ქოძირით წყუ ხასჷლაშო ადიღე

{{ინფოდაფა ქიანა|
|ოდაბადური_ჯოხო = Республика Адыгея<br />Адыгэ Республик
|ედომუშამი_ჯოხო = ადიღეშ რესპუბლიკა
|ოართე_ჯოხო =ადიღე
|შილა = Flag of Adygea.svg
|გერბი = Coat of arms of Adygea.svg
|რუკა = Map of Russia - Republic of Adygea (2008-03).svg
|ჰიმნი =  
|დევიზი =
|ოფიციალური_ნინეფი =
|რელიგია=  
|ნანანოღა= [[მაიკოპი]]
|latd=
|latm=
|latNS=
|longd=
|longm=
|longEW=
|უდიდაში_ნოღა =მაიკოპი
|თარობაშ_ტიპი = 
|ლიდერიშ_ტიპი_1 = 
|ლიდერიშ_ჯოხო_1 =
|ლიდერიშ_ტიპი_2 = 
|ლიდერიშ_ჯოხო_2 =
|ლიდერიშ_ტიპი_3 = 
|ლიდერიშ_ჯოხო_3 =
|ლიდერიშ_ტიპი_4 = 
|ლიდერიშ_ჯოხო_4 =
|სახენწჷფოშ ტიპი =
|მიკოღანკუა =
|ოფიციალური ჸოფირება 1 =
|ოფიციალური თარიღი 1 =
|ოფიციალური ჸოფირება 2 =
|ოფიციალური თარიღი 2 =
|ოფიციალური ჸოფირება 3 =
|ოფიციალური თარიღი 3 =
|ოფიციალური ჸოფირება 4 =
|ოფიციალური თარიღი 4 =
|რანგი_ფართობით = 
|ფართობი =7 600
|წყარი_% =5,7
|ოეგებიე_მახორობა =444 ვითოში
|ოეგებიე_მახორობა_რანგი = 
|მახორობა_ოეგებიეთ_წანას = 2005
|მახორობაშ_ცენზი = 
|მახორობაშ_ცენზი_წანას = 
|მახორობაშ_მეჭედალა = 58,8
|მახორობაშ_მეჭედალა_რანგი = 
|ედპ_ppp_წანა = 
|ედპ_ppp = 
|ედპ_ppp_რანგი = 
|ედპ_ppp_ართ_მახორუშე =
|ედპ_ppp_ართ_მახორუშე_რანგი = 
|აგი =
|აგი_ტენდენცია =
|აგი_კატეგორია = 
|აგი_რანგი =
|აგი_წანა =
|ვალუტა= [[რუსული რუბლი|რუბლი]]
|ვალუტაშ_კოდი =
|ქიანაშ_კოდი =
|ბორჯიშ_ორტყაფუ = ([[UTC]] +3)
|ზარხულიშ_ბორჯი =(UTC +4)
|cctld =
|ოტელეფონე_კოდი =
|ოტელეფონე_კოდი_მეწურაფა=
|სქოლიო= 
}}
[[ფაილი:Adygea.png|thumb|250px|right]]
'''ადიღეშ რესპუბლიკა''' ([[ადიღეური ნინა|ადიღ.]] Адыгэ Республик) — [[რუსეთი|რუსეთიშ ფედერაციაშ]] სუბიექტი, ნამუთ [[ობჟათეშ ფედერალური ოკრუგი|ობჟათეშ ფედერალურ ოკრუგშა]] მიშმურს, [[ნანანოღა]] — ნ. [[მაიკოპი]]. რესპუბლიკას უხურგანს [[კრასნოდარიშ აკანი]]. რესპუბლიკაქ დირსხუ [[1922]] წანაშ 27 კვირკვეს, მუჭოთ ადიღეშ (ჩერქეზეთი) ავტონომიური ოლქიქ.

== გეოგრაფიული ორენი ==
რესპუბლიკაშ ოორუე ნორთი — რზენს, ობჟათე — გვალაშ წიმი დო დიდი [[კავკაციონი]]შ გვალეფს უკებჷ. ტერიტორიაშ დოხოლაფირო 40% ტყალეფს უკებჷ, სოდეთ ფართეთ რე გოფაჩილი ფართეფურცლამი ტყალეფი ([[წიფური]], [[ჭყონი]], [[ცხიმური]], [[ლაკინჩხა]], [[ლანჯი]]). [[ჰავა]] ზომიერო ტიბუ დო ლენჭყამი რე. ღურთუთაშ ოშქაშე ტემპერატურა −2&nbsp;°C, კვირკვეს - +22&nbsp;°C. ნოლექეფიშ ოშქაშე წანმოწანური მუდანობა დოხოლაფირო 700. რესპუბლიკაშ თარი წყარმალუეფი: [[ყუბანი (წყარმალუ)|ყუბანი]], [[ლაბა (წყარმალუ)|ლაბა]], [[თეთრი (ყუბანიშ ნოჸელა)|თეთრი]].

== ისტორია ==
ადიღეშ ტერიტორიას მეგორაფილი ადამიერიშ უჯვეშაში ნოქური ჯვ. ქუაშ ხანას ორხველჷ. რჩქინელი რე გიმენ დო ჟილენ პალეოლითიშ ხანაშ ნოხორეფი. ჯვ. წ. III ვითოშწანურას ადიღეშ ტერიტორიას გოფაჩილი რდჷ [[მაიკოპიშ კულტურა]]. ადიღეეფი მეოტეფიშ ჯოხოთ ხოლო რდეს რჩქინელი; მეოტეფი აკმაართიანენდეს კერკეტეფს, ზიხეფს, ფსესეფს, სინდეფსო დო შხვა ტომეფს. ჯვ. წ. V ოშწანურას სინდეფქ ზოხორინელი ომაფე ქუდარსხუეს, მარა ჯვ. წ. IV ოშწანურაშე თინეფი ბოსფორიშ ომაფეშ პოლიტიკურ გოლინაშ თუდო რდეს. მუმალ ოშწანურეფს ადიღეეფქ გჷნიცადეს სკვითეფიშ დო სარმატეფიშ ეთნიკურ-კულტურული ჟიგოლინა. I ოშწანურას ადიღეს ალანეფქ ქუგაღვაღვეს, IV ოშწანურას — [[ჰუნეფი]]. I ოშწანურას გენძალიერჷ ზიხეფიშ ტომქ, ნამუთ V-X ოშწანურეფს ადიღურ ტომეფიშ რსხუშ ოდუდეს რდჷ. „ზიხი“ ქორთულ წყუეფს მოშინაფილი „ჯიქიშ“ მოგე რე. ძჯვ. ქორთულ წყუეფიშ „ჯიქეთი“ ედომუშამ ადიღეს ხოლო გურიშხონარენდჷ. ადიღეეფი საქორთუოს „ქაშაგეფიშ“, „ქაშქეფიშ“ ჯოხოთ რენა რჩქინელი, შონეფს თინეფშა ამდღა ხოლო „ქაშქეფი“ უჯოხონა.

IV-X ოშწანურეფს ადიღეეფი ვაჭარენდეს ყირიმწკჷმა, [[ამიერკავკაცია]]ს, ირანწკჷმა, კიევიშ რუსეთიშ დო ბიზანტიაწკჷმა. VI-X ოშწანურეფს ბიზანტიაქ ადიღეი მუშ გოლინას დოუჸუნუ დო თექ ქირსიანობაშ გოფაჩუა ქჷდიჭყჷ. XIII-XIV ოშწანურეფს ადიღეეფს გეგშერთჷ ყაბარდოალეფქ დო ოორუე კავკაციაშ ცენტრალურ ნორთის ქჷდიხორეს. დოხოლაფირო XIII ოშწანურაშე ბჟადალ ადიღეურ ტომეფქ ადიღარ კათათ გეგმიქიმინეს. კინე თე პერიოდის რჩქალი ტემპით ივითარებუდჷ ფეოდალური ურთიართობა. ადიღეალლეფი მეყუნდეს მეჩქოლარალას, დიხაშხანდას, მეჩხომალას, მესქალობას. ივითარებუდჷ მოხელობა — ორქოჭკადუალა, მეთუნობა, ლითონდამუშება, ჭკადუალა დო შხვა. მეურნობა თარო ნატურალურ ხასიათის ატარენდჷ. XIII-XIV ოშწანურეფს ადიღე ვაჭარენდჷ ოორუე უჩაზუღაპიჯეთიშ გენუაშ კოლონიეფწკჷმა. გინმუღუდეს უმენტაშო თოფური, სანთელი, ხილი, წილამურობა დო შხვა მეკონ-მოკონი.

ადიღე-[[საქორთუო]]შ ურთიართობას ხანგჷნძე ისტორია უღჷ. [[ლეონტი მროველი]]შ ჩინებათ, მაფეფიშ — აზორკიშ დო არმაზალეფიშ ბორჯის (I ო.) ქართლიშ ლაშქარს ჯიქეფი ხოლო ჸოფენა. ჯუანშერიშ ჩინებათ, 455 წანას, თე მხარე ლაშქარით გიშულებჷ ვახტანგ გორგასალს. 656 წანას, კონსტანტინოპოლიშ VI მოსოფელიშ საოხვამო შაყარუაქ ჯიქეთიშ ეპარქია მცხეთაშ საკათალიკოსოს დუჸუნუ. XII-XIII ოშწანურეფს ადიღე საქორთუოშ პოლიტიკური გოლინაშ თუდო რდჷ დო თაქ ასე ქირსიანობაშ გჷმაფაჩალო საქორთუო გიშმეშჷ.

XIII ოშწანურეფს ადიღეშ ნორთი ორქოშ ურდოქ დიჸუნუ. XVI ოშწანურაშე გჷნიცადენდჷ ოსმალეთიშ დო ყირიმიშ სახანოშ პოლიტიკურ ექსპანსიას. კინე თე ბორჯიშე გიფაჩჷ [[ისლამი|ისლამქ]].

== რესურსეფი ინტერნეტის ==
{{Commonscat|Adygea}}

* (ადიღეური) [http://adygnt.com/ad/menu-tvorcheskiy-sostav Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ театр] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110811044553/http://adygnt.com/ad/menu-tvorcheskiy-sostav |date=2011-08-11 }}
* (ადიღეური) [http://www.adygvoice.ru ცირკასიალეფიშ ხონარი]
*{{ru icon}} [http://www.adygheya.ru/ ადიღეშ რესპუბლიკაშ ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110515161545/http://www.adygheya.ru/ |date=2011-05-15 }}
*{{en icon}} [http://www.kommersant.com/t-88/r_5/n_432/Republic_of_Adygea/ ადიღეშ ჯარალუაშ მოსხუნუა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070106051706/http://www.kommersant.com/t-88/r_5/n_432/Republic_of_Adygea/ |date=2007-01-06 }} (გაზეთი [[კომერსანტი]])
*{{en icon}} [http://www.adygnet.ru/indexeng.shtml ადიღეშ სახენწჷფო უნივერსიტეტიშ ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040717070249/http://www.adygnet.ru/indexeng.shtml |date=2004-07-17 }}
*{{ru icon}} [http://www.museum.ru/M494 ადიღის რესპუბლიკის ეროვნული მუზეუმის ოფიციალური ვერდი]
*{{en icon}} [http://russiatrek.org/adygeya-republic ადიღეშ რესპუბლიკაშ ორთაშ ფოტოეფი]

== ლიტერატურა ==
{{ქსე|1|93—96}}


[[კატეგორია:ადიღე]]
[[კატეგორია:რუსეთიშ ფედერალური ართაულეფი]]