ქოძირით წყუ ხასჷლაშო რუსეთ-ოსმალეთიშ ლჷმა (1877-1878)

{{მიარეშანულამობა*|რუსეთ-ოსმალეთიშ ლჷმა}}
{{ინფოდაფა ოურდუმე კონფლიქტი
|კონფლიქტი=რუსეთ-ოსმალეთიშ ლჷმა (1877-1878)
|ნორთი=[[რუსეთ-ოსმალეთიშ ლჷმეფი]]შ
|სურათი=[[ფაილი:რუსეთ-თურქეთის ომი. 1877-1878 წ.წ. გურული გამყოლები (ჩავლადრები).jpg|250პქ]]
|დუდჯოხო=ქორთუ მაჸვენჯეეფი (ჩავლადარეფი) ლჷმას
|თარიღი=[[24 პირელი]], [[1877]] - [[3 მელახი]], [[1878]]
|ორენი=[[ბალკანეთიშ ჩქონი|ბალკანეთი]], [[კავკაცია]]
|casus=
|შედეგი=[[რუსეთიშ იმპერია|რუსეთიშ იმპერიაშ]] გომორძგუა, [[სან-სტეფანოშ ზება]], [[ბერლინიშ ხეკულუა (1878)]]
|ტერიტორია=[[რუმინეთი]]შ, [[სერბეთი]]შ დო [[მონტენეგრო]]შ ზოხორინალა<br />
[[ბულგარეთი|ბულგარეთიქ]] ქიმკირსხუ მაკედონია დო მიღჷ ავტონომია<br />
[[რუსეთიშ იმპერია|რუსეთიქ]] ქიმკირსხუ [[არტაანი]], [[ყარსი]], [[ბაიაზეთი]] დო [[აჭარა]]
|კუნთხუ1=[[რუსეთიშ იმპერია]]
|კუნთხუ2=[[ოსმალეთიშ იმპერია]]
|მადუდე1=[[მიხეილ რომანოვი]] <br />
[[მიხეილ ლორის-მელიქიშვილი]]
|მადუდე2=[[სულეიმან-ფაშა]]
|ნძალა1=737 355 კუჩხორი<br />
500 ზარაზანი
|ნძალა2=281 000 კუჩხორი
|ნოდინაფეფი1=1=95 567 ჸვილირი<br />
105 000 დოღამაკელი დო დინაფილი
|ნოდინაფეფი2=120 000 ჸვილირი
|მეღანკუა=
}}
'''რუსეთ-ოსმალეთიშ ლჷმა [[1877]]-[[1878|78]] წანეფს''' — [[რუსეთიშ იმპერია|რუსეთიშ იმპერიაშით]] წჷმოჭყალი ოურდუმე კამპანია [[სქირონაშქა ზუღა]]ს გიშალიშ ოშიბელო დო [[ბალკანეთიშ ჩქონი]]შ [[ოსმალეთი]]შ იმპერიაშე მიდაღალარო. [[1877]] წანაშ [[24 პირელი|24 პირელს]] <small>[ჯვ. სტ. 12 პირელი]</small> [[კიშინიოვი|კიშინიოვს]] მარენჯი რუსეთიშ იმპერატორ [[ალექსანდრე II (რუსეთი)|ალექსანდრე II-ქ]] ხე მაჭარჷ მანიფესტის ოსმალეთწკჷმა ლჷმაშ გეშა.

== ოურდუმე ქიმინუეფი ==
=== ბალკანეთიშ ფრონტი ===
{{თარი|რუსეთ-ოსმალეთიშ ლჷმაშ ბალკანეთიშ ფრონტი (1877-1878)}}
ოურდუმე ქიმინუეფქ დუდშე დიჭყჷ ჟირ ფრონტის – [[ბალკანეთიშ ჩქონი|ბალკანეთის]] დო [[კავკაცია]]ს. ოსმალეთიშ არმია ლჷმაშ დაჭყაფუშო 450 ვიდოშ ადამიერს კოროცხუნდჷ, თაურეშე 338 ვითოშ ბალკანეთიშ ფრონტის რდჷ, 70 ვითოში – კავკაციაშ ფრონტის. რუსეთიშჸურე იბურჯუდჷ [[ბულგარეთი]] დო [[სერბეთიშ ომაფე]]. 1877 წანაშ პირელს, რუსეთიშ არმიაქ გინილჷ [[წყარმალუ]] [[პრუტი]] დო [[რუმინეთი]]შ ტერიტორიაშა გემშართჷ. 1877 წანაშ მეს-მანგის მიმალი კონწარი ბურჯაფეფიშ უკული, რუსეფქ ბულგარალ მოლესქერეეფწკჷმა ართო წყარმალუ [[დუნაი]] გინილეს დო დეკინეს სისტოვო. თეშ უკული, რუსეთიშ არმიაქ სუმ ნორთო გირთჷ: გენერალ [[იოსებ გურკო]]შ კორპუსის გეგმურთუმუდუკო ოკო [[ბალკანეთიშ გვალეფი]] დო გინურთუმუდუკო ოსმალეთიშ არმიაშ გუძუბაშა ადრიანოპოლიშ რაიონშა. გენერალ [[ნიკოლოზ კრიდერი]]შ კორპუსის უქიმინუდუკო ოკო რუსეთიშ არმიაშ მარძგვანი ფლანგის დო დუკბუდუკო შანულამი ზურგა [[პლევნა]]. ხვისტაშ მონძეშ [[ალექსანდრე III (რუსეთი)|ალექსანდრე ალექსანდრეშ სქიშ]] კორპუსის უქიმინუდუკო ოკო რუსეთიშ არმიაშ კვარჩხანი ფლანგის დო დუკებუდუკო შანულამი ზურგა [[რეშჩუკი]]. იოსებ გურკოშ კორპუსიქ ბიწორი მენტება ახორციელჷ, დეკუ [[ბულგარეთი]]შ ჯვეში ნანანოღა [[ტირნოვო]] დო ქემიოდირთჷ ბალკანეთიშ გვალეფიშ გინულას.

ოსმალეთიშ სარდალობაქ ღანკო ეჭოფჷ რუსეთიშ არმიაშ ობჟათე ბალკანეთშე გინორაჸუა. ოსმალეთიშ არმია [[სულეიმან-ფაშა]]შ სარდალობით, 1877 წანაშ ზარხულს დიდი მონდომათ მეთმიანტუდჷ [[შიპაიშ ჸალაიბონი|შიპაიშ ჸალაიბონს]] გომანგარაფილ რუსეფიშ რაზმის. მარა რუსეთ-ბულგარეთიშ ართობურ არმიაქ ვეგნაშქუ ოსმალეთიშ არმია ოორუე ბალკანეთშა. 1877 წანაშ გერგობათუთას, პლევნაშ გარნიზონიშ ოსმალურ სარდალობაქ კაპიტულაცია გჷმაცხადჷ. პლევნაშ ეჭოფუაქ გჷნმაჭყვიდირე გოლინა იღვენუ ლჷმაშ მალობაშე. 1878 წანაშ ღურთუთას, იოსებ გურკოშ კორპუსიქ [[სოფია]] დეკუ, მუსხირენი დღაშ უკული — თურქეფს გიორჯგინჷ ფილიპოლწკჷმა, რუსეთიშ არმიაშ მაჟირა კორპუსიქ 1878 წანაშ 8 ღურთუთას ადრიანოპოლი დეკუ.

=== კავკაციაშ ფრონტი ===
{{მთავარი|რუსეთ-ოსმალეთიშ ლჷმაშ კავკაციაშ ფრონტი (1877-1878)}}
ოურდუმე ქიმინუეფი მიშჷ [[კავკაცია]]სჷთ, კერზოთ [[საქორთუო]]ს. ქორთუეფს იმენდიქ ქემიაჩეს, ნამჷ-და [[აჭარა]] დო ედომუშამი ობჟათე-ბჟადალი საქორთუო ანწი იშენით დართუდჷ ნანაოდაბადეს.

ოურდუმე ქიმინუეფი კავკაციაშ ფრონტის დიჭყჷ [[1877]] წანაშ 30 პირელს. თიმ წანაშ მესის, რუსეფქ გეჭოფეს [[ბაიაზეთი]] დო [[არტაანი]]. რუსეთიშ არმიაქ ვერგებუ შიბული უმოსობათ [[ბათუმი]]შ მანგიორო რზა [[ყარსი]]შა გეჭოფეს, ბათუმშა მენტება — [[ოზურგეთი]]შე დიჭყეს. თე სტრატეგიული ჩილათაშ ჭყოლოფუათ რუსეთიშ სარდალობაქ ინიციატივა ხეშე გუტუ. რუსეთიშ არმიას ყარსი ვეიაჭოფინჷ, ხანგჷრძე ქართაქ ოხვილურქ იჸუ. თექ ოსმალეთიშ სარდალობას საშუალება მეჩჷ ჯარეფიშ მობილიზაფა გუკეთებუდესკონ. რუსეთიშ სარდალობაქ ქემეხვადჷ დორხველ ჩილათას დო [[არზრუმი]]შჸურე ქჷდიჭყეს მენტება. დოგეგმილი მენტებაქ დეგვიან დო ასეთ ხეშე გუტეს უმოსობაშ შიბაშ შელებუამობა. 1877 წანას, ოსმალეფქ კონწარო გიორჯგინეს [[ერევანი|ერევანშე]] ბაიაზითიშჸურე მენტებაშა გინულირი რუსეთიშ ჯარეფი, კინ თიმ წანაშ 25 მანგის — [[ზივინი|ზივინწკჷმა]] გინოღალირი მარცხიშ უკული, რუსეფქ ქიდიტუეს ლჷმაშ დაჭყაფუს დაკებული ტერიტორიეფი. 1877 წანაშ მანგიშე ეკენიაშა რუსეთიშ არმიაშ დგომარობა მორჩილ აზიაშ ფრონტის მონკა რდჷ. რუსეფქ მარცხი გინიღეს თაშნეშე აჭარაშ ტერიტორიასჷთ. თაშნეშე რუსეფქ დემარცხეს [[აფხაზეთი|აფხაზეთსჷთ]]. 1877 წანას, ოსმალეთიქ [[გუდაუთა]]წკჷმა დესანტი გეგნიჸონჷ დო [[სოხუმი]]შჸურე ეყარეს. რუსეფქ სოხუმი უბურჯეთ ქჷდიტუეს. თურქეფქ დახე გვერდი აფხაზეთი დეკჷნეს. აფხაზეთის გენერალ [[იაკობ ალხაზიშვილი]]შ სარდალობათ ბიწორას მიდაჯღონეს მახვარე ჭყანა, ნამუთ რუსეთიშ რეგულარული ჯარიშ დო ქორთული ოკათე ლესქერშე აკმოდირთუდჷ. გჷნმაჭყვიდირე ბურჯაფიქ [[ოქუმი|ოქუმწკჷმა]] თურქეფიშ მარცხით გეთუ დო უკახალე დიკინეს. 1877 წანაშ 2 ეკენიას, რუსეთიშ ჯარეფქ სოხუმშა დირთჷ. მალას თურქეფქ აფხაზეთი ედომუშამო ქჷდიტუეს.

ეშანილი ფაქტიშ უკული, ვითარაფაქ რადიკალურო დითირჷ, რუსეფქ მენტებაშა გეგნორთეს არზრუმიშ დო ყარსიშჸურე. 18 გერგობათუთას, რუსეთიშ ჯარეფქ ქორთული ოკათე ლესქერიშ მოხვარათ ყარსი გეჭოფეს, ნამუთ თურქეფიშ დიდი მარცხი რდჷ. 1877 წანაშ ქირსეთუთას, რუსეფქ დეკჷნეს [[ხერთვისი]], [[არტანუჯი]] დო [[ბათუმი|ბათუმშა]] გეგნორთეს, მარა აჭარალი ბეგეფიშ პოზიციაშ გორკვიაფაშახ, ბურჯაფაშ დოჭყაფას ურიდანდეს, თეჯგურა ვიტარაფას [[შერიფ ხიმშიაშვილი|შერიფ ხიმშიაშვილქ]] რუსეფს აჭარაშა მიშულა ქოთხუ, თინეფქჷთ ვეჯინეს დო ახალციხეშე რუსეთიშ ჯარეფქ აჭარაშა ეუარეს. თურქეთი — დუდგინოდვალირო თხილანდჷ არზრუმს.

რუსეთიშ წჷმოძინაფეფქ აშონთუ ევროპული სახენწჷფოეფი, თინეფი სულთანს ზებაშ დოდვალა ელუჩეს. ევროპაშ ქიანეფწკჷმა გორთულაფაშ დუდშე ეჩილათაფაშ ღანკით, ალექსანდრე II-ქ სულთნიშ პიჯალა მიღჷ დო 1878 წანაშ 19 (31) ღურთუთას ადრიანოპოლს ქუდოდჷ რუსეთ-ოსმალეთიშ ობორჯე ზება.

== ლჷმაშ შედეგეფი ==
ობორჯე ზებაქ გეახალჷ 19 ფურთუთას. [[სტამბოლი]]შ ბჟადალშე 12 კმ-იშ მოჩილათათ ქჷდიდჷ [[სან-სტეფანოშ ოზებე ხეკულუა]]ქ, ნამშ მეჯინათ [[სერბეთი|სერბეთიქ]], [[მონტენეგრო]]ქ დო [[რუმინეთი|რუმინეთიქ]] ზოხორინალა მიღეს, ბულგარეთიქ ქიმკიესხუ [[მაკედონია]] დო ოსმალეთშა მიშმალჷ ავტონომიურ ოთარეთ გჷნირთჷ. ოსმალეთიშ ჯარეფი ბულგარეთის ვადოსქილადედკონ ოკო, ჯიხაზუგეფი — აკურღვაფუდესკო ოკო. თიშ უმკუჯინალო, ნამჷ-და ბულგარალეფი ფორმალურო ოსმალეთიშ მართუალაშ გიმე დჷთმოსკიდუდეს [[1908]] წანაშახ, თინეფს გორკვიაფილი დუდმართუალა უღუდჷ შიბული ოსმალეთშე. ლჷმას შედეგო მაჸუნჷ ბულგარეთის მუსლიმეფიშ ეთნიკური წიმინდუა.

რუსეთიქ თე ზებათ მიღჷ ობჟათე ბესარაბია. კავკაციაქ რუსეთიშ აკოდგინალუაშა გემშართჷ: [[არტაანი]], [[ყარსი]], [[ბაიაზეთი]], [[აჭარა]] [[ბათუმი]]შამო.

{{რუსეთ-ოსმალეთიშ ლჷმეფი}}
== ლიტერატურა ==
* საქართველოს ისტორია, XIX საუკუნე, თბ., 2004 წ. გვ., 185-187
* «Сборник материалов по Русско-Турецкой войне 1877-78 гг. на Кавказско-малоазиатском театре.» - Санкт-Петербург: издание Военно-исторической комиссии Главнаго штаба, 1903.
* «Сборник материалов по Русско-Турецкой войне 1877-78 гг. на Балканском полуострове.» - Санкт-Петербург: издание Военно-исторической комиссии Главнаго штаба, 1898-1911

==რესურსეფი ინტერნეტის==
*[http://b-ok.cc/s/?q=%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8B+%D0%B4%D0%BB%D1%8F+%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B+1877-1878+%D0%B3%D0%B3.+%D0%BD%D0%B0+%D0%9A%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%B0%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D1%82%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80%D0%B5.+%D0%A2%D0%BE%D0%BC&yearFrom=&yearTo=&language=&extension=&t=0 Материалы для описания русско-турецкой войны 1877-1878 гг.]

[[კატეგორია:რუსეთ-ოსმალეთიშ ლჷმეფი]]
[[კატეგორია:ბულგარეთიშ ისტორია]]
[[კატეგორია:რუსეთიშ ისტორია]]
[[კატეგორია:რუსეთიშ ლჷმეფი]]
[[კატეგორია:XIX ოშწანურაშ ლჷმეფი]]
[[კატეგორია:თურქეთიშ ისტორია]]
[[კატეგორია:საქორთუოშ ისტორია]]
[[კატეგორია:ოსმალეთიშ ისტორია]]