ქოძირით წყუ ხასჷლაშო SARS-CoV-2

{{ტაქსოდაფა
| ჯოხო =<big>'''2019-nCoV'''</big>
| სურათიშ ფაილი =SARS-CoV-2 virion animation.gif
| სურათიშ მუკნაჭარა =SARS-CoV-2-შ ანიმაცია, მორფოლოგიური ილუსტრაცია
| სურათიშ ეჭარუა =SARS-CoV-2-შ ანიმაცია, მორფოლოგიური ილუსტრაცია
| ჟინომაფე =
| ომაფე =ვირუსეფი
| გიმენომაფე =
| გჷნართი =[[Riboviria]]
| გიმენგჷნართი =
| ჟინტიპი =
| ტიპი =[[incertae sedis]]
| გიმენტიპი =
| superdivisio =
| divisio =
| subdivisio =
| ჟინკლასი =
| კლასი =
| გიმენკლასი =
| ინფრაკლასი =
| ჟინრანწკი =
| რანწკი =[[Nidovirales]]
| გიმენრანწკი =
| ინფრარანწკი =
| ჟინფანია =
| ფანია =[[კორონავირუსეფი|Coronaviridae]]
| გიმენფანია =
| ჟინტრიბა =
| ტრიბა =
| გიმენტრიბა =
| გვარი =[[ბეტაკორონავირუსეფი|Betacoronavirus]]
| გიმენგვარი =[[Sarbecovirus]]
| supersectio =
| sectio =
| subsectio =
| ბუნა =[[ახალი კორონავირუსი 2019-nCoV|ახალი კორონავირუსი<br>2019-nCoV]]
| გიმენბუნა =
| ლათ =2019-nCoV
| სექციაშ ჯოხო =
| სექციაშ ტექსტი =
| არეალიშ რუკა =
| არეალიშ რუკაშ მუკნაჭარა =
| არეალიშ რუკაშ სიგანა =
| არეალიშ ლეგენდა =
| iucnstatus =
| ვიკინერობეფი =
| commons =Category:Novel coronavirus (2019-nCoV)
| iucn =
| itis =
| ncbi =2697049
}}

'''SARS-CoV-2''' (''[[მონკა მუნწე რესპირატორული სინდრომი|Severe acute respiratory syndrome]] coronavirus 2'')<ref>{{Cite web|url=https://www.ecdc.europa.eu/sites/default/files/documents/communicable-disease-threats-report-15-Feb-2020-PUBLIC.pdf|title=Communicable disease threats report, 9-15 February 2020, week 7|date=2020-02-10|publisher=ECDC}}</ref>, კინოხ '''2019-nCoV''' ({{lang-en|2019 novel coronavirus}}, თაშნეშე ''[[უჰანი|Wuhan]] coronavirus'', ''[[უჰანიშ ზუღაშპროდუქტეფიშ ბაზარიშ პნევმონიური ვირუსი|Wuhan seafood market]] pneumonia virus''{{sfn|Wu et al.|2020}}<ref>{{cite web|lang=en|title=Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2|website=Taxonomy browser |publisher=NCBI|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/Taxonomy/Browser/wwwtax.cgi?id=2697049|ref=NCBI:txid2697049}}</ref>) — [[კორონავირუსეფი|კორონავირუსეფიშ]] ახალი [[შტამი]], ნამუქჷთ [[2019]] წანაშ დალიას გიშარჩქინდჷ [[COVID-19 კორონავირუსიშ პანდემია|2019—2020 წანეფიშ უჰანიშ პნევმონიაშ ეპიდემიაშ]] ბორჯის, ნამუთ გჷმიჭანუანს ოშქურანჯი ინფექციურ ლახარას — '''[[COVID-19 კორონავირუსული ინფექცია|COVID-19]]'''. მუშჸურე ვირუსი წჷმარინუანს ცალსპირალურ [[რიბონუკლეინიშ ბჟე|რნბ]]-მაკათური ვირუსის<ref>{Публикация|книга|язык=en|заглавие=Surveillance case definitions for human infection with novel coronavirus (nCoV)|подзаголовок=Interim guidance v2|примечание=WHO/2019-nCoV/Surveillance/v2020.2|год=2020 |месяц=01 |день=15|allpages=1 |издательство=[[World Health Organization]]|ссылка=https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/20200115-surveillance-case-definitions-ncov-final.pdf}}</ref><ref>{{Cite web 2|lang=en|showlang=1|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/novel-coronavirus-2019.html|title=Novel coronavirus (2019-nCoV), Wuhan, China|publisher=[[ააშ-იშ ლახარეფიშ პროფილაქტიკაშ დო კონტროლიშ ცენტრეფი|CDC USA]]|date=2020-01-23 |accessdate=2020-01-23Коронавирусная инфекция COVID-19}}</ref>.

SARS-CoV-2-ს არხო გენეტიკური მოგვენობა უღუ [[სერიშ ჭუკი]]შ [[კორონავირუსეფი|კორონავირუსეფწკჷმა]] დო ოდუდესჷთ ორჩანიეთ თე ჩხოლარეფშე ღებულენს.<ref>{{cite journal | vauthors = Perlman S | title = Another Decade, Another Coronavirus | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 382 | issue = 8 | pages = 760–762 | date = February 2020 | pmid = 31978944 | doi = 10.1056/NEJMe2001126 }}</ref> ადამიანეფშა გოფაჩუაშ შქამალი ჩხოლარო [[პანგოლინეფი|პანგოლინი]] რე მერჩქინელი.<ref name=":1">{{cite web|url=https://www.dw.com/en/coronavirus-from-bats-to-pangolins-how-do-viruses-reach-us/a-52291570|title=Coronavirus: From bats to pangolins, how do viruses reach us?|last=Shield|first=Charli|date=7 February 2020|website=[[Deutsche Welle]]|access-date=15 February 2020|name-list-format=vanc}}</ref> ტაქსონომიული გინაჯინუშე, SARS-CoV-2 კლასიფიცირაფილი რე ''კონწარი რესპირატორულ სინდრომწკჷმა მერსხილი კორონავირუსეფიშ'' (SARSr-CoV) გვარობათ. ლახარა SARS-წკჷმა ესვარუაშ დუდშე აღებელო, ჭყანთხილუაშ მოსოფელიშ ორგანიზაციას ჯალაუაწკჷმა ურთიართობაშ ბორჯის, კანკალეშა ვირუსშა „COVID-19-იშ გჷმმაჭანაფალი ვირუსი“ უჯოხო.<ref name="COVIDname">{{cite web|url=https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance/naming-the-coronavirus-disease-(covid-2019)-and-the-virus-that-causes-it|title=Naming the coronavirus disease (COVID-2019) and the virus that causes it|publisher=World Health Organization|accessdate=24 February 2020|quote=From a risk communications perspective, using the name SARS can have unintended consequences in terms of creating unnecessary fear for some populations.... For that reason and others, WHO has begun referring to the virus as “the virus responsible for COVID-19” or “the COVID-19 virus” when communicating with the public. Neither of these designations are [sic] intended as replacements for the official name of the virus as agreed by the ICTV.}}</ref>

[[2020]] წანაშ [[30 ღურთუთა]]ს, [[ჭყანთხილუაშ მოსოფელიშ ორგანიზაცია]]ქ [[ეპიდემია]]შ გოფაჩუაშ გეშა, ნამუთ მერსხილი რდჷ SARS-CoV-2-წკჷმა, ოერეფოშქაშე შანულობაშ ჭყანთხილუაშჸურე ოგანაგე სიტუაცია გაცხადჷ<ref>{{Cite web|url=https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200131-sitrep-11-ncov.pdf?sfvrsn=de7c0f7_2|title=Novel Coronavirus(2019-nCoV) Situation Report - 11|author=|website=|date=2020-01-31|publisher=World Health Organisation}}</ref>.

2020 წანაშ [[11 მელახი]]ს, [[ჭყანთხილუაშ მოსოფელიშ ორგანიზაცია]]ქ კორონავირუსი SARS-CoV-2-შ [[პანდემია]] გჷმაცხადჷ<ref>[https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march-2020 WHO Director-General's opening remarks at the media briefing on COVID-19 - 11 March 2020]</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.rbc.ru/society/11/03/2020/5e6912ac9a794726b69d8ea7|title=ВОЗ объявила о пандемии коронавируса|author=|website=|date=|publisher=}}</ref>.

==ვირუსოლოგია==
===ინფექცია===
[[კორონავირუსიშ ეპიდემია 2019-2020|2019-2020 წანაშ კორონავირუსული ეპიდემიაშ]] ბორჯის დედასურჷ ვირუსიშ ადამიერშე ადამიერშა გინოდვალაქ. თარო გჷნმიდვალუაფჷ დოხვალაფაშ დო დოჩიონაფაშ ბორჯის წჷმოქიმინელი რესპირატორული ჭვათეფით, 1,8 მეტრით მოჩილათირ მეძენას.<ref>{{cite web|url=https://www.nbcnews.com/health/health-news/how-does-new-coronavirus-spread-n1121856|title=How does coronavirus spread?|website=NBC News|access-date=29 January 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200128081650/https://www.nbcnews.com/health/health-news/how-does-new-coronavirus-spread-n1121856|archive-date=28 January 2020|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/transmission.html|title=How COVID-19 Spreads |date=27 January 2020|website=U.S. [[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC)|access-date=29 January 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200128152653/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/transmission.html|archive-date=28 January 2020|url-status=live}}</ref> ინფექციაშ გინოდვალაშ ხოლო ართი ბაძაძი რე ვირუსით დანძვარებულ ჟინპიჯეფწკჷმა კონტაქტი.<ref>{{Cite web |url=https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/getting-workplace-ready-for-covid-19.pdf|title=Getting your workplace ready for COVID-19|date=27 February 2020|website=World Health Organization|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=3 March 2020}}</ref> ვირუსული რნბ-ს თაშნეშე მიოგორეს დაინფიცირაფილ პაციენტეფიშ გუმნაულაშ მინუშეფს.<ref>{{cite journal | vauthors = Holshue ML, DeBolt C, Lindquist S, Lofy KH, Wiesman J, Bruce H, Spitters C, Ericson K, Wilkerson S, Tural A, Diaz G, Cohn A, Fox L, Patel A, Gerber SI, Kim L, Tong S, Lu X, Lindstrom S, Pallansch MA, Weldon WC, Biggs HM, Uyeki TM, Pillai SK | display-authors = 3 | title = First Case of 2019 Novel Coronavirus in the United States | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 382 | issue = 10 | pages = 929–936 | date = March 2020 | pmid = 32004427 | doi = 10.1056/NEJMoa2001191 }}</ref>

შილებე, ნამჷ-და ვირუსი ინფექციური ორდას ინკუბაციაშ პერიოდსჷთ, მარა თეჯგურა შვანი დიო ვადასურაფე<ref>{{cite journal |title=Study claiming new coronavirus can be transmitted by people without symptoms was flawed |journal=Science |vauthors=Kupferschmidt K|date=February 2020 | doi=10.1126/science.abb1524}}</ref> დო 2020 წანაშ 1 ფურთუთას ჭყანთხილუაშ მოსოფელიშ ორგანიზაციაქ გაცხადჷ, ნამჷ-და „თე ბორჯიშო, ასიმპტომურ შვანეფს გინოდვალა ორჩანიეთ ვა რე გინოდვალაშ თარი ბაძაძი“. ომანგეთ, მერჩქინელი რე, ნამჷ-და ადამიერეფს შქას ინფექცია თარო იყოს COVID-19-იშ სიმპტომეფიშ მაღვენი პიჯეფშე გინოდვალაშ შედეგი ორდას ოკო.

===რეზერვუარი===
[[ფაილი:SARS-CoV-2 49534865371.jpg|მინი|270პქ|SARS-CoV-2 ვირუსი ელექტრონულ მიკროსკოპის]]
SARS-CoV-2-აშ მოულირი მაართა ჩინებულ ინფექციას მიოგორეს [[ჩინეთი]]შ ნოღა [[უჰანი|უჰანს]]. ადამიერეფშა გინოდვალაშ მაართა წყუ უჩინებუ რე.<ref>{{cite journal | vauthors= Cohen J | title=Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally | journal=Science | date=January 2020 | issn=0036-8075 | doi=10.1126/science.abb0611 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.popsci.com/story/health/wuhan-coronavirus-china-wet-market-wild-animal/|title=We're still not sure where the Wuhan coronavirus really came from|vauthors=Eschner K|date=28 January 2020|website=[[Popular Science]]|url-status=live|archive-url=https://archive.md/NXjMq|archive-date=29 January 2020|access-date=30 January 2020}}</ref> მარა, [[2003]] წანაშ SARS-იშ ეპიდემიაშ რკუალაქ დადგინჷ, ნამჷ-და სერიშ ჭუკეფიშ SARS-იშ მოგვენ კორონავირუსეფიშ უმენტაშობა დუდს ეთმეჭოდფჷნს ''Rhinolophus''-იშ გვარიშ [[ჩხვინდნალიშობურეფი|ჩხვინდნალიშობური სერიშ ჭუკეფშე]]. [[ჩინური ღანჯიშფერი ჩხვინდნალიშობური სერიშ ჭუკი|ჩინური ღანჯიშფერი ჩხვინდნალიშობური სერიშ ჭუკშე]] (''Rhinolophus sinicus'') ენაჭოფა მინუშეფს მენაგორეფჷ ნუკლეინიშ ბჟეშ ჟირ ვირუსულ წოროგეჸვენჯობაქ 80%-იანი მოგვენობა ოძირჷ SARS-CoV-2-წკჷმა.<ref name=":4">{{cite journal | vauthors = Benvenuto D, Giovanetti M, Ciccozzi A, Spoto S, Angeletti S, Ciccozzi M | title = The 2019-new coronavirus epidemic: Evidence for virus evolution | journal = Journal of Medical Virology | volume = 92 | issue = 4 | pages = 455–459 | date = April 2020 | pmid = 31994738 | doi = 10.1002/jmv.25688 }}</ref> [[იუნანი|იუნანიშ პროვინციას]] [[შქაში ჩხვინდნალიშობური სერიშ ჭკი|შქაში ჩხვინდნალიშობური სერიშ ჭუკიშ]] (''Rhinolophus affinis'') ნუკლეინიშ ბჟეშ მასუმა ვირუსულ წოროგეჸვენჯობაქ — SARS-CoV-2-წკჷმა 96%-იანი მოგვენობა ოძირჷ. [[ჭყანთხილუაშ მოსოფელიშ ორგანიზაცია]] სერიშ ჭუკეფს SARS-CoV-2-იშ არძაშე ორჩანიე ორთაშობურ რეზერვუარო მირჩქინუანს.

[[2019]] წანას გჷმობჟნაფილი მეტაგენომური რკუალაშ შედეგო დედგინჷ, ნამჷ-და [[SARS-CoV]], [[შტამი]], ნამუთ ლახარა [[SARS]]-ს იჭანუანსჷნ, არძაშე ფართოთ გოფაჩილი კორონავირუსი რდჷ [[იავური პანგოლინი|იავური პანგოლინეფიშ]] მინუშეფს.<ref>{{cite journal | vauthors = Liu P, Chen W, Chen JP | title = Viral Metagenomics Revealed Sendai Virus and Coronavirus Infection of Malayan Pangolins (Manis javanica) | journal = Viruses | volume = 11 | issue = 11 | pages = 979 | date = October 2019 | pmid = 31652964 | pmc = 6893680 | doi = 10.3390/v11110979 }}</ref> [[2020]] წანაშ 7 ფურთუთას ჩინებულქ იჸუ, ნამჷ-და მენცარეფქ ნოღა [[გუანჯოუ]]ს [[პანგოლინეფი|პანგოლინიშე]] ენაჭოფა მინუშის მიოგორეს ნუკლეინიშ ბჟეშ ვირუსული წოროგეჸვენჯობას, ნამუთ 99%-ით SARS-CoV-2-იშ მოგვენი რე.<ref>{{cite journal |vauthors=Cyranoski D |title=Did pangolins spread the China coronavirus to people? |url=https://www.nature.com/articles/d41586-020-00364-2 |journal=Nature |doi=10.1038/d41586-020-00364-2 |date=7 February 2020}}</ref> შედეგეფს ჭარუდჷ, ნამჷ-და ახალას მეგორაფილ პანგოლინიშ კორონავირუსიშ S ცილაშ რეცეპტორეფი ქიმიური სტრუქტურათ SARS-CoV-2-იშ მოგვენი რე, გინორთი ხვალე ართი [[ამინობჟეფი|ამინობჟეთ]]“.<ref>{{cite biorxiv|vauthors=Xiao K, Zhai J, Feng Y|title=Isolation and Characterization of 2019-nCoV-like Coronavirus from Malayan Pangolins|date=February 2020|biorxiv=2020.02.17.951335}}</ref> პანგოლინეფს ჩინეთიშ კანონდვალა თხილანს, მარაიშენით რე თინეფიშ ბრაკონიერობაშ დო ვაჭარობაშ შვანეფი, თიშ გეშა, ნამჷ-და თე ჩხოლარს აქტიურო ხვარენა [[ტრადიციული ჩინური მედიცინა|ტრადიციულ ჩინურ მედიცინას]].<ref>{{cite news|newspaper=The Telegraph|url=https://www.telegraph.co.uk/science/2016/03/15/pangolins-13-facts-about-the-worlds-most-hunted-animal/|last=Kelly|first=Guy|date=1 January 2015|title=Pangolins: 13 facts about the world's most hunted animal|access-date=9 March 2020}}</ref>

მიკრობიოლოგეფქ დო გენეტიკოსეფქ, [[ტეხასი|ტეხასიშ შტატის]] ზოხორინელო მიოგორეს კორონავირუსეფს გენეტიკური გიშახსხუნუაშ (რეასორტიმენტი) ბეჭედუა, ნამუთ SARS-CoV-2-იშ გოჭყაფას ხოლო ართშა მიოწურუანს პანგოლინეფიშ კათაფაშ გეშა.<ref name="WongRecombination">{{Cite biorxiv|vauthors=Wong MC, ((Cregeen SJJ)), Ajami NJ, Petrosino JF|title=Evidence of recombination in coronaviruses implicating pangolin origins of nCoV-2019 |biorxiv=2020.02.07.939207 |date=February 2020}}</ref> კინ თე ბორჯის, მარკვიალეფს ესმებჷნა, ნამჷ-და სქიდუ უჩნებუ ფაქტორეფი დო აქტიურო აგჷნძორენა შხვა ჩხოლარეფიშ რკუალას.<ref name="WongRecombination" />

===ფილოგენეტიკა დო ტაქსონომია===
SARS-CoV-2 ორხველჷ [[კორონავირუსეფი]]შ ჯოხოთ ჩინებულ ვირუსეფიშ ფართო ფანიას. წჷმარინუანს დადებითი შანულობაშ ცანდსპირალურ რნბ (+ssRNA) ვირუსის. შხვა კორონავირუსეფს შეულებუ გჷმიჭანუას შხვადოშხვა ლახარეფი, რჩქვანელობური გორგილაფათ დოჭყაფილი, [[არხო ბჟაეიოლიშ რესპირატორული სინდრომი]]თ (MERS) თებული. თინა ადამიერეფს გოფაჩლი ჩქინო ჩინებული მაშქვითა კორონავირუსი რე, შხვა ამშვიშ ერკებული თეჯგურა რე:  229E, NL63, OC43, HKU1, MERS-CoV და SARS-CoV.<ref name="NEJM">{{cite journal | vauthors = Zhu N, Zhang D, Wang W, Li X, Yang B, Song J, Zhao X, Huang B, Shi W, Lu R, Niu P, Zhan F, Ma X, Wang D, Xu W, Wu G, Gao GF, Tan W | display-authors = 3 | title = A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019 | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 382 | issue = 8 | pages = 727–733 | date = February 2020 | pmid = 31978945 | doi = 10.1056/NEJMoa2001017 }}</ref>

2003 წანაშ SARS-იშ ეპიდემიაშ გჷმმაჭანაფალი SARS-წკჷმა მერსხილ კორონავირუსული შტამიშ მოგვენო, SARS-CoV-2 ორხველჷ ''კონწარი რესპირატორულ სინდრომწკჷმა მერსხილ კორონავირუსეფიშ'' გიმენგვარს (beta-CoV ღოზი B).<ref name="Hui14Jan2020">{{cite journal | vauthors = Hui DS, I Azhar E, Madani TA, Ntoumi F, Kock R, Dar O, Ippolito G, Mchugh TD, Memish ZA, Drosten C, Zumla A, Petersen E | title = The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health - The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China | journal = International Journal of Infectious Diseases | volume = 91 | issue =  | pages = 264–266 | date = February 2020 | pmid = 31953166 | doi = 10.1016/j.ijid.2020.01.009 |display-authors=3}}{{open access}}</ref><ref>{{cite web |url=https://nextstrain.org/groups/blab/sars-like-cov |title=Phylogeny of SARS-like betacoronaviruses |website=nextstrain |access-date=18 January 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200120190511/https://nextstrain.org/groups/blab/sars-like-cov |archive-date=20 January 2020 |url-status=live }}</ref><ref name="Wong2019">{{cite journal | vauthors = Wong AC, Li X, Lau SK, Woo PC | title = Global Epidemiology of Bat Coronaviruses | journal = Viruses | volume = 11 | issue = 2 | pages = 174 | date = February 2019 | pmid = 30791586 | pmc = 6409556 | doi = 10.3390/v11020174 }}</ref> თიშიი რნბ-შ წოროგეჸვენჯობა სიგჷრძას დოხოლაფირო 30 000 [[აზოტოვანი ნერჩეფი|ნერჩი]] რე. მუში მიარენერჩამი დოწეწუაშ აბანით, SARS-CoV-2 აკა რე ჩქინო ჩინებულ ბეტაკორონავირუსეფს შქას; ჩინებული რე, ნამჷ-და თე მახასიათაფალი უძინანს ვირუსეფიშ პათოგენურობას დო გინოდვალას.<ref>{{cite biorxiv|vauthors=Walls AC, Park YJ, Tortorici MA, Wall A, McGuire AT, Veesler D|title=Structure, function and antigenicity of the SARS-CoV-2 spike glycoprotein|display-authors=3|date=February 2020|biorxiv=2020.02.19.956581|name-list-format=vanc}}</ref><ref>{{cite web|title=The Proximal Origin of SARS-CoV-2|vauthors=Andersen KG, Rambaut A, Lipkin WI, Holmes EC, Garry RF|url=http://virological.org/t/the-proximal-origin-of-sars-cov-2/398|publisher=Virological|display-authors=3|name-list-format=vanc|access-date=4 March 2020|date=16 February 2020}}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Coutard B, Valle C, de Lamballerie X, Canard B, Seidah NG, Decroly E | title = The spike glycoprotein of the new coronavirus 2019-nCoV contains a furin-like cleavage site absent in CoV of the same clade | journal = Antiviral Research | volume = 176 | pages = 104742 | date = February 2020 | pmid = 32057769 | doi = 10.1016/j.antiviral.2020.104742|display-authors=3 }}</ref>

სეკვენსირებული გენომეფიშ ობაღერი მუდანობათ, შილებე ვირუსეფიშ ფანიაშ მუტაციაშ ისტორიაშ ფილოგენეტიკური ჯაშ ენწყუალა. 2020 წანაშ 12 ღურთთაშო, უჰანს მენცარეფს უკვე იზოლირაფილი აფჷდეს SARS-CoV-2-იშ ხუთი გენომი, ნამუთ ჩინეთიშ ლახარეფიშ კონტროლიშ დო პრევენციაშ ცენტრიქ შხვა ინსტიტუციეფსჷთ გინოჩჷ;<ref>{{cite web |url=http://virological.org/t/initial-genome-release-of-novel-coronavirus/319 |title=Initial genome release of novel coronavirus |date=11 January 2020 |website=Virological |access-date=12 January 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200112100227/http://virological.org/t/initial-genome-release-of-novel-coronavirus/319 |archive-date=12 January 2020 |url-status=live }}</ref> 2020 წანაშ 11 ფურთუთაშო, გენომეფიშ მუდანობაქ 81-შახ მიძნჷ.<ref name="Nextstrain">{{cite web|url=https://nextstrain.org/ncov|title=Genomic epidemiology of novel coronavirus (nCoV)|website=nextstrain.org|access-date=11 February 2020}}</ref> მინუშეფიშ ფილოგენეტიკურ ანალიზეფქ ოძირჷ, ნამჷ-და თინეფი „ჭყანიერო მერხილი რდეს უმოსო შკვით მუტაციაწკჷმა, ვინდარო ოართე წიმოხონწკჷმა“, ნამუთ თის შანენს, ნამჷ-და ადამიერეფს ინფექცია უჰანს მაართაშე 2019 წანაშ გერგობათუთას ვარ-და ქირსეთუთას დაიქსირებედკოოკო.<ref name="Nextstrain" />

2020 წანაშ 11 ფურთუთას, ვირუსეფიშ ტაქსონომიაშ ოერეფოშქაშე კომიტეტიქ (ICTV) გაცხადჷ, ნამჷ-და რსებული წესეფიშ მეჯინათ, ნამუთ [[ნუკლეინიშ ბჟეფი|ნუკლეინიშ ბჟეფიშ]] კონსერვირებული წოროგეჸვეჯიბაშ ოსხირშა აფასენს იერარქიულ ურთიართიბას კორონავირუსეფს შქას, გინორთი თიმწკჷმა 2019-nCoV-ო ჯოხოდვალირ ვირუსის დო 2003 წანაშ SARS-იშ ეპიდემიაშ ვირუსულ შტამს შქას, უბაღებუ რდჷ, თიშ ზოხო ვირუსულ გვარობათ ოკოროცხალო. თაჸურეშე გიშნაველი, 2019-nCoV-ი თინეფქ დააიდენტიფიცირეს მუჭთ ''კონწარი რესპირატორულ სინდრომწკჷმა მერსხილ კორონავირუსეფიშ'' შტამი.

===სტრუქტურული ბიოლოგია===
{{Gallery
|title=SARS-CoV-2-იშ ცირფული ფერაია [[მიკროსკოპი|ელექტრონული მიკროფოტოგრაფია]]
|width=160 | height=160
|align=center
|footer=წყუ: [[:en:Rocky Mountain Laboratorie|როკი მაუნთინიშ ლაბორატორია]] (RML), ააშ-იშ [[:en:National Institute of Allergy and Infectious Disease|ალერგიაშ დო ინფექციური ლახარეფიშ ერუანული ინსტიტუტი]] (NIAID)
|File:SARS-CoV-2 49531042877.jpg
 |alt1=SARS-CoV-2 (ჸვინთელი) ადამიერიშ თოლიშე გიშმურს
 |SARS-CoV-2 (ჸვინთელი) ადამიერიშ [[თოლი]]შე გიშმურს
|File:SARS-CoV-2 49534370233.jpg
 |alt2=SARS-CoV-2 ვირიონეფი ოძირაფე კორონეფით
 |SARS-CoV-2 ვირიონეფი ოძირაფე [[კორონავირუსეფი|კორონეფით]]
|File:SARS-CoV-2 49534865371.jpg
 |alt3=SARS-CoV-2 ვირიონეფი ოძირაფე კორონეფით
 |SARS-CoV-2 ვირიონეფი ოძირაფე კორონეფით
|File:SARS-CoV-2 49530315733.jpg
 |alt4=SARS-CoV-2 (ჸვინთელი) ადამიერიშ თოლიშე გიშმურს
 |SARS-CoV-2 (ჸვინთელი) ადამიერიშ თოლიშე გიშმურს
}}
SARS-CoV-2-იშ ირი [[ვირიონი]] დიამეტრის 50–200 ნანომეტრი რე.<ref>{{cite journal |vauthors=Chen N, Zhou M, Dong X, Qu J, Gong F, Han Y, Qiu Y, Wang J, Liu Y, Wei Y, Sia J, You T, Zhang X, Zhang L |title=Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study |url=https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)30211-7/fulltext |journal= Lancet |volume = 395 | issue = 10223 |pages=507–513 |display-authors=3 |doi=10.1016/S0140-6736(20)30211-7 |pmid=32007143 |date=15 February 2020}}</ref> შხვა კორონავირუსეფიშ მოგვენო, SARS-CoV-2-ს ოთხი სტრუქტურული ცილა უღუ, ნამუშათ S (წვანდი), E (დაცხი), M (მემბრანა) დო N (ნუკლეოკაპსიდი) ცილეფი უჯოხონა; N ცილას უღუ რნბ გენომი, s, E დო M ცილეფი — ართობურო აკმადგინანა ვირუსულ დაცხის. წვანდი ცილა ვირუსის მენძელი [[თოლი]]შ მემბრანაშა მერტყაპუაშ მეშქაშბას არზენს.<ref name="WuStructure">{{cite journal|vauthors=Wu C, Liu Y, Yang Y, Zhang P, Zhong W, Wang Y, Wang Q, Xu Y, Li M, Li X, Zheng M, Chen L, Li H|display-authors=3|title=Analysis of therapeutic targets for SARS-CoV-2 and discovery of potential drugs by computational methods |journal=Acta Pharmaceutica Sinica B| date=February 2020| doi=10.1016/j.apsb.2020.02.008}}</ref> The spike protein is responsible for allowing the virus to attach to the [[cell membrane|membrane]] of a host cell.<ref name="WuStructure" />

ვირუსიშ S-ცილაშა მანჯაფილჷ მოდელირაფაშ ექსპერიმენტიქ ოძირჷ, ნამჷ-და SARS-CoV-2 ადამიერიშ თოლშა მიშანჭაფაშო გჷმირინუანს ადამიერიშ კურთხუშ მემბრანას მიშახუნაფილი ანგიოტენზინიშ გჷნმაქიმინალი ფერმენტიშ (აგფ,  ACE2 ) რეცეპტორს.<ref>{{cite journal | vauthors = Xu X, Chen P, Wang J, Feng J, Zhou H, Li X, Zhong W, Hao P | display-authors = 3 | title = Evolution of the novel coronavirus from the ongoing Wuhan outbreak and modeling of its spike protein for risk of human transmission | journal = Science China Life Sciences | volume = 63 | issue = 3 | pages = 457–460 | date = March 2020 | pmid = 32009228 | doi = 10.1007/s11427-020-1637-5 }}</ref>

2020 წანაშ 22 ღურთუთაშო, ვირუსიშ რსულ გენომშა ჩინეთის დო ააშ-ს მოხანდე ბუნეფქ ართიანშე ზოხოთ გჷმირინეს რევერსული გენეტიკაშ მეთოდი დო ექსპერიმენტულო წჷმარინეს, ნამჷ-და ACE2 ACE2-იშ რეცეპტორიშ ფუნქციას არსულენს.<ref>{{cite journal|vauthors=Letko M, Munster V|title=Functional assessment of cell entry and receptor usage for lineage B β-coronaviruses, including 2019-nCoV|date=January 2020 |journal=[[bioRxiv]] |type=preprint |doi=10.1101/2020.01.22.915660 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Letko M, Marzi A, Munster V | title = Functional assessment of cell entry and receptor usage for SARS-CoV-2 and other lineage B betacoronaviruses | journal = Nature Microbiology | date = February 2020 | pmid = 32094589 | doi = 10.1038/s41564-020-0688-y }}</ref><ref>{{cite journal |vauthors=((El Sahly HM))|title=Genomic Characterization of the 2019 Novel Coronavirus |url=https://www.jwatch.org/na50823/2020/02/06/genomic-characterization-2019-novel-coronavirus |journal=New England Journal of Medicine |access-date=9 February 2020}}</ref><ref name="Gralinski2020">{{cite journal | vauthors = Gralinski LE, Menachery VD | title = Return of the Coronavirus: 2019-nCoV | journal = Viruses | volume = 12 | issue = 2 | pages = 135 | date = January 2020 | pmid = 31991541 | doi = 10.3390/v12020135 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Lu R, Zhao X, Li J, Niu P, Yang B, Wu H, Wang W, Song H, Huang B, Zhu N, Bi Y, Ma X, Zhan F, Wang L, Hu T, Zhou H, Hu Z, Zhou W, Zhao L, Chen J, Meng Y, Wang J, Lin Y, Yuan J, Xie Z, Ma J, Liu WJ, Wang D, Xu W, Holmes EC, Gao GF, Wu G, Chen W, Shi W, Tan W | display-authors = 6 | title = Genomic characterisation and epidemiology of 2019 novel coronavirus: implications for virus origins and receptor binding | journal = Lancet | volume = 395 | issue = 10224 | pages = 565–574 | date = February 2020 | pmid = 32007145 | doi = 10.1016/S0140-6736(20)30251-8 }}</ref> თაშნეშე რკუალეფქ ოძირჷ, ნამჷ-და SARS-CoV-2-ს ადამიერიშ ACE2-წკჷმა თიშე უმოსი მოგვენობა უღუ, ვინდარო SARS ვირუსიშ შტამს.<ref name="SCI-20200219">{{cite journal | vauthors = Wrapp D, Wang N, Corbett KS, Goldsmith JA, Hsieh CL, Abiona O, Graham BS, McLellan JS | display-authors = 6 | title = Cryo-EM structure of the 2019-nCoV spike in the prefusion conformation | journal = Science | volume = 367 | issue = 6483 | pages = 1260–1263 | date = February 2020 | pmid = 32075877 | doi = 10.1126/science.abb2507 }}</ref> კრიოგენული ელექტრონული მიკროსკოპით გჷნიღეს S ცილაშ ატომური დონეშ ფოტო.<ref name="SCI-20200219" /><ref name="GZM-20200220">{{cite news |vauthors=Mandelbaum RF |title=Scientists Create Atomic-Level Image of the New Coronavirus's Potential Achilles Heel |url=https://gizmodo.com/scientists-create-atomic-level-image-of-the-new-coronav-1841795715 |date=19 February 2020 |publisher=[[Gizmodo]] |access-date=13 March 2020}}</ref>

SARS-Cov-2 წჷმოწიმინჷნს არძაშ უკულაში სუმ ვირულენტობაშ ფაქტორს, ნამუთ ხეს უნწყუნს მენძელი თოლშე ახალი ვირიონეფიშ გოფაჩუას დო ბორკუნს ადამიერიშ [[იმუნური სისტემა|იმუნური სისტემაშ]] რეაგირაფას.<ref name="WuStructure" />

== სიმპტომეფი ==
[[File:Symptoms of coronavirus disease 2019 in Mingrelian.png|thumb|350პქ|ვირუსიშ ოართე სიმპტომეფი]]
[[2019-nCoV]] კორონავირუსიშ სიმპტომეფი [[პნევმონია]]შ ვარ-და [[მონკა კონწარი რესპირატორული ინფექცია]]შ მანგური რე:
<br />
* სუსტება
*სქირე, ვაპროდუქტიული [[ხვალი]]
*[[ჩხე დო ჩხურუ (ლახარა)|ჩხე]] დო ტემპერატურაშ ძინა (38°С ვარდა უმოსი, [[ჩხურს მიშაჸოთამა]])
*[[შურიშღალაშ გორთულაფა]]
* ჭუეფი კიდირიშ გოხოლუას
*[[დუდიშ ჭუა]]
*[[მიალგია|მიალგიეფი]] (კუთეფიშ ჭუეფი)
*[[ასთენია|ოართე უხასიათობა]]

ინკუბაციური პერიოდი მუსხირენი დღას იგჷნძარებჷ. ინფიცირაფაქ ადამიერშე ადამიერშა ქჷმოხვადჷ-და, ინკუბაციური პერიოდი ხუთ დღაშე უმოსი ვა რე. ოინკუბაციე პერიოდიშ ხანი უმოსი რე, მუჟამსჷთ ინფიცირაფა ჩხოლარშე ადამიერშა მუთმოხვადჷნ.

მუნაჩემეფიშ ოწმახუ ანალიზი თიში დოდასურაფაშ მეშქასალას ირძენს, ნამჷ-და მაღალი კონტაგიოზობა (გინმადვალობა) უღუ დალახებური ადამიერწკჷმა კონტაქტით.

ადამიერშე ადამიერშა ვირუსიშ გინოდვალა  დოდასურაფილით დო დემონსტრირაფილით რე<ref>{{Cite web|url=https://www.cbc.ca/news/health/coronavirus-human-to-human-1.5433187|title=China confirms human-to-human transmission of new coronavirus|author=The Associated Press|website=CBC / Radio Canada|date=Jan 20, 2020 11:19 AM ET {{!}} Last Updated: January 21|publisher=}}</ref>.

ადამიერეფს, ნამუეფსჷთ დალახებურეფწკჷმა კონტაქტი უღუდეს ჸუდეს ვარ-და ოსქილადეშ პიჯალეფსჷნ, [[მონკა მუნწე რესპირატორული ინფექცია]]შ გორჩქინაშ სტადიაშ უმოსი რისკიშ გიმე რენა, ნამუშ შვანს ღურაშ უშქაშე სამანჯელი რე პროგრესული მუნწე ვაკონტროლირებაფონი შურღალაშ უდუბაღუობა (რესპირატორული დისტრეს-სინდრომი).

== პროფილაქტიკა ==
ჭყანთხილუაშ მოსოფელიშ ორგანიზაციაქ გჷშაშქჷ რეკომენდაციეფი<ref>[https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public Novel Coronavirus (2019-nCoV) advice for the public]</ref> კორონავირუსიშ 2019-nCoV დოინფიცირაფაშ რისკიშ ფაქტორიშ დაკინალო:
*ხელეფიშ შხირას ბონუა საპონით დო სპირტიშ მაკათური მეშქაშალეფით (გიბონით მინიმუმ 20 მერქას იშენით);
*ხვალუაშ დო ჩიონიშ ბორჯის პიჯიშ დო ჩხვინდიშ დუჸით ვარ-და ნოჭკერით (თეშ უკული ნოჭკერი უციოთ გეგნაათით ვარდა დოჭვით) ეფორაფათ;
*სინჩხუან დო მაღალი ტემპერატურაშ მაღვენჯი კათაშე მეჭედას კონტაქტიშა დუდიშ ეღალა;
*ვა ჭკომათ ჩხოლარული გოჭყაფაშ ბოლოშა უზადუ (უხაშუ, უკარწუ, ურჩხუ, თერმოუდუმუშებუ) პროდუქტეფი.

==თაშნეშე ქოძირით==
* [[პნევმონია]]
*[[COVID-19]]
*[[კორონავირუსიშ პანდემია 2019-2020]]
*[[COVID-19-შ დიაგნოსტიკა]]

==რესურსეფი ინტერნეტის==
{{პორტალი|ვირუსეფი}}

* {{Wiktionary-inline|Wuhan pneumonia}}

==სქოლიო==
{{სქოლიო|2}}

[[კატეგორია:რნბ-მაკათური ვირუსეფი]]
[[კატეგორია:ბეტაკორონავირუსეფი]]
[[კატეგორია:Nidovirales]]