ქოძირით წყუ ხასჷლაშო ერნესტო ჩე გევარა

{{ინფოდაფა პიჯი
|ჯოხო            = ჩე გევარა
|ოდაბჯოხო  = 
|პორტრეტი        = GuerrilleroHeroico.jpg
|ზჷმა          = 250პქ
|მუკნაჭარა         =  [[ალბერტო კორდა]]შ ჯოხოშინელი ფოტო <br />''„[[გერილიერო ეროიკო]]“ ("Guerrillero Heroico")''<br />გჷნოღალირი რე 1960 წანაშ [[5 მელახი]]ს
|დაბჯოხო =  ერნესტო გევარა
|მოღალობა = ექიმი, [[მარქსიზმი|მარქსისტი]] რევოლუციონერი, <br />პოლიტიკოსი
|დაბ თარიღი  = 1928 წანაშ [[14 კვირკვე]]
|დაბ აბანი = [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიო]], [[სანტა-ფეს პროვინცია (არგენტინა)|სანტა-ფე]], [[არგენტინა]]
|განათება =  მედიცინაშ დოქტორი
|მენოღალობა      = {{შილა|არგენტინა}}, {{შილა|კუბა}}
|ნთხორ აბანი  = [[ჩე გევარაშ მავზოლეუმი]], [[სანტა-კლარა (კუბა)|სანტა-კლარა]], [[კუბა]]
|დოლმახორალა       = 
|ერუანობა =  [[არგენტინალეფი|არგენტინალი]]
|ღურ თარიღი    = 1967 წანაშ [[9 გჷმათუთა]] (39 წანერი)
|ღურ აბანი   =  [[ლა-იგერა]], [[ვალიეგრანდეშ პროვინცია|ვალიეგრანდე]], {{შილა|ბოლივია}}
|მუმა             = ერნესტო გევარა ლინჩი
|ნანა             = სელია დე ლა სერნა ი ლიოსა
|ალმასქუ          = ილდა გადეა (1955–1959)<br /> ალეიდა მარჩი (1959-1967 თიშ დინაფაშახ)
|სქუალეფი =             ილდა (1956–1995), ალეიდა (დ. 1960)<br /> კამილო (დ. 1962), სელია (დ. 1963)<br /> ესნესტო (დ. 1965)
|ჯილდოეფი = 
|ვებ-ხასჷლა           = 
|შხვადოშხვა          = 
}}
'''ერნესტო გევარა''' (დ. [[14 მანგი]], [[1928]] — ღ. [[9 გჷმათუთა]], [[1967]]) — ირკოჩიშო ჩინებული, მუჭოთ „'''ჩე გევარა'''“, ვარა „'''ელ ჩე'''“ რდჷ [[არგენტინალეფი|არგენტინალი]] ექიმი, [[მარქსიზმი|მარქსისტი]] რევოლუციონარი, პოლიტიკოსი, [[კუბა|კუბაშ]] პარტიზანული ლიდერი. თიშ სტილიზაფირ სახექ გინირთჷ აწორინჯალაშ ირკოჩიშო მოდვალირ [[კონტრკულტურა|კონტრკულტურულ]] სიმბოლოთ დო კათეფიშ კულტურაშ გლობალურ შანო.<ref>[[#refCasey2009|Casey 2009]], ხს. 128.</ref> 

მუჭოთ ომედიცინე ფაკულტეტიშ ახალნორდი სტუდენტინ, გევარა ედომუშამი [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკას]] შარალენდჷ დო თინა ნჭუაფილო გეგნოთირუ თი უღვენჯობაქ დო გოშხვაშთურაფაქ, მუსჷთ თინა თე შარალუაბორჯის აკმოხვადუდჷნ.<ref name="RevMedicine">[http://www.marxists.org/archive/guevara/1960/08/19.htm On Revolutionary Medicine] Speech by Che Guevara to the Cuban Militia on August 19, 1960.</ref> შარალუაბორჯის ეჭოფილ გუნამორსილობაქ დო დაკვირეფქ თის გჷშაღალაფუ დუნასქვი, ნამუდა რეგიონს ჩხვიჩხვგოდგჷმილი ეკონომიკური უწორწოობა [[კაპიტალიზმი]]შ, [[მონოპოლიზმი]]შ, [[ნეოკოლონიალიზმი]]შ დო [[იმპერიალიზმი]]შ მოღალუ რდჷნ, მუდგაშ აკა კაკალია წამალი [[მოსოფელიშ რევოლუცია]] იჸუაფუდჷ.<ref name="AfroAsian1965">[http://www.marxists.org/archive/guevara/1965/02/24.htm At the Afro-Asian Conference in Algeria] A speech by Che Guevara to the Second Economic Seminar of Afro-Asian Solidarity in Algiers, Algeria on February 24, 1965.</ref> თიში ტომბა რწუმაქ ქანჩი ქჷმეჩჷ თიშ მიშახოლინს [[გვატემალა|გვატემალაშ]] რეფორმეფშა [[გვატემალაშ პრეზიდენტი|პრეზიდენტ]] [[ხაკობო არბენს გუსმანი|ხაკობო არბენსიშ]] დუდალათ, ნამუდგაშ დოხუაფაშ უკულით, მუთ ოეგებიეთ [[ააშ]]-იშ [[ცენტრალური ოთოლორანჯე ოაგენტე|ცენტრალურ ოთოლორანჯე ოაგენტეს]] მიაჭარუაფუნ, ჩე გევარაშ პოლიტიკურ იდეოლოგიაქ უმოსო გემეკენჯჷ. მოგვიანაფილო, მუჟამსჷთ [[მეხიკო]]ს ოხორანდჷნ, თიქ [[რაულ კასტრო|რაულ]] დო [[ფიდელ კასტრო]]ეფს აკოხვადჷ, ქახოლჷ [[26 კვირკვეშ ყარაფი]]ს დო თინეფწკჷმა [[კუბა|კუბაჸურე]] გონჩურჷ იახტა ''[[გრანმა (იახტა)|გრანმათ]]''. თინეფიშ ღანკი დიქტატორ [[ფულხენსიო ბატისტა]]შ რეჟიმიშ დოხუაფა რდჷ, ნამუსჷთ ოჭიშის ააშ არზენდჷნ.<ref>[[#refBeaubien2009|Beaubien, NPR Audio Report, 2009]], 00:09–00:13.</ref> გევარაქ გვალო მალას არყებულეფ შქას ქჷმიწიძინჷ, თინა მაჟირა რდჷ ნჯღვერალას დო გჷნმაჭყვადალი როლი ილაჸაფჷ ჟირწანამ პარტიზანულ ლჷმას, ნამუქჷთ საბოლათ ბატისტაშ რეჟიმი ქჷდახუ.<ref name="Castrosbrain1960">''"[[#refCastrosbrain1960|Castro's Brain]]"'' 1960.</ref> 

[[კუბაშ რევოლუცია|კუბაშ რევოლუციაშ]] უკული, გევარაქ ახალ თარობას მუსხირენი გიშნაგორა პოსტის გედირთჷ. თინეფ შქას რდჷ მაჸოთამალი რაზმეფიშ მადუდე თინეფიშ მეხჷ, მით ტრიბუნალქ ლჷმაშ დჷმაშებუთ მირჩქინჷნ;<ref name="ReferenceA">[[#refTaibo1999|Taibo 1999]], ხს. 267.</ref> რეწუალაშ მინისტრიშ პოსტის თიქ აგრარული რეფორმა ქჷმჷწიჭყჷ, ოხვარუდჷ ჭარუა-კითხირიშ გჷმაფაჩალ ოკათე კამპანიას, თაშნეშე მუშენდჷ კუბაშ ერუანული ბანკიშ პრეზიდენტო დო კუბაშ აკოანჯარაფილი ნძალეფიშ ოგურაფუ დირექტორო, თე ბორჯისჷნე, კუბური სოციალიზმიშ ჯოხოთ ედომუშამ მოსოფელს შარალენდჷ, მუჭოთ დიპლომატი. თეშნერი პოზიცია გევარას მეშქაშალას არზენდჷ ულაჸაფინუდჷკო ცენტრალური ფიგურაშ როლი მილიციური ნძალეფიშ წვართუასჷ, ნამუქჷთ მუკიჸონჷ [[ღეჯეფიშ ჸუჯი|ღეჯეფიშ ჸუჯიშ]] ოპერაცია<ref name="Kellner89pg69">[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 69–70.</ref> დო მუშეღჷ [[სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკეფიშ რსხუ|სხუნუეფიშ]] [[ბირთვული ანჯარი|ბირთვული]] [[ბალისტიკური რაკეტა|ბალისტიკური ქობინეფი]] კუბაშა, მუდგაქჷთ გაუფრაშჷ [[1962]] წანაშ [[კარიბიშ კრიზისი]].<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 526–530.</ref> თეწკჷმა ართო, გევარა ჸოფიერი ჭარუ დო დღარეფიშ ავტორი რდჷ, აკოქიმინჷ ხეშნაჭარა პარტიზანულ ლჷმაშენ, თებორჯისჷნე თინა ავტორი რე ბესთსელერი მემუარული ნახანდიშ ახალნორდალას [[ობჟათე ამერიკა|ობჟათე ამერიკაშ]] ომანგაშეთ [[მოტოციკლისტიშ დღარეფი (წიგნი)|მოტოციკლით შარალუაშ]] გეშა. [[1965]] წანას ჩე კუბას იტალენს დო თანჯეფგალე მიშარუაფუ რევოლუციურ გინოქიმინუაშა თიაშ მიშაღალაშ ღანკით; მაართათ უმუწუძინუო [[კონგოშ დემოკრატიული რესპუბლიკა|კონგოშ დემოკრატიულ რესპუბლიკაშა]] დო უკული [[ბოლივია]]შა, სოდეთ თინა [[ცენტრალური ოთოლორანჯე ოაგენტე|ცენტრალურ ოთოლორანჯე ოაგენტეშ]] მორსხუე ბოლივიურ ნძალეფქ ოჭოფეს დო დოჸვილეს. <ref>[[#refRyan1998|Ryan 1998]], ხს. 4.</ref> 

გევარა ამუდღარშახ მინშო ოჸოროფული, ოდო მინშო ოლანძღარ ისტორიულ ფიგურათ სქიდუ, პოლარიზაფილი რე მიარე კოლექტიურ წჷმოსახუას, გჷშაკერზაფილო დიდი მუდანობაშ ბიოგრაფიეფს, მემუარეფს, ესეეფს, დოკუმენტურ ფილმეფს, ბირეფს დო ვარდა ხანტილურ ფილმეფს. თიშ გეშა, ნამუდა თინა მირჩქინუაფუ მუჭოთ წამებულინ, პოეტური ინოჩამეფი კლასობური ლჷმაშ მეხჷ დო ხვამილაფეფი „ახალი ადამიერიშ“ აკაქიმინალო უმოსო მორალს გეპონჷ, ვინდარო მატერიალურ მოტივეფს. ჩე გევარაქ ინოჩამაშ ხატო დო წყუთ გჷნირთჷ მიარე [[მეკვარჩხანობა|მეკვარჩხანე]] გეზაშ ყარაფიშო. ჟურნალ „[[ტაიმი (ჟურნალი)|ტაიმქ]]“ თინა [[XX ოშწანურა|XX ოშწანურაშ]] 100 არძოშე გოლინუამ ადამიერეფ შქას გიორინუ.<ref>[[#refDorfman1999|Dorfman 1999]].</ref> [[ალბერტო კორდა]]შით გინოღალირი თიში ფოტო ''[[გერილიერო ეროიკო]]'' (''Guerrillero Heroico'') ჩინებული რე „მოსოფელს არძოშე ჩინებულ ფოტოთ“.<ref>Maryland Institute of Art, referenced at [[#refBBCNews2001b|BBC News May 26, 2001]].</ref>  

== ორდოიანი რინა ==
[[ფაილი:Chefamily.jpg|thumb|250პქ|left|ბოშკოჩი ერნესტო (კვარჩხანშე) მასქერეფწკჷმა დო და-ჯიმალეფწკჷმა ართო, 1944 წ. თიშ ხასჷლას, კვარჩხანშე მარძგვანჸურე ხენა სელია (ნანა), სელია (და), რობერტო, ხუან-მარტინი, ერნესტო (მუმა) დო ანა-მარია]]
[[ფაილი:Ernesto Guevara Acta de Nacimiento.jpg|მინი|მარცხნივ|250პქ|ჩე გევარაშ დაბადებაშ მოწმობა]]
ერნესტო გევარაქ [[1928]] წანაშ [[14 მანგი|14 მანგის]], [[არგენტინა|არგენტინაშ]] ნოღა [[როსარიო (არგენტინა)|როსარიოს]] დებადჷ, სელია დე ლა სერნა ი ლიოსაშ დო ერნესტო გევარა ლინჩიშ ესპანურ-ბასკურ-ირლანდიური გამნარყიშ ფანიას.<ref>Che's last name ''"Guevara"'' derives from the [[Castilian Spanish|Castilianized]] form of the [[Basque language|Basque]] ''"[[Guevara, Spain|Gebara]]"'', a [[habitational name]] from the province of [[Álava]]. Through his grandmother, Ana Lynch, he was a descendant of [[Patrick Lynch (Argentina)|Patrick Lynch]], an emigrant from [[Galway]], Ireland in the 1740s.</ref> ფანიაშ ხუთ ბაღანა შქას თინა უნჩაში რდჷ. თიშ თახმი გვარს დო ჯოხოს შხირას გითმუძინანა მუში მასქერეფიშ გვარეფს დე ლა სერნას ვარა ლინჩის. ჩეშ უმუსვანჯებუ ბუნებას მუამუში გეჸვენჯიშორო ეთმონწყჷნდჷ:„თენა რე უმაართაში შანი თიში, ნამუდა ჩქიმი ბოშიშ ჯერღვეფს ირლანდიარი მეარყეეფიშ ზისხირი ფუნსჷნ“.<ref>[[#refLavretsky1976|Lavretsky 1976]].</ref> ერნესტიტოს (მუჭოთ თიწკჷმა უძახუდესჷნ) რინაშ ძალამი ორდოშიანი ეტაპის გევითარჷ  უღვენჯეფიშ მეხჷ სიხოლაშ ღიაბიქ.<ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 23.</ref>  მეკვარჩხანალაშ მათხოზინე ფანიას ერდილ ბაღანას დიო ხოლო დასაბაღას ახალნორდის თოლწოხ გეგნაფაჩჷ ფირჩა პოლიტიკური სპექტრიშ პერსპექტივეფქ.<ref>[http://www.time.com/time/printout/0,8816,872604,00.html Argentina: Che's Red Mother] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130826054445/http://www.time.com/time/printout/0,8816,872604,00.html |date=2013-08-26 }} ''[[Time Magazine]]'', July 14, 1961.</ref> მუამუში, მუჭოთ [[ესპანეთიშ ომენოღალური ლჷმა]]შ რესპუბლიკარეფიშ დუდგინოდვალირი ხუჯიშ დუმაკინე, ფანიას შხირას ომენძელუდჷ თე კონფლიქტიშ ბრელ ვეტერანს.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 22–23.</ref>

ერნესტოშ ნანა, სელია დე ლა სერნა თი ბორჯიშო არგენტინას ეჭოფილი ერთიშ ნორმეფიშ აწმარენჯი რდჷ, თის თუმა კუნტას აფუდჷ ღაჭილი დო ჸუნდჷ მუში მანქანა, მუთ თი ბორჯის [[არგენტინა]]ს ოსურკოჩიშო  გასადღანო იკოროცხუდჷ. 2 წანაშ ხანს ერნესტოს [[ასთმა|ასთმაშ]] მაართა მოკათინი უღუდჷ. თე ლახალა თის რინაშ ლიაშახ ვადათხიებჷ დო გოლინა ხოლო იღვენუ მუშ პერსონაშა დო რინაშ უკულნეშიანი წჷმოძინაშა. [[1932]] წანას ერნესტოშ ფანიაქ ექიმიშ ზუკოლით ოხორინალო ნოღა [[ალტა-გრასია]]შა გეგნორთჷ. ლახალაშ გეშა სკოლაშა ვა გილართინედჷ დო ჸუდეს ნანა ამეცადინენდჷ. ჯანუდუნ, თინა ვარა კითხულენდჷ, ვარა მუმას ჭარდაკის ოლაჸაფუდჷ.  

თიშ უმკუჯინუო, ნამუდა [[ასთმა|ასთმაშ]] კონწარი მოკათინეფით იჭიროთუდუნ, მუდგასჷთ თინა ედომუშამი რინას კონწარას გინაფულენდჷნ, გევარა გიშმეგორუდჷ მუჭოთ ათლეტი, მეთხოზჷდჷ ნჩურუას, [[კუჩხბურთი|კუჩხბურთის]], [[გოლფი|გოლფის]] დო ჸოთამას, თე ბორჯისჷნე თიქ გჷნირთჷ „ურსხებუ“ ველოსიპედისტო.<ref>[[#refSandison1996|Sandison 1996]], ხს. 8.</ref><ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 24.</ref> უშულადუო ლაჸაფენდჷ [[რაგბი]]ს,<ref>[http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html Argentine Rugby Inspired by Che Guevara] by Brendan Gallagher, ''[[The Daily Telegraph]]'', გჷმათუთა 5, 2007</ref> [[ბუენოს-აირესი]]შ ოუნივერსიტეტე კლუბის გიშმეშჷ fly-half-იშ პოზიციას.<ref>Cain, Nick & Growden, Greg "Chapter 21: Ten Peculiar Facts about Rugby" in ''Rugby Union for Dummies'' (2nd Edition), John Wiley and Sons, ISBN 978-0-470-03537-5, ხს. 293.</ref> ლაჸაფიშ სტილიშ გეშა ჩეს გეძინელი ჯოხო  „''ფუსერი''“ ქჷგიოდვეს — ''El Furibundo''-შ (გაჸალებური) კუნტარაფილი ფორმა, აგრესიული ლაჸაფიშ სტილიშ გურშენი  თაშნეშე უძახუდეს დიამუშიშ გვარს — დე ლა სერნას.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 28.</ref>

გევარა მუამუშიშე [[ჭარდაკი]]შ ლაჸაფის გურაფულენდჷ დო 12 წანაშ ხანს უკვე ოკათუდჷ აბანობურ ტურნირეფს. ბოშალას დო უკული ედომუშამი რინაშ გოძვენას, თინა ხვამილაფირი რდჷ [[პოეზია|პოეზიათ]], გჷშაკერზაფილო უჸორდჷ [[პაბლო ნერუდა]], [[ჯონ კიტსი]], [[ანტონიო მაჩადო]], [[ფედერიკო გარსია ლორკა]], [[გაბრიელა მისტრალი]], [[სესარ ვალიეხო]] დო [[უოლტ უიტმენი]].<ref name="Hart 2004, ხს 98">[[#refHart2004|Hart 2004]], p. 98.</ref> შეულებუდჷ უგუჯინუო ქუკითხირუდუკო [[რადიარდ კიპლინგი]]შ პოემა ''„თუ“'' ("If—") დო [[ხოსე ერნანდესი]]შ ეპიკური პოემა ''„მარტინ ფიერო“''.<ref name="Hart 2004, ხს 98"/> გევარაშ ჸუდეს 3 000-შე უმოსი წინგი იჩუალუაფუდჷ, მუდგაქჷთ გაპიჯალჷ ჩეშ ენთუზიაზმით ეფშა დო ეკლექტიკურ მაკითხეთ გინორთინაფა; გჷშაკერზაფილ ინტერესის ირჩქინანდჷ [[კარლ მარქსი]]შ, [[უილიამ ფოლკნერი]]შ, [[ანდრე ჟიდი]]შ, [[ემილიო სალგარი]]შ დო [[ჟიულ ვერნი]]შ მეხჷ. <ref>[[#refHaney2005|Haney 2005]], ხს. 164.</ref> თეშ გეძინელო, თაშნეშე იხვამილუანდჷ [[ჯავაჰარლალ ნერუ]]შ, [[ფრანც კაფკა]]შ, [[ალბერ კამიუ]]შ, [[ვლადიმერ ლენინი]]შ დო [[ჟან-პოლ სარტრი]]შ ნახანდეფი, თეშინეშეს მუჭოთ [[ანატოლ ფრანსი]]შ, [[ფრიდრიხ ენგელსი]]შ, [[ჰერბერტ უელსი]]შ დო [[რობერტ ფროსტი]]შ ნახანდეფი.<ref name="ReferenceC">([[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 37–38).</ref>
[[ფაილი:Checasa-AGracia-289716387.jpg|მინი|250პქ|გევარეფიშ ფანიაშ ოხორინალი ჸუდე ნოღა [[ალტა-გრასია]]ს, [[კორდობაშ პროვინცია]]]]


რდუალაწკჷმა ართო, ჩეს ლათინოამერიკალი ჭარუეფიშ მეხჷ გურჩქინდჷ ინტერესიქ, თინეფ შქას რდეს [[ორასიო კიროგა]], [[სირო ალეგრია]], [[ხორხე იკასა]], [[რუბენ დარიო]] დო [[მიგელ ასტურიასი]].<ref name="ReferenceC"/> თე ჭარუეფიშ იდეეფს თინა მითმირჩქინანდჷ ლუბაშ წინგიას, სოდეთ თაშნეშე აწარმენდჷ გოხურგუეფიშ, კონცეფციეფიშ დო გოლინუამ ინტელექტუალეფიშ ფილოსოფიეფს; გიშმასხუნუნდჷ [[ბუდა]]შ დო [[არისტოტელე]]შობურ ანალიტიკურ მუნაღოზეფს, თეშინეს მუჭოთ სხუნუნდჷ [[ბერტრან რასელი]]შობურ ჸოროფას დო პატრიოტიზმისჷნ, [[ჯეკ ლონდონი]]შობურ ჯარალუას, [[ნიცშე]]შობურ ღურაშ იდეას. ჩე ხვამილაფირი რდჷ [[ზიგმუნდ ფროიდი]]შ იდეეფით თიზჷმაშა, ნამუდა თინა დუნასქვეფს ორთუდჷ თიშ შხვადოშხვა დუდეფშე [[თონწყუეფი]]შ, [[ლიბიდო]]შ, [[ნარცისიზმი]]შ დო [[ოიდიპოსიშ კომპლექსი]]შ გეშა.<ref name="ReferenceC"/> სკოლას თიშ ოჸოროფულ მეკონეფ შქას რდჷ  [[ფილოსოფია]], [[მათემატიკა]], [[ინჟინერია]], [[პოლიტიკური მენცარალა|პოლიტიკური მენცარალეფი]], [[სოციოლოგია]], [[ისტორია]] დო [[არქეოლოგია]].<ref>[[#refSandison1996|Sandison 1996]], ხს. 10.</ref><ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 26.</ref>

წანეფიშ უკული, [[1958]] წანაშ [[13 ფურთუთა|13 ფურთუთას]], [[ცენტრალური ოთოლორანჯე ოაგენტე]]შით გჷმობჟინაფილი „ბიოგრაფიული დო პიჯიშობური მოშინაფა“ გევარას მირჩქინანდჷ ფართო სპექტრიშ აკადემიური დო ინტელექტუალური ინტერესეფიშ ადამიერო დო ეთმოჭარუნდჷ მუჭოთ „დიდო გურაფილს“, მორო თექინეშეს გითმეუძინანდჷ, ნამუდა „ჩე დასურო ინტელექტუალი რე, ოღონც ლათინოამერიკალეფ შქას“.<ref>[[#refRatner1997|Ratner 1997]], ხს. 25.</ref>

=== შარალუა მოტოციკლით ===
[[1948]] წანას, გევარაქ [[ბუენოს-აირესი]]შ უნივერსიტეტის მედიცინაშ ფაკულტეტის ქენირიცხჷ. „მოსოფელიშ აკოჩინებაშ ჸუმენქ“<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 64.</ref> ნჭაფიერო გეგშარაჸჷ თიში ოუნივერსიტეტე საქვარუეფი, უკოხოლენი პლანშა გეგნიღჷ ინტერესი გურაფაშ მეხჷ დო ბიჯგი მეჩჷ ხანგინძე მუშითდაკვირაშ შარალუაშა, ნამუქჷთ ფუნდამენტალურო დოთირუ თიში მეჯინეფი, გჷშაკერზაფილო [[ლათინური ამერიკა|ლათინური ამერიკაშ]] თიბორჯიშ ეკონომიკურ პიჯალეფწკჷმა რსხუაფათ. მაართა ექსპედიცია [[1950]] წანას მუკიჸონჷ ველოსიპედით, ნამუსჷთ ჭიჭე ქვარქვანტი გიონწყუნ;<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 59-64.</ref> 4 500 კმ მეძენას თიქ ხვალე იშარჷ ოორუე [[არგენტინა|არგენტინაშ]] [[არგენტინაშ პროვინციეფი|პროვინციეფშა]]. თეს მაჸუნჷ [[1951]] წანაშ ჩხოროთუთაშ კონტინენტური შარალუაქ მოტოციკლით დახე ედომუშამი [[ობჟათე ამერიკა|ობჟათე ამერიკაშ]] მასშტაბით; შარაშ სიგჷრძაქ 8 000 კმ აკადგინჷ. მოგვიანაფილო, თიქ ოგურაფუს 1-წანაშ მოსვანჯაშ ნება გეჭოფჷ, მუში მაჸალე [[ალბერტო გრანადო|ალბერტო გრანადოწკჷმა]] ართო [[პერუ]]შა,  სან-პაბლოშა, წყარმალუ [[ამაზონი]]შ ოძგაშეეფწკჷმა დვალირ [[შატიბი|შატიბერჯეფიშ]] კოლონიაშა მიდურთუმუდჷკო მოხალისეთ ომუშებელონ.

[[ფაილი:Che Guevara-Granado - Mapa 1er viaje - 1952 Ka.jpg|thumb|upright|left|230პქ|გევარაშ 1952 წანაშ შარალუაშ რუკა. ჭითათ ეშანილი რე ოჰეერე შარალუა]]
[[ფაილი:CheOnRaft1952.jpg|thumb|250პქ|alt=black and white photograph of two men on a raft, fitted with a large hut. The far bank of the river is visible in the far distance|გევარა (მარძგვანშე) ალბერტო გრანადოწკჷმა ართო (კვარჩხანშე) მუნეფიშ „მამბო-ტანგო“ ტიის წყარმალუ ამაზონს, 1952 წანაშ [[მანგი]]. თე ტიი თი [[შატიბი|შატიბერჯეფიშ]] მენძული რდჷ, ნამუეფსჷთ თინეფი კურნალენდესჷნ.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 89.</ref>]]

[[ჩილე]]ს, ჩე გევარა გეგნოლასჷ ანაკონდაშ დო ჩუკუკატამაშ ლინჯიშ ობადაშეშ მაღაროალეფიშ ომუშებელ პიჯალეფქ, თაშინეშეს წოხოლენი სერს [[ატაკამაშ ტიოზი]]ს აკოხვალამირ თხოზინელ [[კომუნიზმი|კომუნისტ]] ჩილ დო ქომონჯიქ, ნამუეფსჷთ მუნეფიშ მინაქუნალი ხოლო ვა აპალუდესჷნ, მიორჩქუდჷ მუ თინეფი მუჭოთ „ზისხირით დო ხორცით ეცანცალაფირ, კაპიტალისტურ ექსპლუატაციაშ სხვერპლეფო“.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 75-76.</ref> [[ანდეფი]]შ ლაკადას, [[მაჩუ-პიქჩუ|მაჩუ-პიქჩუჸურე]] მიმალი ჩე ხოლო ართიშა  აანთხჷ ელჷ-მოლუშ დოხორინეფს ჸოფილ მუმალასარ უღვენჯობაქ, სოდეთ ფიოშეფი დინდარი დიხამინჯეეფიშ ჭიჭე ნოკვათეფს ხანდენდესჷნ.<ref name="Kellner89pg27">[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 27.</ref> შარალუაშ გეჸვენჯ ეტაპის, გჷშაკერზაფილო გურეკინელქ დოსქიდჷ შატიბერჯეფიშ კოლონიას მახორუეფიშ მაჸალურ მერინეფით, მუთ მირჩქინჷ მუჭოთ „ადამიერულ სოლიდარობაშ დო ართგურობაშ უმაღალაშ ფორმათ თეშინერ ხვალახურ დო მენდწაულირ კათაწკჷმა“.<ref name="Kellner89pg27" /> თე შარალუაბორჯის, გევარა ორთუდჷ ინნაჭარეფს, ნამუეფსჷთ„''[[მოტოციკლისტიშ დღარეფი (წიგნი)|მოტოციკლისტიშ დღარეფი]]''“ გიოდჷ დო ნამუეფქჷთ უკული „''[[ნიუ-იორკ ტაიმსი]]შ''“ ბესტსელერო გჷნირთჷ,<ref>NYT bestseller list: [http://www.nytimes.com/2005/02/20/books/bestseller/0220bestpapernonfiction.html #38 Paperback Nonfiction on 2005-02-20], [http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D03E5D6123DF934A35752C1A9629C8B63&scp=5&sq=motorcycle+diaries+Ernesto+%28Che%29+Guevara&st=nyt #9 Nonfiction on 2004-10-07] and on more occasions.</ref> ოდო [[2004]] წანას თინეფშე გინოღალირ კჷნე თე ჯოხოდვალაშ ფილმიქ შხვადოშხვა ჯილდოეფი მიპალუ.

ერნესტოქ დო ალბერტო გრანადოქ დოხოლაფირო 8 თუთაშ უკული მიოჭირინეს დუდშეიანი ღანკის, [[კარაკასი|კარაკასის]] — [[ვენესუელა|ვენესუელაშ]] ნანანოღას. კარაკასის გრანადოქ ოლეხეს ქჷდიჭყჷ მუშობა დო თექინეშეს დოსქილადა გჷნოჭყვადჷ. ერნესტოქ შარალუა ხვალე გაგჷნძორჷ.

საბოლა ჯამს, შარალუაბორჯის ჩე გევარაქ მიკორთჷ [[არგენტინა]], [[ჩილე]], [[პერუ]], [[ეკვადორი]], [[კოლუმბია]], [[ვენესუელა]], [[პანამა]] დო [[მაიამი]], სოჸურეშეთ [[ბუენოს-აირესი|ბუენოს-აირესშა]] დიირთჷ. შარალუაშ ლიას, თინა [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკას]] მირჩქინანდჷ ხვალე ზოხოშიანი ერეფიშ ართონობას ვარინ, მუჭოთ ართი ედომუშამობასჷნ თეშ, ნამუთ თხულენდჷ კონტინენტური მასშტაბიშ გოდუდიშალაფაშ სტრატეგიასჷნ. თიში კონცეფცია უხურგე, გოართოიანაფილი [[ესპანური ამერიკა|ესპანური ამერიკაშ]] გეშა, ნამუდგათ გეართონებუდჷ ოართე ლათინური მონძალათჷნ, თი ოკითხუ რდჷ, ნამუთ წოხოლენი პლანს გერდჷ თიშ გვიანიშიან რევოლუციურ საქვარუეფს. 

არგენტინაშა დორთაშ უკული, გევარაქ გეგნოჭყვადჷ მუთ შილებე ნჭაფიერო მუსურებუდჷკო გურაფან, რახან თის უკვე ახალი გეგმეფი უღუდჷ შარალუაწკჷმა რსხუაფათ. 1952 წანაშ მარაშინათუთას თიქ ბუენოს-აირესიშ უნივერსიტეტის გურაფა გაახალჷ დო [[1953]] წანაშ [[მანგი]]ს ომედიცინე ხარისხი გეჭოფჷ — ოფიციალურო გჷნირთჷ „დოქტორი ერნესტო გევარათ“.<ref>[http://www.newstatesman.com/200606120036 A Very Modern Icon] by [[George Galloway]], ''[[New Statesman]]'', June 12, 2006</ref>

{{ინნართი
| გოთინუა    = right
| სიგანა          = 32%
| სიმაღალა          = 
| დუდჯოხო       = 
| დუდჯოხო გიმე = 
| შქაგური      = „მოტოციკლით შარალუაქ ობჟათე ამერიკაშ ომანგაშეთ, თის გურჩქინჷ გვერდსფეროს ააშ-იშ პატჷნალაშ უსამართობაშ ღიაბი დო კოლონიალიზმიშით თიში მახორუეფიშო მოღალირი ჭიროთი“.
| მეჭყვადუაშ უმუშო   = 
| შრიფტიშ ზჷმა   = 80%
| ხეშმოჭარუა         = — [[ჯორჯ გალოუეი]], ბრიტანალი პოლიტიკოსი.<ref>[http://www.newstatesman.com/200606120036 A Very Modern Icon] by [[George Galloway]], ''[[New Statesman]]'', June 12, 2006</ref>
}}

მოგვიანაფილო გევარა ეთმოჭარჷნდჷ, ნამუდა [[ლათინური ამერიკა|ლათინური ამერიკაშ]] მუკი-მუკი შარალუაბორჯის თინა „უოშქარეთ აკმოხვადუდჷ უღვენჯობას, შქირენას დო ლახალას“, თეშინეშეს მუჭოთ „ბაღანაშ კურნალუაშ უანჯობას უფარობაშ გეშა“ დო „იროიანი შქირენით დო სარჯელით გჷშაჭანაფილ აჸონებას“, მუთ თის ბიჯგის არზენდჷ „თეში ენუჯინალუდჷკო ბოშიშ ღურაშა, მუჭოთ უმოღე მეკონიშ დინაფაშან“. წორას თე გუნამორსილობაქ დარწუმჷ გევარა ქუმუხვარებუდჷკო თე კათაშა, მუთ მედიცინაშ ოქიანუშ დოტებას დო აკოანჯარაფილი ლჷმეფიშ პოლიტიკურ არენაშა გინულას თხულენდჷნ.<ref name="RevMedicine" />

== გვატემალა ==
[[ფაილი:Che Guevara - 2do Viaje - 1953-55 Ka.png|thumb|upright|250პქ|ჩე გევარაშ 1953—1956 წანეფიშ შარალუაშ რუკა; თაშინეშეს ეშანილი რე შარალუა იახტა ''„გრანმათ“''.]]
[[ფაილი:ChenGuatemala.jpg|მინი||250პქ|ჩე გევარაშ ზიტყვეფი მუში ოხორიწკჷმა [[გვატემალა]]ს, [[სანტა-კლარა (კუბა)|სანტა-კლარაშ]] მემორიალწკჷმა]]

[[1953]] წანაშ [[7 მანგი|7 მანგის]], გევარა კჷნე შარალუას იჭყანს, თეჟამო [[ბოლივია]]შა, [[პერუ]]შა, [[ეკვადორი|ეკვადორშა]], [[პანამა]]შა, [[კოსტა-რიკა]]შა, [[ნიკარაგუა]]შა, [[ჰონდურასი|ჰონდურასშა]] დო [[სალვადორი|სალვადორშა]]. [[1953]] წანაშ [[10 ქირსეთუთა|10 ქირსეთუთას]], [[გვატემალა]]შა გინულაშ წოხოლე, [[სან-ხოსე (კოსტა-რიკა)|სან-ხოსეშე]] (კოსტა-რიკა) მუში დეის ბეატრისის გინაფა უჯღონჷ.  მოგვიანაფილო, გევარა რაგადანს ''იუნაიტედ ფრუტ კომპანიშ'' (''United Fruit Company'') ომუშებელ დიაპაზონშენ, ნამუთ თის თიშ დჷმადასურაფალო მიორჩქჷდჷ, მუ ოშქურანჯი რდჷ კაპიტალისტური ბრუოკუჩხამინ“.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 126.</ref> თე გაჸალებას „დუდეფიშ ჯინუაშ ერი“ უღუდჷ, მუთ ჩექ მუში უმოსო კონსერვატიული მორსხუეფიშ ოშქურინაფალო გჷმირინუ, დო ბოლოს ახალნაღურა [[იოსებ სტალინი]]შ სურათიშ წოხოლე იფუჩუ,  ნამუდა თინა „თე ბრუოკუჩხამს საბოლათ დამარცხენდჷ“.<ref>[[#refTaibo1999|Taibo 1999]], ხს. 31.</ref>
ართი თუთაშ უკული, გევარაქ [[გვატემალა]]შა ინილჷ, სოდეთ პრეზიდენტ [[ხაკობო არბენს გუსმანი]]შ დემოკრატიულო ეშაგორილი თარობა დიხაშ რეფორმეფით დო შხვა ინიციატივეფით ოცადუდჷ საბოლათ მუსურებუდჷკო ''[[ლატიფუნდია|ლატიფუნდიური]]'' სისტემა. თეშ ბოლოშა მიოჸონაფალო, პრეზიდენტ არბენსიქ ეჭოფჷ დიხაშ რეფორმაშ გენერალური პროგრამა, ნამუდგაშ მეჯინათ მოხვადუდჷ არძო უდუმუშებუ დიხაშ შხუ მინჯალაშ კონფისკაცია დო თინა უდიხაწყარე ფიოშეფს გეგნაჩამუდჷ წიაკალო.<ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 31.</ref>თეშ გეშა, უდიდაში დიხამაღვენჯეფშე არძოშე უმოსო გავალერქ იჸუ ''იუნაიტედ ფრუტ კომპანიქ'', ნამუდგაშათ არბენსიშ თარობას უკვე გილაჭარილი აფუდჷ  225 000 აკრი (910 კმ²) უდუმუშებუ დიხა. თეთ ნაჰამებუ გევარაქ, ნამუდა ერიშ შარა თუდოშე იდუდუაფუდუნ, გვატემალას ქჷდიხორჷ, მუთ „უუჯგუშაში რდჷ თიშ თახმი რევოლუციონერო გინორთინაფაშო“.<ref name="Kellner89pg31">[[#refGuevaraLynch2000|Guevara Lynch 2000]], ხს. 26.</ref>

ნოღა [[გვატემალა (ნოღა)|გვატემალას]], გევარაქ გეჩინებაფუ [[ილდა გადეა|ილდა გადეა აკოსტა]] — [[პერუ]]ალი ეკონომისტი, ნამუთ პოლიტიკურო [[მეკვარჩხანალა|მეკვარჩხანე]] გეზაშ [[ამერიკაშ ოკათე-რევოლუციური ალიანსი]]შ (''Alianza Popular Revolucionaria Americana APRA'') მაკათური რდჷ. თიქ გევარა არბენსიშ თარობაშ მაღალი რანგიშ ოფიციალურ აკოხვალამეფს გეჩინებაფუ. თეში უკული გევარა რსხუს ორსხუანს [[კუბარეფი|კუბარ]] თხოზინელეფიშ ბუნაწკჷმა, ნამუეფით [[ფიდელ კასტრო|ფიდელ კასტროწკჷმა]] დო [[1995]] წანაშ [[26 კვირკვე|26 კვირკვეს]] ნოღა [[სანტიაგო-დე-კუბა|სანტიაგო-დე-კუბაშ]] [[მონკადაშ ყაზარმა]]ს გენთხაფაწკჷმა რდეს რსხუსჷნ. თე პერიოდის, თის გიოდვეს მუში ჩინებული გეძინელი ჯოხო „ჩე“ თი ღანკით, ნამუდა თინა შხირას ირინუანდჷ არგენტინულ ოჸოროფულ ჯოხო ''ჩეს'' (''che''), ნამუთ გიმირინუაფუდჷ თოჸუჯიშ მიორინაფალო ვარა თიშ დადგინაფალო, გაგებული ქორდჷ დო ვარი ნათქუელინ.<ref>[[#refIgnacio2007|Ignacio 2007]], ხს. 172.</ref> 

უწჷმუძინუქ იჸუ გევარაშ ცადებეფქ პარალელურო უმუშებუდუკო ექიმონ, თეშ ოსქვებურო, თიშ ეკონომიკური სიტუაცია შხირას ვაოიმენდე რდჷ.<ref name=precarious>Anderson 1997, ხს. 139–141.</ref> [[1954]] წანაშ [[15 მესი|15 მესის]], [[პუერტო-ბარიოსი|პუერტო-ბარიოსიშა]] მიშილჷ [[კომუნიზმი|კომუნისტური]] [[ჩეხოსლოვაკია|ჩეხოსლოვაკიაშე]] არბენსიშ თარობაშო მოჯღონელი [[შკოდა]]შ ფირმაშ კუჩხორეფიშ დო ლექინი არტილერიაშ აკოანჯარაფაქ.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 144.</ref> თექ გიშეჭანუ თინა, ნამუდა ქიანაშა გამუშეჭკირჷ [[ააშ]]-იშ [[ცენტრალური ოთოლორანჯე ოაგენტე]]შით დოფინასაფილ არმიაქ, ნამუქჷთ არბესნიშ თარობა ქჷდახუ დო პრეზიდენტო მემარძგვანე დიქტატორი [[კარლოს კასტილიო არმასი]] ქჷდარინუ.<ref name="Kellner89pg31" /> ეფურაფილი გევარა ხაზირი რდჷ არბენსიშ ხუჯდოხუჯის ულჷმუდჷკო დო თე ღანკით ქახოლჷ ახალნორდი კომუნისტეფიშით ორგანიზაფილ აკოანჯარაფილ მილიციას, მარა თე ბუნაშ უქიმინჯალობათ მენდწაულირი ჩექ მალასჷნე ომედიცინე საღალეეფს დართჷ. სახენწჷფო მინორთინაფაშ მიმალუობაბორჯის, თინა კჷნე ხაზირი რდჷ უჩხუპებუდუკო მუჭოთ მოხალისეს, მარა მალასჷნე, მექსიკაშ საელჩოს მილაჸურჩილ არბენსიქ მუშ ურცხოალ ხუჯიშ მიმაჩამალეფს ქიანაშ დოტება უზოჯჷ. გევარაშ აჩემებული აწორინაშ მოთხუალეფი, თოლშა უმულაფუთ ვა დოსქილადე მინორთინაფაშ მოხუჯეეფშო, თეშ გურშენი გინოჭყვადილი რდჷ თიში ჸვილუა.<ref name="Kellner89pg32">[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 32.</ref> თიშ უკული მუთ [[ილდა გადეა]] ოჭოფესჷნ, გევარაქ ოჸურჩე [[არგენტინა|არგენტინაშ]] ოკონსულეს ქიმლახვილჷ, სოდეთ თიქ თეიშახ დოსქიდჷ, სოიშახ მუსხირენი მარაშ უკული უშქურანჯი  პასპორტის ეჭოფუნდუნ, მუდგაშ უკულით თიქ [[მექსიკა]]შა მიდეშარჷ.<ref>[[#refTaibo1999|Taibo 1999]], ხს. 39.</ref> [[1955]] წანაშ ეკენიას, მექსიკას, თიქ გადეა ქომიჸონჷ ჩილო.<ref name="Memoira">Snow, Anita. "[http://www.firstcoastnews.com/life/books/news-article.aspx?storyid=116566&catid=256 'My Life With Che' by Hilda Gadea]." ''[[Associated Press]]'' at ''[[WJXX-TV]]''. მარაშინათუთა 16, 2008. Retrieved on February 23, 2009.</ref> 

არბენსიშ რეჟიმიშ დოხუაფაშ უკული, გევარაშ მეჯინალას, [[ააშ]] ირიათონო გინირთჷ მუჭოთ [[იმპერიალიზმი|იმპერიალისტური]] ქიანაქ, ნამუთ აწმუდირთუდჷ დო მუთმოჯილიკანდჷ თი თარობეფს, ნამუეფით სოციოეკონომიკური უწორწობაშ გიშათინუას ზალამენდესჷნ, მუთ გჷშაკერძაფილო [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკას]] დო შხვა გოვითარაფუან ქიანეფს იგინაფუაფუდჷნ. თე მინორთინაფაშე ჩიებაბორჯის, გევარა მიშმაშანანდჷ: 

{{ციტირაფა|ეკონია ლათინოამერიკული რევოლუციური დემოკრატიაქ — [[ხაკობი არბენსი]]შ რეჟიმქ — ააშ-იშ ოწმახგარძახებულ აგრესიაშ გეშა ქჷდიხუ.  თეშ არგამა მადუდე რდჷ სახენწჷფო მელამოსე [[ჯონ ფოსტერ დალესი]], ნამუთ საჩემარი აკოხვამილაფათ, თე ბორჯისჷნე ''იუნაიტედ ფრუტ კომპანიშ'' აქციონერი დო ადვოკატი რდჷ<ref name="Kellner89pg32"/>|}}

გევარაშ რწუმათ, აკოანჯარაფილი ჩხუპით მეჭირინაფილი დო აკოანჯარაფილი მახორობაშე თხილერი მარქსიზმი, აკა კაკალია გიშალი რდჷ თეშნერი ნწყილობაშ ოთხილარო დო განძალიერაფალო.<ref>[http://www.fsmitha.com/h2/ch24x.html Che Guevara 1960–67 by Frank E. Smitha].</ref> მოგვიანაფილო გადეა ჭარჷნდჷ: „წორას [[გვატემალა]]ს დერწუმჷ თიქ საბოლათ აკოანჯარაფილი ლჷმაშ დო [[იმპერიალიზმი]]შ მეხჷ გოლაშქუაშ უციობაშა.  მუთ ბორჯი მიკმიშჷნ, თინა თეშა უმოსო ირწუმებუდჷ.“<ref>{{cite book |title=Che Guevara |first=Andrew |last=Sinclair |publisher=The Viking Press |year=1970 |ხს=12}}</ref>

== მეხიკო დო ოხაზირუ ==
[[ფაილი:Hilda Gadea y Che Guevara - Luna de miel - Yucatán 1955.jpg|thumb|upright|250პქ| გევარა ილდა გადეაწკჷმა ართო [[ჩიჩენ-იცა|ჩიჩენ-იცაწკჷმა]], თინეფიშ თოფურობათუთაშ შარალუაბორჯის]]
[[1954]] წანაშ ეკენიაშ დაჭყაფუს ჩე გევარაქ [[მეხიკო]]შა ინილჷ, სოდეთ ცენტრალურ ოლეხეს [[ალერგია|ალერგიაშ]] გჷნართას მუშენდჷ.  თეშ გეძინელო, თინა მექსიკაშ ერუანული ავტონომიური უნივერსიტეტიშ მედიცინაშ ფაკულტეტის ლექციეფს კითხულენდჷ დო ''ლათინური ახალი ამბეფიშ ოაგენტეს'' ფოტოგრაფო მუშენდჷ.<ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 33.</ref> მუჭოთ მუში მაართა ჩილი ილდა მუშ მემუარულ ნახანდის ''ჩქიმი რინა ჩეწკჷმა ართო'' მიშმაშანანსჷნ, თე ბორჯის ჩექ აფრიკაშა ექიმო ომუშებუშა ულა გეგნოჭყვიდჷ, მუდგათ თინა აგინძორენდჷ თი ტომბა ჭიროთის მუში მუკი-მუკი ჸოფილ უღვენჯობაშენ, მუდგაშეთ თინა ირო ნერვიანენდჷნ.<ref name="RebelWife">[http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html Rebel Wife, A Review of ''My Life With Che: The Making of a Revolutionary'' by Hilda Gadea] by Tom Gjelten, ''[[The Washington Post]]'', October 12, 2008.</ref> დუდშენო, ჰილდა ეთმოჭარჷნს გევარაშ აჩემებულ არზეფს მუშ მენძელ ხანშამიშულირ რჩინჷ ოსურშე; მიშმაშანანს, ნამუდა თინა თის უჯინედჷ მუჭოთ „არძოშე უმოსო დოჭყოლიდაფირ დო ექსპლუატირაფილ კლასიშ წჷმმარინაფალს“. მოგვიანაფილო, ილდაქ ქოძირჷ პოემა, ნამუთ ჩექ თე რჩინჷ ოსურს მეუჯღუნჷნ, იკათუანდჷ „პიჯალას უჯგუში მოსოფელიშო ჩხუპის, უჯგუში რინას არძო ღარიბიშო დო ექსპლუატირაფილშო“.<ref name="RebelWife" />

[[ფაილი:M-26-7.svg|მინი|250პქ|მარცხნივ|1953 წანას [[ფიდელ კასტრო]]შ მუკი-მუკი აკოკოროფილი კუბარ ნაციონალისტეფიშით აკოქიმინელი  [[26 კვირკვეშ ყარაფი|26 კვირკვეშ ყარაფიშ]] შილა]]

თე ბორჯიშ გოძვენას, თიქ გაახალჷ მაჸალუა ნიკო ლოპესწკჷმა დო შხვა კუბარ თხოზინელეფწკჷმა, ნამუეფით [[გვატემალა]]ს გეჩინებაფუნ. ნიკოქ თის [[რაულ კასტრო]] გაჩინებაფუ, ნამუქჷთ მუშ ჸურეშე უკულნეშის ჩეს მუში უნჩაში ჯიმა, [[ფიდელ კასტრო]] გაჩინებაფუ — რევოლუციური ლიდერი, ნამუქჷთ დარსხუ [[26 კვირკვეშ ყარაფი]] დო ნამუთ ასე დიქტატორ [[ფულხენსიო ბატისტა]]შ რეჟიმიშ დოხუაფაშ გეგმას აკმადგინანდჷნ. ფიდელწკჷმა მაართა აკოხვალამაშ სერიშ ხანგინძე ჩიებაშ ბორჯის, გევარაქ გეგშიღჷ დუნასქვი, ნამუდა კუბაშ ამბე ართ-ართი თინეფშეიანი რდჷ, მუსჷთ თინა თესხი ხანს მეგორუნდჷნ დო დიო ხოლო იალონშახ, ხეშ მოჭარუათ დადასურჷ 26 კვირკვეშ ყარაფიშა მიშულა.<ref>[[#refTaibo1999|Taibo 1999]], ხს. 55.</ref> თიშ უმუკუჯინუო, ნამუდა თინეფი პიროვნულო გინორთელეფი რდესჷნ, თე მომენტიშე ჩექ დო ფიდელქ მაჸალუა ქჷდიჭყეს, მუსჷთ თინეფიშ ბიოგრაფი სიმონ რეიდ-ჰენრი უძახჷ „რევოლუციურ მაჸალუას, ნამუსჷთ მოსოფელიშ თირუა შეულებუდჷ“, მუთ იჸუაფუდჷ თინეფიშ საართო საღალეშ მოღალუ იმპერიალიზმიშ მეხჷ.<ref>[http://www.guardian.co.uk/books/interactive/2009/jan/09/fidel-castro-che-guevara-biography ''Fidel and Che: A Revolutionary Friendship'' by Simon Reid-Henry] audio slideshow by ''[[The Guardian]]'', January 9, 2009</ref>

მუში რინაშ თე ეტაპის, გევარას მიორჩქჷდჷ, ნამუდა [[ააშ]] აკონტროლენდჷ [[კონგლომერატი|კონგლომერატეფს]] დო ედომუშამი მოსოფელიშ მასშტაბით ხუჯის არზენდჷ რეპრესიულ რეჟიმეფსჷნ. თე მეჯინალათ, [[ფულხენსიო ბატისტა|ბატისტა]] თის მიორჩქუდჷ „ააშ-იშ მარიონეტო, ნამუსჷთ თოკეფიშ მიშაჭკირუა ოსაჭირჷდჷ“.<ref>[[#refSandison1996|Sandison 1996]], ხს. 28.</ref> თიშ უმუკუჯინუო, ნამუდა ბუნეფიშ ოურდუმე ექიმობას ლამენდჷნ, გევარა ყარაფიშ შხვა მაკათურეფიშ ხასჷლას ოურდუმე წვართუეფსჷთ ოკათჷდჷ. გურაფაშ თარი ნორთი ოწაწჷდჷ გეშქუმალაშ დო უკოხოლე დახებაშ ტაქტიკას [[პარტიზანული ლჷმა|პარტიზანულ ლჷმას]]. გევარაქ შხვეფწკჷმა ართო კუჩხით მუკორთჷ 15 სათიშ მარშრუტი ფაფალა გვალეფს; გინოჭკირჷ წყარმალუეფი, შხირი ბართვონა დო თეშ გეშა, იგურუ დო მათუ გეტყობინიშ დო ნჭაფიერაშ უკოხოლე დახებაშ პროცედურეფი. წვართუეფიშ დაჭყაფუშენო გევარაქ [[ალბერტო ბაიო]]შ „გიშნაგორა სტუდენტო“ გჷნირთჷ არძო შხვა დოსქილადირ შქას, მიქჷთ არძო დავალებას უმაღალაში აკოფასება ეჭოფჷ.<ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 37.</ref> კურსეფიშ მოსურებაშვანს, თინეფიშ ინსტრუქტორი, გენერალი ბაიო თის „თინეფ შქას უუჯგუშაშ პარტიზანს“ უძახჷდჷ.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 194.</ref>

=== მიშაჭკირუა, პარტიზანული ლჷმა დო სანტა-კლარა ===
[[ფაილი:Cuba-map-labels (4).png|მინი|400პქ|კუბაშ რუკა. ნაძირეფი რე აბანი, ნამუსჷთ „[[გრანმა (იახტა)|გრანმაქ“]] მიოდირთჷნ ]]
[[ფაილი:CheMuleFull.jpg|thumb|left|250პქ|ჯორს გეხუნელი გევარა, [[სანტა-კლარაშ პროვინცია|ლას-ვილიასიშ პროვინცია]], [[კუბა]], 1958 წანაშ გერგობათუთა]]
[[ფაილი:SierraMaestra-382707055.jpg|მინი|250პქ|მარცხნივ|სიერა-მაესტრაშ გინაჯინუ]]
კასტროშ გეგმაშ მაართა ბიჯგი რდჷ [[მექსიკა|მექსიკაშე]] [[კუბა]]შა რალაფი [[გრანმა (იახტა)|გრანმათ]] — მოჯვეშაფილი კაბინამი კრუიზერით. [[1956]] წანაშ [[25 გერგობათუთა|25 გერგობათუთას]] თინეფქ [[კუბა]]ჸურე მიდეშარეს. გინოხუნაშე გვალო მალას, თინეფს [[ფულხენსიო ბატისტა|ბატისტაშ]] ოურდუმეეფქ მიანტის, მუ ბორჯისჷთ ჟირ ხოლო განშე 82 კოჩქ დოღურჷ ვარა ჭკორო ეჭოფუაშ უკული გორხვეს. <ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 213.</ref> მუჭოთ გევარა ჭარჷნდჷნ, წორას თე ზისხირამ ლჷმას გინაჸათჷ თიქ მუში ომედიცინე მოხვარაშ ჭკუდი დო მანგიორო, ხეშა ნტებულ მაჸალეშ დუნაჸათემი ჭურვი გეჭოფჷ, მუდგათ სიმბოლურო მისურჷ მუში გინოთირუაქ ექიმშე მალჷმორშა. 

გინოსქილადირ რევოლუციონერეფიშ ხვალე ჭიჭე ბუნაქ დუდი [[სიერა-მაესტრა]]შ გვალეფიშ სიტომბას ქჷმკაფორუ დო ხეახალაშო აკობუნაფა ქჷდიჭყჷ, სოდეთ თინეფს ხუჯის ალუდირთეს [[ფრანკ პაისი]]შ ონოღე პარტიზანული ლჷმაშ რშვილქ, [[26 კვირკვეშ ყარაფი|26 კვირკვეშ ყარაფიქ]] დო აბანობურ ფიოშეფქ. ბუნეფიშ უკოხოლე დახებაშ უკული სიერა-მაესტრაშ გვალეფს, ედომუშამი მოსოფელი სხუნუნდჷ შური ქუდგუდჷ დო ვარი [[კასტრო, ფიდელ|კასტროს]], მარა ტირუ-ტარუს ეკონიაქ [[1957]] წანაშ დოჭყაფუს მურთჷ, მუჟამცჷთ [[ნიუ-იორქ თაიმზი (გაზეთი)|ნიუ-იორქ თაიმზის]] ჰერბერთ მეთიუსიშ ინტერვიუქ გჷმიბჟინუნ. სტატიას წჷმორინაფილი რდჷ კასტროშ დო პარტიზანული ლჷმაშ მეკენჯი, დახე მითური სურათი. ინტერვიუს გევარა ვა რდჷ წჷმორინაფილი, მარა უხოლაშ თუთეფს თიქ კვათირას გაანალიზჷ მედიაშ გურგაჩამალობა მუნეფიშ ჩხუპის. ეშობას, ოჭკომალიშ ნოზირქ გეთუ, ქჷდანთხჷ მორალურ სიტუაციაქ ხოლო; ჭანჯეფიშ ჩამინიშ გეშა გევარას [[ალერგია]]ქ ქაღოლჷ, მუდგაქჷთ რსხულს უგნუღალუ, ნეძიშ ზჷმა ბუშთეფი გაგმარღჷ;<ref>[[#refSandison1996|Sandison 1996]], ხს. 32.</ref> თე პერიოდის ჩე „ლჷმაშ არძოშე ოჭიროთაია დღალეფო“ მირჩქინანდჷ.<ref>[[#refDePalma2006|DePalma 2006]], ხს. 110–111.</ref>

[[ფაილი:Sierra Maestra -mapa rev cubana-.png|მინი|400პქ|[[სიერა-მაესტრა|სიერა-მაესტრაშ]] რუკა]]

[[სიერა-მაესტრა]]შ გვალეფს, ღარიბ ფიოშეფ შქას ტყობაშე რინა ბორჯის, ჩე გევარაქ კილაძირჷ, ნამუდა თაქ ვართ სკოლეფი რდჷ, ვართ ელექტროენერგია, ვართ ჭყანთხილუაშ მინიმალური მეშქაშალეფი, ოდო მორდუეფიშ 40%-იშე უმოსი ჭარუა-კითხირიშ ურჩქენჯი რდჷ. ლჷმაშ მიმალუობა ბორჯის, გევარაქ არყებაშ უგურყელი ნორთო გჷნირთჷ, მით „კასტროს დუდიშდაჯერალას უძინანდჷ კომპეტენტურობათ, დიპლომატიათ დო მოთვენათ“.<ref name="Castrosbrain1960"/> გევარაქ ყუმბარეფიშ ოღოლამარო ქჷდარსხუ ფაბრიკეფი, გეკიდჷ ქობალიშ ოჭვალი ფურნეეფი, ახალმოჭანაფილეფს ქჷდაგურუ შხვადოშხვა ტაქტიკეფი დო ორგანიზაფა ქუღოლუ სკოლეფიშ მონწყუალას, სოდეთ უწინგურ ფიოშეფს ჭარუა-კითხირს ოგურუანდეს.<ref name="Castrosbrain1960"/> თეშ მოხ, გევარაქ ქჷდარსხუ ჭყანთხილუაშ კლინიკეფი, ოურდუმე ტაქტიკაშ ოგურაფალი ოამქარეეფი დო გაზეთი, ნამუსჷთ ინფორმაცია ოკო მოუდვალუდუკო ირდიხაშა.<ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 45.</ref>  მუჭოთ ართი კოჩიქ, სუმი წანაშ უკული [[თაიმი (ჟურნალი)|ჟურნალ თაიმს]] გინოჩუნ: „კასტროშ ტვინი“, თე მომენტიშე ფიდელქ არმიაშ მაჟირა დჷნართაშ ''კომანდანტეშ'' (ნჯღვერი) რანგიშა გეიჸონჷ. <ref name="Castrosbrain1960"/>

გევარა, მუჭოთ აკა კაკალია კომანდანტე [[ფიდელ კასტრო]]შ უკული, კონწარი პედანტი რდჷ, მით კანკალეშა განშე ულირეფს ქოთ ოჸოთანდჷ. დეზერტირეფს, მუჭოთ გითმაჩამალეფსჷნ სარჯჷნდეს, გევარა მუჭოთ წესინ, თინეფიშ ნოქურიშ ოგორუშა ბრიგადეფს ოჯღონანდჷ.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 269–270.</ref> მუდგაშ გეშათ, მუში კონწარალათ დო უდუნდებუობათ ჩე არძოს შქურინს მუთმუკათიუნანდჷ.<ref>[[#refCastañeda1998|Castañeda 1998]], ხს. 105, 119.</ref> პარტიზანული ლჷმაშ კამპანიაბორჯის, გევარა თაშნეშე გამამინჯე რდჷ ღურათ უსარჯუდჷკო ინფორმატორობაშა, დეზერტირობაშა დო თხობელუაშა ბრალდვალირეფი.<ref name="execution-squads">[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 237–238, 269–270, 277–278.</ref> მუში დღარეფს, თინა იშინანს მაართა თეშნერი შვანს, მუჟამცჷთ ღურათ სარჯჷ [[ეუტიმიო გერა]] — არმიაშ აწმაჸვენჯი ფიოში, მისჷთ გითოჩამას აბრალუაფუდესჷნ, თინა ვითი ვითოში პესოშ პიჯუაშ მანგიორო ხაზირი რდჷ კუბაშ ოჰეერე ძალეფშა არყებულეფიშ ორენი ქუჩინებაფუაფუდჷკონ.<ref name="Lutherpg97-99">[[#refLuther2001|Luther 2001]], ხს. 97–99.</ref> ინფორმაციაშ გოჟონუაშ გეშა [[ფულხენსიო ბატისტა|ბატისტაშ]] არმია არყებულეფიშ მეხჷ პოზიტიურო მერინელი ფიოშეფიშ ჸუდეეფს დაჩხირს არზენდჷ.<ref name="Lutherpg97-99"/> გერაშ თხუალას, „ნჭაფიერო ქუმუღალუდესკონ თიშა ეკონიან“,<ref name="Lutherpg97-99"/> ჩექ წოხოლე აწიკინჷ  დო თის დუც ქაჸოთჷ, მუჭოთ უკულნეშის ჭარჷნდჷნ „სიტუაცია დასაბაღას უჰამუე რდჷ კათაშოთ დო ეუტიმოშოთ, ათეშენ მა თის a .32 პისტოლეტით ტვინიშ მარძგვან ნორთის ქუვოჸოთი, თეშ ნამუდა ტყვიაქ მარძგვან ფეთქაწკჷმა ქოგიოხუნუ ნარხვი“.<ref name="Andersonpg237">[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], 237.</ref> მოგვიანაფილო, გევარაქ ართი ამბეშ ლიტერატურული ანგარიში გჷმაბჟინუ დუდჯოხოთ „გითმაჩამალიშ ღურა“, სოდეთ თიქ ართ-ართ გიმენდუდის „რევოლუციური იანგე გეჸვილუათ გჷშარსხებაშ გეშა“ ეუტიმიოშ მოხანათობა დო ღურაშწოხოლენი თხუალა ენწყჷ ზიტყვეფით: „რევოლუცია იკილოთუ მუში სქუაშო“.<ref name="Andersonpg237"/>

[[ფაილი:ChePipe.jpg|thumb|upright|left|250პქ|სათუმოთ პარტიზანული ლჷმაშ ბაზას, [[სიერა-დელ-ესკამბრაი|სიერა-დელ-ესკამბრაიშ გვალეფს]]]]

თიშ უმუკუჯინუო, ნამუდა მუმათხუალიშ დო უდუნდებუშ მეჯინალას ეთმისქილიდუანდჷნ, გევარა მუში, მუჭოთ ნჯღვერიშ როლს რიგით მაგარუაფალო ხოლო ორწყედჷ, ჯარიშკოჩეფს საქვარეფ შქას მოსვანჯაშვანს [[რობერტ ლუის სტივენსონი]]შ, [[სერვანტესი]]შ დო ესპანური [[ლირიკა|ლირიკაშ]] კითხირით ეთმირთუანდჷ.<ref>[[#refSandison1996|Sandison 1996]], ხს. 35.</ref> თე როლით დო [[ხოსე მარტი]]შ პრინციპით „წინგიერალა ხურგეფიშ უმუშო“ ინოჩამილი გევარაქ ჭიი-ჭიეთ დერწუმჷ, ნამუდა მუშ მალჷმორეფს ირდღალურო ბორჯი ოკო გამკუძირუაფუდესკონ თი უგუნათებუ ფიოშეფშო ჭარუა-კითხირიშ დაგურაფალო, ნამუეფწკჷმათ თინეფი ოხორანდესჷნ, მუსჷთ გევარა „ურჩქინჯალაშ მეხჷ ლჷმას“ უძახჷდჷ.

თიში კომანდორ-ოფიცერი [[ფიდელ კასტრო]] გევარას ეთმოჭარუნდჷ მუჭოთ ინტელიგენტის, გებენს, მიოგურაფალ ლიდერს, ნამუსჷთ „ედომუშამ  ჯარს უდიდაში მორალური ავტორიტეტი უღუდჷ“.<ref>[[#refIgnacio2007|Ignacio 2007]], ხს. 177.</ref> კასტრო თაშნეშე მიკმაღანკანდჷ, ნამუდა გევარა ობაღებელო ბრელ რისკის ეთმეჭოფუნდჷ მუში დუდიშა დო ირო უღუდჷ „მერთინალა გებენობაშა“.<ref>[[#refIgnacio2007|Ignacio 2007]], ხს. 193.</ref> გევარას მარდუ ალმარენჯი, ხოელ იგლესიასი მუშ დღარეფს წორას თენერ ქიმინჯალეფს ეთმოჭარჷნს აიწორო დო მიკმაღანკანს, ნამუდა გევარაშ რჯება ლჷმას აწმარენჯეფიშ მოწონასჷთ იჭანუანდჷ. ართგანშე იგლესიასი იშინანს თი შვანს, მუჟამცჷთ თიქ ჩხუპის ინჭყოლუნ: „ჩექ ქჷმირულჷ ჩქიმდა, ტყვიეფი გეშამიღჷ, ხუჯიშა ქიგლამიგვაძუ დო თეჸურეშე გეგშამიჸონჷ. გვარდიარეფქ თიშა დაჩხირიშ გონწყჷმა ვა გაბედეს... მოგვიანაფილო, მუჭოთ თინეფქ მიწუესჷნ, თინეფშა თიზჷმაშა დიდი ინოჩამა მუხვამილუაფჷ ჩქიმჸურე მუმალ ჩეს, მისჷთ ანჯარი ხოლო ხეშ დაკებაშ მანგიორო ორტყაფუშა ქელუდვალჷ დო ირინერი შქურინი დუჭყოლიდუაფჷნ, ნამუდა ჸოთამა ხოლო ვა გუბედეს“.<ref>[http://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/books/reviews/companero.htm Poster Boy of The Revolution] by [[Saul Landau]], ''[[The Washington Post]]'', October 19, 1997, p. X01.</ref>

[[1958]] წანაშ [[ფურთუთა]]ს, გევარაშ მონდომათ ქჷდირსხუ პირატულ რადიოსადგჷმქ ''„რადიო რებელდე“'' (არყებულეფიშ რადიო), მუთ კუბარ კათას ოჭირინუანდჷ ახალ ამბეფს, [[26 კვირკვეშ ყარაფი|26 კვირკვეშ ყარაფიშ]] განცხადებეფს დო უნარღელჸონდჷ რადიოოტელეფონე კომუნიკაციას ედომუშამი კოკიშ მასშტაბით მარდუ არყებულ აკნარსხეფს შქას. რადიოშ დორსხუაფა გევარას [[გვატემალა|გვატემალაშ]] გომორსილობაქ ინუჩჷ, სოდეთ თიქ ქოძირჷ მუნერი ეფექტური გოლინა მახვამილუ პრეზიდენტ [[ხაკობო არბენს გუსთიქი]]შ რეჟიმიშ დოხუაფას [[ცენტრალური ოთოლორანჯე ოაგენტე]]შით გინოჩამილ რადიოქჷნ.<ref name="radio">{{cite web |url=http://www.pateplumaradio.com/central/cuba/rebel1.html |title=Revolution! Clandestine Radio and the Rise of Fidel Castro |first=Don |last=Moore |publisher=Patepluma Radio}}</ref>

[[1958]] წანაშ [[კვირკვე]]შ ბოლოს, ჩე გევარაქ გჷნმაჭყვადალი როლი ილაჸაფჷ [[ლას-მერსედესიშ ლჷმა]]ს, სოდეთ თიქ მუში დუნართაწკჷმა ართო [[ბატისტა, ფულხენსიო|ბატისტაშ]] გენერალ კანტილიოშ 1 500 კოჩამი ძალა აკაჩემჷ, მით [[კასტრო, ფიდელ|კასტროშ]] ნძალეფიშა ქართაშ გოლუაფას დო მოჯილიკუას ლამენდჷნ. ართი წანაშ უკული, [[ააშ]]-იშ ოზუღე კორპუსიშ გენერალქ ლარი ბოკმენქ თე ლჷმას ჩეშ ტაქტიკური ულა გაანალიზჷ დო ეჭარჷ მუჭოთ „გოსოფურინ“.<ref>[[#refBockman1984|Bockman 1984]].</ref> თე ბორჯიშ გოძვენას, გევარაქ თაშნეშე გჷნირთჷ ბატისტაშ არმიაშა რალაფეფიშ დო უკოხოლე დახებაშ ტაქტიკეფიშ „ექსპერტო“, ოდო ათეშ უკული უკოხოლე, ოფუტეშა დიირთჷ, სოიშახ არმია კონტრრალაფის შილებუანდჷნ.<ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 40.</ref>

იგინძორებუდჷ მუ ლჷმან, გევარაქ მალჷმორეფიშ ახალ აკნაართას ბჟადალჸურე, [[ჰავანა]]შა საბოლა გეშქუმალაშ ღანკით ქაწაჯღონჷ. თინეფქ რთულ, 7 მარამ შარას კუჩხით ქჷგიოდირთეს, გინმიაბანუაფუდეს  ხვალე სერით დო შხირას, მუსხირენი დღაშ გოძვენას მუთუნს ვა ჭკომუნდეს.<ref name="Kellner1989pg47">[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 47.</ref> [[1958]] წანაშ ქირსეთუთაშ ეკონია დღალეფს, გევარაშ ეშანწყჷმალი რდჷ [[ლას-ვილიასიშ პროვინცია|ლას-ვილიასიშ პროვინციაშ]] ეჭოფუა, მუდგათ თინა კოკის შქაშა გორთჷნდჷ. თე დღალეფიშ გოძვენას, თიქ გეიჸონჷ „გოსოფური ტაქტიკური გომორძგუეფი“, მუდგათ ედომუშამ პროვინციას კონტროლი ქჷდარსხუ, [[ნანანოღა]] [[სანტა-კლარა (კუბა)|სანტა-კლარაშ]] მოხ.<ref name="Kellner1989pg47" /> ათეშ უკული, გევარაქ მუში „მუშითჸვილუ რაზმით“ სანტა-კლარას მიანტუ, მუქჷთ რევოლუციაშ გჷნმაჭყვადალი, ფინალური ოურდუმე გომორძგუაქ იჸუ.<ref>[[#refCastro1972|Castro 1972]], ხს. 439–442.</ref><ref>[[#refDorschner1980|Dorschner 1980]], ხს. 41–47, 81–87.</ref> ლჷმა ამშვი მარას მიშჷ. ჩეშ საბოლა გომორძგუა, აწმარენჯიშ რიცხუანული ჯგვინაშ უმუკუჯინუო პროპორციათ 10:1, ნამთინე დუმაკვირებელიშ ფასებათ, ამუდღარშახ სქიდუ „ძალეფიშ გოსოფურ გჷმორჩქინათ ალმახანურ პარტიზანულ ლჷმას“.<ref>[[#refSandison1996|Sandison 1996]], ხს. 39.</ref>

[[ფაილი:Che SClara.jpg|thumb|upright|250პქ|[[სანტა-კლარა (კუბა)|სანტა-კლარაშ]] ჩხუპიშ უკული, 1959 წანაშ [[1 ღურთუთა]]]]
[[ფაილი:Chemarch.jpg|მინი|250პქ|მარცხნივ|[[ფიდელ კასტრო]] დო ჩე გევარა მარშიშ ბორჯის, [[ჰავანა]]]]

[[1958]] წანას, ახალი წანაშ წოხოლენი დღას, ''რადიო რებელდექ'' გჷნოჩჷ მაართა ჩინებეფი გევარაშ რაზმიშით [[სანტა-კლარა (კუბა)|სანტა-კლარაშ]] ეჭოფუაშ გეშა. უკნუს ანტკიცენდეს რეჟიმიშით ნძალიერას კონტროლირუანი ნაციონალური მედია-მეშქაშალეფი, ნამუეფით ლჷმას გევარაშ ღურაშ გეშა ხოლო იჩიებუდეს. [[1959]] წანაშ [[1 ღურთუთა|1 ღურთუთაშ]] დღაშ 3 სათის, [[ფულხენსიო ბატისტა]]ქ ქჷგინჷ, ნამუდა მუში გენერალეფი გევარწკჷმა ორჩქალუე მორაგადაფეფს მეჸუნდესჷნ, დორხველი ფურინჯით, [[ჰავანა|ჰავანაშე]] [[დომინიკარეფიშ რესპუბლიკა]]შა იინტჷ, დო მიდეჯუმუ „მექრთამალათ დო გინაგაფურეფით ნაშაყარა 300 000 000 [[ააშ დოლარი|ააშ დოლარშე]] უმოსი“.<ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 48.</ref> გეჸვენჯი დღას, [[2 ღურთუთა|2 ღურთუთას]], საბოლა კონტროლიშ ეიოჭოფალო გევარაქ ნანანოღა ჰავანაშა მიშელჷ.<ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 13.</ref> [[ფიდელ კასტრო]]შ მულას 6 დღაქ მაკორინუ, რახან მუსხირენი დიდ ნოღას თინა ხუჯიშ დუმაკინალეფიშ აქციეფს დარჩქალეს, მარა 1959 წანაშ [[8 ღურთუთა|8 ღურთუთას]] თიქ გომორძგუათ მიშელჷ კუბაშ ნანანოღაშა. 1959 წანაშ ღურთუთაშ შქა რიცხუეფს, [[ასთმა|ასთმაშ]] კონწარი მოკათაფეფიშ დათხინაფალო, გევარაქ [[ტარარა]]შ ოზარხულე ვილაშა მიდართჷ ოხორინალო. <ref>Castañeda, ხს. 145–146.</ref> თაქინეშეს თიქ ქჷდიჭყჷ ტარარაშ ბუნაშ დორსხუაფა, ნამუთ სხუნუნდჷ დო ორსხუანდჷ კუბაშ სოციალური, პოლიტიკური დო ეკონომიკური გოვითარაფაშ ახალ გეგმეფს.<ref name="Castañeda, ხს. 146">Castañeda, ხს. 146.</ref> თე ბორჯისჷნე, ტარარას რინაშ ბორჯის ჩექ მუში წინგიშ — [[პარტიზანული ლჷმა (წიგნი)|პარტიზანული ლჷმაშ]] ჭარუა ქჷდიჭყჷ.<ref name="Castañeda, ხს. 146"/>

[[ფურთუთა]]ს, რევოლუციურ თარობაქ გევარა „დაბადებაშე კუბაშ მენოღალეთ“ გაგმაცხადჷ, მუდგათ აღიარენდჷ თიშ როლს ტრიუმფალურ გომორძგუას.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], 397.</ref> თეიშახ, ღურთუთაშ ბოლოს, მუჟამცჷთ [[ილდა გადეა]]ქ კუბაშა ინორთჷნ, გევარაქ თის უწუ, ნამუდა შხვა ოსურით რდჷ ხვამილაფირი; დათხიაშე ჟირხოლო ყაბულს რდჷ<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 400–401.</ref> დო პროცესიქ საბოლათ [[22 მესი|22 მესის]] მისურჷ.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 424.</ref> 1959 წანაშ [[2 მანგი|2 მანგის]], ჩექ [[26 კვირკვეშ ყარაფი|26  კვირკვეშ ყარაფიშ]] კუბარ მაკათური — [[ალეიდა მარჩი]] მიჸონჷ ჩილო, მიდგაწკჷმათ თინა 1958 წანაშ ბოლოშე ოხორანდჷნ. [[მანგი|მანგისჷნე]] უღულქ თოფურობათუთაშ მიკაჸონაფალო ზუღაპიჯიშ ოფუტე ტარარაშა მიდეშარჷ.<ref>Castañeda, ხს. 159.</ref> სქუალეფი გევარას ჟირხოლო ჩილშე ჸუნდჷ: ილდა გადეაწკჷმა (მიჸონჷ 1955 წანაშ [[18 მარაშინათუთა]]ს; დეთხუ 1959 წანაშ 22 მესის)  ილდა ბეატრის გევარა გადეაქ — დებადჷ [[1956]] წანაშ [[15 ფურთუთა|15 ფურთუთას]] [[მეხიკო]]ს, ღურჷ [[1995]] წანაშ [[21 მარაშინათუთა]]ს [[ჰავანა]]ს; ოდო ალეიდა მარჩწკჷმა (მიჸონჷ 1959 წანაშ 2 მანგის) ალეიდა გევარა მარჩიქ — დებადჷ [[1960]] წანაშ [[24 გერგობათუთა|24 გერგობათუთას]] ჰავანას, კამილო გევარა მარჩიქ — დებადჷ [[1962]] წანაშ [[20 მესი|20 მესის]] ჰავანას, სელია გევარა მარეჩი (დ. [[1963]] წ. [[14 მანგი]], ჰავანა) დო ერნესტო გევარა მარჩი (დ. [[1965]] წანაშ [[24 ფურთუთა]], ჰავანა). თეშ მოხ, გევარას თაშნეშე ჸუნდჷ ართი ქორწინებაშგალენი სქუა — ომარ პერესი, მიქჷთ თის ლილია როსა პერესწკჷმა აშუ [[1964]] წანაშ [[19 მელახი|19 მელახის]] ჰავანას.<ref>([[#refCastañeda1998|Castañeda 1998]], ხს. 264–265).</ref>

=== ლა-კაბანია, დიხაშ რეფორმა დო წინგიერალა ===
[[ფაილი:Manuel Urrutia2.jpg|მინი|მარცხნივ|250პქ|(მარძგვანშე კვარჩხანშა) არყებულეფიშ ართ-ართი ლიდერი [[კამილო სიენფუეგოსი]], კუბაშ პრეზიდენტი [[მანუელ ურუტია]] დო ჩე გევარა, 1959 წანაშ ღურთუთა]]
მაართა პოლიტიკური კრიზისიქ გორჩქინდჷ თიწკჷმა რსხუაფათ, მუ ოკო უქიმინუდესკო ბატისტაშ დაჭკორებულ ოფიციალურ პიჯეფშა, მინეფით კონწარ რეპრესიეფშე რდეს გამამინჯენ.<ref name = "Skidmore273">[[#refSkidmore|Skidmore 2008]], ხს. 273.</ref> ბატისტაშ დიქტატურაშ მეხჷ არყებაშ პერიოდის, არმიაშ გენერალურ ნჯღვერალაქ, ნამუსჷთ [[ფიდელ კასტრო]] ხემანჯღვერენდჷნ, წჷმარინუ [[XIX ოშწანურა]]ს გოდუდიშალაფირ ტერიტორიეფიშ ზისხირიშ სამართალიშ კანონი, ნამუსჷთ ''ლეი დე ლა სიერას'' (''Ley de la Sierra'' — სიერაშ კანონეფი) უძახუდესჷნ.<ref>[[#refTreto1991|Gómez Treto 1991]], ხს. 115. "The Penal Law of the War of Independence (July 28, 1896) was reinforced by Rule 1 of the Penal Regulations of the Rebel Army, approved in the Sierra Maestra February 21, 1958, and published in the army's official bulletin (Ley penal de Cuba en armas, 1959)" ([[#refTreto1991|Gómez Treto 1991]], ხს. 123).</ref> თე კანონი უძგალაშო მონკა კრიმინალშო ღურათ სარჯუას ითოლწონენდჷ, იჸუაფუდჷ თინა ქიმინელი ბატისტაშ რეჟიმიშ დო ვარ რევოლუციაშ ხუჯიშ დჷმაკინეეფიშითინ. [[1959]] წანას, რევოლუციურ თარობაქ თე კანონი ედომუშამ რესპუბლიკაშა გოფაჩჷ. კუბაშ იუსტიციაშ ომინისტრეშ ჩინებათ, თე ბიჯგის ხუჯის არზენდჷ მახორობაშ უმენტაშობა დო თინა კინ თი პროცედურეფით მიკიჸონაფუაფუდჷ, მუჭოთ [[მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმა]]შ უკული მორსხუეფიშით მონწყილი [[ნიურნბერგიშ პროცესი]]ნ.<ref>[[#refTreto1991|Gómez Treto 1991]], ხს. 115–116.</ref>

თე გეგმაშ წჷმოჭყაფაშ ართ ნორთის, კასტროქ გევარა ხუთი თუთათ ქჷდარინუ [[ლა-კაბანია|ლა-კაბანიაშ ჯიხაზურგაშ]] ხვილიშაშ კომანდირო.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 372, 425.</ref>  თის ოვალუდჷ [[ბატისტა, ფულხენსიო|ბატისტაშ]] არმიაშ გოხიმინწუა დო  გომორძგუაშ გამეკენჯება გინომეტაფილ „რევოლუციურ სამართლიანობათ“, ჯინჯიერო თინეფიშ მეხჷ, მით ბრალდვალირი რდჷ გითოჩამას, ინფორმატორობას (''chivatos'') დო ლჷმაშ კრიმინალს.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 376.</ref> ლა-კაბანიაშ მადუდეშ საღალეშ თება ბორჯის, გევარა სხუნუნდჷ რევოლუციურ სასამართოშ პროცესის დჷმაშებელო ჩინებულეფიშ მეწურაფეფს.<ref name="ReferenceA"/>  ნამთინე შვანს, ტრიბუნალიშით გჷშაღალირი განარჩქინი ბუნა-ბუნათ რხუალათ ღურას ითოლწონენდჷ.<ref>[[#refNiess2007|Niess 2007]], ხს. 60.</ref> მუჭოთ კუბაშ იუსტიციაშ სამინისტროშ ალმაჩამალი, რაულ გომეს ტრეტო აცხადენდჷ, თეშნერი განარჩქინიშ გჷმამართალებერ საბუთი რდჷ მენოღალეეფიშ თხილუა დუდიშ ჸვილუაშე, მუჭოთ თექ მოხვადჷ ეჩი წანაშ წოხოლენ, [[ხერარდო მაჩადო|მაჩადოშ]] მეხჷ არყებაშ ბორჯის.<ref>[[#refTreto1991|Gómez Treto 1991]], ხს. 116.</ref> ბიოგრაფეფი ეშანჷნა, ნამუდა [[1959]] წანაშ ღურთუთას, კუბაშ ედომუშამი ჯარალუა „ლინჩიშ გენწყუაფას“<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 388.</ref> რდჷ დო მუჭოთ თი ბორჯიშ გოსხუნუეფი ოძირანან, მახორობაშ 93%-იშო ტრიბუნალიშ გინოჭყვადუეფი მიოღებელი რდჷ. ხოლო უმოსი, 1959 წანაშ [[22 ღურთუთა|22 ღურთუთას]], ააშ-იშ ომაუჭყაფალუ კომპანია  „Universal Newsreel“-ქ გჷნოჩჷ [[ფიდელ კასტრო]]შ მეწურაფა დოხოლაფირო ართი მილიონი კუბარიშ წოხოლე თიშ გეშა, ხუჯის უკინანდეს დო ვარი თინეფი თე ოღურალე გინარჩქინეფს, მუჟამცჷთ ედომუშამ არგვათაქ დიღვარუ ''"¡Si!"'' (ქო).<ref>[http://www.youtube.com/watch_popup?v=wUPqsh52QPc&vq=small Rally For Castro: One Million Roar "Si" To Cuba Executions] – Video Clip by Universal Newsreel, narrated by Ed Herlihy, from January 22, 1959</ref> დოხოლაფირო 20 000 კუბარქ გეგმეთხუ რინას ბატისტაწკჷმა წორომოხანდეეფიშ ხეშე,<ref>[[#refNiess2007|Niess 2007]], ხს. 61.</ref> ლჷმაშ ბრელ კრიმინალს მიასარჯჷ წამებათ დო შხვა ფიზიკური მანიპულაციეფით ღურაქ,<ref name="ReferenceA"/> ოდო ახალი თარობა ღურათ სარჯუეფს აგინძორენდჷ, მუთ არგამას გჷმიხანტუაფუდჷ არგვათეფიშ ღვარაფის — ''"¡paredón!"'' (კიდაწკჷმა), მუსჷთ ბიოგრაფი [[ხორხე კასტანიედა]] „სამართალობურ გარანტიეფიშ პატიუჩამუობათ“ აფასენს.<ref>[[#refCastañeda1998|Castañeda 1998]], ხს. 105, 119.</ref> 

{{ინნართი
| გოთინუა    = right
| სიგანა          = 32%
| სიმაღალა          = 
| დუდჯოხო       = 
| დუდჯოხო გიმე = 
| შქაგური      = „დიო ხოლო მებგორჷნქ გოკონ აკა კაკალია ონდებელ წყუს, სოდეთ მეწურაფილი რე, ნამუდა ჩე ღურათ სარჯუეფს მუში ხეთ ეთმიჸონანდჷნ. თი ადამიერეფი, ნამუეფქჷთ გევარაშით ვარა თიში ზოჯუათ იჸუეს ღურათ სარჯილეფქჷნ, ბრალდვალირეფი რდეს მასიურ კრიმინალს, მუდგაშენით თინეფს ღურაქ ლჷმაშ ვარა თიშ უკული მიასარჯესჷნ: დეზერტირობაშ, გითოჩამაშ, ნტებაშ, წამებაშ ვარა ჸვილუაშენ. მოკო გევუძინენ, ნამუდა ჩქიმ რკვიებეფქ ხუთ წანა მიკორინუ დო თინეფ შქას თინა იკათუანდჷ კასტროშ აწმარენჯი კუბარ-ამერიკალ თხოზინელეფს მაიამს დო შხვადო“.
| ხარცქუაშ უმუშო    = 
| შრიფტიშ ზჷმა   = 80%
| ხეშმოჭარუა         = — ჯონ ლი ანდერსონი. ავტორი წინგიშ: ''ჩე გევარა − რევოლუციონერიშ რინა''.<ref>[http://www.pbs.org/newshour/forum/november97/che1.html The Legacy of Che Guevara] – a [[Public Broadcasting Service|PBS]] online forum with author [[Jon Lee Anderson]], November 20, 1997</ref>
}}
თიშ უმუკუჯინუო, ნამუდა შხვადოშხვა ანგარიშეფს შხვადოშხვანერი მუნაჩემეფი რენ, ფასებული რე, ნამუდა თე პერიოდის ქიანაშ მასშტაბით მუსხირენი ოშურ კოჩიქ იჸუ ღურათ სარჯილქ, თინეფ შქას, გევარაშ იურისდიქციაშ თუდო რენჯი [[ლა-კაბანია|ლა-კაბანიაშ ჯიხაზურგას]] 55 — 164 ადამიერქ დინჷ.<ref>Different sources cite differing numbers of executions attributable to Guevara, with some of the discrepancy resulting from the question of which deaths to attribute directly to Guevara and which to the regime as a whole. [[#refAnderson1997|Anderson (1997)]] gives the number specifically at La Cabaña prison as 55 (p. 387.), while also stating that "several hundred people were officially tried and executed across Cuba" as a whole (p. 387). ([[#refCastañeda1998|Castañeda 1998]]) notes that historians differ on the total number killed, with different studies placing it as anywhere from 200 to 700 nationwide (p. 143), although he notes that "after a certain date most of the executions occurred outside of Che's jurisdiction" (p. 143). These numbers are supported by [[#refLago|Armando Lago]] and the opposition-based ''Free Society Project / Cuba Archive'', which gives the figure as 216 executions ordered by Guevara across Cuba in three years (1957–1960) and 164 "victims" specifically at La Cabaña, which were according to Lago, "all carried out without affording the victims due process of law." Of further note, much of the discrepancy in the estimates as between 55 versus 164 executed at La Cabaña revolves around whether to include instances where Guevara had denied an appeal and signed off on a death warrant, but where the sentence was carried out after he relinquished his command of La Cabaña fortress on June 12, 1959.</ref> ამუდღარშახ გადარიშ მეკონი რე მუნერი რდჷ გევარაშ პოზიცია ლა-კაბანიაშ ღურათ სარჯუეფიშ მეხჷნ. მუჭოთ ნამთინე გინოხორაფილი ოპოზიციონერი ბიოგრაფი იუჭყაფუაფუნ, რხუალაშ რიტუალეფიშ ორგანიზაფას გევარა ორთუდჷ დო შხირას თის თვითან ხოლო ჰამებათ ოხოლუდჷ, თიწკჷმა, მუჟამსჷთ შხვეფი თიშა მიოწურუანდეს, ნამუდა გევარაქ თისხი ღინჩილი იჭყოლოფუ, მუსხით შეულებუდჷნ.<ref name="Castañeda 1998 p 143-144">[[#refCastañeda1998|Castañeda 1998]], ხს. 143–144.</ref> მარა, მუდგაშეთ ჟირხოლო განი აპიჯაფილი რენ თინა რე, ნამუდა გევარაქ „გჷშაწვართილ“ კოჩო გჷნირთჷ, ნამუსჷთ ეჭვი ვა უღუდჷ ღურათ სარჯუეფიშ დო კოლექტიური სასამართოეფიშ სამართლიანობაშენ, რახან აკა შარა „რევოლუციაშ ოთხილარო რდჷ თიში ნტერეფიშ მოჯილიკუა, თის თე მეჯინალა ვა ოთირაფუ ვართ ჰუმანისტურ დო ვართ პოლიტიკურ არგუმენტეფქ“.<ref>[[#refCastañeda1998|Castañeda 1998]], ხს. 143-144.</ref> თექ თაშნეშე დენტკიცჷ 1959 წანაშ [[5 ფურთუთა|5 ფურთუთას]] გევარაშით [[ბუენოს-აირესი|ბუენოს-აირესის]], ლუის პარადე ლოპესიშა მეჭარილ ჭარილს, სოდეთ თინა ცხადო შინანს, ნამუდა „რხუალეფი ხვალე უციო ვა რე კუბარ კათაშონ, ვარინ თინა თინეფიშო ართნერი კომპენსაციაცა ხოლო რე“.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 375.</ref>

[[ფაილი:Che Guevara June 2, 1959.jpg|მინი|მარცხნივ|250პქ|გევარა მუშ რჩქვანელ ფორმას — ჯარიშკოჩიშ წვანე ზეთიშხილიშფერ ოურუდმე მუკოქვენჯით დო ბერეტით]]

„რევოლუციურ სამართლიანობაშა“ დორწუმაფილი გევარაშ შხვა თარი, უმაართაშ ეშანწყჷმალი რდჷ [[ოფუტეშ მეურნობა|საოფუტო-ომეურნული]] დიხაშ რეფორმაშ დოჭყაფა. რევოლუციაშ წჷმოძინაშე გვალო კუნტა ხანშა, 1959 წანაშ [[27 ღურთუთა|27 ღურთუთას]], გევარაშით წჷმორაგადელ ართ-ართი ოთოჸუჯე მოშინაფას თინა იჩიებუდჷ „არყებულეფიშ არმიაშ სოციალურ იდეეფშე“. კჷნე თე მოშინაფას თიქ თქუ, ნამუდა კუბაშ ახალი თარობაშ თარი მუკალუაფარი რდჷ „სოციალური სამართლიანობა, მუთ დიხაშ ახალ გორთუალას ოკო მოუღალუდუკონ“.<ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 54.</ref> მუსხირენი თუთაშ უკული, 1959 წანაშ [[17 მესი|17 მესის]], ძალაშა მუშელჷ გევარაშით წჷმორინაფილ დიხაშ რეფორმაშ ახალი კანონქ, ნამუთ არძო მეურნობას მაქსიმალურ ტერიტორიათ 1 000 აკრის (4 კმ²) უწესენდჷ. ნამუდგარდია დიხამინჯალა, ნამუთ თე ლიმიტის გაკარღვანდჷნ, თარობაშით ექსპროპრირაფილ იჸუაფუდჷ დო თინა ვარა ფიოშეფს ქიმიაჩამუდჷ, თითოს 67 აკრი, ვარა სახენწჷფო კომუნეფს გეგნაჩამუდჷ.<ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 57.</ref> კანონი თაშნეშე ითოლწონენდჷ, ნამუდა [[ჭაფურიაშ ლარჭემი|ჭაფურიაშ ლარჭემიშ]] პლანტაციაშ მინჯე ვეჸუაფუდჷ შხვაში თური.<ref name="Kellner58" />

1959 წანაშ [[12 მანგი|12 მანგის]], [[კასტრო, ფიდელ|კასტროქ]] გევარა სუმთუთამ მისიაშა ქაჯღონჷ [[ბანდუნგიშ კონფერენცია|ბანდუნგიშ პაქტიშ]] 14 ქიანაშა ([[მაროკო]], [[სუდანი]], [[ეგვიპტე]], [[სირია]], [[პაკისტანი]], [[ინდოეთი]], [[შრი-ლანკა]], [[ბირმა]], [[ტაილანდი]], [[ინდონეზია]], [[იაპონია]], [[იუგოსლავია]], [[საბერძნეთი]]) დო თაშნეშე ნოღა [[სინგაპური|სინგაპურშა]] დო [[ჰონგ-კონგი|ჰონგ-კონგშა]].<ref>[[#refTaibo1999|Taibo 1999]], ხს. 282-285.</ref> გევარაშ [[ჰავანა|ჰავანაშე]] შარალუაშ უკული, კასტროქ ითამ მუში დუდიშ დისტანცია ქჷდეკინჷ ერნესტო დო თიშ [[მარქსიზმი|მარქსისტული]] სიმპატიეფშე, მუთ თაშ აშჷმოთენდჷ მუჭოთ [[ააშ]]-ს, თეშ კასტროშ [[26 კვირკვეშ ყარაფი|26 კვირკვეშ ყარაფიშ]] ნამთინე მაკათურს<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 423.</ref> გევარაქ იაპონიას 12 დღას დოსქიდჷ (15–27 კვირკვე) დო ოკათჷდჷ კუბა დო იაპონიაშ შქას ოვაჭარე ურთიართალეფიშ გაფართოებაშა მეჯღუნილ მორაგადაფეფს. ვიზიტიშ ბორჯის, თიქ ვარია თქუ [[მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმა|მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმას]] დინაფილ ჯარიშკოჩეფიშა პატიჩამაშ გჷმმახანტალ უჩინებუ ჯარიშკოჩიშ საფულეშა მეულა დო გვირგვინიშ გედვალაშენ, რახან რაგადანდჷ, ნამუდა „იაპონარ იმპერიალისტფქ მილიონობათ აზიარი ჸვილეს“.<ref name="Anderson 1997 ხს. 431">[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 431.</ref> მანგიორ, გევარაქ მითხუ [[ჰიროსიმა]]შა მეკითხაფა, სოდეთ ამერიკალ ოურდუმეეფქ 14 წანათ ორდო [[ატომური ბომბი]] გიმაჸათესჷნ.<ref name="Anderson 1997 ხს. 431" /> იმპერიული იაპონიაშა გადღანებაშ უმუკუჯინუო, თე ბომბუეფშენ გევარა პრეზიდენტ [[ტრუმენი, ჰარი|ტრუმენს]] „ნჯგვირალ კოჲმანდის“ უძახუდჷ;<ref>[[#refTaibo1999|Taibo 1999]], ხს. 300.</ref> ჰიროსიმაშ მოსოფელიშ შვიდობაშ მემორიალური მუზეუმიშ ძირაფაშ უკული, თიქ [[კუბა]]შა ოფოსტე ბარათი ქაჯღონ, სოდეთ თინა იუჭყაფუაფუდჷ — „თიშო ნამუდა უჯგუშო ილჷმე შვიდობაშონ, ართშა ვარა ოკო ქოძირე ჰიროსიმა“.<ref>[https://archive.is/20120713160044/search.japantimes.co.jp/print/nn20080516a3.html Che Guevara's Daughter Visits Bomb Memorial in Hiroshima] by ''[[The Japan Times]]'', May 16, 2008</ref>

1959 წანაშ ეკენიას, გევარაშ კუბაშა დორთაშვანს, უკვე არგამა რდჷ, ნამუდა კასტროს ასე ბრელაშო უმოსი პოლიტიკურ ძალანება უღუდჷნ. [[ოფუტეშ მეურნობა|საოფუტო-სამეურნო]] დიხაშ რეფორმაშ ფარგალეფს, თარობას უკვე ქჷდოუჭყაფუდჷ დიხეფიშ კონფისკაცია, მარა დიხაშ მინჯეეფშა კომპენსაციაშ გჷნოგაფაშ გამამინჯალას დუდშე ეთმიჩილითუანდჷ, ოდო თეშ მანგიორ გჷწმარზიენდჷ ნორკებ ინტერესუან „თანდების“; თე ნობიჯგუქ ააშ-იშ კვარზალუა გჷშეჭანუ. თე რეფორმათ გავალერ [[კამაგუეი]]შ ღმალიერ მეორინჯეეფქ დიხაშ ახალი გორთუალაშ აწმარინალი კამპანია ქჷმჷწიჭყეს; ახალ არყებულ უდუბაღინებუ კათაშ ლიდერქ [[უბერ მატოსი]]ქ [[26 კვირკვეშ ყარაფი|26 კვირკვეშ ყარაფიშ]] ანტი-კომუნისტურო გენწყილ ფსუას ქახოლჷ დო ართო ქჷდიჭყეს „კომუნისტური ხემორაჸაფაშ“ კრიტიკა.<ref name="Anderson 1997 ხს. 435">[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 435.</ref> თე პერიოდიშ, [[დომინიკარეფიშ რესპუბლიკა|დომინიკარეფიშ რესპუბლიკაშ]] დიქტატორქ, [[რაფაელ ტრუხილიო]]ქ მუში ქიანასჷნე მოქიმინჯე „კარიბიშ ანტი-კომუნისტურ ლეგიონს“ მოხვარა გჷწარზუ. თე მიარენაციონალური ძალა, ნამუთ ჯინჯიერო [[ესპანარეფი]] დო [[კუბარეფი]]შე, მორო თაშნეშე ხორვატიალეფიშე, [[გერმანალეფი]]შე, [[ბერძენეფი]]შე დო მემარძგვანე დაქირებულ მალჷმორეფშე აკმოდირთუდჷნ, კასტროშ ახალი რეჟიმიშ დოხუაფას გეგმანდჷ.<ref name="Anderson 1997 ხს. 435"/>

თენერი საფრთხეეფქ უმოსო ქჷმიძინჷ თიშ უკული მუთ, [[1960]] წანაშ [[4 მელახი|4 მელახის]], [[ჰავანაშ ლუბა]]ს, ჟირ მასიურ აფეთქებაქ მოსპჷ ფრანგული ფრეგატი ''ლა-კუბღი'' (''La Coubre''), ნამუსჷთ [[ანტვერპენი]]შ პორტიშე ბელგიური ანჯარი მიშმუღუდჷნ. აფეთქებაშ გეშა მედინჷ 76 დო დინჭყოლჷ მუსხირენი ოშურ ადამიერქ, ნამუეფსჷთ მაართა ომედიცინე მოხვარა დუდო გევარაქ მუკუჸონჷ. კუბაშ ლიდერქ [[ფიდელ კასტრო]]ქ „ტერორისტულ აქტის“ თიწკჷმაშენო დადანაშურჷ ააშ-იშ [[ცენტრალური ოთოლორანჯე ოაგენტე]] დო უახალაში მუსხირენი დღა დინაფილეფიშ პატიოჩამალო ქიანას რგუალაქ გაგმიცხადჷ. <ref>[[#refCasey2009|Casey 2009]], ხს. 25.</ref> წორას გოშინაშა მეჯღუნელი საღალეშ რსულებაშვანს გჷნუღჷ [[ალბერტო კორდა]]ქ ჩე გევარას ჯოხოგოლაფირი ფოტო, ნამუსჷთ თეჟამო ''[[გერილიერო ეროიკო]]ს'' (''Guerrillero Heroico'') უძახუნან.<ref>[[#refCasey2009|Casey 2009]], ხს. 25–50.</ref>

[[ფაილი:KordaOfCheWalking.jpg|მინი|250პქ|გევარა მეუღლესთან, ალეიდა მარჩიწკჷმა (მარძგვანშე) ართო [[ჰავანა|ჰავანაშ]] შოშეს, 1960 წ.]]

ეშანილი აქტეფი კასტროქ სამუმალო კონტრ-რევოლუციაშ საფრთხეთ მირჩქინჷ დო გევარას დიხაშ რეფორმაშ რადიკალურო ნჭუაფა მოთხუ. თე გეგმაშ ოხორციელებერო დო რეფორმაშ დუდალაშ ღანკით, დირსხუ ახალი ოთარობე ორგანოქ — [[ოფუტეშ მეურნობა|ოფუტეშ მეურნობაშ]] რეფორმაშ ინსტიტუტიქ. გვალო მალას თინაქ ქიანაშ არძოშე შანულამი ოთარობე უჭყაფათ გჷნირთჷ, ნამუსჷთ ხემანჯღვერენდჷ გევარა, მუჭოთ რეწუალაშ მინისტრინ.<ref name="Kellner58">[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 58.</ref> ჩეშ დუდალაბორჯის, ინსტიტუტიქ ქჷდარსხუ კერზო, 100 000 კოჩამი მილიცია, ნამუდგაშ დუდშენიანი საღალე რდჷ თარობაშით დიხაშ კონფისკაციაშ ეჸონაფა დო უკული თიში გორთუალაშა თოჸუჯიშ მეყუნაფა, ოდო მოგვიანაფილო თიში ფუნქციათ კოოპერატიული მეურნობეფიშ დორსხუაფაქ გჷნირთჷ. მიდაღალირ დიხაშ ფართობიქ 480 000 აკრი (1 900 კმ²) აკადგინჷ, მუთ ჯინჯიერო ააშ-იშ კორპორაციეფს ორხველჷდჷნ. <ref name="Kellner58" /> თუთეფიშ უკული, შტატეფიშ პრეზიდენტიქ [[ეიზენჰაუერი, დუაიტ|დუაიტ ეიზენჰაუერქ]] მანგიორიშ გინოგაფაშ ღანკით კვათირას მოურკჷ კუბური [[ჭაფურიაშ ლარჭემი|ჭაფურიაშ ლარჭემიშ]] იმპორტის, მუდგაშ გეშათ, [[1960]] წანაშ [[10 კვირკვე|10 კვირკვეს]], გევარაშ დოძახინით ოპრეზიდენტე დოხორეშ წოხოლე 100 000 მუშაქ აკიკათჷ დო თინეფს ააშ-იშ „ეკონომიკური აგრესიაშ“ გადღანება ალუჩჷ.<ref name="Kellner55">[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 55.</ref>

დიხაშ რეფორმაშ პარალელურო, ართ-ართი უმაართაში სფერო, მუდგაშეთ გევარას გჷშაკერძაფილ თოჸუჯი უღუდჷნ, რდჷ წიგნიერალაშ დონეშ გაუჯგუშება. [[1959]] წანაშ,  ოფიციალური მუნაჩემეფით ჭარუა-კითხირიშ დონე კუბას 60–76% რდჷ, მუდგაშ ჯინჯიერი ბაძაძი საოფუტო დოხორინეფს განათებაშა დაბალი ხემეჭირინაფუონობა დო მაგურაფალეფიშ სინორკე რდჷ.<ref name="Kellnerpg61">[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 61.</ref> თეშ გეშა, გევარაშ აჩემებული მოთხუალათ დო ზოჯუათ, [[1961]] წანაქ „განათებაშ წანათ“ გეგმიცხადჷ, მობილიზაფილქ იჸუ 100 000 მოხალისექ, ნამუეფქჷთ თ. გ. „წინგიერალაშ ბრიგადეფს“ აკიშქვესჷნ დო ჯღონელქ იჸუეს ოფუტეეფშა სკოლეფიშ ეიოგაფუშა, ოფუტეეფს  ახალი მაგურაფალეფიშ მახაზირაფუშა, ოდო თარი ღანკი იშენით უწინგური ''გუახიროეფშა'' (ფიოშეფშა) ჭარუა-კითხირიშ დოგურაფა რდჷ.<ref name = "LiteracyC">[http://www.independent.co.uk/news/world/americas/latin-lessons-what-can-we-learn-from-the-worldrsquos-most-ambitious-literacy-campaign-2124433.html Latin lessons: What can we Learn from the World’s most Ambitious Literacy Campaign?] by ''[[The Independent]]'', November 7, 2010</ref><ref name="Kellnerpg61"/> გევარაშ გეჸვენჯი, ბრელი ეკონომიკური ინიციატივაშე გინორთათ, თე კამპანიაქ აკოფასებულქ იჸუ, მუჭოთ „გოსოფური წჷმოძინაქ“.<ref name="Kellnerpg61"/> კუბაშ წინგიერალაშ კამპანიაშ სურებაბორჯის, ჭარუა-კითხირი დოგურაფილი აფუდჷ 707 212 მარდუს, მუდგაშ გეშათ ქიანას წიგნიერალაშ მაძირაფალქ 96%-ის ქჷმიოჭირინუ.<ref name="Kellnerpg61"/>

{{ინნართი
| გოთინუა    = right
| სიგანა          = 32%
| სიმაღალა          = 
| დუდჯოხო       = 
| დუდჯოხო გიმე = 
| შქაგური      = „გევარა ჩქიმო მუმასალო რდჷ... თინა მა ბრდჷნდჷ. თინა ფირქის მოგურუანდჷ. თიქ მა დჷმოგურუ ირფელშე უსქვამაში მუდგარენი  —  ქორდე ადამიერინ.“
| ხარცქუაშ უმუშო    = 
| შრიფტიშ ზჷმა   = 80%
| ხეშმოჭარუა         = — ურბანო (ლეონარდო ტამაიო), გევარაშ წორომალჷმორი კუბას დო ბოლივიას.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7034953.stm Latin America's New Look at Che] by Daniel Schweimler, ''BBC News'', October 9, 2007.</ref>
}}

ჭარუა-კითხირწკჷმა ართო, გევარა თაშნეშე დოინტერესაფილი რდჷ ქჷდოურსხუაფუდჷკო ოირკოჩე ჭირინაფაშ უმაღალაში განათებაშ სისტემა. თეშ მიოჭირინაფალო, ახალ თარობაქ უნივერსიტეტეფშო აკიმუშუ პოზიტიური დისკრიმინაციაშ ფორმა.<ref name = "Andersonpg449">[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 449</ref> მუჟამსჷთ თე ახალ ზიტყვასქვილქ გისიმუნჷ, [[ლას-ვილიასიშ პროვინცია|ლას-ვილიასიშ]] უნივერსიტეტიშ სტუდენტეფწკჷმა აკოხვალამაბორჯის, გევარაქ თინეფს მიოწურუ, ნამუდა თი დღალეფქ, მუჟამს „განათება ხვალე ჩე ოშქაშე კლასიშ პრივილეგია რდჷნ“, უკვე ულირს ქებარჷ. მუჭოთ თიქ ეშანჷნ, „უნივერსიტეტიქ დუდო ოკო დოხანტას უჩათ, მულატით, მუშათ დო ფიოშით“. მარა თენა თაშ ვეჸიდჷ-და, თინას ოშქურუდჷ, ნამუდა კათა დუდო გაკარღვანდჷ თიშ კარეფსჷთ დო „თინეფიშ ოჸოროფულ ფერეფს რსულებურ უნივერსიტეტიშ ნახანტასჷთჷნ“.<ref name = "Andersonpg449" />

=== „ახალი ადამიერი“, ღეჯეფიშ ჸუჯი დო კარიბიშ კრიზისი ===
[[ფაილი:Beauvoir Sartre - Che Guevara -1960 - Cuba.jpg |მინი|250პქ|აკოხვალამა ფრანგ [[ეგზისტენციალიზმი|ეგზისტენციალისტ]] ფილოსოფოსეფწკჷმა — [[ჟან-პოლ სარტრი|ჟან პოლ სარტრიწკჷმა]] და [[სიმონა დე ბოვუარი|სიმონა დე ბოვუარწკჷმა]] 1960 წანაშ მელახის. [[ესპანური ნინა|ესპანურიშ]] მოხ, გევარას  დუდიშულო უჩქუდჷ [[ფრანგული ნინა|ფრანგულით]].]]
[[ფაილი:CheFishing.jpg|მინი|250პქ|გევარა ჰავანაშ ზუღაპიჯიწკჷმა ჩხომუაბორჯის, 1960 წანაშ 15 მესი. ფიდელ კასტროწკჷმა ართო, გევარა ოდაბადეშე გინოჸოთამილ ჭარუს, [[ერნესტ ჰემინგუეი]]ს ონირზჷდჷ თ. გ. „ჰემინგუეიშ ჩხომუაშ ნირზის“]]
{{ციტირაფა|„კოჩი თიწკჷმა ოჭირინუანს მუში რსულ ადამიერულ დგომარობას, მუჟამცჷთ თინა ვერჯებუ თი ფიზიკური უციობათ, ნამუდა დორხველი დუდი გეგმოჩას მუჭოთ მეკონინ“ — ჩე გევარა, ''ადამიერი დო სოციალიზმი კუბას''<ref>[http://www.sadena.com/Books-Texts/Che%20Guevara%20-%20Man%20and%20Socialism%20in%20Cuba.pdf ''Man and Socialism in Cuba''] by Che Guevara</ref>}}

თე ეტაპის, გევარაქ გეძინელო დეკინჷ ფინანსეფიშ მინისტრიშ დო ერუანული ბანკიშ პრეზიდენტშ პოსტი. თეშ გეშა, გევარა, ნამუსჷთ თე ბორჯისჷნე რეწუალაშ მინისტრიშ პოსტი ხოლო უკებუდჷნ, მუში ნძალანებაშ ზენიტის ქჷმოხვადჷ, მუჭოთ კუბაშ ეკონომიკაშ „ფაქტობური მაფაქ“.<ref name="Kellner55"/> თიში, მუჭოთ ცენტრალურ ბანკიშ ხემანჯღვერიშ საღალე რდჷ ხე ქუმუჭარუდჷკო კუბაშ ვალუტაშა, ნამუდგაშ კუპიურეფსჷთ თიში ხეშმოჭარუა გამუკორჩქინდუდჷნ. რსული ჯოხოშ მანგიორო, ჩეკეფს თიქ ხვალე ''„ჩე“'' ქჷმაჭარჷ.<ref name="Crompton2009">[[#refCrompton2009|Crompton 2009]], ხს. 71.</ref> თე სიმბოლურ ქიმინუაქ კუბაშ ფინანსური სექტორიშ ბრელი წჷმმარინაფალს გური მაჸონებაფუ, რახან თეთ გევარა მიოწურუანდჷ მუშ წკიწკიშა ფარაშ დო თიშით მოღალირი კლასობური შხვანერობაშ მეხჷ. მუჭოთ გევარაშ ბრელი ხანიშ მაჸალე რიკარდო როხო მოგვიანაფილო ეშანჷნდჷნ, „თიმ დღას, მუჟამს თიქ ჩეკეფს ხე მაჭარჷ მუჭოთ ''ჩენ'', თიქ აიწორო მიოწურუ თი ფართას მოდვალირი რწუმაშა, ნამუდა ფარა წიმინდე მუდგარენი რენ“.<ref name="kellner60">[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 60.</ref>

გევარაშ მაართა, არძოშე ოკორინალი ღანკი რდჷ ქიანაშ მასშტაბით ქოუძირუდჷკონ მატერიალური მოტივეფიშ აყარებაშ დადაღარება მორალურიშ ორგებაფალო, მუთ აკმოხვადუდჷ თიშ ჯოგინწკჷმა სიდინდარეშ მეხჷ. თინა კაპიტალიზმის უჯინედჷ მუჭოთ „გერეფიშ ნირზის“, სოდეთ „გომორძგვილი ხვალე ართი გჷშმეშჷ, თინა ხოლო შხვეფიშ ხარჯიშან“, ათეშენ ზალამენდჷ უძირუდუკო „ახალი ოსურიშ დო კოჩიშ“ აკოქიმინუა. გევარა უმუჭყვადუო ღოზის უსვანდჷ, ნამუდა [[სოციალიზმი|სოციალისტური]] ეკონომიკა „ვა ჭყოლოფანდჷ ნძალას, ლჷმაშ დო აკორღვაფაშ რისკეფს“ დო თის გაკარღვანდუ-და ხვალე „ჰარამობა დო ინდივიდუალური ამბიციეფი კოლექტივიზმიშ მანგიორო“.
<ref name="Kellner62">[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 62.</ref>თეშენ, გევარაშ უმაართაშ ღანკო გჷნირთჷ „ინდივიდუალური ცნობიერებაშ“ დო ღირებეფიშ რეფორმაქ, აკუქიმინუდუკო უჯგუში მუშეფი დო მენოღალეეფი.<ref name="Kellner62"/> თიში მეჯინათ, კუბარ „ახალ ადამიერს“ აღვენუდჷ თიშ  უნარი, გეგნუბიჯგუაფუდუკო [[ეგოტიზმი]] დო [[ეგოიზმი]]შან, მუთ თის თაშ ოწკიწუკუდჷნ დო მუთ ხვალე [[კაპიტალიზმი|კაპიტალისტური]] ჯარალუეფიშ ინდივიდეფშა რდჷ დჷმახასიათაფალინი.<ref name="Kellner62"/> „გოვითარაფაშ“ თე ახალი მეთოდიშ ეჭარუაბორჯის, გევარა რაგადანდჷ:

{{ციტირაფა|დიდი რე გინორთა დუდიშული ოწარმე გოვითარაფა დო რევოლუციურ გოვითარაფა შქას. ართი თინეფშეიანს, ღმალა აკოშაყარელი რე თარობაშ მაჸალე, ჯგირო მოსაქვარე იღბალამ უჭიჭარობაშ ხეს, ოდო მაჟირას ღმალა კათაშ მონძალა რე. <ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 59.</ref>}}

გევარას აჩემებული აფუდჷ ფრაზა „ინდივიდეფ დო მასეფ შქას ართონობა“ ნამუდგაშ უკულნეშიანი უგურყელი მუთუნი თიში რწუმათ, რდჷ დო იჸუაფუდჷ მოხალისობური ხანდა. ათეშ ოილუსტრაციეთ, გევარა დუდო არზენდჷ სამანგის დო მოსვანჯაშ დღალეფსჷთ „უგუთებუო მუშენდჷ მინისტრიშ პოსტის, კიდანჯუას დო [[ჭაფურიაშ ლარჭემი|ჭაფურიაშ ლარჭემიშ]] ჭკირუასჷთ“.<ref>[http://www.pbs.org/wgbh/amex/castro/peopleevents/p_guevara.html PBS: Che Guevara, Popular but Ineffective].</ref> ჩინებული რდჷ თით, ნამუდა მუშენდჷ  36 სათი გინობუნაფილო, აკოხვალამეფს შქასერიშ უკული მანჯუნდჷ დო მირულედუნ თეშ ჭკომუნდჷ.<ref name="Kellner62" />ათენერი ერთეფი სიმბოლური რდჷ გევარაშ მორალური სტიმულეფიშ ახალი პროგრამაშ, ნამუდგაშ მეჯინათ უციო რდჷ მუშას აკოხვალამუდჷკო გოხურგილი თია დო უწარმებუდჷკო გოხურგილი მუდანობაშ პროდუქტი. გევარაშით გოუქვაფილი გინაგაფურეფიშ რდუალაშ მანგიორო, ნამუთ გინამეტანდჷ მუში კვოტასჷნ, ასე ხვალე ცქვაფაშ სიგელს გეჭოფუნდჷ, ოდო თინა მით ვა მათენდჷ მუში დორხველი კვოტასჷნ, ხეშფარას დუქვითჷნდეს.<ref name="Kellner62" /> გევარა დუდგინოდვალირო თხილანდჷ  მოტივაციაწკჷმა დო მუშეფწკჷმა მერსხილი მუში პერსონალურ ფილოსოფიას დო რაგადანდჷ:

{{ციტირაფა|საქვარი თინა ვა რე, მუსხი გირვანქა ხორციშ ჭკომუა შეულებჷ ართ ადამიერსჷნ, წარმოწანას მუსხი ხანით შეულებჷ პლაჟიშა ულა ვარა მუსხი ურცხოული მუკაქუნალიშ ჸიდირი შეულებჷ მუშ ხეშფარათჷნ, ვარინ საქვარი სინანდულეს თინა რე, ნამუდა ინდივიდი რსულჸოფილო გინაფულენდას დუდსჷნ, უმოსი დინოხოლენი ღმალათ დო გამამინჯალათჷნ <ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 75.</ref>}}

[[ააშ]]-წკჷმა კომერციული რსხუეფიშ დინაფაშ უკული, გევარა აქტიურაშო ოცადუდჷ თინა ქინუთირაფუდუკო [[ბჟაეიოლიშ ბლოკი]]შ ქიანეფწკჷმა ხოლოშიანი კომერციული ურთიართალეფით, მუდგაშ გეშა თინა მარქსისტულ სახენწჷფოეფს ოსურუდჷ დო თნეფწკჷმა აპიჯაფეფს აფორმენდჷ.  [[1960]] წანაშ ლიას თიქ ესურჷ [[ჩეხოსლოვაკია]]ს, [[სსრრ]]-ს, [[ოორუე კორეა]]ს, [[ბჟაეიოლ გერმანია]]ს დო  ხე მაჭარჷ სამანგათ, ოვაჭარე აპიჯაფას ბჟაეიოლ ბერლინს 1960 წანაშ [[17 დეკემბერი|17ქირსეთუთას]].<ref>{{cite journal|last=|first=|date=1984–03–23|title=Latin America Report|volume=|issue=JPRS–LAM–84–037|page=24 |url=http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?Location=U2&doc=GetTRDoc.pdf&AD=ADA351284 |publisher=Foreign Broadcast Information Service (FBIS) |accessdate=2010-10-30}}</ref> თენერი აპიჯაფეფი  კუბაშ ეკონომიკას გურგაჩამალო ოხვარუდჷ, მარა თე ბორჯისჷნე გორჩქინდჷ ნეგატიურ მომენტეფქ, მუთ ბჟაეიოლიშ ბლოკიშ მარდუ ეკომომიკური უღუშ ათორინალაშა გჷმიხანტუაფუდჷ. წორას ბჟაეიოლ გერმანიას, გევარაქ აკოხვადჷ [[ტამარა ბუნკე]]ს (უკულნეშის ჩინებული მუჭოთ „ტანია“), მით თიში თარჯიმანიშ საღალეს არსულენდჷ დო მიქჷთ წანეფიშ უკული თის ქახოლჷ დო თიწკჷმა ართო იჸუ ჸვილირქ [[ბოლივია]]ს.

გევარაშ ეკონომიკური პრინციპეფიშ ირი ღირსებაშ დო ვარ კილიშ უმუკუჯინუო, თიში პროგრამაქ უწჷმუძინუქ იჸუ.<ref name="Kellner63">[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 63.</ref> მუშეფშა მერხველაფირ თიშ „მორალური სტიმულეფიშ“ პროგრამაქ გაპიჯალუ პროდუქტიულობაშ ნჭაფიერი დონთხაფა დო სამუშეფიშ გოჩილითაფეფიშ ძინა.<ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 74.</ref> გევარაშ მეჯინეფიშ კოლექტიური უმუწუძინუობაშ დამოწმებელო, რეპორტიორ ისადორ ფეინსტეინ სტოუნქ, ნამუქჷთ თე პერიოდის ჩეს ჟირშა გიწუღჷ ინტერვიუნ, მოსანჭჷ, ნამუდა თინა რდჷ „[[გალაჰადი]] დო ვართ [[რობესპიერი]]“, თე ბორჯისჷნე, გჷმოთქუანდჷ არზის, ნამუდა „თიში დგომარება გჷდჷ ნამთინე ორდოშიანი წიმინდეშის, ნამუეფქჷთ ოჸურჩე ტიოზის ძირესჷნ. ხვალე თექ რდჷ შელებუანი რწუმაშ სიწიმინდეშ თხილუა  ადამიერული ორთაშ უგინუქიმინუ რევიზიონიზმიშე“.<ref>[http://www.newstatesman.com/society/2007/09/che-revolutionary-american The Spirit of Che Guevara] by [[I.F. Stone]], ''[[New Statesman]]'', October 20, 1967.</ref>

[[ფაილი:CheyFidel.jpg|მინი|მარცხნივ|250პქ|გევარა (კვარჩხანშე) დო [[ფიდელ კასტრო]], ალბერტო კონდაშ ფოტო, 1961 წ.]]

[[1961]] წანაშ [[17 პირელი|17 პირელს]], [[ღეჯეფიშ ჸუჯი|ღეჯეფიშ ჸუჯიშ]] ინვანსიაბორჯის, [[კუბა]]შა ააშ-იშ  ნაწვართა 1 400 ქიანაშე გიშარაჸილი ადამიერქ გამიშეჭკირჷ. თე ლჷმას გევარას თარი როლი ვა ულაჸაფინჷ, თიშენ ნამუდა ინვანსიაშახ ართი დღათ ორდო, ფლოტიქ [[პინარ-დელ-რიო]]შ ბჟადალ ოძგალეშა გამუშეჭკირჷ დო თე რეგიონიშ გევარაშ კონტროლირუან ნძალეფი ქჷმიტყურუ. თეშ უმუკუჯინუო, ისტორიკოსეფს უმოსი სანდოთ თიშ გომორძგუა მიორჩქჷნა, რახან თე ბორჯიშო გევარა კუბაშ აკოანჯარაფილი ძალეფიშ წვართუეფიშ დირექტორი რდჷნ.<ref name="Kellner89pg69" /> ართ-ართი ავტორი ტად შულცი, კუბაშ გომორძგუაშე ჩიებაბორჯის მიკმარჩქინანს გევარაშა რწმუმას: „რევოლუციონერეფქ გიმორძგვეს, რახან ჩე გევარაქ, მუჭოთ რევოლუციური აკოანჯარაფილი ძალეფიშ წვართუეფიშ ხემანჯღვერქ დო მილიციაშე გამამინჯექ ლჷმაშო წვართჷ 200 000 კოჩი დო ოსური“.<ref name="Kellner89pg69" /> წორას თე კამპანიაშ მიმალუობაბორჯის მოხვადჷ დახე საჭარა მოხვამილაფაქ, მუჟამც თიში პისტოლეტიქ ორჩხეშე გეშალჷ დო ჸვერეშ ბედშა ჸოთამილ ტყვიაქ  გევარას ღვანწკიწკჷმა ქელუჩიორუ თეში, ნამუდა ონდეთ ქიმკაწაწჷ ქოთ. <ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 507.</ref>

[[1961]] წანაშ [[მარაშინათუთა]]ს, [[ურუგვაი]]შ ოკურორტე ნოღა [[პუნტა-დელ-ესტე]]ს, [[ამერიკაშ სახენწჷფოეფიშ ორგანიზაცია|ამერიკაშ სახენწჷფოეფიშ ორგანიზაციაშ]] ქიანეფიშ ეკონომიკური კონფერენციაშ მიმალუობაბორჯის, ჩე გევარაქ [[ააშ-იშ პრეზიდენტეფიშ ერკებული|ააშ-იშ პრეზიდენტ]] [[ჯონ ფიცჯერალდ კენედი]]ს „მარდობაშ“ ჭარილი ქოუჯღონჷ [[ჩე ჸუდე]]შ ახალნორდი მელამოსეშ, [[რიჩარდ გუდვინი]]შ ხეთ, სოდეთ ჭარუდჷ: „მარდობა ''პლაია-ხირონიშენ'' ([[ღეჯეფიშ ჸუჯი]]). ინვანსიაშახ, რევოლუცია ვარდჷ მეკენჯი, ოდო ასე თინა თინერი ნძალიერი რე, მუჭოთ დღას ვა ჸოფენ“.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 509.</ref> ააშ-იშ ფინანსეფიშ მინისტრიშ, [[დუგლას დილონი]]შ საგამათ, ნამუთ „ალიანსის პროგრესიშო“ (Alliance for Progress) წჷმარინუანდჷ, ნამუდგაშ რატიფიკაციათ აკოხვალამაბორჯის ოკო მოუხვამილაფუაფუდესკონ, გევარაქ  ანტაგონისტურო ქიმიანტუ ააშ-იშ მოთხუალას „დემოკრატიაშ“ დორსხუაფაშ გეშა; თქუ, ნამუდა თენერი სისტემა ვა რდჷ ოსქვებური „ფინანსურ ოლიგარქიაწკჷმა, ზანგეფიშ დისკრიმინაციაწკჷმა დო [[კუ კლუქს კლანი]]შ ჸინჩი სამართალდარღვიეფწკჷმა“.<ref name="PuntaDelEsteChe">[http://www.marxists.org/archive/guevara/1961/08/08.htm "Economics Cannot be Separated from Politics"] speech by Che Guevara to the ministerial meeting of the Inter-American Economic and Social Council (CIES), in Punta del Este, Uruguay on August 8, 1961.</ref> გევარაქ გჷშულა „თხოზინიშ“ მეხჷ ჩიებათ გაგინძორჷ, მუთ მუში რწყებათ „გჷმიხანტუაფუდჷ თინერი მენცარობაშ პოსტეფშე გინორინაფაშა, მუნერით რდჷ სამანგათ [[რობერტ ოპენჰეიმერი]], წანეფიშ გოძვენას ზიტყვაშ ეკოღალას უვარანდჷ თინერ საჩემარ ხონარს, მუნერით რდჷ [[პოლ რობსონი]] დო შოკიშმუმაკათინაფალი ზიტყვეფშენ ოღურუშა ოჯღონანდჷ იულიუს დო ეთელ როზენბერგეფს“.<ref name="PuntaDelEsteChe"/> ზიტყვაშ ბოლოს, გევარაქ მიოწურუ, ნამუდა ააშ ვა რდჷ დოინტერესაფილი რეალური რეფორმეფით დო გიმაძიცეთ უწუ, ნამუდა „ამერიკელი ექსპერტეფი დღას ვეჩიებუნა აგრარულ რეფორმაშე, თინეფი უმოსი უსაფრთხე თემეფს ოჯგვინუანა, წყარმოჭირინაფაშ გაუჯგუშებაშ მანგურეფს. კუნტას, მუჭოთ რჩქუნ, თინეფი ტუალეტეფიშ რევოლუციას ახაზირენა“.<ref name="ReferenceC">[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 78.</ref>

გევარაქ, მით [[კუბა-სხუნუეფიშ რსხუშ ურთიართალეფი]]შ პრატქიკულო არქიტექტორი რდჷნ,<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 492.</ref> გჷნმაჭყვადალი როლი ილაჸაფჷ კუბაშა [[სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკეფიშ რსხუ|სხუნუეფიშ]] [[ატომური ანჯარი|ატომური]] [[ბალისტიკური რაკეტა|ბალისტიკური ქობინეფიშ]] მიშაღალაშა, ნამუეფქჷთ [[1962]] წანაშ გჷმათუთას [[კარიბიშ კრიზისი]] გეშეჭანუ დო მოსოფელი ატომური ლჷმაშ ფარდიშა ქჷმიჸონჷ.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 530.</ref> კრიზისიშე მუსხირენი მარაშ უკული, ბრიტანულ კომუნისტურ გაზეთ ''დეილი ვორქერწკჷმა (Daily Worker)'' ინტერვიუს გევარა დიო ხოლო გაჸალებური რდჷ სსრრ-იშ გითოჩამათ დო მუჭოთ კორესპოდენტ სემ რასელს უწუნ, თი შვანს, ქობინეფი კუბაშ კონტროლთუდო ქჷდოსქიდუდჷ-და, თინეფი თინეფიშ ხეშე ჸოთამილი იჸუაფუდჷ.<ref name="Anderson 1997 ხს. 545">[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 545.</ref> უკულნეშის, თე ინციდენტიშ ენწყუმაბორჯის გევარაქ კჷნე გამაჟირჷ, ნამუდა „იმპერიალისტური აგრესიაშ“ მეხჷ გეწურაფილი სოციალისტური გოდუდიშალაფაშო დაშქუმალარი რდჷ  „ატომური ლჷმაშ მილიონობათ სხვერპლი“ ხოლო.<ref>[[#refGuevaraDeutschmann1997|Guevara 1997]], ხს. 304</ref> კარიბიშ კრიზისიქ უკულნეშის გევარა დარწუმჷ, ნამუდა მოსოფელს ჟირი სუპენრძალა (ააშ დო სსრრ) მუნეფიშ გლობალურ სტრატეგიეფს კუბას, მუჭოთ პაიკის თეშ ირინუანდესჷნ.  თეშ უკული, სხუნუეფიშ რსხუს  თინა თეშინეშეს უდღანუდჷ, მუჭოთ ამერიკალეფსჷნ. <ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 73.</ref>

== ინტერნაციონალური დიპლომატია ==
[[ფაილი:CheGuevaraCountries.jpg|thumb|left|300px|მოსოფელიშ რუკა, ნამუშათ ჭითათ გჷმოსახილი რე ქიანეფი, ნამუეფსჷთ ოსურუდჷ ვარა ოხორანდჷ ჩე გევარან. ოდო თი სუმი ქიანა სოდეთ თინა აკოანჯარაფილ რევოლუციას ახორციელენდჷნ, წვანეთ რე გჷმოსახილი.]]

[[1964]] წანაშ ქირსეთუთას, ჩე გევარაქ წჷმორჩქინდჷ მუჭოთ „მოსოფელიშ შანულობაშ რევოლუციონერი სახენწჷფო მოღალექ“ დო თაჸურეშე გჷშულირი, კუბაშ დელეგაციას [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკის]] აწაჯღუნჷ [[გოერო]]ს ზიტყვათ გჷშაულარო.<ref name="kellner60"/> ჯინიანი მეწურაფაშვანს, თიქ გაკრიტიკჷ გოერო [[ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკა|ობჟათე აფრიკას]] ჸოფილ „აპართეიდიშ ნოტყური პოლიტიკაშ“ მეხჷ გჷმორჩქინელი უუნარობაშენ დო იკითხჷ: „გოეროს თეშ გაჩემებელო მუთუნი ვა შეულებუნო დასურო?“<ref name="GuevaraUnitedNations">[http://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm "Colonialism is Doomed"] speech to the 19th General Assembly of the United Nations in New York City by Cuban representative Che Guevara on December 11, 1964.</ref> უკული გევარაქ გაკრიტიკჷ ააშ-იშ პოლიტიკა მუში უჩატყებამი მენოღალეეფიშ მეხჷ დო თქუ:

{{ციტირაფა|თინეფი, მით სპუნა მუნეფიშ ბაღანეფს დო ირდღალურო ოხვამილუანა თინეფიშ დისკრიმინაციას ტყებიშ ფერიშ გურშენინ, თინეფი, მით უჩატყებამეფიშ მაჸვილარეფს დუდიშულს იტენან, ხეს უფორუანა დო ხოლო უმოსი, სარჯუნა უჩა მახორობას თეშ გეშან, თინა ნამუდა თინეფი მუნეფიშ ლეგიტიმურ ნებეფს თხულენა მუჭოთ დუდიშული ადამიერეფინ - მუჭო შეულებუნა თინეფს ათეშ ქიმინუა, მინეფით დუც დუდიშულობაშ მათხილარეფო მირჩქინანან?<ref name="GuevaraUnitedNations"/>}}

გაჸალებურ გევარაქ მუში გჷშულა ''ჰავანაშ მაჟირა დეკლარაციაშ'' კითხირით მასურჷ, ნამუთ [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკას]] აცხადენდჷ მუჭოთ  „200 მილიონამი ჯიმალეფიშ ფანიას, ნამუეფით იგივე უბედურობათ იჭიროთუნან“.<ref name="GuevaraUnitedNations"/> ათე „ეპიკა“ მუჭოთ გევარაქ გჷმოთქუნ, შილებე ჭარილი ჸოფედუკო „შქირენული ინდიარი მასეფიშ, უდიხაწყარე ფიოშეფიშ, ექსპლუატირაფილ მუშეფიშ დო პროგრესული მასეფიშით“. გევარაშო კონფლიქტი რდჷ მასაშ დო იდეეფიშ ლჷმა, ნამუთ ანწიან წიმი თინეფიშ ხეს იჸუაფუდჷ, მინეფსჷთ „უგურეთ მერყუ დო მუთუნ ვარო მირჩქინჷ იმპერიალიზმიქჷ“, ნამუეფით ოწოხჷ მირჩქინუაფუდეს „დაღარი დო დოჸვენჯი არგვათათჷნ“. თე „არგვათაწკჷმა“ ართო, გევარა თეჟამო ადასურენდჷ, ნამუდა „იანკეფიშ მონოპოლიური კაპიტალიზმი“ ასე გოზარზალაფირი ორწყედჷ მუში „საფულეშ მანთხორალეფს“.<ref name="GuevaraUnitedNations"/> წორას თე „მოკითხირიშ სათიშ“ ბორჯის, ნამუშეთ გევარა იჩიებუდჷნ, „უჩინებჷ მასა“ დორხველი ისტორიას „დორხველი ზისხირით დოჭარუნდჷ“ დო მითხიინდჷ „ნებეფს, ნამუეფით არძოშით გეძიცელი რდჷ ედომუშამი 500 წანაშ მეძენასჷნ“. [[გოეროშ გენერალური ასამბლეა|გოეროშ გენერალურ ასამბლეას]] გევარაქ მუში გჷშულა მასურჷ უზურით, ნამუდა „ნჭყორინიშ ათე რეღმა“ „გოწიმინდანდჷ ლათინური ამერიკაშ დიხას დო მოხანდეფიშ მასეფი, ნამუეფით „გამუკართინუანდეს ისტორიაშ ბარბალს“ მაართათ „გაგშაკურცხუდეს ხანგინძე, კონწარი ლურშე “.<ref name="GuevaraUnitedNations"/>

[[ფაილი:CheinMoscow.jpg|thumb|right|250px|გევარა [[მოსკოვი|მოსკოვს]], [[ჭითა მოედანი|ჭითა მოედანს]]. 1964 წანაშ გერგობათუთა]]
[[ფაილი:Che Guevara, Sabri and Nasser.jpg|მინი|250პქ|ჩე გევარა [[გამალ აბდელ ნასერი|გამალ აბდელ ნასერწკჷმა]], 1965 წ.]]

მუჭოთ გევარაქ მოგვიანაფილო გეგუნჷ, [[გოერო]]შ კომპლექსის რინაშ ბორჯის, ჟირშა ეცადეს თიშ ჸვილუას უმუწუძინუო კუბაშე გჷშარაჸილეფიშ განშე.<ref name="NYTDec1964">[http://www.latinamericanstudies.org/belligerence/bazooka.htm Bazooka Fired at U.N. as Cuban Speaks] by [[Homer Bigart]], ''[[The New York Times]]'', December 12, 1964 – ხს. 1.</ref> მაართა რდჷ, მუჟამც მოლი გონსალესიქ, ბარიკადეფიშ გოსოფუა ცადჷ 7 დიუმამ მაჯინიშ ხამუთ, ოდო მაჟირა თიმწკჷმა, მუჟამცჟთ თიში ზიტყვათ გჷშულაშვანს გილერმო ნოვოქ წყარმალ [[ისტ-რივერი]]შე გოეროშ შტაბ-ბინას ტანკაწმარენჯი ტაიმერამ ყუმბარა ოჸოთუნ.<ref name="NYTDec1964" /><ref>[http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/JFKnovoG.htm Guillermo Novo Biography] by ''Spartacus Educational Encyclopedia''.</ref> უკულნეშის, თე ინცინდენტეფშე კომენტარიშ ბორჯის, გევარა ეშანჷნდჷ, ნამუდა „უჯგუში რე ოსურქ რჸვილას ხამუთ, ვინდარო კოჩიქ თოფითჷნ“, თე ბორჯისჷნე, სიგარაშ დორდია კუმაშ ფონს გეუძინჷ, ნამუდა თე აფეთქებაქ „ირფელს უმოსი არომატი ქჷმეუძინ“.<ref name="NYTDec1964" />

[[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკის]], გევარა თაშნეშე ოკათუდჷ ტელეკომპანია [[CBS]]-იშ მარული ახალი ამბეფიშ პროგრამას ''„ქიგედირთი ერიშ წოხოლე“  (Face the Nation)'' დო აკოხვადჷ თინერი რანგიშ პიჯეფს, მუნერეფით ორდეს ამერიკალი სენატორი ეჯენ მაკ-კართი<ref>[[#refHart2004|Hart 2004]], ხს. 271.</ref> დო თიშ პარტნიორი [[მალკოლმ იქსი]]. მალკოლმ იქსის გევარა ძალამს მოწონდჷ  დო თის აღიარენდჷ „თე ბორჯიშო ართ-ართ არძოშე რევოლუციონერ ადამიერო თე ქიანას“ დო თიში განცხადება კათაშ წოხოლე აუდუბონ ბალრუმიშ თეატრისჷთ იკითხჷ.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 618.</ref>

[[17 ქირსეთუთა|17 ქირსეთუთას]], გევარაქ [[პარიზი|პარიზშა]] იშარჷ, სოჸურეშეთ 3 თუთიან შარალუა დიჭყჷნ, ნამუდგაშ განწხანსჷ თიქ ესურჷ [[ჩინეთიშ ოკათე რესპუბლიკა]]ს, [[ოორუე კორეა]]ს, [[გოართოიანაფილი არაბული რესპუბლიკა|გოართოიანაფილ არაბულ რესპუბლიკას]] ([[ეგვიპტე]]), [[ალჟირი|ალჟირს]], [[განა]]ს, [[გვინეა]]ს, [[მალი]]ს, [[ბენინი|ბენინს]], [[კონგო (ბრაზავილი)|კონგო-ბრაზავილს]] დო [[ტანზანია]]ს, მარა თეიშახ დიო [[ირლანდია]]ს და [[პრაღა]]ს ესურჷ. ირლანდიას, გევარაქ გიშინჷ მუში ირლანდიური ჯინჯი დო ნოღა [[ლიმერიკი|ლიმერიკის]] [[წიმინდე პატრიკი]]შ დღა ეშანჷ.<ref>{{cite web|url=http://www.fantompowa.net/Flame/che_guevara_irish_roots.htm |title=Che Guevara: Father Of Revolution, Son Of Galway |publisher=Fantompowa.net |date= |accessdate=2010-10-31}}</ref> თე ვიზიტიშ გეშა თინა მუამუშის იუმორით ჭარუნდჷ: „მა სქანი კინოხონეფიშ წვანე ირლანდიას ვორექ. მუჟამც თინეფქ თეშ გეშა ქჷგეგესჷნ, ჩქიმდა ტელევიზიაქ ქჷმორთჷ დო ლინჩეფიშ გენეალოგიაშე ბკითხეს, მარა ე შვანს, თინეფი ცხენიშ მახინჯეფს ვარა მუდგარენი თენერს გჷდეს, შხვა მუთუნიშ რაგადი ვა შემილებჷ.“.<ref>[http://www.irishcentral.com/news/Gerry-Adam-featured-in-new-Che-Guevara-documentary-57716202.html Gerry Adams Featured in New Che Guevara Documentary] by Kenneth Haynes, ''Irish Central'', September 8, 2009</ref>

თე ვოიაჟიშ ბორჯის, თიქ ქჷმეჭარჷ კარლოს კიხანოს, [[ურუგვაი|ურუგვაული]] ირმარული ჟურნალიშ გჷშმაშქუმალარს, ნამუსჷთ  უკული ჯოხოქ დათირჷ დო გიადჷ ''სოციალიზმი დო ადამიერი კუბას''.<ref name="SocialismAndMan">[http://www.marxists.org/archive/guevara/1965/03/man-socialism.htm "Socialism and Man in Cuba"] A letter to Carlos Quijano, editor of ''Marcha'', a weekly published in Montevideo, Uruguay; published as "From Algiers, for Marcha: The Cuban Revolution Today" by Che Guevara on March 12, 1965.</ref> თე ტრაქტატის გჷმიხანტუდჷ გევარაშ მოძახინი ახალი სვენაშ გორჩქინაშენ, მუშობაშ სტატუსიშ დო ინდივიდიშ როლიშ გეშა. თინა თაშნეშე ვა ფულუნდჷ მუში ანტიკაპიტალისტური გენწყუალაშ მინი ჸოფილ ბაძაძეფს დო რაგადანდჷ:

{{ციტირაფა|უმენტაშობაშო უჩქი დო ჸვერე კაპიტალიზმიშ კანონეფი ადამიერშე თეშ ზოჯულენს, შურო ვაინტერეს მუ უღჷ გურს მუს თიშ გეშან. თინა ხვალე ორწყე მუშ წოხოლე ჸოფილ ჰორიზონტიშ უგუთებუ ოფირჩას. კაპიტალიზმიშ პროპაგანდისტეფი თიში ხანტუაშო დო წჷმოძინაშ შელებაშ დემონსტრირაფაშო იხვარუანა [[როკფელერი, ჯონ|როკფელერიშ]] სამანგის, თიში უმუკუჯინუო, მართალი რე თინა დო ვარინ. უღვენჯობაშ დო გაჭირებაშ მუდანობა წორას უციო რე როკფელერიშ გჷმორჩქინაშო, ოდო უაშობაშ მუდანობა ნამუთ თეზჷმა ღმალაშ შაყარუაშ იღბალს გჷთმაჭყანსჷნ, ნახანტაშ მინი სქიდუ დო კათა თის მუჭოთ წესინ, ირო ვარწყე.<ref name="SocialismAndMan" />}}

ნარკვიაშ ბოლოს გევარა აცხადენდჷ, ნამუდა „თახმი რევოლუციას მერზობას ჸოროფაშ დიდი ღიაბი უწიენს“ დო თექინეშეს ალმუჩანდჷ არძო რევოლუციონერს: „ირდღას ილჷმით თიშო, ნამუდა თე ადამიერული ჸოროფაქ არძოშო სამანგი ქიმინჯალათ გჷნირთასჷნ“, თეში, ნამუდა თე ბორჯისჷნე „მაყარაფალი ნძალათ“ გჷნირთასჷნ.<ref name="SocialismAndMan"/> გევარაშ თენერი ტკიცებეფი მუთმოურდჷ თიში ტომბა რწუმაშე, ნამუდა [[კუბაშ რევოლუცია|კუბაშ რევოლუციაშ]] სამანგი რდჷ „მუდგარენი სპირიტუალური, ნამუთ არძონერი თანჯეფს გეგნოლახუნდჷნ“.<ref name="ReferenceC"/>

=== ალჟირი, სხუნუეფიშ რსხუ დო ჩინეთი ===
[[1965]] წანაშ [[24 ფურთუთა|24 ფურთუთას]], [[ალჟირი]]შ ნანანოღა [[ალჟირი (ნოღა)|ალჟირს]], აფრო-აზიური სოლიდარობაშ სემინარს გევარაქ აკეთჷ მოშინაფა, ნამუქჷთ ინტერნაციონალური დონეშა თიშ საბოლა საჯარო გჷმორჩქინაქ იჸუ. <ref>[[#refGuevara1969|Guevara 1969]], ხს. 350.</ref> თიქ აიწორო გოხურგუ სოციალისტური ქიანეფიშ მორალური ვალი დო თინეფი დადანაშურჷ ბჟადალიშ ქიანეფწკჷმა ექსპლუატაციაშ პროცესიშა ფულირო კათინს. თიქ მუსხირენი შხვადოშხვა სახეშ მუნაღოზი აკეთჷ, მუდგათ ოძირუ, ნამუდა კომუნისტური სახენწჷფოეფი ანჯარი ოკო ჸოფედესკო [[იმპერიალიზმი]]შ საბოლა მარცხიშო.<ref>[[#refGuevara1969|Guevara 1969]], ხს. 352–59.</ref> თიქ თაშნეშე საჯაროთ გაკრიტიკჷ [[სხუნუეფიშ რსხუ]] (კუბაშ უმაართაშ ფინანსური ხუჯიშ მიმაჩამალი). 14 მელახის გევარაქ კუბაშა დიირთჷ, სოდეთ [[ჰავანა|ჰავანაშ აეროპორტის]] [[ფიდელ კასტრო|ფიდელ]] დო [[რაულ კასტრო|რაულ კასტროეფწკჷმა]], ოსვალდო დორტიკოსიქ დო კარლოს რაფაელ როდრიგესიქ ოზეიმე დოხვალამა მოუნწყუეს.

ალჟირს საბოლა საჯარო გჷშულაშ უკული, გევარაშ რწყებათ, [[ოორუე გვერდსფერო]] [[ობჟათე გვერდსფერო|ობჟათეშ]] ექსპლუატაციას ოხვამილუანდჷ, სოდეთ ჯინჯიერი მადარალეფი რდეს [[ააშ]] ბჟადალგანშე დო [[სსრრ]] ბჟაეიოლგანშე. თინა ხუც უკინანდჷ  კომუნისტეფს [[ოორუე ვიეტნამი|ოორუე ვიეტნამს]], [[ვიეტნამიშ ლჷმა]]შ მიმალუობაბორჯის დო გოვითარაფუან ქიანაშ კათეფს ხეშა ანჯარიშ დაკებაშა აგურიანენდჷ, გოურჩქინუდესკონ ხოლო „ბრელი ვიეტნამინ“.<ref name="MessTricont1967">[http://www.marxists.org/archive/guevara/1967/04/16.htm Message to the Tricontinental] A letter sent by Che Guevara from his jungle camp in Bolivia, to the Tricontinental Solidarity Organisation in Havana, Cuba, in the Spring of 1967.</ref>

თეშ გალე, გევარაშ მეჯინალობეფი, ნამუეფით თე ბორჯისჷნე აკმოხვადუდჷ [[მაო ძედუნი]]შ ჩინეთიშ კომუნისტური თარობაშ კურსწკჷმან, კუბაშო უმოს პრობლემატურ ელფერს მითმიძინანდჷ, რახან ქიანაშ ეკონომიკა უმოსო დო უმოსო მიკობუნაფილო გინმირთუდჷ სხუნუეფიშ რსხუშა. [[კუბაშ რევოლუცია|კუბაშ რევოლუციაშ]] დიო ხოლო ორდოშიანი დღალეფშე მოჸუნაფილი, ბრელი გევარას [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკას]] [[მაოიზმი|მაოისტური]] სტრატეგიაშ ხუჯიშ მიმაჩამალო დო კუბაშ ნჭაფიერი ინდუსტრიალიზაციაშ გეგმაშ ავტორო მირჩქინანდჷ, ნამუსჷთ შხირას ალმუზიმუანდეს ჩინურ „დიდ ნასხაპას მუმალუშა“. კასტროქ უკვე გეგნოშურდჷ სხუნუეფიშ რეკომენდაციეფწკჷმა დო პიჯალეფწკჷმა გევარაშ აწორინჯალათ, ნამუეფსჷთ კასტრო უჯინედჷ მუჭოთ უციოს, ოდო გევარა თინეფს ჸორადილს დო „პრე-მონოპოლისტურს“ უძახუდჷ.<ref>[http://www.globalresearch.ca/index.php?context=va&aid=9315 Che Guevara's Final Verdict on the Soviet Economy] by John Riddell, ''Centre for Research on Globalization'', June 13, 2008.</ref>

თე პერიოდიშ კერზო ნაჭარეფს გევარა ანძალიერენს სხუნუეფიშ [[პოლიტიკური ეკონომია|პოლიტეკონომიაშ]] კრიტიკას დო მიორჩქჷ, ნამუდა თინეფქ „დიჭყოლიდეს მარქსი“.<ref name = "Yaffe2006">[http://www.marxists.org/subject/economy/authors/yaffeh/che-critic.htm Ernesto 'Che' Guevara: A Rebel Against Soviet Political Economy] by Helen Yaffe (author of ''Che Guevara: The Economics of Revolution''), 2006</ref> თენა უჯიკუანს გევარას სხუნუეფიშ ექსპლუატაციაშ მიარე წესეფიშ გადღანებაშა, თინეფ შქას რდჷ მუჭოთ თინა უძახუნ, თინეფიშ ცადებეფი „[[კაპიტალიზმი]]შე [[სოციალიზმი|სოციალიზმიშა]] გჷნულაშო უგურყელი კლასობური ჩხუპიშო დჷმახასიათაფალი ნძალება ჰეერიშ გოწკონდინაფაშო“, აკოართაფალ შტატეფკწჷმა შვიდობამი წორორინალაშო თინეფიშ „უბადო“ პოლიტიკა, მუშობაშ იდეა „ფსენაშ თირუაშო“  თინეფიშ უმუწუძინუ ჯიკაფეფი დო თინეფიშ ცადება სოციალისტური ეკონომიკაშ „[[ლიბერალიზმი|ლიბერალიზმეფიშო“]].<ref name = "Yaffe2006" /> გევარაშ ზალამი რდჷ ქოუძირუდუკო ფარაშ, პროცენტეფიშ, სასაქონლო პროდუქციაშ, [[ობაზარე ეკონომიკა|ობაზარე ეკონომიკაშ]] დო „[[მერკანტილიზმი|მერკანტილური]] ურთიართალეფიშ“ მოსპუალა; მოსოფელიშ კომუნიზმიშ დორსხუაფაშ უკული არძო თი სიტუაციაშ გოდინაფა, ნამუეფსჷთ სხუნუეფიშ რსხუ მეთხოზუდჷნ.<ref name = "Yaffe2006" /> თე მარდუ მერინაშა აწორინაწკჷმა ართო, სხუნუეფიშ პოლიტეკონომიაშ ოხემანჯღვერეშ კრიტიკაქ გევარას აიწორო აწაჩამაფუ, ნამუდა თიშ უკული, მუთ სხუნუეფიშ რსხუქ ხაზირქ ვეჸუ ღირებეფიშ თეორიაშ (მარქსიზმი) მასპალო (მუჭოთ გევარა ზალამენდჷნ), თინეფი საბოლათ კჷნე კაპიტალიზმის დართუდეს.<ref name = "Yaffe2006" />

[[ალჟირი (ნოღა)|ალჟირს]] ზიტყვათ გჷშულაშე ჟირი მარაშ უკული, გევარაქ საჯარო რინაშე ედომუშამო გოდინჷ. თიში ორენჯი [[კუბა]]ს დიდ ონოფულეს წჷმარინუანდჷ, თიშენი ნამუდა თინა ნძალანებას მუში დუც ირო მაჟირათ მირჩქინანდჷ კასტროშ უკული. თიში მიკოდინაფა შხვადოშხვანერო მერსხილი რდჷ ინდუსტრიალიზაციაშ გეგმაშ ინოლაფაწკჷმა, ნამუსჷთ თინა რეწუალაშ მინისტრიშ პოსტის გერინაბორჯის ახორციელენდჷნ, თაშნეშე სხუნუეფიშ ოფიციალური პიჯეფიშით კასტროშა ხორციელებური ჟინჭირაწკჷმა, ნამუეფით უდღანუდეს გევარაშ პრო-ჩინურ კომუნისტურ პოზიციას ჩინეთ-სხუნუეფიშ უაპიჯაფუობაშ დინოხოლე, თეშინეშეს მუჭოთ კუბაშ ეკონომიკური გოვითარაფაშ დო იდეოლოგიური ღოზიშ მეჯინელობეფიშ დინოხოლე გევარა დო პრაგმატიკოს კასტროშ რწყებეფ შქას სერიოზულ გინორთეფწკჷმა. გევარაშ ღურაშ გეშა ინტერნაციონალური არენას მოდვალირ ხონარეფქ  კასტრო აძვილჷ [[1965]] წანაშ [[1 მანგი|16 მანგის]] გეგმუცხადებუდჷკო, ნამუდა კათას ინფორმაციას დუდო გევარა მიოჭირინუანდჷ თიწკჷმა, მუჟამც თინა თეს ოხვილურო ქჷმირჩქინანდჷნ. მორო ციორეფი ხოლო მუთმიდვალუდჷ, მუჭოთ კუბას, თეში თიშ თანჯეფს გალეთ. 1965 წანაშ [[3 გჷმათუთა|3 გჷმათუთას]], [[კასტრო, ფიდელ|კასტროქ]] ოირკოჩეთ გეგმაბჟინუ მუსხირენი თუთათ ორდო გევარაშე მუნაჭარა უდუთარიღებუ ჭარილი, სოდეთ თინა ხოლო ართშა ადასურენდჷ მუში მეკენჯი ხუჯიშ დოკინას  კუბაშ რევოლუციაშ მეხჷ, მარა საარგამოშა გიშმუღუდჷ მუში ინნაფირქებუ, ნამუდა გვალო მალას კუბას ქჷდიტენდჷ დო რევოლუციური ჩხუპეფიშ გამანჯებელო თანჯეფგალე მიდეშარუდჷნ. თე ბორჯისჷნე, თინა იტალენდჷ მუში არძო პოზიციას თარობა დო პარტიას დო ვარიას რაგადანდჷ კუბაშ მენოღალობაშე.<ref>[[#refGuevara1965|Guevara 1965]].</ref>

== კონგო ==
[[ფაილი:Congo y sus vecinos - Wind 1-3 (che).png|მინი|250პქ|[[კონგოშ დემოკრატიული რესპუბლიკა]]. მოღანკილი რე ჩე გევარაშ მოქიმინჯალაშ არეალი.]]
[[ფაილი:CheInCongo1965.jpg|thumb|upright|left|250პქ|37 წანერი გევარა აფრიკალი ბაღანათ ხეს, აფრო-კუბარ ჯარიშკოჩწკჷმა ართო კონგოშ კრიზისის, 1965 წ.]]
[[ფაილი:Adolfo Mena González (el Che).gif|მინი|250პქ|მარცხნივ|გევარაშ ტყურაია პასპორტი ადოლფო მენა გონსალესიშ ჯოხოშა, ნამუთ თის 1964 წანას კუბარ სალამასო აგენტიქ უხაზირჷ ობჟათე ამერიკაშა ოშარალებერო]]

[[1965]] წანაშ დაჭყაფუს, გევარაქ [[აფრიკა]]შა მიდეშარჷ, მუში პარტიზანული ლჷმაშ რჩქინა დო გომორსილობა გურთუდჷდჷკო შხვეფშათ [[კონგოშ დემოკრატიული რესპუბლიკა|კონგოს]] მიმალი კონფლიქტისჷნ. [[ალჟირი]]შ პრეზიდენტ [[აჰმედ ბენ ბელა]]შ ჩინებათ, გევარა ფირქენდჷ, ნამუდა აფრიკა [[იმპერიალიზმი]]შ დაღარი რულე რდჷ დო  ათეშ გეშა, თის უდიდაში რევოლუციური პოტენციალი აპალუდჷნ.<ref>[[#refBenBella1997|Ben Bella 1997]].</ref> [[ეგვიპტეშ პრეზიდენტი]] [[გამალ აბდელ ნასერი]], ნამუსჷთ [[1959]] წანაშ ვიზიტიშ უკული ჩეწკჷმა ჯიმალური მაჸალუა უღუდჷნ, თიშ კონგოს ლჷმაშ გეგმას „უგაღიერობას“ უძახჷდჷ დო ათხილენდჷ, ნამუდა თინა „ტარზანიშ“ გოსახიერაფათ გჷნირთუდჷ, მუთ ოღურალე მარცხიშო რდჷ გინოდვალირი.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 624.</ref> თე გათხილებაშ უმუკუჯინუო, გევარაქ კონგოშა იშენით მიდეშარჷ, გჷმოგონელი ჯოხოთ — რამონ ბენიტესი.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 629.</ref> კონგოშ მიმალ კონფლიქტიშ ბორჯის გორჩქინელი მარქსისტულ ყარაფი ''სიმბაშ'' ალარინალო გევარაქ ქაწაჯღუნ კუბურ ოპერაციას. 1965 წანაშ [[24 პირელი|24 პირელს]], გევარაქ, რანგით მუში გეჸვენჯი გენერალი [[ვიქტორ დრეკე]]ქ დო ექსპედიციაშ შხვა 12 კუბარ მაკათურქ კონგოშა ინილეს, ნამუეფსჷთ გვალო მალას 100 კოჩამ აფრო-კუბარეფიშ კონტინგენტიქ ქაკათჷ.<ref>[[#refGalvez1999|Gálvez 1999]], ხს. 62.</ref><ref>[[#refGott2004|Gott 2004]] ხს. 219.</ref> თინეფი პარტიზანული ლჷმაშ ლიდერ ლორან-დეზირე კაბილაწკჷმა წოროხანდენდეს, ნამუთ თეიშახ [[პატრის ლუმუმბა]]შ დოხუაფაშ ხუჯიშ მიმაჩამლეფს ოხვარუდჷ, ნამუეფქჷთ მუსხირენი თუთათ ორდო უმუწუძინუ არყება მანწყისჷნ. მოგვიანაფილო ლუმუმბაშ პატიმაჩამალი გევარქ, მუჭოთ თიწკჷმა თქუნ, „თიში ღურა ჭკუაშ დაგურაფალი იჸუაფუდჷ არძო თინეფშეიანშო“.<ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 86.</ref> [[სუაჰილი]]შ დო შხვა აბანობური ნინეფიშ ონდეთ მარჩქენჯი გევარაქ თარჯიმანო ახალნორდი ფრედი ილანგა ქალერინუ. გეჸვენჯი შქვითი თუთაშ განწხანს, ილანგაქ „უშულადუო მოხანდე გევარაშ მოჸოროფეთ“ გჷნირთჷ; მუჭოთ თე ბოშიშ მუმა იჩიებუდჷ გევარაშენ „თინა უჩატყებამიშ მეხჷ ხოლო კჷნე თინერი პატიჩამას გჷმირჩქინანდჷ, მუნერსჷთ ჩელეფეიშ მეხჷ, თიშ უმუკუჯინუო, ნამუდა მუ თვითონ ჩე რდჷნ.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4522526.stm DR Congo's Rebel-Turned-Brain Surgeon] by Mark Doyle, ''BBC World Affairs', December 13, 2005.</ref> მორო, გევარაქ გვალო მალას მენდწაჸონაფილქ ქჷდოსქიდჷ კაბილაშ აკოანჯარაფილ ნძალეფით, ნამუეფით უკული თე ეკონიაქ დოფაჩჷ დო თეწკჷმა ართო თქუ: „მუთუნს ვა ვაძვილებექ დებჯერე, ნამუდა თინა ჩქინი ბორჯიშ ადამიერი რენ.<ref>[[#refBBCNews2001a|BBC News]] January 17, 2001.</ref>

გეძინელ პრობლემეფს აკმოქიმინუნდჷ კონგოშ ნაციონალურ არმიას მოინალე ობჟათე აფრიკალი ჩე დაქირებულეფი მაიკ ჰოარეშ ხემანჯღვერალათ, ნამუნეფით კუბაშე გჷშარაჸილეფწკჷმა  დო [[ცენტრალური ოთოლორანჯე ოაგენტე|ცენტრალურ ოთოლორანჯე ოაგენტეწკჷმა]] წოროხანდენდესჷნ, თინეფიშ ღანკი რდჷ გევარაშა ხეშ ნჩალუა გვალეფს, ოფუტე ფიზიშ გოხოლუას, [[ტანგანიიკა (ტობა)|ტანგანიიკაშ ტობაწკჷმა]]. თინეფს ანჯა უღუდეს უკონტროლებუდესკონ გევარაშ ოკომუნიკაციე მეშქაშალეფი დო მუჯილიკუდესკონ თიშ მოხაზირაფაშ ღოზეფი. თიში უმკუჯინუო, ნამუდა ჩინებუანი გევარა ოცადუდჷ დოუფულუდჷკო მუში კონგოს რინან, [[ააშ]]-იშ თარობას იშენი უჩქუდჷ მუში ორენი დო საქვარუეფი. ააშ-იშ ნაციონალური უსაფრთხობაშ ოაგენტეს ხეს უკებუდჷ ინფორმაციეფი თიში გჷნოაბანუაშენ, მუსჷთ თინეფი ხვამარდი ''USNS Private Jose F. Valdez (T-AG-169)''-იშ მეშქაშალათ ეთმოჭოფუნდეს. მარჩქილაფარი აპარატურაშ მაღვენჯი თე მანჩურალი მეშქაშალა თე ღანკით [[ინდოეთიშ ოკიანე]]ს, [[დარ-ეს-სალამი]]შ გოხოლუას გილანჩურუნდჷ.<ref>"The intercept operators knew that Dar-es-Salaam was serving as a communications center for the fighters, receiving messages from Castro in Cuba and relaying them on to the guerrillas deep in the bush<!--Is this all a quotation?--> ([[#refBamford2002|Bamford 2002]], p. 181).</ref>

[[ფაილი:Cheguevaracongo.jpg|thumb|250პქ|ზენიტიშ ტრანს-ოკიანური კუნტარეღმული მიკმაჭოფალიშ მორჩქილაფაშვანს, გჷმოსახილი რენა (ხენა კვარჩხანშე) როხელიო ოლივა, ხოსე მარტინ მარტინეს ტამაიო (კონგოს „მბილიშ“, ოდო ბოლივიას „რიკარდოშ“ ჯოხოთ ჩინებული) დო გევარა. თინეფიშ უკოხოლე გერე რობერტო სანჩესი („ლაუტონი“ კუბას დო „ჩანგა“ კონგოს.]]

გევარაშ ღანკი რდჷ რევოლუციაშ ექსპორტი [[მობუტუ სესე სოკო|მობუტუშ]] აწმარენჯი ''სიმბაშ'' მალჷმორეფიშ [[მარქსიზმი|მარქსისტული]] იდეოლოგიათ დო პარტიზანული ლჷმაშ [[ფოკო|ფოკოშ თეორიაშ]] სტრატეგიეფით გოწვართუათ. მუში ''კონგოშ დღარეფს'', გევარა არყებაშ უმუწუძინუობაშ ჯინჯიერ ბაძაძო მიშინუანს აბანობური კონგოარეფიშ ნძალეფიშ ვაკომპეტენტურობას, უკურიგუობას დო უჩხუპებუობას.<ref>[[#refIrelandsOwn2000|Ireland's Own 2000]].</ref> [[1965]] წანაშ [[20 გერგობათუთა|20 გერგობათუთას]], გევარას ჭყანსინთელეშ პრობლემეფქ ქაშუ, გურჩქინდჷ [[დიზენტერია]]ქ, მუსჷთ ქჷგიაძინჷ ასთმაშ კონწარი მოკათაფეფქ. თეშ გეშა, შქვითი თუთაშ მენდწაულაშ დო უმოქიმინჯალაშ უკული, გჷნოსქილადირ კუბარ მალჷმორეფწკჷმა ართო (თიში 12 წორომალიმორშე 6 მედინჷ), თიქ კონგო ქჷდიტუ. ართი პერიოდის თის ნჭყოლირეფიშ კუბაშა ჯღონუა უღუდჷ გურს, ოდო მუს ულამუდჷ კონგოს ქჷდოსქილადედჷკო დო ხვალე უჩხუპებუდუკო ღურაშახ, მუჭოთ სამანგი რევოლუციონერსჷნ; მაჸალეეფიშ დანძალებათ დო [[კასტრო, ფიდელ|კასტროშ]]ით მოჯღონელი ჟირი ემისარიშ ჟინჭირაშ გეშა, ბოლო მომენტის, გევარაქ უხალისეთ ქოდიტუ [[აფრიკა|აფრიკა]]. თუთეფიშ უკული, [[კონგოშ კრიზისი|კონგოშ კრიზისის]] ეჭოფილ გომორსილობაშენ ჩიებაბორჯის, გევარას გიშმუღჷ დუნასქვი, ნამუდა თიქ ოღურალე ჩხუპი დიტუ, რახან: „ადამიერულ ელემენტიქ მარცხი ქჷწისუ. ჩხუპიშ მოკორინე მითინი ვა რე. ხემანჯღვერალა ჸორადილი რე. ართი ზიტყვათ... თექ ოქიმინალი მუთუნი ვა რდჷ“.<ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 87.</ref> მუში თქუალათ: „ჩქინი ძალეფით ჩქი ვა შემილებუდეს თი ქიანაშ გოდუდიშალაფა, ნამუსჷთ ლჷმა ვაკოდუნ“.<ref>[http://www.guardian.co.uk/books/2000/aug/12/cuba.artsandhumanities From Cuba to Congo, Dream to Disaster for Che Guevara] by ''[[The Guardian]]'', August 12, 2000</ref> მუსხირენი მარაშ უკული, გევარაქ თი დღარეფიშ აწნარაგადი დოჭარჷ, ნამუსჷთ თინა კონგოს აწარმენდჷნ, მუთ თიქ გეჸვენჯი ზიტყვეფით დიჭყჷ: „თენა რე მარცხიშ ისტორია“.<ref>[[#refGuevara2000|Guevara 2000]], ხს. 1.</ref>

გევარა [[კუბა]]შა დორთას ვა ზალამენდჷ რახან [[კასტრო, ფიდელ|კასტროს]] უკვე ოირკოჩეთ აფუდჷ გჷმოცხადებული თიში „ჯგირობუაშ დოჩინაშ ჭარილი“ — ჭარილი, ნამუთ ხვალე მუში ღურაშ შვანს ოკო გჷმოარგამებედუკონ, სოდეთ თინა რსხუეფიშ ირინერი მეჭყვადუას დო მუში დუდიშ მოსოფელიშ რევოლუციაშო გინოდვალას იუჭყაფუაფუდჷნ“.<ref>[[#refCastañeda1998|Castañeda 1998]], ხს. 316.</ref> თეშ გეშა, გეჸვენჯი 6 თუთას გევარა ფულირო ოხორანდჷ [[დარ-ეს-სალამი|დარ-ეს-სალამს]] დო [[პრაღა]]ს.<ref>[http://www.radio.cz/en/article/129231 Che Guevara’s Central Bohemian Hideaway] article and audio by Ian Willoughby, ''[[Czech Radio|Český rozhlas]]'', June 27, 2010</ref> თე ბორჯიშ გოძვენას თიქ მასურჷ მემუარი მუში კონგოური გომორსილობაშენ დო გაკეთჷ 2 წინგიშ მუნაღოზი — ართი ფილოსოფიაშე, მაჟირა — ეკონომიკაშე. თიქ თაშნეშე ესურჷ ბჟადალ ევროპაშ ქიანეფს, გუმორსებუდჷკო მუში ტყურაია პასპორტი, ნამუთ თის [[ობჟათე ამერიკა]]ს გეჸვენჯი შარალუაშო კუბარ სალამოსო აგენტიქ უხაზირუნ. [[ბოლივია]]შა შარალუაშ ხაზირუაბორჯის, გევარაქ ფულირო კუბას ქესურჷ, კასტრო ქოუძირუაფუდუკონ, თეშინეშეს მუჭოთ მუში ჩილი დო ხუთი სქუაშა ქჷმეუჭარუდჷკო ეკონია ჭარილინ, სოდეთ თინა თინეფს მუში ღურაშო ახაზირენდჷ დო ზუკოლით მუთმათენდჷნ:

{{ციტირაფა|უმაართაშო, ირო გიღუდანი თიში ანჯა, ნამუდა ტომბას ქიგინათ მიდგაიჸინიშ მეხჷ ქიმინელი ნამუდგარდია უსამართობა, ირდიხას მოსოფელს. თენა რევოლუციაშ არძოშე უსქვამაში მუშობურალა რე.<ref>[[#refGuevara2009|Guevara 2009]], ხს. 167.</ref>}}

== ბოლივია ==
[[1966]] წანაშ ბოლოს, გევარაშ ორინალი ჯარალუაშო დიო ხოლო უჩინებუ რდჷ, თიშ უმუკუჯინუო, ნამუდა [[მოზამბიკი]]შ ზოხორინალაშო ყარაფი ''ფრელიმოშ'' წჷმმარინაფალეფი მუთმოდვანდეს ჩინებას, ითამუ თინეფქ გევარას 1966 წანაშ ბოლოს ვარა [[1967]] წანაშ დაჭყაფუს დარ-ეს-სალამს აკოხვადეს, სოდეთ ჩექ რევოლუციაშ პროექტიშ დინახალე მოხვარა გჷწარზუ, ნამუქჷთ საბოლათ თინეფიშით ვარაფილქ იჸუნ.<ref>[[#refMittleman1981|Mittleman 1981]], ხს. 38.</ref> 1967 წანას, მუშეფიშ ინტერნაციონალურ დღას, [[ჰავანა]]ს კათაშ წოხოლე გჷშულაბორჯის, აკოანჯარაფილი ნძალეფიშ მოქიმინჯე მინისტრიქ, მაიორ [[ხუან ალმეიდა]]ქ თქუ, ნამუდა „გევარა რევოლუციაშ ომოინალეს რდჷ სოდგარენი, [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკას“]].

[[ფაილი:CheinBolivia1.jpg|thumb|left|250პქ|გევარა ბოლივიურ ოფუტეს, ღურაშახ ჭე ხანით ორდო, 1967 წ.]]

[[ბოლივია]]შა შარალუაშ წოხოლე, გევარაქ ნერი დითირუ — გიხოკჷ ფრიმული დო დუც თუმაშ გარკვიული ნორთი, დოსქილადირი შქირუთ დიღაფჷ, თეში, ნამუდა თიში ჯვეში ჩე გევარაშა მეგურაფა უშულებერი რდჷ.<ref>Jacobson, Sid and Ernie Colón. ''Che: A Graphic Biography''. [[Hill and Wang]], 2009. 96–97.</ref> [[1966]] წანაშ [[3 გერგობათუთა|3 გერგობათუთას]], [[ურუგვაი]]შ ნანანოღა [[მონტევიდეო]]შე თიქ ტყობაშე ბოლივიაშა, [[ლა-პასი|ლა-პასშა]] გეგნოფურინჷ ტყურაია ჯოხოთ — ადოლფო მენა გონსალესით, ნამუთ ითამ [[ამერიკაშ სახენწჷფოეფიშ ორგანიზაცია]]ს მომუშე ოშქაშე ხანიშ ბიზნესმენი რდჷ.<ref>Jacobson, Sid and Ernie Colón. ''Che: A Graphic Biography''. [[Hill and Wang]], 2009. 98.</ref>

გევარაშ მაართა გიოპონალი ბანაკი შორიშიან ნანკაჰუასუშ რეგიონს, სქჷრე ტყალეფს იდვალუაფუდჷ. ნანკაჰუასუშ ლეხერს მიმალი წვართუეფი ძალამი ორისკებელი რდჷ დო წჷმარინუანდჷ გარკვიულ ნობიჯგუს პარტიზანული ლჷმაშ არმიაშ კიდანჯუას ამბეს. [[ლა-პასი|ლა-პასის]] გევარაშ უმაართაშ აგენტი რდჷ [[გერმანიაშ დემოკრატიული რესპუბლიკა|გერმანიაშ დემოკრატიული რესპუბლიკაშ]] უშქურანჯობაშ ომოინალეშ ჸოფილი წორომოხანდე [[ტამარა ბუნკე]], ნამუთ შხირას უმოსო ლჷმაშ ჯოხოთ (''nom de guerre''), „''ტანიათ''“ რე ჩინებული. გოსიმაფილი ინფორმაციათ, თინა თე ბორჯისჷნე [[КГБ]]-შ აგენტოთ მუშენდჷ დო მუჭოთ ნამთინე ბჟადალურ წყუ მირჩქინანსჷნ, თინა მუში უკორნებუო [[სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკეფიშ რსხუ|სხუნუეფიშ]] ინტერესეფს ოინალუდჷ, რახან ბოლივიაშ ხემანჯღვერალა გევარაშ ნოქურშა გიშმაჸუნდჷ.<ref name="#refSelvage1985|Selvage 1985">[[#refSelvage1985|Selvage 1985]].</ref><ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 693.</ref>

გევარაშ პარტიზანული ნძალეფი დოხოლაფირო 50 კოჩის იკათუანდჷ<ref>[http://www.latinamericanstudies.org/che/bolivia-guerrillas.htm Members of Che Guevara's Guerrilla Movement in Bolivia] by the ''Latin American Studies Organization''
</ref> დო ELN-იშ ჯოხოთ ქიმინჯალენდჷ (''Ejército de Liberación Nacional de Bolivia''; „ბოლივიაშ ერუანულ-გჷმადუდიშალაფარი არმია“). თინა ჯგირაშო რდჷ აკოანჯარაფილი დო თისჷნე მიაჭარუაფუდჷ მუსხირენი ორდოშიანი წჷმოძინა ბოლივიაშ რეგულარული არმიაშ მეხჷ [[კამირი]]შ კვაჭილ, გვალონ რეგიონს. [[1967]] წანაშ აფუნს დო ზარხულს გევარაშ გიმენდჷნორთეფიშით ბოლივიაშ აკოანჯარაფილ ნძალეფწკჷმა მუსხირენი რაგვინს გომორძგუაშ უკული, ბოლივიაშ თარობაქ პარტიზანული ნძალეფი რეალური მუდანობაწკჷმა ალაზიმაფათ გჷნომეტაფილო მირჩქინჷ. <ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 97.</ref> მარა, ეკენიას, არმიაქ კონწარ ჩხუპის ჟირი პარტიზანული ბუნა მოჯილიკუ, მუჭოთ იუჭყაფუაფუდესჷნ, თე ბორჯის ჸვილირქ იჸუ  ართ-ართი ლიდერქჷთ.

მარკვიეეფიშ უზურით, გევარაშ რევოლუციაშ ეგორგოთუაშ გეგმაქ ბოლივიას მუსხირენი ბაძაძიშ გეშა უმუწუძინუქ იჸუ:

* თინა რაგვინს ხვალე ბოლივიარ ოურდუმეეფწკჷმა უზურენდჷ, ნამუეფით საცოდალო ორდეს აკოანჯარაფილი დო გოწვართილეფი, თის შურო ვაორჩანუდჷ, ნამუდა ააშ-იშ თარობა ბოლივიას არყებულეფიშ მეხჷ ნძალეფიშ მახვარაფალო [[ცენტრალური ოთოლორანჯე ოაგენტე]]შ სპეცნაზიშ დივერსიულ რაზმეფს დო შხვა ოპერატიულ ომოინალეეფს მალაჯღონანდჷნ. ბოლივიაშ არმია თე ბორჯისჷნე გოწვართჷ, დოზუკოლუ დო მახაზირჷ ააშ-იშ არმიაშ სპეც-მეშანილობაშ ნძალეფქ, თინეფ შქას რდჷ რეინჯერეფიშ ელიტური ბატალიონეფიშ ორგანიზაფა დო წვართუა ჯუნგლეფს პარტიზანული ლჷმაშ ოწარმებელო, ნამუეფქით ჭიჭე დოხორინი ლა-ესპერანსას ქჷდოდირთეს, გევარაშ პარტიზანეფიშ ორენიშ გოხოლუას.<ref>[[#refUSArmy1967|U.S. Army 1967]] and [[#refRyan1998|Ryan 1998]], ხს. 82–102, ''inter alia''. "U.S. military personnel in Bolivia never exceeded 53 advisers, including a sixteen-man Mobile Training Team (MTT) from the [[8th Special Forces Group (United States)|8th Special Forces Group]] based at [[Fort Gulick]], [[Panama Canal Zone]]" ([[#refSelvage1985|Selvage 1985]]).</ref>

* გევარა წორომოხანდალას დო მოხვარას უზურენდჷ აბანობურ დისიდენტეფიშე, მუქჷთ თის ვეიაჭოფჷ, თეშინეშეს მუჭოთ ვა ეიაჭოფჷ ხუჯიშ მეჩამაქ [[ბოლივიაშ კომუნისტური პარტია|ბოლივიაშ კომუნისტური პარტიაშე]] [[მარიო მონხე]]შ დუდალათჷ, ნამუსჷთ ორიენტაცია უმოსო [[მოსკოვი|მოსკოვიჸურე]] უკებუდჷ, ვინდარო [[ჰავანა|ჰავანაჸურე]]. თიში ღურაშ უკული კილარჩქინელ დღარეფს, გევარა ბოლივიაშ კომუნისტური პარტიაშ გეშა ჭარუნს დო თის ახასიათენს მუჭოთ „ვამიონდებელს, გითმაჩამალს დო ბორულს“.<ref>"[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,837605,00.html Bidding for Che] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130826055852/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,837605,00.html |date=2013-08-26 }}", ''Time Magazine'', Dec. 15, 1967.</ref>

* თის უზურს უღუდჷ, ნამუდა ჰავანაწკჷმა რადიორსხუს ქჷდოსქიდუდჷნ, მარა ჟირი კუნტარეღმური გჷნმაჩამლქ, ნამუთ თის [[კუბა|კუბაწკჷმა]] ორსხუანდჷნ, გილელჷ; თეშ გეშა, პარტიზანეფქ კომუნიკაციაშ მეშქაშალა მიოდინეს დო იზოლირაფილეფქ, კონწარი სიტუაციას ქინოლეს. 

თეშ გეძინელო, გევარაშ ჩინებული რჩქვანილობაქ, ნამუდა თინა ჯგვინას უმოსო კონფრონტაციას არზენდჷ, ვინდარო კომპრომისის, მუთ თიქ თეიშა ხოლო გჷმირჩქინჷ კუბაშ პარტიზანული ლჷმაშ წარმებაბორჯისჷნ, დიდი როლი ილაჸაფჷ თის, ნამუდა თის ვა გავითარებუ წჷმოძინელი სამუშა კომუნიკაციეფქ [[ბოლივია]]შ ლიდერეფწკჷმა, თეშინეშეს მუჭოთ თის თექ [[კონგო]]სჷთ აღოლუნ.<ref>[[#refGuevara1972|Guevara 1972]].</ref> თე ტენდენცია [[კუბა]]სჷთ რდჷ, მარა ექ ის [[ფიდელ კასტრო]]შ მუშბორჯული ჩარია აკმაჩემენდჷ.<ref>[[#refCastañeda1998|Castañeda 1998]], ხს. 107–112; 131–132.</ref>

თე ირფელიშ საბოლა მოღალუ თინა რდჷ, ნამუდა გევარას 11 თუთაშ გოძვენას ვა შიალებუ აბანობური მახორობაშ დო ახალჭანაფილეფიშ აკოკათუაქ მუში მილიციაშ მუკი-მუკი. თე ორისკე დუდგინალუშ სურებაშახ ჭე ხანით ორდო, მუში დღარეფს გევარა ჭარუნდჷ: „ფიოშეფი მუთუნინერო ვა ალამირენა დო თინეფი პიჯიქლე, ინფორმატორეფო გჷნმირთუნა“.<ref>[[#refWright2000|Wright 2000]], ხს. 86.</ref>

=== ჭოფუა დო ღურათ სარჯუა ===
{{ინნართი
| გოთინუა   = right
| სიგანა          = 32%
| სიმაღალა          = 
| დუდჯოხო       = 
| დუდჯოხო გიმე = 
| შქაგური      = „[[ცენტრალური ოთოლორანჯე ოაგენტე]]შო ვა რდჷ შხვა უმოსი ოშქურანჯი პიჯი, ვინდარო ჩე გევარა, რახან თის უღუდჷ შელება დო ქარიზმა, მუთ თაშნე ოხვილური დო უციო რდჷ ლათინური ამერიკაშ სახენწჷფოეფს ჸოფილ ტრადიციული იერარქიული ნძალანებეფიშ პოლიტიკური რეპრესიეფიშ მეხჷ ოჩხუპებუშა მიოწურაფალო“.
| ხარცქუაშ უმუშო   = 
| შრიფტიშ ზჷმა   = 80%
| ხეშმოჭარუა         = — ფილიპ ეიჯი, უკულნეშის [[კუბა]]შ ჸურე გჷნულირი CIA-იშ აგენტი.<ref name="Guevara2009pgII">[[#refGuevara2009|Guevara 2009]], ხს. II.</ref>
}}
[[ფაილი:Che Guevara school.jpg|მინი|250პქ|ლა-იგერიშ სკოლაშ ნოდგჷმი, სოდეთ 1967 წანაშ [[9 გჷმათუთა]]შ 13:10-ის ჩე გევარა ღურათ დოსარჯეს. თეჟამო მუზეუმი რე]]
[[ფაილი:Che Guevara statue.jpg|მინი|250პქ|ჩე გევარაშ მონუმენტი [[ლა-იგერა]]ს]]

ჩე გევარაშ თხოზინბორჯის ბოლივიაშ აკოანჯარაფილ ნძალეფს ზუკოლუნდჷ [[ფელიქს როდრიგესი]], კუბარი თხოზინელი დო [[ცენტრალური ოთოლორანჯე ოაგენტე]]შ სპეცრაზმიშ მოინალე.<ref>''Shadow Warrior: The CIA Hero of 100 Unknown Battles'', Felix Rodriguez and John Weisman, Simon & Schuster, October 1989.</ref>თაშნეშე, [[კევინ მაკდონალდი]]შით  [[2007]] წანას გჷნოღალირ დოკუმენტურ ფილმი ''ჩქიმი ნტერიშ ნტერი'' ადასურენს, ნამუდა ცენტრალურ ოთოლორანჯე ოაგენტეს გევარაშ ჭოფუას ზუკოლუნდჷ დო შილებე ოხვარუდუკონ ქოთ  [[ნაციზმი|ნაცისტური]] ლჷმაშ კრიმინალი [[კლაუს ბარბიე]], ნამუსჷთ ''„ნჯილოშ გაგესქუას“'' უძახუდესჷნ.<ref name = "ObserverChe">[http://www.guardian.co.uk/uk/2007/dec/23/world.secondworldwar Barbie "Boasted of Hunting Down Che"] by David Smith, ''[[The Observer]]'', December 23, 2007.</ref>

[[1967]] წანაშ [[7 გჷმათუთა|7 გჷმათუთას]], ბოლივიაშ სპეცმეშანილობაშ ნძალეფს ინფორმატორქ იუროშ ლეხერს გევარაშ პარტიზანეფიშ ბანაკიშ ორენჯი ქაჩინებაფუ.<ref>[http://www.theage.com.au/world/green-beret-behind-the-capture-of-che-guevara-20100907-14zhp.html Green Beret Behind the Capture of Che Guevara] by [[Richard Gott]], ''[[The Age]]'', September 8, 2010</ref> [[8 გჷმათუთა|8 გჷმათუთას]], თინეფიშ არეალს 1 800 ჯარიშკოჩით ქართა ქუგოულუეს, თეშ გეშა, მუჟამცჷთ გევარა წორომაჩხუპერ სიმეონ კუბა სარაბიაწკჷმა გჷმორთუალას ოცადუდუჷნ, დინჭყოლჷ დო ჭკორო ქენოლჷ. ჩეშ ბიოგრაფი, [[ჯონ ლი ანდერსონი]] ბოლივიარ სერჟანტ ბერნარდინო უანკაშ ანგარიშშა გეპონუათ იუჭყაფუაფუ, ნამუდა ჟირდიხას ნჭყოლირ გევარაქ, მუჟამსჷთ თიში თოფიქ დიჩოლუნ, ქჷდიღვარუ: „ვაჸათათ! მა ჩე გევარა ვორექ დო თქვანო შურდგჷმილს უმოსი ფასი მიღჷ, ვინდარო ღურელს.“<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 733.</ref>

[[8 გჷმათუთა]]შ სერს, აკოკირილი გევარა გვერდო აკორღვაფილი, ლეტათ აკოლასირელ სკოლაშ ნოდგჷმშა გეგნიჸონეს ოფუტე [[ლა-იგერა]]შ გოხოლუას. მაჟირა დღაშ მაართა გვერდი, გევარაქ ივარჷ ნამუდა თინა დუკითხირუდჷკო  ბოლივიარ ოფიცერს დო ხვალე ბოლივიარ ჯარიშკოჩეფწკჷმა რჩქალი ჩიება იზალჷ. ართ-ართი თინეფშეიანი, ვერტფურინჯიშ პილოტი ხაიმე ნინო დე გუსმანი იუჭყაფუაფუ, ნამუდა ჩე „მაზარალო“ იძირებედჷ. გუსმანიშ ალებათ, გევარა ნჭყოლირი რდჷ მარძგვანი კანჭის, წინდამი თუმეფი გოჩარჩუდჷ, თიში მადვალარეფი აკოხარცქელედჷ დო კუჩხეფი ტყებიშ „ორჩხეეფს“ ქინოხუნელედჷ. თიში უმკუჯინუო ნამუდა ძალააშალიებურო იძირებედჷნ, გუსმანი რაგადანს, ნამუდა „ჩექ დუდის ეშე ქეუკჷნჷ, არძოს ჯუქურო თოლეფს ქენაჯინჷ დო ხვალე პაპიროზი ითხუ“. დე გუსმანიშ თქუალათ, თინა „ცოდაქ დამონკჷ“ დო გევარას [[თუთუმი]]შ ჭიჭე ტომსიკა დო სათმო ქჷმეჩჷ, მუდგაშენით ჩექ თის გოუძიცუ დო მარდობა გინუგჷ.<ref name="The Man Who Buried Che">"[http://www.fiu.edu/~fcf/cheremains111897.html The Man Who Buried Che] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081207082403/http://www.fiu.edu/~fcf/cheremains111897.html |date=2008-12-07 }}" by Juan O. Tamayo, ''Miami Herald'', September 19, 1997.</ref> [[8 გჷმათუთა]]შ გვიან სერს, თიშ უმუკუჯინუო ნამუდა ხელეფი აკოკირილი აფუდჷნ, ჩექ ბოლივიარ ოფიცერი ეპინოსა კუჩხეფით კიდალას ქიმკარაგუ, თიშ უკული მუთ სკოლაშ ნოდგჷმშა მინულირ ოფიცერქ თიშა პიჯიშე სათმოშ მიდაღალა ილამუნ, ნამუთ თის სუვენირო ოკოდჷ.<ref name="Michèle">{{cite journal |title=In Cold Blood: The Execution of Che by the CIA |first=Michèle |last=Ray |journal=Ramparts Magazine |month=March |year=1968 |page=33}}</ref> უპატიჩამალაშ მაჟირა შვანს, ღურათ სარჯუაშახ გვალო ჭე ხანით ორდო, გევარაქ სახეს ქჷგაფურტინჷ ბოლივიარ უმაღალაშ ადმირალ უგარტეჩეს.<ref name="Michèle" />

გეჸვენჯი, [[9 გჷმათუთა|9 გჷმათუთაშ]] ოჭუმარეს, გევარაქ ითხუ ოფუტეშ „მაესტრაშ“ (სკოლაშ მაგურაფალიშ), 22 წანერ ხულია კორტესიშ ძირაფა. მუჭოთ მოგვიანაფილო კორტესი ეშანჷნსჷნ, გევარაქ „ჰამო მეჯინაშ, თინჩი დო ირონიული კილაჯინაშ კოჩიქ იჸუ“ დო მუჭოთ თიქ მუნეფიშ ჩიებაბორჯის კილაძირუნ, გევარაშ „დაჯინებული, კვათირი დო თე ბორჯისჷნე რჩქალი კილაჯინაშ გეშა, თის, „ვა შეულებუდჷ თიშ თოლეფშა ინოჯინა“.<ref name="Michèle" /> კუნტა ჩიებაშ გოძვენას, გევარაქ ღოზი გოუსჷ სკოლაშ ნოდგჷმიშ გლახა პიჯალეფს დო ეშანჷ, ნამუდა ბაღანეფიშ თაქ გურაფა კონწარას „ანტი-პედაგოგიკური“ რდჷ, თიწკჷმა მუჟამს, „თარობაშ ოფიციალური მაკათურეფი [[მერსედეს-ბენცი|მერსედესიშ]] მანქანეფით გილეფელურუდესჷნ“... დო ქჷგეუძინჷ: „თენა წორას თინა რე, მუდგაშ მეხჷთ ჩქი ფჩხუპენთჷნ“.<ref name="Michèle" />

[[9 გჷმათუთა]]შ ოჭუმარეშ დალიას, [[ბოლივიაშ პრეზიდენტი|ბოლივიაშ პრეზიდენტიქ]] [[რენე ბარიენტოსი|რენე ბარიენტოსიქ]] გევარაშ ჸვილუა ზოჯჷ. თე ზოჯუა [[ფელიქს როდრიგესი|ფელიქს როდრიგესშა]] რდჷ მერსხილი, თიში უმუკუჯინუო, ნამუდა [[ააშ]]-იშ თარობას გეჸვენჯი გჷთოკითხირიშ ღანკით გევარაშ [[პანამა]]შა გჷნოჸონაფას ზალამენდჷნ .<ref>[[#refGrant2007|Grant 2007]]</ref> ჸვილუობა მუში დუდიშა ეჭოფჷ [[მარიო ტერანი|მარიო ტერანქ]] — ბოლივიაშ არმიაშ გვერდო შუმილი სერჟანტიქ, ნამუქჷთ დუდო გჷმოთქვჷ ჩეშ ჸვილუაშ ზალამი, თი ბაძაძით, ნამუდა თიში სუმი მაჸალე, სუმხოლო ჯოხოთ „მარიო“, გევარაშ პარტიზანულ ბუნეფწკჷმა ორდოშიანი ჩხუპიშბორჯის დუჸვილუდეს.<ref name="ReferenceA"/> ხეშუულობაშით ჯარალუაშა მიოჭირინაფალი ოწმახშე აკორსხილი ამბეწკჷმა ოსქვებურალას ოკო ჸოფედჷკო ნანჭყოლა, ათეშენი ფელიქს როდრიგესიქ ტერანს უზოჯჷ თხილას ქჷგეუწურუაფუდჷკო, ნამუდა თეში გეგმორჩქინელედჷკო, ითამ გევარა [[ბოლივია]]შ არმიაწკჷმა რაგვინიშ ბორჯის დინაფედჷკონ თეშ.<ref>[[#refGrant2007|Grant 2007]]. René Barrientos has never revealed his motives for ordering the summary execution of Guevara rather then putting him on trial or expelling him from the country or turning him over to the U.S. authorities.</ref> მუჭოთ ბოლივიაშ არმიაშ ნჯღვერალაშ კაპიტანქ გარი პრადოქ ეშანჷნ, ბარიენტოსიშით გევარაშ უმუცადუო ჸვილუაშ ზოჯუაშ ბაძაძი რდჷ თინა, ნამუდა თიშა ჯიხაშე ნტებაშ ირინერი შანსი მოუსპუდესკონ, თაშნეშე, თე ამბეწკჷმა ვა ჸოფედჷკო მუთუნინერი დრამან.<ref>Almudevar, Lola. "[http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/c/a/2007/10/09/MNVASLK4R.DTL Bolivia marks capture, execution of 'Che' Guevara 40 years ago]." ''[[San Francisco Chronicle]]''. Tuesday October 9, 2007. Retrieved on November 7, 2009.</ref>

ღურათ სარჯუაშახ მუსხირენი წუნით ორდო, გევარას ბოლივიარ ჯარიშკოჩიქ კითხჷ, მუს ფირქენდჷ მუში უღურალობაშენინ, „ვარი“, უგამჷ ჩექ, „მა რევოლუციაშ უღურალობაშენ ფირფქენქ“.<ref>[[#refTime1970|''Time'' magazine 1970]].</ref> მუჟამსჷთ სერჟანტი ტერანქ ქოხშა მინილჷნ, ჩე გევარაქ მუში მაჸვილუს უწუ: „მიჩქჷ, ჩქიმი ოჸვილუშა მორთი. ქაჸათი სი ლალა! სი ხვალე კოჩიშ ჸვილუა გილამჷ!“<ref name="anderson739">[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 739.</ref> ტერანქ გოკილონდჷ, უკული მუში გვერდოავტომატური მაჟარაშე დაჩხირი გონწყჷ დო გევარას ხელეფს დო კუჩხეფს ქაჸოთჷ. ჩექ დიხას ქიგიღიროკჷ დო მანჯეფიშ სარიკო ჭუაშ გეშა ღვარაფიქ გეკალჷ. თე ბორჯის ტერანქ მუსხირენშა ხოლო ქაჸოთჷ დო ოღურალი ნჭყოლუა გურკიდირს, მუჭოთ როდრიგესი ეშანჷნსჷნ, დღაშ 13:10-ის ქიმიორინუ.<ref name="anderson739"/> ოართე ჯამს, გევარა 9 არდგილს რდჷ ნჭყოლირი, თინეფ შქას ხუთ დიხას კუჩხეფს, თითო-თითო ხუჯის დო კილეს, ართი გურკიდირს დო ბოლოს, ჸალს.<ref name="Michèle" />

თუთეფით ორდო, მუში ეკონია ოჯარე გჷშულას სუმკონტინენტური კონფერენციაშ მიმალობაბორჯის,<ref name="MessTricont1967" /> გევარა მუში [[ეპიტაფია]]ს ჭარუნდჷ: „სოდეთ ვაკოფხვადათ უნელ ღურასჷნი, მორთი ქუდოფხვადათ თის, თი პიჯალათ, ნამუდა ჩქინი ჩხუპიშ ხონარი ქჷმიანჭუ ნამთინე ჸუჯის, ოდო მაჟირა ჸურე შილებე თიქ ჩქინი ანჯარს დემინჯასჷნ“.<ref>[http://www.guardian.co.uk/world/2009/jan/19/che-guevara-obituary-guardian-archive Obituary: Che Guevara, Marxist Architect of Revolution] by Richard Bourne, ''[[The Guardian]]'', October 11, 1967</ref>

=== ღურათ სარჯუაშ უკულნეშიანი პერიოდი, ღურაშ უკულიანი სამუშეფი დო მემორიალეფი ===
[[ფაილი:CheExec19.jpg|მინი|მარცხნივ|250პქ|ღურელი ჩე გევარა ვალიეგრანდეს. ცენტრალური ოთოლორანჯე ოაგენტეშ აგენტიშით გჷნოღალირი ფოტო, 10 გჷმათუთა, 1967 წ.]]
ღურათ სარჯუაშ უკული, გევარაშ რსხული ვერტფურინჯიშ ოჩერეზალ ბუნიკეფს ქიგლასვანჯეს დო [[ვალიეგრანდე]]შ გოხოლუაშა გეგნიჸონეს, სოდეთ ფოტოგრაფეფქ თინა ნუესტრა-სენიორა-დე-მალტაშ ორჩხუაშეშ ბეტონიშ ფილას გილასვანჯაფილო გჷნიღეს.<ref>[[#refAlmudevar2007|Almudevar 2007]] and [[#refGott2005|Gott 2005]].</ref> მუსხირენი მოწამექ დადასურჷ, ნამუდა თენა დასურო გევრა რდჷნ, თინეფ შქას თარი რდჷ ბრიტანალი ჟურნალისტი [[რიჩარდ გოტი]], აკა მოწამე, ნამუთ გევარას შურდგჷმასჷთ აკოხვალამუდჷნ. 

რსხული მაძირაფუეფშო ოირკოჩეთ ქჷდასვანჯეს, ნამუშ ოძირაფუშა ოშობათ თექიანი მახორუეფი მიშეს, ბრელი თინეფშეიანი გევარაშ რსხულს ქირს მითმიოგურუანდჷ, ოდო ნამთინექ ტყობაშე თუმა გამუკოჭკირჷ, მუჭოთ ოხვამერიშ რელიქვიან.<ref>[[#refCasey2009|Casey 2009]], ხს. 179.</ref> თენერი ალაზიმაფეფქ მოგვიანაფილო ხოლო უმოსო გიფაჩჷ, მუჟამს ჟირი მარაშ უკული, კათაქ ღურაშ უკულიანი ფოტოეფი ძირჷნ; ინგლისარი ხელუანობაშ კრიტიკოსი [[ჯონ ბერგერი]]შ დაკვირათ, თინეფი ჟირი ჩინებულ ნახანტას მოგენდჷ: [[რემბრანდტი]]შ ''„დოქტორ ტულპიშ ანატომიაშ გოკვათილს“'' დო [[ანდრეა მანტენია]]შ ''„ქირსეშ ნგარას“''.<ref>[[#refCasey2009|Casey 2009]], ხს. 183.</ref> გევარაშ რსხულიშ [[ვალიეგრანდე]]შა გინოღალაბორჯის, თექ თაშნეშე რდჷ ოთხი მოწამე კორესპოდენტი, ნამუეფ შქასჷთ რდჷ ბჯორნ კუმი შვედური ''Aftonbladet''-შე, მიქჷთ [[1967]] წანაშ [[11 გერგობათუთა|11 გერგობათუთას]], ამერიკულ ''[[The New Republic]]''-იშო თე სცენა ექსკლუზიურო ეჭარჷნ.<ref>[http://www.tnr.com/article/politics/the-death-che-guevara The Death of Che Guevara] by [[Bjorn Kumm]], ''[[The New Republic]]'', Originally published on November 11, 1967.</ref>

[[1967]] წანაშ [[11 გჷმათუთა|11 გჷმათუთაშ]] დეკლასიფიცირაფილი მემორანდუმი, ნამუთ [[ააშ-იშ პრეზიდენტი|ააშ-იშ პრეზიდენტ]] [[ლინდონ ჯონსონი|ლინდონ ჯონსონს]] ნაციონალური უსაფრთხობაშ ოაგენტეშ პრეზიდენტიქ უოლტ უიტმენ როსტოუქ წჷმურინუნ, გევარაშ ჸვილუაშ გჷნოჭყვადირუას „ბორულს“ მარა „ბოლივიარეფიშ პოზიციაშე გაგებელს“ უძახჷ.<ref>[[#refLacey2007a|Lacey 2007a]].</ref> ღურათ სარჯუაშ უკული, როდრიგესიქ გევარაშ მუსხირენი დორხველი მეკონი ქჷდიტუ, თინეფ შქას Rolex GMT Master-იშ მანჯაშ სათი,<ref>[http://www.watchblog.dk/pictures/people/slides/cheGMT.jpg Watch blog image of Guevara's GMT Master] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100524222707/http://www.watchblog.dk/pictures/people/slides/cheGMT.jpg |date=2010-05-24 }}.</ref> ნამუსჷთ თინა მიარე წანაშ მეძვენას გიობუდჷ დო შხირას ოძირანდჷ რეპორტიორეფს.<ref>[http://www.spartacus.schoolnet.co.uk/JFKroderiguez.htm Felix Rodríguez entry] from ''Spartacus Schoolnet Encyclopedia''.</ref> ამუდღარშო, თე მეკონეფშე ნამთინე გჷმოფინილი რე [[ცენტრალური ოთოლორანჯე ოაგენტე|ცენტრალურ ოთოლორანჯე ოაგენტეს]].<ref>[[#refKornbluh1997|Kornbluh 1997]].</ref> თიშ უკული, მუთ ოურდუმე ექიმქ გევარაშ რსხულს ხელეფი მოკვათუნ, ბოლივიარ ოურდუმე ოფიცერეფქ თინა ონოფულე აბანშა მიდეღეს დო ფულიროთ დოჩვის თიშ ნთხორუაშ ვარა კრემაციაშ აბანი. [[ფორმალდეჰიდი|ფორმალდეჰიდის]] ჩუალირი ხელეფი [[ბუენოს-აირესი|ბუენოს-აირესიშა]] მიდაჯღონეს კითიშ ენაბეშტაშ იდენტიფიკაციაშო (თიშ კითიშ ენაბეშტეფი [[არგენტინა|არგენტინაშ]] პოლიციას რდჷ ჩუალირი). მოგვიანაფილო ხელეფი [[კუბა]]შა მიდაჯღონეს.

[[15 გჷმათუთა|15 გჷმათუთას]], [[ფიდელ კასტრო]]ქ გევარაშ დინაფაშ ამბე ჯარალუას ქაჩინებაფუ დო ედომუშამი [[კუბა]]ს სუმდღალამი რგუალა გეგმაცხადჷ.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 740.</ref> [[18 გჷმათუთა|18 გჷმათუთას]], კასტროქ [[რევოლუციაშ მოედანი (ჰავანა)|ჰავანაშ რევოლუციაშ მოედანს]] აკოკათელი დოხოლაფირო ართი მილიონი მარგუალი ადამიერიშ წოხოლე გევარაშ, მუჭოთ რევოლუციონერიშ მუშებეფშე იჩუ.<ref>[[#refAnderson1997|Anderson 1997]], ხს. 741.</ref> თიქ მუში ოცქვაფური გჷშულა გეჸვენჯი ზიტყვეფით მასურჷ:

[[ფაილი:Che y Camilo en el Museo de la revolución.JPG|მინი|250პქ|ჩე გევარა დო [[კამილო სიენფუეგოსი]] [[ჰავანა|ჰავანაშ]] რევოლუციაშ მუზეუმს.]]
[[ფაილი:SculptureCheGuevaraCuba.jpg|მინი|250პქ|[[ჰავანაშ რევოლუციაშ მოედანი]], კუბაშ დინოხოლენი საქვარეფიშ ომინისტრეშ ნოდგჷმი, სოდეთ ართ ბორჯის გევარა მუშენდჷნ. თიში გჷმოსახილობაშ თუდო, მუკოჭარილი რე თიში ესპანური დევიზი:"Hasta la Victoria Siempre" (ირიათონი გომორძგუა მიარეჟამს)]]
[[ფაილი:Che Guevara - Grab in Santa Clara, Kuba.jpg|მინი|250პქ|[[ჩე გევარაშ მავზოლეუმი|ჩე გევარაშ მონუმენტი დო მავზოლეუმი]] [[კუბა|კუბაშ]] ნოღა [[სანტა-კლარა (კუბა)|სანტა-კლარას]]]]

{{ციტირაფა|ჩქი ქუმოკონა გეგმოფხანტათ მუნერი ოკო ორდას მუმალი მოითჷრიშ ადამიერი-და, შემილებუნა ფთქუათ: მორთი, თინა ჩეს გჷდას! მუნერო ოკო ორდან ერდილეფი ჩქინი სქუალეფინ, უორჩანეთ ოკო ფთქუათ: ჩქი ბზალამენთ თინეფი ჩეშ შურით ებრდათჷნ! ჩქი ადამიერიშ მოდელი ქუმოკონა-და, ნამუთ ჩქინ ბორჯის ვარინ, მუმალს ორხველჷნ, გურიშ სიტომბაშე იბჩიებუქ, ნამუდა თენერი მოდელი, მუთუნი წინდა ვემკოსუნ ფერი თელარას დო საქვარუას, რე ჩე!<ref>[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 101.</ref>}}

გევარაწკჷმა ართო [[ბოლივია]]ს რინელი [[ფრანგეფი|ფრანგი]] ინტელექტუალქ [[რეჟი დებრე]]ქ, მით 1967 წანაშ მესის ჭოფესჷნ, [[1968]] წანაშ მარაშინათუთას ჯიხაშე ინტერვიუ მეჩჷ, სოდეთ თიქ ფართას ეჭარჷ გევარაშ ღინჩუაშ გარამებეფი. დებრე, მით გევარაშ პარტიზანულ ბუნეფკწჷმა ართო ჭე ბორჯიშ გოძვენას ოხორანდჷნ, თქუ, ნამუდა თინეფი „ტყაშ სხვერპლეფი“ დო თეში გეშა „ჯუნგლეფიშე ჭკომილეფი“ ორდეს.<ref name="Nadle">{{cite journal |title=Régis Debray Speaks from Prison |first=Marlene |last=Nadle |journal=Ramparts Magazine |date=August 24, 1968 |page=42}}</ref> დებრექ ეჭარჷ თი უძგალაშო ხეკულე  გარამება, სოდეთ გევარაშ კათა იჭიროთუდჷ ოჭკომალიშ სინორკეთ, უწყარობათ, კუჩხმოდვალუეფიშ უღვენობათ დო თინეფს ხვალე 22 კოჩიშ დასაბაღი 6 ნორჩალი უღუდესჷნ. დებრე თხობელანს, ნამუდა გევარა დო შხვეფით, იწამებუდეს ლახალათ, მუთ გჷშაჭანაფილი რდჷ ხელეფიშ დო კუჩხეფიშ შინაფათ, თეში, ნამუდა შელებუანი ვა რდჷ თინეფიშ ხელეფს კითეფიშ სხუნუა.<ref name="Nadle" />თეშინერი ურსხებუ დგომარებაშ უმუკუჯინუო, თინა გევარას ეთმოჭარჷნდჷ მუჭოთ „ოპტიმისტურო გენწყილს ლათინური ამერიკაშ მუმალუწკჷმა რსხუაფათ“ დო რაგადანდჷ, ნამუდა „გევარა მუში სვენას მერჩქვანელი რდჷ ღურას დო მიორჩქჷდჷ, ნამუდა თიში ღურა გჷშაკურცხინაფაშ ართგვარი შანი იჸუაფუდჷ“, თაშნეშე რაგადანს, ნამუდა გევარას ღურა მიორჩქუდჷ მუჭოთ „ხეახალაშო დაბადებაშ პიჯალათ“ დო „გოახალაფაშ რიტუალო“.<ref name="Nadle" />

[[1995]] წანას, გინორინელ ბოლივიარ გენერალქ მარიო ვარგასიქ წინგიშ — ''ჩე გევარა: რევოლუციონერიშ რინაშ'' ავტორი [[ჯონ ლი ანდერსონი|ჯონ ლი ანდერსონს]] განდჷ, ნამუდა გევარაშ რსხული [[ვალიეგრანდე]]შ გიოხუნალი მოედანიშ გოხოლუას რდჷ ნთხორილინ. თეშ უკული, ნეშტიშ გორუაშ მიარეერუანული პროცესიქ ქჷდიჭყჷ, მუქჷთ წარმოწანაშე მეტი ხანს გეგინძორჷ. [[1997]] წანაშ კვირკვეს, [[კუბარეფი|კუბარი]] [[გეოლოგია|გეოლოგეფიშ]] დო [[არგენტინალეფი|არგენტინალი]] სასამართო [[ანთროპოლოგია|ანთროპოლოგეფიშ]] ბუნაქ ჟირი საართო საფლას 7 ადამიერიშ ნოსქილედეფი გაკილაძირეს, თინეფ შქას ართის ხელეფი აფუდჷ მოკვათილი (ჩე გევარა). [[ბოლივია|ბოლივიაშ]] თარობაშ ოფიციალურ პიჯეფქ დინოხოლენი საქვარეფიშ მინისტრიწკჷმა ართო მოგვიანაფილო თე რსხული გევარაწკჷმა გაიგივეს, მუჟამცჷთ კილანთხორილი კიბირეფი „მერეთო აკმოხვადუდჷ“ ჩეშ კიბირეფიშ თაბაშირიშ მოდელს, ნამუქჷთ [[კუბა]]ს, თიშ [[კონგო]]შა შარალუაშ წოხოლე იხაზირჷნ. არგენტინალ სასამართო ანთროპოლოგიქ ალეხანდრო ინჩაურეგიქ ხელეფმოკვათილი რსხულიშ ხასჷლას გონთხორილი ჟაკეტიშ დინოხოლენი ჯიბეს თუთუმიშ ჭიჭე ტომსიკა გაკილაძირჷ. ნინო დე გუსმანი, ბოლივიარი ვერტფურინჯიშ პილოტი, ნამუქჷთ ღურაშ წოხოლე ჩეს თუთუმიშ ჭიჭე ტომსიკა მეჩჷნ, მოგვიანაფილო რაგადანდჷ, ნამუდა თინა დუდშე „სერიოზულო ორჩანენდჷ“, ნამუდა „კუბარეფქ ხვალე მუდგარენი ჯვეში  ძვალეფი ძირეს დო თის ჩეს უძახუდეს“, მარა „თიშ უკული მუთ თუთუმიშ ტომსიკაშ გეშა გებგინ, ჩქიმი ორჩანუეფქჷთ მედინჷ“.<ref name="The Man Who Buried Che"/> 1997 წანაშ [[17 გჷმათუთა|17 გჷმათუთას]], გევარაშ ნოსქილედი თიში ამშვი წორომაჩხუპერეფწკჷმა ართო, რსული ოურდუმე პატიჩამათ გეგნასვანჯეს კუბაშ ნოღა [[სანტა-კლარა (კუბა)|სანტა-კლარაშა]] სპეციალურო ეგაფილ [[ჩე გევარაშ მავზოლეუმი|მავზოლეუმშა]], სოდეთ თინა [[კუბაშ რევოლუცია|კუბაშ რევოლუციაშ]] გჷნმაჭყვადალი ოურდუმე გომორძგუას ხემანჯღვერენდჷნ.<ref>[http://www.cnn.com/WORLD/9710/17/cuba.che/ Cuba salutes 'Che' Guevara: Revolutionary Icon Finally Laid to Rest] CNN, October 17, 1997</ref>

მუჟამსჷთ გევარა ჭოფესჷნ, თის გეგლანწყეს მუში 30 000 ზიტყვამი ხეშნაჭარა დღარი, მუში პოეზიაშ კათელი დო მუში ნაჭარა კუნტა ისტორია ახალნორდი კომუნისტი პარტიზანიშენი, მით შქურინიშ რჯგინას გურაფულენსჷნ.<ref>"[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,837605,00.html Bidding for Che] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130826055852/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,837605,00.html |date=2013-08-26 }}", Time Magazine, Dec. 15, 1967.</ref> დღარი ეთმოჭარუნს [[ბოლივია]]შ პარტიზანული ლჷმაშ კამპანიას,<ref>[[#refGuevara1967b|Guevara 1967b]].</ref> მიშალუ ჭარილი რე 1966 წანაშ [[7 გერგობათუთა|7 გერგობათუთას]], ნანკაჰუასუშ ფერმაშა მეულაშახ ჭე ხანშა, ოდო გვალო ბოლო 1967 წანაშ [[7 გჷმათუთა]]თ, თიში ჭოფუაშ წოხოლენი დღათ ითარიღებუ. დღარი ეთმოჭარჷნს მუჭო გჷნირთეს პარტიზანეფქ აძვილებურეფქ ორდოშე ქჷდუჭყაფუდესკონ ოპერაცია, თიშ გეშა, ნამუდა თინეფი ბოლივიაშ არმიაქ გეკლაგორუნ; ეთმონწყჷნს გევარაშ გჷნოჭყვადირუას ჯარიშ ჟირი დჷნართათ დორთუალაშენი, ნამუნეფიშ ართიანწკჷმა კონტაქტიქჷთ უკული უშულებუო გჷნირთჷ დო ეთმოჭარუნს თინეფიშ უმუწუძინუ დუდგინნაველიშ საართო მახასიათაფალეფს. ინნაჭარეფი თაშინეშეს ოწაწჷ აწორინჯალას გევარა დო [[ბოლივია]]შ კომუნისტურ პარტიაშ შქას, მუქჷთ თით მისურჷ, ნამუდა ჩეს თიშე ბრელაშო ჭიჭე ჯარიშკოჩი ჸუნდჷ, ვინდარო თის დუდშე უღუდჷ უზურსჷნ დო ოძირანს, ნამუდა გევარას მახორობაშ მუშ ჸურეშა გინოჸუნაფაშ ამბეს სერიოზული პრობლემეფი უღუდჷ, მუთ ნორთობურო თით რდჷ გჷშაჭანაფილი, ნამუდა პარტიზანეფს ჩილათირო [[კეჩუა (ენინა)|კეჩუა]] ქჷდოუგურუაფუდეს, ოდო ე ნინა უგუგებუ რდჷ [[ტუპი-გუარანიშ ნინეფი|ტუპი-გუარანიშ ნინეფშა]] მორაგადე თექიანი მახორუეფშო.<ref>[[#refRyan1998|Ryan 1998]], ხს. 45.</ref> კამპანიაშ ოწმახუშე უგუკოროცხუ დათებუშა ულაწკჷმა ართო, გევარას ჭყანსინთელე ეუფრაშებუდჷ. თინა ასთმაშ მოკათაფათ იჭიროთუდჷ, მუთ ჯინჯიერაშო მედიკამენტეფიშ თებაწკჷმა რდჷ მერსხილი.<ref>[[#refRyan1998|Ryan 1998]], ხს. 104.</ref>

ამერიკულ ჟურნალქ Ramparts-იქ ნჭუაფილო თანგჷ ბოლივიური დღარეფი, მუქჷთ უკული ედომუშამი მოსოფელი აკიილჷ. <ref>[[#refRyan1998|Ryan 1998]], ხს. 148.</ref> თაშინეშეს რე ოთხი გეძინელი დღარი — ისრაელ რეიეს საიასიშ (გეძინელი ჯოხო „ბრაულიო“), ჰარი ვილეგას ტამაიოშ („პომბო“), ელისეო რეიეს როდრიგესიშ („რონალდო“) დო დარიენ ალარკონ რამირესიშ („ბენინიო“)<ref>[[#refRamirez1997|Ramírez 1997]].</ref> — ნამუნეფშეთ წიაკალო არძო მონახვამილეფიშ გეძინელ ასპექტეფს აარგამენს.[[2008]] წანაშ კვირკვეს, [[ბოლივიაშ პრეზიდენტი|ბოლივიაშ პრეზიდენტიქ]] [[ევო მორალესი|ევო მორალესიქ]] ოზეიმეთ გონწყჷ გევარაშ თეიშახ ლუქერი ჟირი აკოსოფილი რვეული, ოთოლჸუჯე ჟურნალი დო მუსხირენი უჩა-ჩე ფოტო. თე ჸოფირებაშ ბორჯის, [[ბოლივია]]შ კულტურაშ ვიცე-მინისტრიქ პაბლო გრუქ თქუ, ნამუდა წანაშ ბოლოშო იგეგმუაფუდჷ ხეშნაჭარეფიშ არძო ხასჷლაშ არძო ფოტოანგეფიშ გჷმობჟინაფა.<ref>[http://www.reuters.com/article/lifestyleMolt/idUSN0743477420080707?pageNumber=1&virtualBrandChannel=0 Bolivia unveils original Che Guevara diary] by Eduardo Garcia, Reuters, July 7, 2008.</ref> ეშობას, [[2009]] წანაშ მარაშინათუთას, ბოლივიაშ იუსტიციაშ ომინისტრეშ ანთროპოლოგეფქ ბოლივიაშ ნოღა [[ტეოპონტე]]შ გოხოლუას გევარაშ 5 წორომაჩხუპერი პარტიზანიშ ნეშტი გეკლაძირეს.<ref>[http://news.nationalgeographic.com/news/2009/08/090821-che-guevara-find-video-ap.html Slain Che Guevara Soldiers Found?] video report by ''[[National Geographic]]'', August 21, 2009.</ref>

== მონძალა ==
{{ინნართი
| გოთინუა    = 
| სიგანა          = 
| სიმაღალა          = 
| დუდჯოხო       = 
| დუდჯოხო გიმე= 
| შქაგური     = “ჩეშ ნეშტიშ კილაძირაფაქ ჰალამო გააქტიურჷ ართიანშა მერსხილი ჯარალუეფი — მეარყე, აჭიროთებული, ცუხი ფიგურეფი ავანტიურისტული დუდიშგინნაველეფით, მარსხებელი, გითმაჩამალი, ექსტრემისტი — მუდგასჷთ თინეფ შქას ფიქსირაფილი დორთუალა ვა რსებენდჷნ. ჩეშ გეშა მეჯინალობეფი საართო აკანს, იძანძჷ დო თის აფასენს შხვადოშხვა ასპექტით, მუჭოთ ჩილათირ მეარყეს, პარტიზანული ლჷმაშ გოსოფური ფილოსოფოსის, ბორიაშ ოქუმეფწკჷმა მაჩხუპერ პოეტის, უშუჸარ მალჷმორს, ნამუქჷთ ბურჟუაზიას თათმანი ოჸოთჷ, ერზამილი ბალადეფიშ ობიექტის, მუჭოთ წიმინდეს ვარა მაჟირა ჸურე ნჯარიშ ეშმაღალარი ანგილოზიშ ტყების მიშაფულირი მასობურ ჸვილუს, ნამუდგაშ არძო ქიმინჯალა გეპონუდჷ ნძალუას — პროტოტიპულ ფანატიკოს ტერორისტის“.<ref>[[#refMcLaren2000|McLaren 2000]], ხს. 7.</ref>
| ხარცქუაშ უმუშო = 
| შრიფტიშ ზჷმა   = 
| ხეშმოჭარუა         = — დოქტორი [[პეტერ მაკ-ლარენი]], ავტორი ნახანდიშ ''„ჩე გევარა, პაულო ფრეიერე დო რევოლუციაშ პედაგოგიკა“''
}}
[[ფაილი:ZZZ wiki13.jpg|thumb|left|250პქ|გევარაშ სახეშ სტილიზაფირი გრაფიკა მუკნაჭარათ — "El Che Vive" (ჩეს შური უდგჷ).]]
ღურაშ 40 წანაშ უმოსი ხანიშ უკული, ჩეშ რინა დო მონძალა ამუდღარშახ გადარიშ საგანო სქიდუ. თიში აწმარენჯობურ შურიშკვათუაქ მუში შურდგჷმაშ შხვადოშხვა მომენტის, აკოქიმინჷ უგუთებუ გოჟირაფაშ კომპლექსი.

გარკვიულ პიჯეფქ, გევარას, მუჭოთ გერგეზისჷნ ოცქვეს;<ref>[http://www.nytimes.com/2005/11/20/magazine/20bolivia.html?_r=1&pagewanted=all&oref=slogin Che's Second Coming?] by David Rieff, November 20, 2005, New York Times.</ref> სამანგათ, [[ნელსონ მანდელა]]ქ თინა მიშინუ, მუჭოთ „ინოჩამა არძო ადამიერშო, მისჷთ დუდიშალა უჸორსჷნ“,"<ref name="Guevara2009pgII">[[#refGuevara2009|Guevara 2009]], p. II.</ref> თიწკჷმა, მუჟამც [[ჟან-პოლ სარტრი|ჟან-პოლ სარტრიქ]] თის გიოდჷ „ხვალე ინტელექტუალი ვარინ, ჩქინი ბორჯიშ არძოშე უმოსი რსულჸოფილი ადამიერი“.<ref>[[#refMoynihan2006|Moynihan 2006]].</ref> შხვეფ შქას, მით გევარაშ მეხჷ მუნეფიშ მოწონუა გჷმოხანტესჷნ, ორდეს [[გრაჰამ გრინი]], ნამუქჷთ მიკაღანკჷ, ნამუდა ჩე „გჷთმასახიერენდჷ  დუდგინოდვალას, გურამობას დო გებენალას“,<ref>[[#refSinclair1968/06|Sinclair 1968 / 2006]], ხს. 80.</ref> თაშნეშე სუსან სონტაგი, მიდგაშ არზით „ჩეშ ღანკი შხვა მუთუნი ვარი-და დუდო ჰუმანურობა რდჷ“.<ref>[[#refSinclair1968/06|Sinclair 1968 / 2006]], ხს. 127.</ref> უჩატყებამი ჯარალუაშე, ფილოსოფოს [[ფრანც ფანონი|ფრანც ფანონქ]] გევარა „ადამიერიშ შელებეფიშ მოსოფელიშ სიმბოლოთ“ აღიარჷ.<ref>[[#refMcLaren2000|McLaren 2000]], ხს. 3.</ref> ოდო [[უჩა პანტერაშ პარტია]]ქ ოცქუ დო თქუ: „გევარა ვა ღურელე, თიში იდეეფი ირიათონო ჩქინწკჷმა რე“.<ref>[[#refSinclair1968/06|Sinclair 1968 / 2006]], ხს. 67.</ref> ცქვაფაქ გჷშაძახინი ძირჷ პოლიტიკურ სპექტრისჷთ, [[ანარქო-კაპიტალიზმი]] დო [[ლიბერტარიანიზმი]]შ თეორეტიკოსიქ [[მურაი როთბარდი|მურაი როთბარდიქ]] ოცქვაფალო გევარას „გერგეზი ფიგურა“ გიოდვჷ დო თიშ ღურათ მარგუალქ ეშანჷ, ნამუდა „ჩქინი ბორჯიშ დო ვარ ედომუშამო ოშწანურაშ ადამიერეფ შქას, ჩე რევოლუციური პრინციპეფიშ შურდგჷმილი გოსახიერაფა რდჷ“.<ref>[http://mises.org/journals/lar/pdfs/3_3/3_3_1.pdf ''Ernesto Che Guevara R.I.P.''] by [[Murray Rothbard]], Left and Right: A Journal of Libertarian Thought, Volume 3, Number 3 (Spring-Autumn 1967).</ref> ოდო ჟურნალისტ [[კრისტოფერ ჰიტჩენსი]]შ თქუალათ: „ჩეშ ღურა ჩქიმო დო ჩქიმი მანგური მიარე ადამიერშო ბრელს შანენს, თინა როლიშ მოდელი რდჷ, ჩქინო, რომანტიკოსი ბურჟუეფშო უშულებუ მუდგარენიშ უმუკუჯინუო — თიქ მიდართჷ დო ქოთ მასურჷ თინა, მუთ რევოლუციონერს ოკო უქიმინუდუკონ — იჩხუპჷ დო დოღურჷ მუში მეჯინალობეფშენ“.<ref>[http://www.guardian.co.uk/film/2004/jul/11/features.review Just a Pretty Face?] by Sean O'Hagan, ''The Observer'', July 11, 2004.</ref> ბრელშო კუბას გევარა ოჸოროფული ერუანულ გერგზო სქიდუ, სოდეთ თიში სურათი გჷმოსახილი რე 3 პესოამ ბანკნოტის, ოდო სკოლაშ მოგურაფუეფი ირი ოჭუმარეს იჭყანა ფუჩით — „ჩქი ჩეს ვაგურუთ“. მუში ოდაბადე არგენტინას, რე უმაღალაში სკოლეფი, ნამუნეფსჷთ თიში ჯოხო გიოძჷნ, ერხინილი რე მიარე მონუმენტი, ოდო თიში ოდაბადური ნოღა როსარიოს ხვალე 2008 წანას გინწყჷ 3,7 მ სიმაღალაშ ბრონზეშ ნოჭახნაკუქ. თაშინეშე ოკო ეიშანას, ნამუდა ნამთინე ბოლივარ ფიოშის თინა წიმინდეთ აფუ გჷმოცხადაფილი, მუჭოთ  „წიმინდე ერნესტო“, მიდგაშ წოხოლეთ მოხვარაშ თხუალათ იხვამანა.

[[ფაილი:El Che (bandera)- Argentina - Marcha 25-May-06 - 2 (7).jpg|მინი|250პქ|მანიფესტაცია [[არგენტინა]]ს, 2006 წანაშ 25 მესი]]

ირფელი თეშ აწორინელო, თხოზინელი აწმარენჯი ავტორი, ხაკობო მაჩოვერი ივარანს თიში ოგერგეზე-ოცქვაფური  პორტრეტის დო თის მუჭოთ უდუნდებუ ჯალათისჷნ თეშ გჷშმიჸონანს. <ref name="Machover">[http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/us_and_americas/article2461399.ece Behind Che Guevara’s mask, the cold executioner] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081121181216/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/us_and_americas/article2461399.ece |date=2008-11-21 }} ''Times Online'', September 16, 2007.</ref> ეკობრალებეფიშ დასაბუთებელო, თინა იხვარუანს ლათინური ამერიკაშ უმენტაში ნორთის, სოდეთ ჩეშით ინსპირირაფილი რევოლუციეფიშ პრაქტიკული მოღალუ რდჷ მილიტარიზმიშ რდუალა დო დინოხოლენი კონფლიქტეფი მიარე წანაშ გოძვენას.<ref name="ReferenceB">[[#refLlosa2005|Vargas Llosa 2005]].</ref> გევარაშ ფასებაბორჯის, ბრიტანალი ისტორიკოსი ჰიუგ თომასი რაგადანს, ნამუდა ჩე რდჷ „გებენი, გურგონწყჷმილი დო მეკენჯი კოჩი, მით თე ბორჯისჷნე ორჩანი, გურიშ გიმადვალარი დო კატეგორიული რდჷ“.<ref name="Kellner106">[[#refKellner1989|Kellner 1989]], ხს. 106.</ref> თომასიშ მეჯინათ, თიში თელარაშ ბოლოს, „მუჭოთ რჩქჷნ, მუში დუდიშ დარჩქალაფარო თიქ დერწუმჷ მუში ნძალუეფიშ ღირსებეფშა“, თიწკჷმა მუჟამც ჩეშ ღურაშ უკული „თიში ჯგირი დო ვარი ფური გოლინაქ კასტროშა“ მიირდჷ, რახან ფიდელქ თიში ბრელი მეჯინალა გეთოლწონჷ.  თომასიშ ფასებათ, „[[ხოსე მარტი]]შ დო [[ლოურენს არაბი]]შ შვანეფს, მარცხიქ გეგმიარგამჷ დო ვა გინორდელე ლეგენდეფშა“.<ref name="Kellner106" /> [[პერუ]]ალი ჭარუ დო პოლიტიკური მოღალე [[ალვარო ვარგას ლიოსა]] უზურენდჷ, ნამუდა „გევარაშ ალმახანური მიმათხოზინალეფი დუდის იღორენა, რახან თინეფი მითეფს მუკაბუნა“, თე ბორჯისჷნე ეჭარჷნს გევარას მუჭოთ „მარქსისტ პურიტანს“, მით მუში მეკენჯი ნძალანებას უაპიჯაფუობაშ ინაშქირიტალო ირინუანდჷ, თე ბორჯისჷნე ქიმინჯალენდჷ მუჭოთ „რგილზისხირამი ღურაშ მანქანა“.<ref name="ReferenceB"/> ლიოსა გევარას თაშნეშე ადჷნოშურენს „ფანტასტიკურ დესპოტიზმის“, რახან ორხველჷდჷ [[კუბაშ რევოლუცია|კუბაშ რევოლუციაშ]] „გოსხუნუაფაშ“ თარი ლირეს დო ფირქენდჷ, ნამუდა თინა ღვალენდჷ „რსულ სუბორდინაციას უკუმელა ორთოდოქსულ იდეოლოგიაშენ“.<ref name="ReferenceB"/> გევარა ამუდღარშახ სქიდუ გაჯოგინალი პიჯო ბრელი კუბარი  თხოზინელიშო დო კუბარი  ამერიკალშო [[ააშ]]-ის, მინეფით თის ნტერულო უჯინენა, მუჭოთ „[[ლა-კაბანია|ლა-კაბანიაშ]] ჸვილუს“.<ref>[[#refCasey2009|Casey 2009]], ხს. 325 & 235.</ref>

პოლარიზაფილი სტატუსიშ უმუკუჯინუო, თიში სახეშ მაღალკონტრასტული ართფერუანი გჷმოსახილობაქ, ნამუთ [[1968]] წანაშ [[ირლანდიარეფი|ირლანდიარ]] ხანტუქ ჯიმ ფიტზპატრიკიქ აკოქიმინჷნ, მოსოფელიშ ართ-ართი არძოშე უნივერსალურო გიმოჩამუ დო გჷმოსახუან სურათო გჷნირთჷ,<ref>[[#refBBCNews2001b|BBC News May 26, 2001]].</ref><ref>see also [[Che Guevara (photo)]].</ref> ნამუთ ეუკოროცხუ მუკოქვენჯის დო მეკონს რე გჷმოხანტილი, თინეფ შქას მაისურეფს, ქუდეფს, პოსტერეფს, ტატუეფს დო ბიკინეფს,<ref>[[#refLacey2007b|Lacey 2007b]].</ref> მუსჷთ ირონიულო მიშმუღჷ თია კაპიტალიზმიშა, მუთ გევარას თაშ ჯოგუდჷნ. მორო, თინა ამუდღარშახ სქიდუ ტრანსცენდენტალურ ფიგურათ სპეციფიკურ პოლიტიკურ კონტექსტეფს<ref>[[#refBBCNews2007|BBC News 2007]].</ref> დო თაშნეშე, მუჭოთ ახალნორდული აწორინჯალაშ ფართო სპექტრიშ ხატო.<ref name=myth>[[#refOHagan2004|O'Hagan 2004]].</ref>

== ქრონოლოგია ==
{{ჩე გევარაშ ქრონოლოგია}}

== ქოძირით თაშნეშე ==
{{Multicol}}
* [[ჩე გევარაშ ფოტო]]
* [[გევარიზმი]]
* [[მოტოციკლისტიშ დღარეფი (წიგნი)]]
{{Multicol-break}}
* ''[[კუბაშ რევოლუციაშ ეპიზოდეფი (წიგნი)]]''
* ''[[პარტიზანული ლჷმა (წიგნი)]]''
* ''[[ჩე (ფილმი)]]''
{{Multicol-break}}
* ''[[მოტოციკლისტიშ დღარეფი (ფილმი)]]''
* ''[[ჩე!|ჩე! (1969 წანაშ ფილმი)]]''
* ''[[ჩე გევარაშ ხელეფი (ფილმი)]]''
{{Multicol-end}}

== ოარქივე მედია ფაილეფი ==
=== ვიდეო ფირეფი ===
{{Commons|Che Guevara}}
* გევარაშ ინტერვიუ 1964 წანას [[დუბლინი|დუბლინს]] (ირლანდია) ვიზიტიშ ბორჯის, ინგლისური ნათანგათ. ''RTÉ Libraries and Archives'' '''[http://www.rte.ie/laweb/smil/t01/t01g_cguevara_tv.smil ვიდეო კლიპი]'''
* გევარა კითხულენს პოემას (1:00), ინგლისური სუბტიტრეფით ''El Che: Investigating a Legend'' – Kultur Video 2001, '''[http://www.che-lives.com/home/modules.php?name=Downloads&d_op=getit&lid=9 ვიდეო კლიპი]'''
* გევარა ფიდელ კასტროს ხუც არზენს, (0:22), ინგლისური სუბტიტრეფით, ''El Che: Investigating a Legend'' – Kultur Video 2001, '''[http://www.che-lives.com/home/modules.php?name=Downloads&d_op=getit&lid=6 ვიდეო კლიპი]'''
* გევარა ხანდაშ გეშა რაგადანს, (0:28), ინგლისური სუბტიტრეფით, ''El Che: Investigating a Legend'' – Kultur Video 2001, '''[http://www.che-lives.com/home/modules.php?name=Downloads&d_op=getit&lid=10 ვიდეო კლიპი]'''
* გევარა [[ღეჯეფიშ ჸუჯი|ღეჯეფიშ ჸუჯიშ]] მიშაკათინშე რაგადანს, (0:17), ინგლისური სუბტიტრეფით ''El Che: Investigating a Legend'' – Kultur Video 2001, '''[http://www.che-lives.com/home/modules.php?name=Downloads&d_op=getit&lid=8 ვიდეო კლიპი]'''
* გევარა [[იმპერიალიზმი]]შ მეხჷ რაგადანს, (1:20), ინგლისური სუბტიტრეფით, ''El Che: Investigating a Legend'' – Kultur Video 2001, '''[http://www.che-lives.com/home/modules.php?name=Downloads&d_op=getit&lid=11 ვიდეო კლიპი]'''

=== აუდიო დინნაჭარეფი ===
* Guevara interviewed on ABC's ''Issues and Answers'', (23:53), English translation, narrated by Lisa Howard, March 24, 1964, '''[http://crooksandliars.com/medialoader/7922/000a1/mp3/Che_Guevara_-_1964.mp3 Audio clip] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110723035733/http://crooksandliars.com/medialoader/7922/000a1/mp3/Che_Guevara_-_1964.mp3 |date=2011-07-23 }}'''

== ნახანდეფიშ ერკებული ==
''' ერნესტო „ჩე“ გევარაშით ესპანურ ნინაშა ჭარილი ნახანდეფი, უკული თანგილი ინგლისურო'''
{{refbegin}}
* ''A New Society: Reflections for Today's World'', Ocean Press, 1996, ISBN 1-875284-06-0
* ''Back on the Road: A Journey Through Latin America'', Grove Press, 2002, ISBN 0-8021-3942-6
* ''Che Guevara, Cuba, and the Road to Socialism'', Pathfinder Press, 1991, ISBN 0-87348-643-9
* ''Che Guevara on Global Justice'', Ocean Press (AU), 2002, ISBN 1-876175-45-1
* ''Che Guevara: Radical Writings on Guerrilla Warfare, Politics and Revolution,'' Filiquarian Publishing, 2006, ISBN 1-59986-999-3
* ''Che Guevara Reader: Writings on Politics & Revolution'', Ocean Press, 2003, ISBN 1-876175-69-9
* ''Che Guevara Speaks: Selected Speeches and Writings'', Pathfinder Press (NY), 1980, ISBN 0-87348-602-1
* ''Che Guevara Talks to Young People'', Pathfinder, 2000, ISBN 0-87348-911-X
* ''Che: The Diaries of Ernesto Che Guevara'', Ocean Press (AU), 2008, ISBN 1-920888-93-4
* ''Colonialism is Doomed'', Ministry of External Relations: Republic of Cuba, 1964, ASIN B0010AAN1K
* ''Critical Notes on Political Economy: A Revolutionary Humanist Approach to Marxist Economics'', Ocean Press, 2008, ISBN 1-876175-55-9
* ''[[Episodes of the Cuban Revolutionary War]], 1956–58'', Pathfinder Press (NY), 1996, ISBN 0-87348-824-5
* ''[[Guerrilla Warfare (book)|Guerrilla Warfare]]: Authorized Edition'', Ocean Press, 2006, ISBN 1-920888-28-4
* ''Latin America: Awakening of a Continent'', Ocean Press, 2005, ISBN 1-876175-73-7
* ''Marx & Engels: An Introduction'', Ocean Press, 2007, ISBN 1-920888-92-6
* ''Our America And Theirs: Kennedy And The Alliance For Progress'', Ocean Press, 2006, ISBN 1-876175-81-8
* ''[[Reminiscences of the Cuban Revolutionary War]]: Authorized Edition'', Ocean Press, 2005, ISBN 1-920888-33-0
* ''Self Portrait Che Guevara'', Ocean Press (AU), 2004, ISBN 1-876175-82-6
* ''Socialism and Man in Cuba'', Pathfinder Press (NY), 1989, ISBN 0-87348-577-7
* ''The African Dream: The Diaries of the Revolutionary War in the Congo'', Grove Press, 2001, ISBN 0-8021-3834-9
* ''The Argentine'', Ocean Press (AU), 2008, ISBN 1-920888-93-4
* ''The Bolivian Diary of Ernesto Che Guevara'', Pathfinder Press, 1994, ISBN 0-87348-766-4
* ''The Great Debate on Political Economy'', Ocean Press, 2006, ISBN 1-876175-54-0
* ''[[The Motorcycle Diaries]]: A Journey Around South America'', London: Verso, 1996, ISBN 1-85702-399-4
* ''The Secret Papers of a Revolutionary: The Diary of Che Guevara'', American Reprint Co, 1975, ASIN B0007GW08W
* ''To Speak the Truth: Why Washington's "Cold War" Against Cuba Doesn't End'', Pathfinder, 1993, ISBN 0-87348-633-1
{{refend}}

== პოპ-კულტურას ==
=== ბირეფი ===
მოჩამილი რე ბირეფიშ ერკებული, ნამუეფით ჩე გევარაშ გერგეზალას ეჯღუნებუ ვარა მუ რე მოშინაფილი:
* [[კარლოს პუებლას]] ''[[Hasta Siempre, Comandante]]'' (1965), ნამუქჷთ ირსულჷ მიარე მობირეშით, თინეფ შქას რენა [[ბუენა ვისტას სოციალური კლუბი|Buena Vista Social Club]] დო [[ნატალი კარდონე]] (1997).
* ''Zamba del Che'' (1969),  [[ვიქტორ ხარა]]შო რუბენ ორტისიშით ჭარილი ბირა, ნამუსჷთ თინა [[Quilapayún]]-წკჷმა ართო არსულენს<ref>[http://lyricsplayground.com/alpha/songs/z/zambadelche.shtml ''Zamba del Che]</ref>.
* ''El aparecido'', — [[ვიქტორ ხარა]]<ref>[http://www.patriagrande.net/cuba/ernesto.che.guevara/canciones.htm#fusil_contra_fusil ''El aparecido'', de Victor Jara] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080112075209/http://www.patriagrande.net/cuba/ernesto.che.guevara/canciones.htm#fusil_contra_fusil |date=2008-01-12 }}</ref>.
* ''Si el poeta eres tú'', [[პაბლო მილანე]]შ ბირა<ref>[http://www.trovadores.net/index.php?MH=nc.php?NM=2890 ''Si el poeta eres tú'', Pablo Milanés, Trovadores]</ref>.
* ''Nada más!'' — [[ატაუალპა იუპანკი]]<ref name="sancristobal.cult.cu">[http://www.sancristobal.cult.cu/sitios/Che/canciones.htm ''Canciones y poesías musicalizadas dedicadas o alegóricas a Ernesto Che Guevara'', San Cristóbal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060427043409/http://www.sancristobal.cult.cu/sitios/Che/canciones.htm |date=2006-04-27 }}</ref>.
* ''Soldadito boliviano'' — [[ნიკოლა გილენი]] [[პაკო იბანიესის]] მუსიკაშენ<ref name="sancristobal.cult.cu"/>.
* ''Panic in Détroit'' — [[დევიდ ბოუი]], 1973. ალბომი ''[[Lodger]]'' (1973) ბირაშ ბორჯის ჯიბეშა ალუძჷ ჩეშ ჸვილუაშ უკული გინოღალირი ჩინებული ფოტო.
* ''América te hablo de Ernesto'' (inédit), ''Canción del Elegido'', ''Fusil contra Fusil'' (1977) დო ''Hombre'' (1987) — [[სილვიო როდრიგესი]]<ref>[http://www.komunika.net/silvio/cancionero/hombre.html ''Hombre'' (1968) de Silvio Rodríguez] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070129234728/http://www.komunika.net/silvio/cancionero/hombre.html |date=2007-01-29 }}</ref>.
* ''Indian girl'' — [[The Rolling Stones]] ალბომს [[Emotional Rescue]], 1980.
* ''Salut à toi'' — [[Bérurier Noir|Béruriers noirs]], 1985.
* ''[[Les Tzars|Les tzars]]'' — [[ინდოჩინეთი (ბუნა)|ინდოჩინეთი]], 1987.
* ''Adios Zapata!'' — [[Renaud]] ალბომს ''A la belle de mai'', 1994.
* ''Murguita del Sur'', de [[Bersuit Vergarabat]], 1998.
* ''Visite guidée'' — [[Kana (groupe de reggae)|Kana]], 2000.
* ''Che Fidel'', — [[ხოსე მარია კანო]] ალბომს ''Josecano'', 2001
* ''La manifestation'' — [[les Cowboys Fringants]] ალბომს ''break syndical'', 2002.
* ''La mort du Che'' — [[Bernard Lavilliers]], 2004.
* ''Commandante'' — [[Les Fatals Picards|Fatals Picards]] ალბომს [[Pamplemousse mécanique]], 2007.
* ''Le Che, une braise qui brûle encore'', [[Monsieur R]]-იშ ალბომი, 2007, [[კენი არკანა|კენი არკანაწკჷმა]] ართო, [[ოლივიე ბეზანსენო]]შ წინგიშ მეჯინათ.
* ''Popopo'' — [[ალენ სუშენი]] ალბომს ''[[Écoutez d'où ma peine vient]]'' (2008).
* ''Tu Reconnais Nos Gangs'', — [[Black Taboo]] და [[Taktika]] ალბომში ''L'Affaire Taktika'' (2005)
* ''Che Guevara'' — დიანა დი ლ'ალბა
* ''Hasta XXL'' — [[Fatals Picards]] (2011), ბირა, ნამუთ იუმორისტულო წჷმარჩქინანს ჩეშ სურათიშ მასობურვ კომერციალიზაციას.

=== ფილმეფი ===
*რიჩარდ ფლეიშერიშ ''[[ჩე!]]'' (1969), ჩეშ როლს ომარ შარიფი. 
*ალან პარკერიშ ''[[ევიტა (ფილმი)|ევიტა]]'', 1996. ფილმის ნაძირეფუშ გინორთათ, ჩე გევარა თახმას დღას ვა აკოხვალამჷ  [[ევა პერონი|ევა პერონს]]. 
*დევიდ ატვუდიშ ''[[ფიდელი დო ჩე]]'', 2002, 1 სთ 47 წთ. ლაჸაფენა ვიქტორ უგო მარტინი, [[გაელ გარსია ბერნალი]], [[პატრისია ველასკესი]], სესილია სუარესი, მორის კომტე დო ენრიკე არსე. 
*ვალტერ სალესიშ ''[[მოტოციკლისტიშ დღარეფი (ფილმი)|მოტოციკლისტიშ დღარეფი]]'', 2004, 2 სთ 06 წთ თარ როლს გაელ გარსია ბერნალი.
*''ჩე გევარა - რევოლუციონერიშ ღურა დო ლეგენდა'' (2007) — იტალიური დოკუმენტური ფილმი.
*''[[ჩე (ფილმი)|ჩე]]'' — ორნორთამი ხანტილური ფილმი [[სტივენ სოდერბერგი]]შ დო [[ბენისიო დელ ტორო]]შ კათინით, (2008).

== სქოლიო ==
{{სქოლიო|3}}

== ლიტერატურა ==
{{refbegin|colwidth=30em}}
* <cite id=refAlmudevar2007> [[Lola Almudevar|Almudevar, Lola]] (October 9, 2007). "[http://www.sfgate.com/cgi-bin/article.cgi?f=/c/a/2007/10/09/MNVASLK4R.DTL&feed=rss.news Bolivia marks capture, execution of 'Che' Guevara 40 years ago]". ''San Francisco Chronicle''.</cite>
* <cite id=refAnderson1997>[[Jon Lee Anderson|Anderson, Jon Lee]] (1997). ''Che Guevara: A Revolutionary Life''. New York: Grove Press. ISBN 0-8021-1600-0.</cite>
* <cite id=refBamford2002> [[James Bamford|Bamford, James]] (2002). ''Body of Secrets: Anatomy of the Ultra-Secret National Security Agency'' (Reprint edition). New York: Anchor Books. ISBN 0-385-49908-6.</cite>
* <cite id=refBBCNews2001a> BBC News (January 17, 2001). "[http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/1121068.stm Profile: Laurent Kabila]". Accessed April 10, 2008.</cite>
* <cite id=refBBCNews2001b> [[BBC News]] (May 26, 2001). ''[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/1352650.stm Che Guevara photographer dies]''. Accessed January 4, 2006.</cite>
* <cite id=refBBCNews2007> BBC News (October 9, 2007). "[http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7033880.stm Cuba pays tribute to Che Guevara]". ''BBC News, International version''.</cite>
* <cite id=refBeaubien2009>{{cite book |title=Cuba Marks 50 Years Since 'Triumphant Revolution'|last=Beaubien|first=Jason|authorlink= |coauthors= |year=2009 |publisher=''NPR: All Things Considered'', Audio Report|location= |isbn= |pages= |url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=98937598}}</cite>
* <cite id=refBenBella1997> Ben Bella, Ahmed (October 1997). "[http://mondediplo.com/1997/10/che Che as I knew him]". ''Le Monde diplomatique''. mondediplo.com. Accessed February 28, 2008.</cite>
* <cite id=refBockman1984> Bockman, USMC Major Larry James (April 1, 1984). ''[http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1984/BLJ.htm The Spirit of Moncada: Fidel Castro's Rise to Power 1953–1959]''. United States: Marine Corps Command and Staff College.</cite>
* <cite id=refCasey2009>{{cite book |title=Che's Afterlife: The Legacy of an Image|last=Casey |first= Michael|authorlink= |coauthors= |year=2009 |publisher=Vintage|location= |isbn=0307279308|pages= |url= }}</cite>
* <cite id=refCastañeda1998> Castañeda, Jorge G (1998). ''Che Guevara: Compañero''. New York: Random House. ISBN 0-679-75940-9.</cite>
* <cite id=refCastro1972> [[Fidel Castro|Castro, Fidel]] (editors Bonachea, Rolando E. and Nelson P. Valdés; 1972). ''Revolutionary Struggle 1947–1958''. Cambridge, Massachusetts and London: MIT Press. ISBN 0-262-02065-3.</cite>
*<cite id=refCrompton2009>{{cite book |title=Che Guevara: The Making of a Revolutionary |last=Crompton |first=Samuel |authorlink= |coauthors= |year=2009 |publisher= Gareth Stevens |isbn=143390053X |pages= |url= }}</cite>
* <cite id=refDePalma2006> DePalma, Anthony (2006). ''The Man Who Invented Fidel: Castro, Cuba, and Herbert L. Matthews of the New York Times''. New York: Public Affairs. ISBN 1-58648-332-3.</cite>
* <cite id=refDorfman1999> [[Ariel Dorfman|Dorfman, Ariel]] (June 14, 1999). ''[http://205.188.238.181/time/time100/heroes/profile/guevara01.html Time 100: Che Guevara] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110425121227/http://205.188.238.181/time/time100/heroes/profile/guevara01.html |date=2011-04-25 }}''. ''[[Time magazine]]''.</cite>
* <cite id=refDorschner1980> Dorschner, John and Roberto Fabricio (1980). ''The Winds of December: The Cuban Revolution of 1958''. New York: Coward, McCann & Geoghegen. ISBN 0-698-10993-7.</cite>
* <cite id=refDumur1964> Dumur, Jean (interviewer) (1964). ''[http://www.youtube.com/watch_popup?v=128waCCK40I&vq=small L'interview de Che Guevara]'' (Video clip; 9:43; with English subtitles).</cite>
* <cite id=refGalvez1999> Gálvez, William (1999). ''Che in Africa: Che Guevara's Congo Diary''. Melbourne: Ocean Press, 1999. ISBN 1-876175-08-7.</cite>
* <cite id=refTreto1991> Gómez Treto, Raúl (Spring 1991). "[http://www.jstor.org/stable/2633612 Thirty Years of Cuban Revolutionary Penal Law]". ''Latin American Perspectives'' '''18(2)''', Cuban Views on the Revolution. 114–125.</cite>
*<cite id=refGott2004>{{cite book |title=''Cuba: A New History'' |last=Gott |first=Richard |authorlink= |coauthors= |year=2004 |publisher=Yale University Press |location= |isbn=0300104111 |pages= |url= }}</cite>
* <cite id=refGott2005> Gott, Richard (August 11, 2005). "[http://www.mindfully.org/Reform/2005/Che-Guevara-Gott11aug05.htm Bolivia on the Day of the Death of Che Guevara] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051126071737/http://www.mindfully.org/Reform/2005/Che-Guevara-Gott11aug05.htm |date=2005-11-26 }}". ''Le Monde diplomatique''. Accessed February 26, 2006.</cite>
* <cite id=refGrant2007> Grant, Will (October 8, 2007). "[http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7027619.stm CIA man recounts Che Guevara's death]". ''BBC News''. Accessed February 29, 2008.</cite>
* <cite id=refGuevara1995> Guevara, Ernesto "Che" (1995). ''Motorcycle Diaries''. London: Verso Books.</cite>
* <cite id=refGuevara1996> Guevara, Ernesto "Che" (editor Waters, Mary Alice) (1996). ''Episodes of the Cuban Revolutionary War 1956–1958''. New York: Pathfinder. ISBN 0-87348-824-5.</cite>
* <cite id=refGuevara1965> Guevara, Ernesto "Che" (1965). "Che Guevara's Farewell Letter".</cite>
* <cite id=refGuevara1967a> Guevara, Ernesto "Che" (1967a). "English Translation of Complete Text of his ''Message to the Tricontinental''"</cite>
* <cite id=refGuevara1967b> Guevara, Ernesto "Che" (1967b). ''"Diario (Bolivia)"''. Written 1966–1967.</cite>
* <cite id=refGuevara1969> Guevara, Ernesto "Che" (editors Bonachea, Rolando E. and Nelson P. Valdés; 1969). ''Che: Selected Works of Ernesto Guevara'', Cambridge, Massachusetts: MIT Press. ISBN 0-262-52016-8</cite>
*<cite id=refGuevara2009>{{cite book |title=Che: The Diaries of Ernesto Che Guevara |last=Guevara |first=Ernesto |authorlink= |coauthors= |year=2009 |publisher=Ocean Press |location= |isbn=1920888934 |pages= |url= }}</cite>
* <cite id=refGuevara1972> Guevara, Ernesto "Che" (1972). ''Pasajes de la guerra revolucionaria''.</cite>
* <cite id=refGuevara2000> Guevara, Ernesto "Che" (translated from the Spanish by Patrick Camiller; 2000). ''The African Dream''. New York: Grove Publishers. ISBN 0-8021-3834-9.</cite>
* <cite id=refGuevara2005> Guevara, Ernesto "Che" (2005). "[http://www.marxists.org/archive/guevara/1965/03/man-socialism.htm Socialism and man in Cuba]" (First published March 12, 1965 as "From Algiers, for Marcha. The Cuban Revolution Today"). ''Che Guevara Reader''. (1997). Ocean Press. ISBN 1-875284-93-1</cite>
* <cite id=refGuevaraDeutschmann1997> {{cite book |title=Che Guevara Reader: Writings by Ernesto Che Guevara on Guerrilla Strategy, Politics & Revolution|last=Guevara |first=Ernesto |authorlink= |coauthors= Deutschmann, David |year=1997 |publisher=Ocean Press |location= |isbn=1875284931|pages= |url= }}</cite>
* <cite id=refGuevaraLynch2000> Guevara Lynch, Ernesto (2000). ''Aquí va un soldado de América''. Barcelona: Plaza y Janés Editores, S.A. ISBN 84-01-01327-5.</cite>
* <cite id=refHall2004> Hall, Kevin (2004). "[http://www.commondreams.org/headlines04/0817-07.htm In Bolivia, Push for Che Tourism Follows Locals' Reverence]". ''Common Dreams''. commondreams.org. Accessed November 15, 2008.</cite>
* <cite id=refHaney2005> Haney, Rich (2005). ''Celia Sánchez: The Legend of Cuba's Revolutionary Heart''. New York: Algora Pub. ISBN 0-87586-395-7.</cite>
* <cite id=refHari2007> [[Johann Hari|Hari, Johann]] (October 6, 2007). "[http://www.independent.co.uk/opinion/commentators/johann-hari/johann-hari-should-che-be-an-icon-no-394336.html Johann Hari: Should Che be an icon? No]". ''[[The Independent]]''.</cite>
* <cite id=refHart2004> Hart, Joseph (2004). ''Che: The Life, Death, and Afterlife of a Revolutionary''. New York: Thunder's Mouth Press. ISBN 1-56025-519-6.</cite>
* <cite id=refIrelandsOwn2000> Ireland's Own (August 12, 2000). ''[http://irelandsown.net/Che2.html From Cuba to Congo, Dream to Disaster for Che Guevara]''. Accessed January 11, 2006.</cite>
*<cite id=refKellner1989>{{cite book |title=Ernesto "Che" Guevara (World Leaders Past & Present) |last=Kellner |first= Douglas |authorlink= |coauthors= |year=1989 |publisher= Chelsea House Publishers (Library Binding edition) |isbn= 1555468357 |page=112 |url= }}</cite>
* <cite id=refKornbluh1997> [[Peter Kornbluh|Kornbluh, Peter]] (1997). ''[http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB5/index.html Electronic Briefing Book No. 5]''. National Security Archive. Accessed March 25, 2007.</cite>
* <cite id=refLacey2007a> Lacey, Mark (October 26, 2007). "[http://www.nytimes.com/2007/10/26/world/americas/26che.html?_r=2&oref=slogin&oref=slogin Lone Bidder Buys Strands of Che's Hair at U.S. Auction]". ''New York Times''.</cite>
* <cite id=refLacey2007b> Lacey, Mark (October 9, 2007). "[http://www.nytimes.com/2007/10/09/world/americas/09che.html?_r=1&oref=slogin A Revolutionary Icon, and Now, a Bikini]". ''The New York Times''.</cite>
* <cite id=refLago>Lago, Armando M (September 2005). "[http://www.cubaarchive.org/downloads/CA08.pdf 216 Documented Victims of Che Guevara in Cuba: 1957 to 1959]{{Dead link|date=September 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}". ''Cuba: the Human Cost of Social Revolution''. (Manuscript pending publication.) Summit, New Jersey: Free Society Project.</cite>
* <cite id="refLavretsky1976">{{cite book|last=Lavretsky|first=Iosif|authorlink=Iosif Grigulevich|others=translated by A. B. Eklof|title=Ernesto Che Guevara|year=1976|publisher=Progress|location=Moscow|oclc=22746662|asin=B000B9V7AW |page=5}}</cite>
*<cite id=refLuther2001>{{cite book |title=Che Guevara (Critical Lives) |last=Luther |first= Eric |authorlink= |coauthors= |year=2001 |publisher= Penguin Group (USA) |isbn= 002864199X |page=276 |url= }}</cite>
*<cite id=refMcLaren2000>{{cite book |title=Che Guevara, Paulo Freire, and the Pedagogy of Revolution |last=McLaren |first=Peter |authorlink= |coauthors= |year=2000 |publisher=Rowman & Littlefield |location= |isbn=0847695336 |pages= |url= }}</cite>
* <cite id=refMittleman1981> Mittleman, James H (1981). ''Underdevelopment and the Transition to Socialism – Mozambique and Tanzania''. New York: Academic Press. ISBN 0-12-500660-8</cite>
* <cite id=refMoynihan2006> Moynihan, Michael. "Neutering Sartre at Dagens Nyheter". ''Stockholm Spectator''. Accessed February 26, 2006.</cite>
* <cite id=refMurray2007>[[Edmundo Murray|Murray, Edmundo]] (November–December 2005). "[http://www.irlandeses.org/dilab_guevarae.htm Guevara, Ernesto [Che<nowiki>]</nowiki> (1928–1967)]". ''Irish Migration Studies in Latin America'' (www.irlandeses.org).</cite>
* <cite id=refNiess2007> Che Guevara, by Frank Niess, Haus Publishers Ltd, 2007, ISBN 1-904341-99-3.</cite>
* <cite id=refOHagan2004> O'Hagan, Sean (July 11, 2004). "[http://observer.guardian.co.uk/review/story/0,6903,1258340,00.html Just a pretty face?]". ''[[The Guardian]]''. Accessed October 25, 2006.</cite>
* <cite id=refRamirez1997> {{cite book |title=Le Che en Bolivie |last=Ramírez |first=Dariel Alarcón |authorlink= |coauthors= |year=1997 |publisher=Éditions du Rocher |location=Paris |isbn=2-268-02437-7 |pages= |url= }}</cite>
* <cite id=refIgnacio2007> Ramonez, Ignacio (2007). Translated by Andrew Hurley. ''Fidel Castro: My Life'' London: Penguin Books. ISBN 978-0-14-102626-8</cite>
*<cite id=refRatner1997>{{cite book |title=Che Guevara and the FBI: The U.S. Political Police Dossier on the Latin American Revolutionary |last=Ratner |first=Michael |authorlink= |coauthors= |year=1997 |publisher=Ocean Press |location= |isbn=1875284761 |pages= |url= }}</cite>
* <cite id=refRodriguez1989>[[Félix Rodríguez (Central Intelligence Agency)|Rodriguez, Félix I.]] and John Weisman (1989). ''Shadow Warrior/the CIA Hero of a Hundred Unknown Battles''. New York: Simon & Schuster. ISBN 0-671-66721-1.</cite>
* <cite id=refRyan1998> Ryan, Henry Butterfield (1998). ''The Fall of Che Guevara: A Story of Soldiers, Spies, and Diplomats''. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-511879-0.</cite>
* <cite id=refSanati2007> Sanati, Kimia (October 3, 2007). "[http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews=39503 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110611071543/http://www.ipsnews.net/news.asp?idnews=39503 |date=2011-06-11 }} Islamist, Socialist Revolutions Don't Mix]". [[Inter Press Service|IPS News]]. (Reporting from [[Tehran]], Iran). Accessed October 13, 2010.</cite>
* <cite id=refSandison1996>{{cite book |title=The Life & Times of Che Guevara |last=Sandison |first=David |authorlink= |coauthors= |year=1996 |publisher=Paragon |location= |isbn=0752517767 |pages= |url= }}</cite>
* <cite id=refSchipani2007> Schipani, Andres (September 23, 2007). "[http://www.guardian.co.uk/world/2007/sep/23/theobserver.worldnews The Final Triumph of Saint Che]". ''The Observer''. (Reporting from La Higuera.)</cite>
* <cite id=refSelvage1985> Selvage, Major Donald R. – USMC (April 1, 1985). ''[http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1985/SDR.htm Che Guevara in Bolivia]''. Globalsecurity.org. Accessed January 5, 2006.</cite>
*<cite id=refSinclair1968/06>{{cite book |title=Viva Che!: The Strange Death and Life of Che Guevara |last=Sinclair |first=Andrew |authorlink= |coauthors= |year=1968 / re-released in 2006 |publisher=Sutton publishing |location= |isbn=0750943106 |pages= |url= }}</cite>
*<cite id=refSkidmore>{{cite book |title=Modern Latin America |last= Skidmore|first=Thomas E. |authorlink= Thomas Skidmore|coauthors= Peter H. Smith|year= 2008|publisher= Oxford University Press|location= |isbn= 0195055330|page= 436|url= }}</cite>
* <cite id=refTaibo1999>{{cite book |title=Guevara, Also Known as Che|last=Taibo II |first=Paco Ignacio|authorlink= |coauthors= |year=1999 |publisher=St Martin's Griffin. 2nd edition |location= |isbn= 0312206526|page= 691|url= }}</cite>
* <cite id=refTime1970> Time Magazine (October 12, 1970). "[http://www.time.com/time/printout/0,8816,942333,00.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130826060200/http://www.time.com/time/printout/0,8816,942333,00.html |date=2013-08-26 }} Che: A Myth Embalmed in a Matrix of Ignorance]".</cite>
* <cite id=refCastrosbrain1960> Time Magazine cover story (August 8, 1960). "[http://www.time.com/time/printout/0,8816,869742,00.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070217195935/http://www.time.com/time/printout/0,8816,869742,00.html |date=2007-02-17 }} Castro's Brain]".</cite>
* <cite id=refUSArmy1967> U.S. Army (April 28, 1967). ''[http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB5/che14_1.htm Memorandum of Understanding Concerning the Activation, Organization and Training of the 2d Ranger Battalion – Bolivian Army]''. Accessed June 19, 2006.</cite>
* <cite id=refLlosa2005> [[Álvaro Vargas Llosa|Vargas Llosa, Alvaro]] (July 11, 2005). "[http://www.independent.org/newsroom/article.asp?id=1535 The Killing Machine: Che Guevara, from Communist Firebrand to Capitalist Brand]". ''The Independent Institute''. Accessed November 10, 2006.</cite>
* <cite id=refPeoplesWeekly2004> "World Combined Sources" (October 2, 2004). "[http://www.peoplesworld.org/che-guevara-remains-a-hero-to-cubans/ Che Guevara remains a hero to Cubans]". ''People's Weekly World''.</cite>
* <cite id=refWright2000>{{cite book |title= Latin America in the Era of the Cuban Revolution |last=Wright |first=Thomas C. |authorlink= |coauthors= |year=2000 Revised edition |publisher= Praeger |location= |isbn= 0275967069|pages= |url= }}</cite>
{{refend}}

== რესურსეფი ინტერნეტის ==
{{Multicol}}
* BBC-იშ აუდიო არქივი: [http://www.bbc.co.uk/archive/cuba/6228.shtml Profile of Che Guevara]
* BBC News – ჩე გევარაშ სურათეფი: &nbsp; [http://news.bbc.co.uk/2/hi/in_pictures/7029522.stm Set 1], [http://news.bbc.co.uk/2/hi/in_pictures/7034237.stm Set 2], [http://news.bbc.co.uk/2/hi/in_pictures/7035498.stm Set 3]
* Central Intelligence Agency: [http://www.companeroche.com/index.php?id=102 Reports on Che Guevara]
* ჩე გევარაშ ინტერნეტ-არქივი: [http://www.marxists.org/archive/guevara/works.htm Speeches], [http://cheguevara.bravehost.com/gallery.htm Images] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080709051258/http://cheguevara.bravehost.com/gallery.htm |date=2008-07-09 }}
* Democracy Now: "[http://play.rbn.com/?url=demnow/demnow/demand/2007/oct/video/dnB20071009a.rm&proto=rtsp Life & Legacy of Che Guevara] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130826044759/http://play.rbn.com/?url=demnow%2Fdemnow%2Fdemand%2F2007%2Foct%2Fvideo%2FdnB20071009a.rm&proto=rtsp |date=2013-08-26 }}"
* Discovery Channel: ''[http://video.google.com/videoplay?docid=2623926387575468019 Ernesto "Che" Guevara]''
* დოკუმენტური ფილმი: ''[http://www.youtube.com/watch_popup?v=AckQHHab0Qk Che Guevara: Guerrilla to the End]''
* დოკუმენტური ფილმი: ''[http://video.google.com/videoplay?docid=-3460639443903684555 Che Guevara, The Body & The Legend] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111115213747/http://video.google.com/videoplay?docid=-3460639443903684555 |date=2011-11-15 }}''
* History International: ''[http://video.google.com/videoplay?docid=-2146818297408673747 Tracing Che: A Motorcycle Journey] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111115231353/http://video.google.com/videoplay?docid=-2146818297408673747 |date=2011-11-15 }}''
* მარქსიზმიშ ოთხილარო: [http://www.marxist.com/forty-years-death-che-guevara091007/print.htm 40th Anniversary Part 1] --- [http://www.marxist.com/forty-years-death-che-guevara-part-two101007/print.htm Part 2]
* ჟურნალ Life-იშ გალერეა: [http://www.life.com/image/first/in-gallery/23017/che-guevara-revolutionary-life Che Guevara, Revolutionary Life] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100329111543/http://www.life.com/image/first/in-gallery/23017/che-guevara-revolutionary-life |date=2010-03-29 }}
{{Multicol-break}}
* MSNBC Slideshow: "[http://www.msnbc.msn.com/id/21151097/displaymode/1107/framenumber/1/s/2/ In Cuba, Che Still Sells Revolution]"
* National Security Archive: [http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB5/index.html The Death of Che Guevara]
* New York Post: [http://www.nypost.com/photos/galleries/news/worldnews/pp_20081210_ernesto_che/photo01.htm Ernesto "Che" Guevara Photo Gallery] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090827101305/http://www.nypost.com/photos/galleries/news/worldnews/pp_20081210_ernesto_che/photo01.htm |date=2009-08-27 }}
* NPR Audio Report: [http://www.npr.org/templates/dmg/dmg.php?prgCode=TOTN&showDate=09-Oct-1997&segNum=1&NPRMediaPref=RAM Che Guevara]
* NY Times Interactive Gallery: "[http://www.nytimes.com/interactive/2007/10/08/world/americas/20071008_CHE_AUDIO_GRAPHIC.html# A Revolutionary Afterlife]"
* Slate Magazine: [http://todayspictures.slate.com/20080610/ Picture Essay of Che]
* ფოტოკოლაჟი: [http://www.guardian.co.uk/books/interactive/2009/jan/09/fidel-castro-che-guevara-biography ''Fidel and Che: A Revolutionary Friendship'']
* State of Nature: [http://www.stateofnature.org/jonLeeAnderson.html Interview on Che with Jon Lee Anderson]
* The Guardian: [http://www.guardian.co.uk/education/2001/jun/16/socialsciences.highereducation "Making of a Marxist" ~ Che's Early Journals]
* The History Channel: ''[http://video.google.com/videoplay?docid=5762714709014580290 The True Story of Che Guevara] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111115213434/http://video.google.com/videoplay?docid=5762714709014580290 |date=2011-11-15 }}''
* Wall Street Journal Gallery: [http://online.wsj.com/article/SB121329914405168815.html? "The Ubiquitous Che"]
{{Multicol-end}}

{{ჩე გევარა}}
{{მარქსიზმი}}
[[კატეგორია:არგენტინალეფი]]
[[კატეგორია:ჩე გევარა]]
[[კატეგორია:რევოლუციონერეფი]]
[[კატეგორია:დუნაბადი 1928]]
[[კატეგორია:ნაღურა 1967]]
[[კატეგორია:პარტიზანული ყარაფეფი]]
[[კატეგორია:არგენტინალი პოეტეფი]]