ქოძირით წყუ ხასჷლაშო ინდუიზმი

{{ინდუიზმიშ თემეფი}}
[[ფაილი:New Delhi Temple.jpg|მინი|[[გინესიშ მოსოფელიშ რეკორდეფიშ წინგი]]შ მეჯინათ, მოსოფელიშ უდიდაში ინდუისტური ოხიდა, იდვალუაფუ [[დელი]]ს.<ref>cite news | first=Preeti | last=Jha | url=http://www.expressindia.com/latest-news/Guinness-comes-to-east-Delhi-Akshardham-worlds-largest-Hindu-temple/254631/ | title=Guinness comes to east Delhi: Akshardham world’s largest Hindu temple | date=2007-12-26 | author=Preeti Jha | publisher=[[The Indian Express]] | accessdate=2008-01-02 </ref>]]
'''ინდუიზმი''' ([[სანსკრიტი|სანსკრ]]. सनातन, वैदिक, वर्णाश्रम धर्म sanātana, vaidika, varṇāśrama dharma „იროიანი, [[ვედეფი|ვედური]], [[ვარნა|ვარნეფიშ]] დო [[აშრამა|აშრამეფიშ]] კანონი“, [[ჰინდი]]: हिन्दू धर्म hindū dharma, ქძ. [[დჰარმა]]) — მოსოფელიშ ართ-ართი უჯვეშაში [[რელიგია]], ნამუსჷთ ასე [[ინდოეთი]]შ მახორობაშ თარი ნორთი (84%) [[ისლამი]]შ, [[ქირსიანობა]]შ, [[სიქიზმი]]შ, [[ჯაინიზმი]]შ დო [[ბუდიზმი]]შ ხასჷლას აღიარენსჷნ.

== ინდუიზმიშ გოვითარაფაშ ტრადიციული მეჯინა ==

ინდუიზმი ნადუს ეთმეჭოფუნს ჰარაპიშ, ანუ [[ინდიშ ცივილიზაცია]]შე, ნამუთ ჩქ. წანაშეჭარუაშახ III-II ვითოშწანურეფს არსებენდჷ [[ინდი]]შ რზენს. თე ცივილიზაციაშ რელიგია გერსხუდჷ თი ღორონთეფიშ პატიცემას, ნამუსჷთ მიარე საართო უღჷ ინდუისტურ ღორონთი [[შივა]]წკჷმა. დოხოლაფირო II ვითოშწანურაშ შქა პერიოდიშე ინდოსტანიშ ოორუე-ბჟადალს არიულ ტომეფქ დიჭყეს მიშაკათინი. თინეფიშ ნინას, მოგვიანაფათ ვედური [[სანსკრიტი]] ჯოხოდჷ. არიალეფიშ მიშაჭკირუას წიმი უწორუანდჷ ინდოევროპულ ნინეფშა მორაგადე კათეფიშ გინოხორინეფიშ ხანგჷნძე ისტორია. არიალეფქ მიღეს გიოჸვილწირებაშ რთული რიტუალი – იაჯნა, ნამუშ ბორჯისჷთ ღორონთეფს გიოჸვილო წირჷნდეს ჩხოლარიშ ჭვილ ხორცის დო ჰალუცინოგენურ ოშუმალც „სომას“.

არიალეფქ ქაკათეს აბანურ ტომეფს,ნამუსჷთ რიგვედას დასაშ ტომეფი ჯოხოდეს. თეშ უკული ჯარალუაშ აკოდგინალუაქ გერთულჷ, ნამუქჷთ დიო ბარნული სისტემაშ, უკული — კასტური სისტემაშ გიმოქიმინუა გიმიჭანუ, ნამუქჷთ ინდუიზმიშ სოციალურ ბაზათ გინირთჷ. ახალ სისტემას თარ როლს ბრაჰმანეფი ლაჸაფენდეს — ვედეფიშ მორჩქინე ადამიერეფს, ნამუთ რიტუალეფს ხოლო არსულენდეს.

[[ბრაჰმანიზმი]]ქ [[ჯვეში ინდოეთი|ინდოეთის]] ჩქ. წ-შახ მაართა ვითოშწანურას გიფაჩჷ. ჩქ. წ–შახ მაართა ვითოშწანურაშ მაჟირა ნორთის ბრაჰმანიზმიშ პოზიციეფქ დიდაღარჷ, დო შხვა რელიგიეფქ თინა ობორჯეთ დოდაღარეს, თარო [[ბუდიზმი|ბუდიზმიქ]] დო [[ჯაინიზმი|ჯაინიზმიქ]]. ჩქ. წ–შახ მაართა ვითოშწანურაშ დალიას, ინდოეთის შხვადოშხვანერი რელიგიური წჷმორინეფიშ ნთელი კომპლექსიქ გიმიქიმინჷ, ნამუთ [[ვედეფი|ვედეფს]] ფართას ვაწურედჷ, მარა უმენტაშო თელარაშ ახალ პიჯალეფს უმოსო ომანგუდჷ.

ჩქ. წ-აშ მაართა ვითოშწანურაშ დაჭყაფუს, ინდოეთის გოპეულუას იჭყანს ბრაჰმანიზმი ინდუიზმიშ ფორმათ. თე პერიოდის ინდუიზმი დო ბუდიზმი პარარელურო ივითარებუდეს, თეწკჷმა თინეფიშ ფილოსოფიეფს შქას დეებაქ კინე თინეფიშ გოვითარაფაშ თარი მაყარაფალი ნძალათ გჷნირთჷ. ინდუისტურ სკოლა „ნიაქ“ ბუდისტური ლოგიკაშ გოლინათ გიმიქიმინჷ, „ვედანტას“ სკოლაქ, ნამუქჷთ სერიოზული ჟიგოლინა იღვენუ ბუდისტური სკოლა „მადჰიამიკას“ გიმოქიმინუას. ბუდიზმიქ დიდი როლი ილაჸაფუ ზისხირამი გიოვილწირებაშე ვარიაშ რაგადიშ საქვარს.

გუპტეფიშ დინასტიაშ მართუალაშ პერიოდის (ჩქ. წ-აშ IV – VI ოო.), ინდუიზმიქ ქიანაშ გოპატჷნაფილ რელიგიათ გჷნირთ. ბუდიზმიქ, ნამუქჷთ ინდუიზმის უდიდაში გოლინა იღვენუნ, გიშაკერზაფილო თეორიულ სფეროს, ქიანაშ სანძღოშ გალე იჸუ რაჸილქ, [[XI ოშწანურა]]ს გვალო მედინჷ ინდოეთის. ჯაინიზმიქ ართ-ართ ინდურ რელიგიათ გჷნირთჷ, მარა ჯაინიზმიშ გემაჸვენჯიშ მუდანობა ძალამი მერკე რე.

ტერმინი ინდუიზმი ევროპული წჷმოულობაშ რე. ინდოეთის რელიგიას ''ჰინდუ–სამაია'' ვარდა ''ჰინდუ–დჰარმა'' ჯოხო. ინდუიზმი ფაქტობურო ართ ედომუშამ რელიგიას ვა წჷმარინუანს, თინე რე აბანური ინდური რწუმეფიშ კორობილი სისტემა. ინდუიზმი პოლითეისტური რე, თიშ უმკუჯინალო ნამჷ-და, ვედანტა პანთეისტური რელიგია რდჷ. ინდუიზმის თარი ღორონთეფი რე – [[ბრაჰმა]], [[ვიშნუ]] დო [[შივა]], ნამუთ ღორონთიერ სუმელას – ტრიმურტიშის რე გოართოიანაფილი.

ინდუისტური მოსოფელიშმეჯინაშ ოსხირი რე მონძღვარუა ადამიერიშ რინაშ სუმი ღანკიშენი: [[დჰარმა]], [[ართა]] დო [[კამა (ინდუიზმი)|კამა]]. ინდუიზმის ჟირი თარი მეწურაფუეფი რე – [[ვიშნუიზმი]] დო [[შივაიზმი]]. შივაისტეფს შქას გიშაგორილი რენა ოსურულ გაჭყაფუშ პატჷმაჩამალეფი – [[შაკტისტეფი]]. უჯვეშაში ინდოეთის თარო რელიგიურ–ფილოსოფიურ პრინციპეფწკჷმა – „ვადამიშწკჷმა“ მიკორთათ არძა რელიგიური სკოლა ჟირ ნორთო ირთუდჷ – ''ასტიკო'' (თეიზმი) დო ''ნასტიკო'' (ათეიზმი). [[XIX ოშწანურა]]შ მაჟრა ნორთის, ინდუიზმის გეგშარჩქინდჷ რეფორმისტული ყარაფი „[[არია სამაჯი]]ქ“, ნამუსჷთ ალმახანას მიარე გემაჸვენჯი ჸუნს.

{{თემა ინდუიზმი}}

== ინდუიზმიშ თარი პრინციპეფი ==

ინდუიზმიშ თარი პრინციპეფი რე '''დჰარმა''', '''კარმა''' დო '''სამსარა'''.

धर्म ''დჰარმა'' წჷმარინუანს ღორონთიშე გოჭყაფილი ორთაშ, რელიგიაშ, მორალიშ, სამართალიანობაშ, ჯგირობუაშ იროიან კანონს.

कर्म ''კარმა'' ზიტყვაზიტყვათ ითანგუ მუჭოთ „ქიმინჯალა“, „ქიმინჯუა“ ვარდან „მუშობა“ დო შილებე გითანჯას, მუჭოთ „ქიმინჯუაშ დო შედეგიშ კანონი“.

उपनिषद् ''უპანიშად''ეფიშ (ინდუიზმიშ წიმინდე ჭარილეფი) მეჯინათ, ჩინებიერალა – चित्त ''ჩიტტა'' (ვარდა चेतन ''ჩეტანა''), წჷმარინუანს ჭიფე-მატერიალურ ორგანოს, ნამუთ प्राण ''პრანა''შ (შურღალაშ) საშუალებათ ისარკუანს შურიშ (जीव ''ჯივა'' ვარდა आत्मन् ''ატმან'') ჩინებიერალას.

'''პრანა''' რე ''ჯივა''შ დო ''ჩიტტა''შ შქამალი, ნამუთ წჷმარინუანს მაართა დო უჭიფაში მატერიალურ ელემენტის.

'''ჯივა''', ნამუთ ''პრანა'' ჩინებიერალათ გუთმაფშანს, სქილედიშ გურიშ ხასჷლას რე.

'''ჩიტტა''' რე मनस् ''მანას''იშ (გიმენჩინებიერალა), अहंकार ''აჰამკარა''შ (ეგო, მუში შეგნებაშ სისტემა) დო बुद्धि ''ბუდდჰი''შ (ჩინებიერი გონება, ნამუთ უნარს აღიქმენს) ართობურობა. ''ჩიტტა'' წჷმარინუანს ინდივიდიშ მატერიალური გუმოცადილაფაშ ხაზინაშ ირნერი ქიმინჯალაშ აუარებელი संस्कर ''სამსკარ''ეფით (მილაჩამა, ანგი), მუჭოთ ფიზიკურ, თაშნეშე გონებურ დონეს. თის შაყარელი ინფორმაცია ქიმინჯენს, მუჭოთ პრიზმა, ნამუსთ სქილედი მოსოფელს ორწყე. ირფელს, მუსჷთ თე პრიზმას ორწყენ, თინა უმანგუანს მუშ კინოხიან გუმოცადილაფას, დო თაჸურეშე გიშულირი, რეალობას აღიქვენს ულირიშე სახეთირელ (კილუამ) სურათო.

'''სამსკარ'''ეფი იჩუანა დო გინმურს თელარაშე (დაბადებაშე) თელარაშა ინდივიდიშ ჩინებიერალას.

ირ თელარას ''სამსკარ''ეფი ფორმირაფას ქიმინჯენს სქილედიშ უგუჟირაფილ ფსიქო-ფიზიკურ ორთას დო გჷთმოთანჯუნს თიშ მედირაკილობეფს  დო კორნებეფს, თაშნეშე თიშ ''კარმა''ს.

კონცეფცია საარძო, ნეიტრალური დო უჩილათი ''კარმ''აშ კანონიში, მერსხილი რე რეინკარანციაწკჷმა დო ინდივიდიშ პიროვნებაწკჷმა.

'''კარმა''' აკმაშქვანს ნებაშ, დუდიშულაშ დო ჸვაშჭარიშ გაგებას. „ქიმინჯალაშ, ქიმინჯალაშ შედეგიშ, დაბადებაშ, ღურაშ დო კინე ახალაშე დაბადებაშ“ ორომრთაფას ჯოხო संसार ''სამსარა''.

'''სამსარა'''ს მოსოფელი აკმოქიმინუნს გინამლჷ სიგემუანეს, ნამუთ სქილედის უსქილიდუანს კინე ახალაშე დაბადებაშ კორნებას, თიშ გეშა ნამჷ-და, იგემუანუას მატერიალურო. დო აკა मोक्ष ''მოკშა'' (''სამსარა''შ ტყვეობაშე გოდუდიშულაფირი) არზენს სქილედის იროიანი ბედინერობაშ დო შურიშ სირჩქალეს.

== დემოგრაფია ==
[[ფაილი:Hindu distribution.png|400px|მინი|'''ინდუიზმი - პროცენტულობა ქიანეფიშ მეჯინათ''']]

ინდუიზმი რე ინდოეთიშ უდიდაში რელიგია, [[2001]] წანაშ ეჭაუათ, თის მახორობაშ დოხოლაფირო 80,5% გემაჸვენჯი ჸუნს, მუთ 960 მილიონ ადამიერს წჷმარინუანს.<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/in.html CIA-The world factbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080611033144/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/in.html |date=2008-06-11 }}</ref> შხვა ქიანეფს, გიშაკერძაფილო დიდი მუდანობაშ გემაჸვენჯი ჸუნს [[ნეპალი|ნეპალს]] (23 მილიონი), [[ბანგლადეში|ბანგლადეშის]] (15 მილიონი) დო [[ინდონეზია|ინდონეზიაშ]] კოკი [[ბალი (კოკი)|ბალის]] (3,3 მილიონი).

ქიანეფი ინდუისტი მახორობაშ პროცენტულობაშ მეჯინათ ([[2008]] წანაშ მეჯინათ):

# {{flag|ნეპალი}} 86.5%<ref>[http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127369.htm Nepal<!-- Bot generated title -->]</ref>
# {{flag|ინდოეთი}} 80.5%
# {{flag|მავრიტანია}} 54%<ref>Dostert, Pierre Etienne. Africa 1997 (The World Today Series). Harpers Ferry, West Virginia: Stryker-Post Publications (1997), pg. 162.</ref>
# {{flag|გაიანა}} 28%<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gy.html CIA - The World Factbook<!-- Bot generated title -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181223020542/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gy.html |date=2018-12-23 }}</ref>
# {{flag|ფიჯი}} 27.9%<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fj.html CIA - The World Factbook<!-- Bot generated title -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190108073243/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fj.html |date=2019-01-08 }}</ref>
# {{flag|ბჰუტანი}} 25%<ref name="state.gov">[http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127364.htm Bhutan<!-- Bot generated title -->]</ref>
# {{flag|ტრინიდადი დო ტობაგო}} 22.5%
# {{flag|სურინამი}} 20%<ref>[http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2009/127405.htm Suriname<!-- Bot generated title -->]</ref>
# {{flag|შრი-ლანკა}} 15%<ref>[http://www.srilankantourism.com/religious-tours/hindu-religious.html Cash Advance | Debt Consolidation | Insurance | Free Credit Report at Srilankantourism.com<!-- Bot generated title -->]</ref>
# {{flag|ბანგლადეში}} 9.6%<ref>{{cite web|url=http://www.bbs.gov.bd/WebTestApplication/userfiles/Image/SVRS/SVRS-10.pdf |title=SVRS 2010|publisher=Bangladesh Bureau of Statistics|accessdate=02 September 2012}}</ref>
# {{flag|კატარი}} 7.2%
# {{flagicon|FRA}} [[რეიუნიონი]] 6.7%
# {{flag|მალაიზია}} 6.3%<ref name="cia.gov">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/my.html CIA - The World Factbook<!-- Bot generated title -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190106012832/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/my.html |date=2019-01-06 }}</ref>
# {{flag|ბაჰრეინი}} 6.25%
# {{flag|ქუვეითი}} 6%
# {{flag|არაბეფიშ გოართოიანაფილი საამიროეფი}} 5%
# {{flag|სინგაპური}} 4%
# {{flag|ომანი}} 3%
# {{flag|ბელიზი}} 2.3%
# {{flag|სეიშელიშ კოკეფი}} 2.1%<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/se.html CIA - The World Factbook<!-- Bot generated title -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080213004422/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/se.html |date=2008-02-13 }}</ref>

გემაჸვენჯეფიშ მუდანობათ, ინდუიზმი მოსოფელიშ მასუმა რელიგია რე, [[ქირსიანობა]]შ დო [[ისლამი]]შ უკული.

== თაშნეშე ქოძირით ==
* [[ინდური მითოლოგია]]

== ლიტერატურა ==
* {{Citation
|last=Banerji
|given1=S. C.
|year=1992
|title=Tantra in Bengal
|place= Delhi
|edition=Second Revised and Enlarged
|publisher=Manohar
|isbn=81-85425-63-9
}}
* {{Citation
|last=Basham
|first=A.L
|year=1999
|title=A Cultural History of India
|publisher=[[Oxford University Press]]
|isbn=0-19-563921-9
}}
* {{Citation
|last= Bhaktivedanta
|first=A. C.
|year=1997
|title=Bhagavad-Gita As It Is
|place=
|publisher=Bhaktivedanta Book Trust
|isbn=0-89213-285-X
|url=http://bhagavadgitaasitis.com/
|accessdate=2007-07-14
}}
* {{Citation
|last=Bhattacharyya
|first=N.N
|year=1999
|title=History of the Tantric Religion
|place=Delhi
|publisher=Manohar Publications
|edition=Second Revised
|isbn=81-7304-025-7
}}

== რესურსეფი ინტერნეტის ==
* [http://www.ochs.org.uk/ Resources for Scholars and Students]
* [http://www.dlshq.org/download/hinduismbk.pdf All About Hinduism by Swami Sivananda (pdf)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191222000944/http://www.dlshq.org/download/hinduismbk.pdf |date=2019-12-22 }}
* [http://hinduism.iskcon.com/ Heart of Hinduism: An overview of Hindu traditions] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051103040233/http://hinduism.iskcon.com/ |date=2005-11-03 }}
* [http://dharma.indviews.com/ Information on Hinduism or Santana dharma] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080511171808/http://dharma.indviews.com/ |date=2008-05-11 }}
* [http://www.ethical-democracy.org/Hinduism.htm Ethical Democracy Journal - Notes on Hinduism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061215085305/http://www.ethical-democracy.org/Hinduism.htm |date=2006-12-15 }}
* [http://www.religioustolerance.org/hinduism.htm Religious Tolerance page on Hinduism]

== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}

{{ინდუიზმი}}

[[კატეგორია:ინდუიზმი| ]]
[[კატეგორია:თეიზმი]]

<!-- interwiki -->