფს ფორმალურო [[იმერეთიშ ომაფე|იმერეთიშ ომაფეშა]] მიშმეშჷ.

=== რუსეთიშ იმპერიაშ მართუალა ===

==== სოხუმიშ ოურდუმე ოლქი ====
[[1810]] წანას აფხაზეთიშ თარქ რუსეთიშ ფორილუა გეჭოფუ. [[1864]] წანას რუსეთიშ თარალაქ აფხაზეთიშ ოთარე გაუქვჷ დო ქჷდირსხუ [[სოხუმიშ ოურდუმე გჷნორთი]]ქ.

== ახალი დო უხოლაში პერიოდი ==
=== საქორთუოშ დემოკრატიული რესპუბლიკა ===
[[1918]] წანაშ [[13 ეკენია|13 ეკენიას]] ეჭოფილი "საქორთუოშ ერუანულ სხუნუს ერუანული უმორჩილაშობაშ
წჷმმარინაფალობაშ გეშა" კანონიშ ნებათ, აფხაზეფს ერუანული უმორჩილეშობაშ წჷმმარინაფალეფშო მერჩქინელი 26 აბანშე უღუდეს 3 აბანი<ref name="%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%90%20%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90">[http://www.parliament.ge/files/617_8236_221191_617_8236_609650_apxazeti.pdf აფხაზეთი – კუნტა ისტორია - Parliament.ge]</ref>.

[[1918]]-[[1921|21]] წანეფს აფხაზეთიქ [[საქორთუოშ დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქორთუოშ დემოკრატიული რესპუბლიკაშ]] აკოდგინალუაშა მიშელჷ ავტონომიაშ სტატუსით. თექ ესახჷ [[საქორთუოშ დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქორთუოშ დემოკრატიული რესპუბლიკაშ]] [[საქორთუოშ დჷმარსხუაფალი კათუა|დჷმარსხუაფალი კათუაშ]] ხეშე [[1921]] წანაშ ფურთუთას ეჭოფილ საქორთუოშ კონსტიტუციას, ნამუთ ოწაწჷ ქიანაშ ერუანულ-სახენწჷფობურ მონწყუალას. კერძოთ, კონსტიტუციაშ მავითაართა დუდიშ 107-ა ბირგულს ნარაგადიე: 

''დუდი 11. ავტონომიური მართუალა
ბირგული 107.''

''საქორთუოშ რესპუბლიკაშ უგმურთჷ ნორთეფს — აფხაზეთის/სოხუმიშ ოლქი/, ომუსლიმანე საქორთუოშ (ბათომიშ აკანი) დო ზაქათალაშ/ზაქათალაშ ოლქის/, ერზიებუნა აბანობურ საქვარეფს ავტონომიური მართუალა.''

''ბირგული 108. ''

''წოხლენი ბირგულს მოშინელი ავტონომიური მართუალეფიშ დვალირაფეფი აკომუშებული იჸი ზოხო კანონით.''<ref>*http://www.200.org.ge/documents/1918docs/21_02_21.pdf|title=საქორთუოშ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304212328/http://www.200.org.ge/documents/1918docs/21_02_21.pdf%7Ctitle=%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%9D%E1%83%A8 |date=2016-03-04 }} კონსტიტუცია - ვარსული ვერსია - სანასქვო ბირგულეფი [http://www.200.org.ge/ ვაოთარობე ორგანიზაცია ”საქორთუოშ დეპუტატეფიშ კლუბი-28 გჷმათუთა”] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140516184212/http://200.org.ge/ |date=2014-05-16 }}|</ref> 

[[1921]] წანაშ [[25 ფურთუთა|25 ფურთუთას]] სხუნუეფიშ რუსეთიშ ხეშე საქორთუოშ დემოკრატიული რესპუბლიკაშ ანექსიაშ გეშა ავტონომიური რეგიონეფიშ დვალირაფეფიშ აკომუშებაქ ზოხო კანონიშ სახეთ ვაშელებუანო გინირთჷ.

აფხაზეთიქ საქორთუოწკჷმა ართო გინირთჷ სხუნუეფიშ რსხუშ აკმადგინალ ნორთო.<ref>[http://sisauri.tripod.com/politic/ Автандил Ментешашвили, Исторические предпосылки современного сепаратизма в Грузии // Грузино-Абхазские отношения, Тбилиси, 1998 (ტექსტი)]</ref>
<ref>[http://sisauri.tripod.com/politic/doc1.html Автандил Ментешашвили, Исторические предпосылки современного сепаратизма в Грузии // Грузино-Абхазские отношения, Тбилиси, 1998 (დოკუმენტეფი)]</ref>

=== საქორთუოშ სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკა ===
[[ფაილი:Flag of SSR Abkhazia.svg|thumb|140px|აფხაზეთიშ სსრ-იშ შილა ([[1921]]).]]
[[ფაილი:Flag of the Abkhaz ASSR (1978).svg|thumb|140px|აფხაზეთიშ ასსრ-იშ შილა ([[1978]]).]]
[[1921]] წანას [[4 მელახი|4 მელახის]] დირცხუ [[სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკა აფხაზეთი]]; [[16 ქირსეთუთა|16
ქირსეთუთას]] აფხაზეთიშ სსრ-ქ ეჭოფუ თ.გ. აპიჯაფური რესპუბლიკაშ სტატუსი დო, ფაქტობურო, მიშელჷ
საქორთუოშ აკოდგინალუაშა. [[1925]] წანას ეჭოფილქ იჸუ აფხაზეთიშ სსრ კონსტიტუციაქ. თე თ.გ. კონსტიტუციაშ ემოქმედაფა სხუნუეფიშ რეჟიმიშ პიჯალეფსჷთ ხოლო ვა მოხვალამე. აფხაზეთიშ სხუნუეფიშ მასუმა კათუაქ გეგნოჭყვიდჷ, მუთებუდჷკო წჷმორინაფილი კონსტიტუციაშ პროექტი დო ოსქვებურობაშა ქუმუჸნაფუდუკო საქორთუოშ სსრ დო მოლენკავკაციაშ სოციალისტური ფედერაციული სხუნუეფიშ რესპუბლიკეფიშ კონსტიტუციეფწკჷმა. კონსტიტუციაშ ტექსტი, ნამუთ სხუნილქ იჸუ აფხაზეთიშ სხუნუეფშა მიშაჸუნაფაშ მასუმა კათუაშ ხეშე, ვა გჷმობჟინაფე. 1925 წანას კონსტიტუციაშ მეჯინათ, აფხაზეთიშ სსრ მახორუ არძა ნაციეფშო უნარღელჸოფილი რდჷ ოდაბადური ნინაშ დუდიშული გოვითარაფაშ დო გჷმორინაფაშ ნება მუჭოთ მუშ ერუანულ-კულტურული, თეშ ოართე-სახენწჷფო დოწესაფილობეფს, ოდო აფხაზეთიშ სსრ სახენწჷფო დოწესაფილობეფიშ ნინათ აღიარებულქ იჸი რუსული ნინაქ.

[[1931]] წანას საქორთუოშ დო აფხაზეთიშ სხუნუეფიშ კათუაშ გინოჭყვადუათ [[აფხაზეთიშ ავტონომიური სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკა|აფხაზეთიქ გინირთჷ ავტონომიათ]] [[საქორთუოშ სსრ]]-იშ აკოდგინალუას.

აფხაზეთიშ, მუჭოთ ავტონომიური რესპუბლიკაშ სამართალობური დგომარება ფიქსირებულქ იჸი სსრ რსხუშ 1936 წანაშ, საქორთუოშ სსრ 1937 წანაშ დო აფხაზეთიშ ასსრ 1937 წანაშ კონსტიტუციეფს, ოდო უკული სსრ რსხუშ 1977 წანაშ, საქორთუოშ სსრ 1978 წანაშ დო აფხაზეთიშ ასსრ 1978 წანაშ კონსტიტუციეფს.

აფხაზური სეპარატიზმი სხუნუეფიშ წანეფს ეთმოჭოფუნს ორგანიზებულ ხასიათის. ქორთულ-აფხაზური ურთიერთალეფიშ ართ-ართი სერიოზული გამწვავება ომთხვუ [[სსრკ]]-შ ახალი [[1978]] წანაშ კონსტიტუციაშ ეჭოფუაშ პერიოდის დო თიში ბაძაზო გინმირთუ აფხაზეთიშ სტატუსიშ ოკითხირი; [[1985]] წანას დოჭყაფილი "პერესტროიკაშ" უკული საქორთუოქ ქჷდიჭყჷ ღილე ერუანულ-გჷმადუდიშულაფარი ყარაფი საქორთუოშ ზოხორინალაშო, მუსჷთ არგამათ ქაწუდირთჷ დიო სხუნუეფიშ რსხუშ ხემანჯვერობაქ. თექ, მუშ ჸურე, აფხაზეფიშ სეპარატისტული ყარაფიშ გააქტიურება გიშეჭანუ.

=== სსრკ-შ აკოცჷმაშ უკული ===
[[1991]] წანაშ [[31 მელახი]]შ რეფერენდუმიშ მოღალუეფიშ ოსხირშა საქორთუოშ ედომუშამი ტერიტორიას ჩეტარჷ
დუდიშული სხუნეფქ. 1991 წანაშ [[9 პირელი|9 პირელს]] უჟინაშ სხუნუქ [[1918]] წანაშ [[26 მესი]]შ საქორთუოშ ზოხორინალაშ აქტიშ ოსხირშეჭოფუ დეკლარაცია საქორთუოშ სახენწჷფობური ზოხორინალაშ ეკონწყუალაშ გეშა. სხუნუეფიშ რსხუშ ტერიტორიას საქორთუო რდჷ მაართა რესპუბლიკა, ნამუქჷთ გეგმაცხადჷ ზოხორინალა. თექ ხოლო უმოსო გაძალიერუ რუსული აგრესია. თე აგრესიაშ მეტ-ნარკებო გაკებაშ დო გიშაულარიშ შიბაშ ღანკით, ქორთული ჸურექ შანულამ დათმობაშა მიდართჷ: 1991 წანაშ 9 კვირკვეს ეჭოფილქ იჸუ აფხაზეთიშ ახალ ოსხუნუ კანონქ. თე კანონიშ მეჯინათ აფხაზეთიშ ასსრ უმაღალაშ სხუნუს უმენტაშობაქ დეთმუ უმორჩილესობას:
* მახორობაშ 47 % (ქორთუეფი) პარლამენტის წჷმორინაფილქ იჸუ 26 დეპუტატით;
* 17 % (აფხაზეფი) – 28 დეპუტატით;
* დოსქილადირი (შხვადასხვა ეთნიკური მახორობა) – 11 დეპუტატით;
თე კანონით ხოლო გიხურგუ, ნამდა აფხაზეთიშ უმაღალაში ხუნუშ დუდგიმახვენჯი ოკო ჸოფედჷკო აფხაზი, ნამუსჷთ აჸვენუაფუდ ჟირი გაამა-კოჩი – ართი ქორთუ დო ართი შხვა ერუანობაშე; ოდო მინისტრეფიშ სხუნუშ დუდგიმახვენჯო ქჷდირინუაფუდჷ ქორთუ. თე დათმობეფიშ უმკუჯინუო, აფხაზეთიშ ასსრ ხემანჯღვერობა მიარე ვაკანონიერ ქმედებას ახორციელენდჷ, იღენდჷ ანტიკონსტიტუციურ სამართალობურ აქტეფს. გჷშაკერძაფილო ღოზგასუმალარიე აფხაზეთიშ ასსრ უმაღალაში სხუნუშ პრეზიდიუმიშ დოდგინალუა, ნამუშ ალებათ, აფხაზეთიშ ტერიტორიას იურიდიული ნძალაშ უღვენჯო დო გოუქვაფილო გეგმიცხადჷ საქორთუოშ კანონეფქ. სეპარატისტული "კანონმოქიმინჯალაშ" საქვარუაშ ეკონია გჷმოლინა რდჷ 1992 წანაშ 23 კვირკვეს აფხაზეთიშ ასსრ უმაღალაში სხუნუშ გინოჭყვადუა, მუშ ნებათ მეჭყორდჷ აფხაზეთიშ ასსრ 1978 წანაშ კონსტიტუციაშ მოქმენდალაქ დო ეკონწყილქ იჸუ აფხაზეთიშ სსრ 1925 წანაშ კონსტიტუციაქ.

== სტატუსი ==

აფხაზეთის, [[ცხინვალიშ რეგიონი|ცხინვალიშ რეგიონწკჷმა]] ართო, საქორთუოშ კანონდვალათ, მინიჭებული აფუ ოკუპირაფილი ტერიტორიაშ სტატუსი.

== ხეშულობა დო ადმინისტრაციული დორთუალა ==
=== აფხაზეთიშ ავტონომიური რესპუბლიკაშ თარალა ===

ამდღანერი აფხაზეთი [[აფხაზეთიშ ავტონომიური რესპუბლიკა|ავტონომიური რესპუბლიკა]] რე [[საქორთუო|საქორთუოშ]] აკოდგინალუას, ნამუთ ფორჷნს [[გაგრაშ მუნიციპალიტეტი|გაგრაშ]], [[გალიშ მუნიციპალიტეტი|გალიშ]], [[გუდაუთაშ მუნიციპალიტეტი|გუდაუთაშ]], [[გულრიფშიშ მუნიციპალიტეტი|გულრიფშიშ]], [[ოჩამჩირეშ მუნიციპალიტეტი|ოჩამჩირეშ]] დო [[სოხუმიშ მუნიციპალიტეტი|სოხუმიშ]] მუნიციპალიტეტეფიშ ტერიტორიას. [[1993]] წანაშ აფხაზეთიშ ედომუშამი ტერიტორია ([[2008]] წანაშახ [[კოდორიშ ლეხერი|კოდორიშ ლეხერიშ]] გჷმორკებათ) სეპარატისტული რეჟიმიშ კონტროლთუდო რე.

=== მარიონეტული დე ფაქტო თარალა ===

=== სეპარატისტეფიშ აკოანჯარაფილი ნძალეფი ===

== გეოგრაფია და კლიმატი ==

== დემოგრაფია ==
=== ეთნიკური აკოდგინალუა ===

=== რელიგია ===
<ref> [http://www.portal-credo.ru/site/print.php?act=fresh&id=188 Александр Крылов. ЕДИНАЯ ВЕРА АБХАЗСКИХ "ХРИСТИАН" И "МУСУЛЬМАН". Особенности религиозного сознания в современной Абхазии, Credo.Ru 17-03-2004] </ref>

== ეკონომიკა ==
== კულტურა ==

== ოქინაფუეფი ==
აფხაზეთიშ ისტორიული ძეგლეფი

ნოღა სოხუმი:
* [[ბესლეთიშ ხინჯი]]
* [[დიოსკურიაშ ჯიხა]]
* [[კელასურიშ კიდალა]]
ოჩამჩირეშ მუნიციპალიტეტი:
* [[ბედიაშ მონასტერი]]
* [[ილორიშ ოხვამე|ილორიშ წმ. გერგიშ ოხვამე]]
* [[მოქვიშ ოხვამე|მოქვიშ მონასტერი]]
გუდაუთაშ მუნიციპალიტეტი:
* [[ახალი ათონიშ მონასტერი|ახალი ათონიშ სვიმონ კანანელიშ ოხვამე]]
* ახალი ათონიშ (ივერიაშ გვალაშ) მონასტერი
* [[დოლმენი|დოლმენეფი]]
* [[ზუფუ]]შ ჯიხა
* [[ლიხნი]]შ კომპლექსი
* ლიხნიშ ოხვამე აბა-ათა
* ამბარაშ სუმოხვამეამი ბაზილიკა 
გაგრაშ მუნიციპალიტეტი:
* აბაათა
* გაგრაშ ოხვამე ბაზილიკური
* [[ბიჭვინთაშ კათედრალი|ბიჭვინთაშ მონასტერი]]
* [[განთიადიშ ტაძარი|განთიადიშ ბაზილიკა]]
გულრიფშიშ მუნიციპალიტეტი:
* [[დრანდაშ ოხვამე|დრანდაშ ჸორშამი ოხვამე]]

== ქოძირით თაშნეშე ==
* [[აფხაზეფი]]
* [[აფხაზეთიშ ავტონომიური რესპუბლიკა]]
* [[აფხაზეთიშ ლჷმა (1992-93)]]
* [[აფხაზეთიშ კავკაციონი]]
* [[აფხაზეთიშ ოთარე]]
* [[აფხაზეთიშ ავტონომიური სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკა]]
* [[აფხაზეთიშ ომაფე]]
* [[აფხაზეთიშ ოკათალიკოსე]]
* [[აფხაზეთიშ ლჷმა (1998)]]
* [[სოხუმიშ ოურდუმე გჷნორთი]]

== სქოლიო ==
{{reflist}}

== ლიტერატურა ==

== რესურსეფი ინტერნეტის ==
* [http://javakhishviliinstitute.files.wordpress.com/2009/04/lortkipanize.pdf მარიამ ლორთქიფანიძე, აფხაზები და აფხაზეთი, გჷშმაშკუმალარობა «განათლება», ქართი, 1990]
* [http://www.abkhazia.gov.ge აფხაზეთიშ ავტონომიური რესპუბლიკაშ თარალაშ ოფიციალური ვებ–ხასჷლა]
* [http://abkhazeti.info აფხაზეთი ისტორია უნიკალური ოარქივე მოღეეფი, ახალი ამბეფი, ისტორია, კონფლიქტიშ ისტორია]
* [http://www.apsny.ge/notes/UN/UN.php აფხაზეთიშ კონფლიქტიშ მუკი-მუკი მეღებული ოერეფოშქაშე დოკუმენტეფიშ ერკებული]
* [http://www.apsny.com/ აფხაზეთის ისტორია]
* [http://www.apkhazeti.com/ აფხაზეთი]
* [http://iberiana.wordpress.com/afxazeti/papaskiri-recenzia/ ზურაბ პაპასქირი, რცუ ისტორია (რეცენზია ოლეგ ბღაჟბაშ დო სტანისლავ ლაკობაშ “აფხაზეთიშ ისტორიაშ” ოხემანჯღვერეს)]

{{მერკე}}

{{საქორთუოშ ისტორიული მუხურეფი}}
{{საქორთუოშ ნოღეფი}}

[[კატეგორია:საქორთუოშ ისტორიულ-გეოგრაფიული მუხურეფი]]
[[კატეგორია:აფხაზეთი| ]]