ქოძირით წყუ ხასჷლაშო ყირიმი

{{ინფოდაფა ჩქონი
 |ჯოხო= ყირიმი
 |სურათი= Satellite picture of Crimea, Terra-MODIS, 05-16-2015.jpg
 |ორენი= 
 |კოორდინატეფი={{coord|45|21|0|N|34|19|0|E|}}
 |აკვატორია=[[უჩა ზუღა]]<br />[[აზოვიშ ზუღა]]
 |წყარმალუეფი= [[ჩორნაია]]<br />[[ბელბეკი]]<br />[[კაჩა]]<br />[[ალმა (ყირიმი)|ალმა]]<br />[[სალგირი]]
 |ფართობი= 27 000
 |უმაღაში კონკა= [[რომან-ყოში]], 1545 
 |ქიანა= {{შილა|უკრაინა}}
 |ოლქი= <center>'''რეგიონეფი''':</center>• [[ყირიმიშ ავტონომიური რესპუბლიკა]]<br/> • [[სევასტოპოლი]]<br/><center>'''ოლქი''':</center>• [[ხერსონიშ ოლქი]] (ნორთი)
 |მახორობა= 2 000 000
 |წანა= 2015
 |პანორამა=
 |ზჷმა=
 |მიკნაჭარა=
}}
'''ყირიმიშ ჩქონი''' ({{lang-ru|Крымский полуостров}}, {{lang-uk|Кримський півострів}}, {{lang-crh|Qırım yarımadası}}) — ჩქონი [[უკრაინა|ობჟათე უკრაინას]]. ფართობი 27 000 კმ². ბჟადალშე დო ობჟათეშე უხურგანს [[უჩა ზუღა]], ბჟაეიოლშე — [[აზოვიშ ზუღა]]. ოორუეშე პერეკოპიშ ინწრო ყელით მითმიარსხუ [[ბჟაეიოლი ევროპაშ ვე]]ს. ყირიმიშ ბჟაეიოლ კირდეს, უჩა დო აზოვიშ ზუღეფს შქას, იდვალუაფუ [[ქერჩიშ ჩქონი]], ბჟადალშე ყირიმი ითებუ [[თარხანკუთიშ ჩქონი]]თ. ყირიმიშ ოორუე-ბჟაეიოლ წყარპიჯიშ მანგას აზოვიშ ზუღაშ წყარმერჩხე ჸუჯეფი რე, ნამუეფით ზუღაშე გიშართილი რე ქვიშამი [[არაბატიშ ცელა]]თი. ყირიმიშ ოორუეშ დიდი ნორთი სტეპური ვე რე, ობჟათეშე მორჩინლი ნორთი უკებჷ [[ყირიმიშ გვალეფი|ყირიმიშ გვალეფს]], ნამუეფიშ ჯინჯის ყირიმიშ ობჟათე წყარპიჯიშ ინწრო ღოზი რე. ჩქონიშ უმენტაში ნორთი [[ყირიმიშ ავტონომიური რესპუბლიკა|ყირიმიშ ავტონომიურ რესპუბლიკაშ]] აკოდგინალუაშა მიშმურს.

სასარგებელო დინოხურეფშე ყირიმს რე რკინაშ მადანი, ტოფეფს — ჯიმუეფი, სამკურნალო ლეტა დოშ ხვა. ჰავა ყირიმიშ ოორუე ნორთიშ ზჷმიერო ტიბუ რე. ობჟათე წყარპიჯის - ჰავა სქირონაშქა ზუღაშ ტიპიშ რე. წყარმალუეფი მორჩილწყარამეფი რე. თარი წყარმალუეფი რე: [[ჩორნაია]], [[ბელბეკი]], [[კაჩა]], [[ალმა (ყირიმი)|ალმა]], [[სალგირი]] დოხვა. თაშნეშე რე მუსხირენ დიდი ჯიმუამი ლიმანური იობა, თინეფს შქას [[კრასნოე]], [[სტაროე]], [[საქსკოე]] დო შხვა. ყირიმიშ ოორუე ნორთის იდვალუაფუ ჭუბურა დიხა, ცენტრალურ ნორთის — ობჟათეშ უჩადიხეფი. გვალეფს ჩანს ჭყონიშ დო წიფურიშ ტყალეფი, მოზო-მოზო ფაჭვაშ ტყა. ობჟათე წყარპიჯის [[სქირონაშქა ზუღა]]შ ჩანარობა ჩანს. თარი ნოღეფი დო კურორტეფი რე: [[სიმფეროპოლი]], [[სევასტოპოლი]], [[ქერჩი]], [[იალტა]], [[მისხორი]], [[ალუპკა]], [[სიმეიზი]], [[გურზუფი]], [[ალუშტა]].

== ისტორია ==

ყირიმს ადამიერიშ რინაშ უჯვეშაში ნოქური ორხველჷ [[პალეოლითი]]შ ეპოქას. ჯვეში წანეფიშეჭარუაშ I ოშწანურაშ II გვერდის ყირიმი ქჷდიჸუნეს რომაალექ, ახალი წანეფიშეჭარუაშ III-IV ოშწანურას გემშიჭკირეს შხვადოშხვა გეგია ტომეფქ, [[IV ოშწანურა|IV]]-[[V ოშწანურა|ოშწანურეფს]] - ბიზანტიაშ ექსპანსიაშ ობიექტო გჷნირთჷ. [[X ოშწანურა]]ს ყირიმიშ ბჟაეიოლი ნორთი [[ტმუტარაკანიშ სათარო]]შ აკოდგინალუას რდჷ. [[XIII ოშწანურა]]ს ყირიმშა თათარ-მონღოლეფქ გემშიჭკირეს დო [[ორქოშ ურდო]]შ ყირიმიშ ულუსი ქჷდარსხუეს. [[XIII ოშწანურა|XIII]]-[[XV ოშწანურა|XV ოშწანურეფს]] ყირიმს გორჩქინდჷ გენუარეფიშ სავაჭარო ნოღაქ, ორქოშ ურდოშ აკოცჷმაშ უკული, 1443 წანას წჷმიქიმინჷ [[ყირიმიშ სახანო]]ქ. 1783 წანას [[რუსეთი|რუსეთის]] ქაკათჷ. 1784 წანას გემშართჷ ტავრიდაშ ოლქშა (1787 წანაშე გუბერნია), ნაუმუშ ცენტრი რდჷ ნოღა [[სიმფეროპოლი]].

[[მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმა]]შ ბორჯის ყირიმს მონკა ბურჯაფეფი მიშჷ. თაქ იბურჯჷდეს პარტიზანული რაზმეფი, პოლგიმე ორგანიზაციეფი. [[1944]] წანაშა მესის ყირიმი გადუდიშულჷ [[ჭითა არმია]]ქ. 1954 წანას [[ყირიმიშ ოლქი]]ქ [[რსფსრ]]-შ აკოდგინალუაშე გეგშართჷ დო გემშართჷ [[უკრაინაშ სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკა|უკრაინაშ სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკაშ]] აკოდგინალუაშა.

[[2014]] წანაშ [[ყირიმიშ კრიზისი (2014)|კრიზისიშ]] უკული, [[რუსეთი|რუსეთიქ]] ჩქონიშ [[ანექსია]] იქუ. ქიანეფიშ უმენტაშობას ყირიმი უკრაინაშ აკმადგინალ ნორთო მიოჩქუ.

== რესურსეფი ინტერნეტის ==
{{commonscat-inline|Crimea}}
* [http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_geo/145/%D0%9A%D0%A0%D0%AB%D0%9C ყირიმი — გეოგრაფიული ენციკლოპედია] {{ru icon}}
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/143028/Crimean-Peninsula ყირიმი — [[ენციკლოპედია ბრიტანიკა]]] {{en}}

== ლიტერატურა ==
{{ქსე|10|651|}}
* Муратов М. В., Краткий очерк геологического строения Крымского полуострова, М., 1960; 
* Кириллов И. А., Удивительный полуостров, Симферополь, 1963; 
* История и археология древнего Крыма, К., 1957; 
* История и археология средневекового Крыма, М., 1958.

[[კატეგორია:უკრაინაშ ჩქონეფი]]
[[კატეგორია:ყირიმი]]