დიმიტრი მენდელეევი

მენდელეევიშ პორტრეტი, ილია რეპინი

დიმიტრი მენდელეევი (რუს.: Дми́трий Ива́нович Менделе́ев) (8 ფურთუთა/27 მანგი, 1834, ტობოლსი – 2 ფურთუთა/20 მანგი, 1907, სანქტ-პეტერბურგი) — რუსი ქიმიკოსი, ქიმიური ელემენტეფიშ პერიოდული სისტემაშ მაართა ვერსიაშ ავტორი. ცხირეშ უკულიან ავტორეფიშ გოშხვაფერაფათ მენდელეევქ წოხოლენურო გჷმირკვიუ თი ხანშო დიოთ ვემიგორაფილი ელემენტეფიშ შანულობეფი.

ბიოგრაფია

ჯოხოგოლაფირი რუსი ქიმიკოსი, პერიოდულობაშ სისტემაშ გჷმაჭყაფალი დიმიტრი ივანოვეშ სქი მენდელეევიქ დებადჷ 1834 წანაშ 8 ფურთუთას ჭიჭე ნოღა ტობოლსკის.

მენდელეევი რდჷ გენიალური ქიმიკოსი. ხვალე თიშენ ვარ, ნამუდა თიქ გაჭყჷ პერიოდულობაშ სისტემა. თესალი სისტემეფი მენდელეევშახ ხოლო რდჷ, მარა თინეფი ვარდჷ ედომორინელი. მენდელეევიშ ბორჯის ცხადიე ვარდჷ მეგორაფილი არძო ქიმიური ელემენტი, მარა მენდელეევქ წოხოლენურო გოხურგჷ თე ელემენტეფიშ რინა დო პერიოდულობიშ სისტემას ოხვილური აბანეფი გაგშართჷ თინეფშო.

მენდელეევქ დებადჷ დიდ ფანიას. თინა რდჷ 13-ა სქუა 17-შე, მარა არსებენს ვერსია ნამუდა მენდელეევეფიშ ფანიას ბრელით უმოსი ბაღანა რდჷ.

13 წანერ მენდელეევს მუმაქ, ივან პავლოვიჩ მენდელეევქ დუღურჷ. ნანა (დიდა) მარია დიმიტრიევნა მენდელეევას (ცირობაშ გვარი კორნილეევა) უღუდჷ მინაშ ქარხანა, მუთ ბაღანობაშე ოინტერესჷდჷ მუმალ ქიმიკოსის. თინა ართი ხანობა ქოთ მუშენდჷ თექი. მენდელეევი 13 წანერი რდჷ, მუჟამსჷთ ტობოლსკიშ გიმნაზიაშა მიშეჸონეს, დო ქარხანაქ დიჭუ.

1849 წანას თიში ძალამ ღარიბი ფანიაქ გეგნორთჷ სანქტ-პეტერბურგშა, სოდგათ დიმიტრიქ ქჷმახერხჷ თარ პედაგოგიურ ოგურაფუს გურაფაშ დოჭყაფა. მოგვიანაფათ თის ტუბერკულოზი დუდგინეს, მუშ გურშენით ყირიმშა აჸუ გინაბარგაფალქ, სოჸურეშეთ 1857 წანას დირთჷ.

1859-1861 წანეფს თიქ მიშეგურუ სითხეეფიშ კაპილარული მოლინეფი დო სპექტროსკოპის მუშენდუ ჰაიდელბერგის. 1862 წანას თიქ ჯვარი დიჭარუ ფეოზვა ნიკიტიჩნა ლეშჩევაწკჷმა. თი ხანშო რუსეთის ქიმია ვართ თიფერ ჯგირო რდჷ გოვითარაფილი. 1863 წანას დიმიტრიქ გინირთჷ პროფესორო პეტერბურგიშ ტექნოლოგიურ დო პეტერბურგიშ უნივერსიტეტეფს. 1867 წანეფს თინა თაშჯოხონერი ირალი მაკათურიე (tenure) თე უნივერსიტეტეფიშ. 1865 წანას თიქ ქიმიღჷ მენცარობაშ დოქტორიშ ხარისხი ხანდაშენი: „წყარიშ დო ალკოჰოლიშ კომბინაციეფიშენ“, თიში ხანდეფქ 1871 წანაშო პეტერბურგი ქიმიური რკვიებეფიშ მოსოფელს აღიარებულ ართ-ართ ცენტრო გინართინუ.

1876 წანას თიქ ქაუხვადჷ ანნა ივანოვნა პავლოვნას, ნამუქჷთ ძალამო ქეჸოროფუ. 1881 წანას თიქ ჩილობა ქოთხუ ანნას, დო ვარიაშ რაგადიწკჷმა დუდიშ ჸვილუათ დაშქურინუ. 1882 წანას დეთხიუ მაართა ჩილ ფეოზვას, მარა თიწკჷმა რუსული მართლმადიდებლური ეკლესიაშ წესდვალათი მაართა ქორწინებაშე 7 წანას იშენით ოკო მიკურთუმუდუკო მაჟირა ჯვარიშ ჭარუაშახ. თეშ გეშა თიში ჯვარიშჭარუაქ იკოროცხუ უკანონოთ. თინო თექ გინირთჷ ნარზაქ, ნამუდა თიქ ვა მოხვადუ რუსეთიშ მენცარობაშ აკადემიას, მარა თი ხანიშო ჯოხოგოლაფირი მენცარი რდჷ. თის ჸუნდუ ჟირი სქუა ვალოდია დო ოლგა ფეოზვაშე, დო 4 ანნაშე. ჩინებული რე, ნამუდა ართ-ართ სქუას ჯოხოდჷ ივანი. თიში ართ-ართი ცირა ლუიბოვი უკულიანშო ჩინებული რუსი პოეტიშ, ალექსანდრ ბლოკიშ ჩილი იჸუაფუ.

თიშ უმიკუჯინუო, ნამუდა მოსოფელს მენდელეევი დოფასაფილი მენცარი რდჷ (თიქ ეჭოფუ კოპლიშ (Copley) მედალი ლონდონიშ სამენცარო ჯარალუაშე) 1890 წანაშ 17 მარაშინათუთას დუდი ქჷგჷთიბუნუ პეტერბურგიშ უნივერსიტეტის.

1893 წანას თიქ გინირთჷ წონაშ დო ოზიმალეფიშ (Weights and Measures) ბიუროშ დირექტორო. თინო თიში ხანდუა რე დირფაშ წარმოებაშა ახალი სახენწჷფო სტანდარტეფიშ მიშაღალა. თიში ტომბა ჩქინა მოლეკულური წონეფიში დო ურთიართქმედებაშენ გინირთჷ წოხოლენბიჯიქ თიშ, ნამუდა არძაშე უჯგუში ხარისხიშ გარანტიარე ბალანსი: 1 მოლეკულა ეთილიშ სპირტიშ დო 2 წყარიშ, თაშნეშისე დირფა ოკო ეკიდგუნდას 38% ალკოჰოლს დო დოსქილადირი 62% ოკო რდას წყარი. 1894 წანას რუსეთიშ თარობაქ ქიმიღჷ ახალი კანონპროექტი დო ქიგიაწესჷ, ნამუდა დირფა ოკო ღოლამედუკო 40% ალკოჰოლიშ დონეთ.

მენდელეევქ მიშეგურუ ნავთობიშ აკოდგინა დო ოდუდე ქიგუდუ რუსეთის მაართა ნავთობგინმამუშებელ ფაბრიკას.

დიმიტრი ივანოვიჩ მენდელეევქ დოღურუ პეტერბურგის 1907 წანაშ 2 ფურთუთას, 72 წანაშ ხანს გრიპიშე. თიში ოპატიცემელო თუთარჩელაშ ართ-ართ კრატერის თიში ჯოხოქ ქიგიადვუ, დო თიშინ გოჭყაფილი პერიოდულაფაშ სისტემას 101-ა, რადიაქტიურ ელემენტის მენდელეევიუმქ ქიგიადუ.

პერიოდული სისტემა

დიმიტრი მენდელეევქ 1869 წანას მიოგორუ ქიმიურ ელემენტეფიშ პერიოდულაფაშ კანონს, ნამუშ გრაფიკული ესახუა რე ქიმიურ ელემენტეფიშ პერიოდული სისტემა. თე სისტემას ვარფორმალურო „მენდელეევიშ ცხუს“, „პერიოდულაფაშ სისტემას“ ვარა ხვალე „პერიოდულ სისტემას“ უძახჷნა

რესურსეფი ინერნეტის

• Original Periodic Table Archived 2004-08-03 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. , annotated. webserver.lemoyne.edu
• Mendeleev's first draft version of the Periodic Table, 17 ფურთუთა, 1869. chemheritage.org
• "Everything in its Place"