ქოძირით წყუ ხასჷლაშო კუბა

{{ინფოდაფა ქიანა|
|ოდაბადური_ჯოხო = '''República de Cuba'''
|ედომუშამი_ჯოხო = კუბაშ რესპუბლიკა
|ოართე_ჯოხო =კუბა
|შილა = Flag of Cuba.svg
|გერბი = Coat of Arms of Cuba.svg
|რუკა = Cuba (orthographic projection).svg
|ჰიმნი =  ლა ბაიამესა<ref>{{cite web|url=http://mipais.cuba.cu/cat_en.php?idcat=91&idpadre=83&nivel=2|title=National symbols|publisher=Government of Cuba|accessdate=2009-09-07}}</ref><br>↓<br /> <center>[[ფაილი:Cuban national anthem (abridged version), performed by the U.S. Navy Band.oga]]</center>
|დევიზი =''Patria o Muerte''<small> {{es icon}} <br /> „ოდაბადე ვარდა ღურა“</small><ref>{{cite web|url=http://www.bc.gov.cu/English/cuban_bills.asp|title=Cuban Peso Bills|publisher=Central Bank of Cuba|accessdate=2009-09-07}}</ref>
|ოფიციალური_ნინეფი =[[ესპანური ნინა|ესპანური]]
|რელიგია=  
|ნანანოღა= [[ჰავანა]]
|latd=23
|latm=8
|latNS=N
|longd=82
|longm=23
|longEW=W
|უდიდაში_ნოღა =ჰავანა
|თარობაშ_ტიპი = [[სოციალისტური რესპუბლიკა]]<ref>[http://www.nationmaster.com/red/graph/gov_gov_typ-government-type&ob=ws Government type (most recent) by country], Nationmaster.com</ref>
|ლიდერიშ_ტიპი_1 = [[კუბაშ პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]]
|ლიდერიშ_ჯოხო_1 =[[რაულ კასტრო]]
|ლიდერიშ_ტიპი_2 = 
|ლიდერიშ_ჯოხო_2 =
|ლიდერიშ_ტიპი_3 = 
|ლიდერიშ_ჯოხო_3 =
|ლიდერიშ_ტიპი_4 = 
|ლიდერიშ_ჯოხო_4 =
|სახენწჷფოშ ტიპი =
|მიკოღანკუა =
|ოფიციალური ჸოფირება 1 =
|ოფიციალური თარიღი 1 =
|ოფიციალური ჸოფირება 2 =
|ოფიციალური თარიღი 2 =
|ოფიციალური ჸოფირება 3 =
|ოფიციალური თარიღი 3 =
|ოფიციალური ჸოფირება 4 =
|ოფიციალური თარიღი 4 =
|რანგი_ფართობით = 105-ა
|ფართობი =110 861
|წყარი_% =ვაშანულამი
|ოეგებიე_მახორობა =11 241 894<ref name="cubastat2010">[http://www.one.cu/aec2010/20080618index.htm Anuario Estadístico de Cuba 2010], Oficina Nacional de Estadísticas, República de Cuba. Accessed on {{Nowrap|September 30}}, 2011.</ref>
|ოეგებიე_მახორობა_რანგი = 73-ა
|მახორობა_ოეგებიეთ_წანას = 2010
|მახორობაშ_ცენზი = 11 177 743
|მახორობაშ_ცენზი_წანას = 2002
|მახორობაშ_მეჭედალა = 102,3
|მახორობაშ_მეჭედალა_რანგი = 106-ა 
|ედპ_ppp_წანა = 2010
|ედპ_ppp = $114,1 მილიარდი
|ედპ_ppp_რანგი = 63-ა
|ედპ_ppp_ართ_მახორუშე =$9 900
|ედპ_ppp_ართ_მახორუშე_რანგი =86-ა 
|აგი =0.776<ref>http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Tables.pdf</ref>
|აგი_ტენდენცია =
|აგი_კატეგორია = <font color="#009900">მაღალი</font>
|აგი_რანგი =51-ა
|აგი_წანა =2007
|ვალუტა= [[კუბური პესო]] 
|ვალუტაშ_კოდი =CUP
|ქიანაშ_კოდი =CUB
|ბორჯიშ_ორტყაფუ = ([[UTC-5]] სთ.) 
|ზარხულიშ_ბორჯი =
|cctld =  [[.cu]]
|ოტელეფონე_კოდი =+53
|ოტელეფონე_კოდი_მეწურაფა=
|სქოლიო= 
}}
'''კუბაშ რესპუბლიკა''' ({{lang-es|República de Cuba}}) — კოკი სახენწჷფო [[კარიბეფი|კარიბიშ ზუღაშ ღანჩოს]]. კუბაშ სახენწჷფო აკმოდირთუ თარი კოკიშე — კუბაშე, თაშნეშე [[ხუვენტუდი]]შე დო მუსხირენ [[არქიპელაგი]]შე. ქიანაშ ნანანოღა დო უდიდაში ნოღა [[ჰავანა]]. სიდიდათ მაჟირა ნოღა რე [[სანტიაგო-დე-კუბა]].<ref>{{Cite book|last=თომას|first=ჰაგი|title=Cuba; the Pursuit of Freedom|date=March 1971|publisher=Harper & Row|location=New York|isbn=0060142596|authorlink=თომას ჰაგი}}</ref><ref>{{Cite book|last=Thomas|first=Hugh|title=The Slave Trade: The Story of the Atlantic Slave Trade, 1440–1870|year=1997|publisher=Simon & Schuster|location=New York, NY|isbn=0684835657}}</ref> კუბაშ ოორუეშე იდვალაუფუ [[ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფი]] დო [[ბაჰამიშ კოკეფი]], ბჟადალშე — [[მექსიკა]], ობჟათეშე — [[კაიმანიშ კოკეფი]] დო [[იამაიკა]], ობჟათე-ბჟაეიოლშე — [[ჰაიტი]] დო [[დომინიკარეფიშ რესპუბლიკა]].

[[ფაილი:Karibik Kuba Position.png|250პქ|thumb|left|კუბაშ ორენი]]

[[1492]] წანას, ალმახანურ კუბაშ კოკის [[ქრისტეფორე კოლუმბი]]ქ მიანჭჷ დო თინა [[ესპანეთი]]შ ომაფეშ ორხველობათ გჷმაცხადჷ. კუბა ესპანეთიშ ტერიტორიათ რდჷ მერჩქინელი [[1898]] წანაშ [[ესპანეთ-ამერიკაშ ლჷმა 1898|ესპანეთ-ამერიკაშ ლჷმაშახ]], [[1902]] წანას ამერიკაშე ფორმალური ზოხორინალა მიღჷ. [[1953]]-[[1959]] წანეფს [[კუბაშ რევოლუცია]] მიშჷ, ნამუქჷთ [[ფულხენსიო ბატისტა]]შ დიქტატურა გათუ.<ref>{{cite web|url=http://www.jfklibrary.org/Historical+Resources/Archives/Reference+Desk/Speeches/JFK/JFK+Pre-Pres/1960/002PREPRES12SPEECHES_60OCT06b.htm |title=Remarks of Senator John F. Kennedy at Democratic Dinner, Cincinnati, Ohio |publisher= John F. Kennedy Presidential Library & Museum — Jfklibrary.org |date=1960-10-06 |accessdate=2010-11-07}}</ref> რევოლუციაშ უკული გეგმიქიმინჷ ახალ თარობაქ [[ფიდელ კასტრო]]შ ხემანჯღვერობათ. ალმახანური თარობაშ [[დემოკრატიაშ ინდექსი]] იფასებუ მუჭოთ „ავტორიტარული“.

კუბაშ მახორობა მეხოლაფირო აკმოდირთუ 11 მილიონშე უმოსი ადამიერშე; მახორობაშ მუდანობათ დო ტერიტორიათ რე [[კარიბიშ რეგიონი|კარიბიშ ღანჩოშ]] კოკი სახენწჷფოეფშე არძოშე დიდი. [[კუბარეფი]]შ [[კულტურა]] დო წეს-რჩქვანელობეფი აკმოდირთუ მუჭოთ აბორიგენი კათეფიშ, [[ტაინოეფი]]შ დო [[სობონეიეფი]]შ, თაშნეშე [[ესპანეთიშ იმპერია|ესპანეთიშ იმპერიაშ]] დო აფრიკალი ჭკორეფიშ მონძალაშე, თაშნეშე თაქ დიდი გოლინა იღვენუ ამერიკაშ აკოართაფილი შტატეფწკჷმა სიარხოვექ.

კუბას წინგიერობაშ კოეფიციენტი აკმადგინანს 99,8%-ის,<ref name=autogenerated1>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cu.html |title=CIA — The World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=2011-09-30}}</ref><ref>{{cite web|url=http://mdgs.un.org/unsd/mdg/SeriesDetail.aspx?srid=656&crid=192 |title=unstats &#124; Millennium Indicators |publisher=Mdgs.un.org |date=2010-06-23 |accessdate=2010-11-07}}</ref> ჩქჷჩქჷეფიშ ღურაშ მაძირაფალი უმოსი დაბალი რე ვინდარო კანკალე გოვითარაფილ ქიანას,<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2091rank.html |title=CIA World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=2011-09-30}}</ref> დო მახორობაშ თელარაშ ოშქაშე მუდანობა 77.64 რე.<ref name=autogenerated1 />

== ეტიმოლოგია ==

ჯოხოდვალა ''კუბა'' მოურს ტაინოშ კათაშ ნინაშე. თე ზიტყვაშ ზუსტი შანულობა ვარე რჩქინელი, მარა, დოხოლაფირო თინა შილებე გეჸვენჯიშობურო ითანგას: ''სოდეთ ჸოფიერი დიხეფი ბრელი რე'' (კუბაო) <ref>Alfred Carrada, ''[http://www.alfredcarrada.org/notes8.html The Dictionary of the Taino Language (plate 8)]''</ref> ვარდა ''დიდი აკანი'' (კოაბანა).<ref>[http://members.dandy.net/~orocobix/terms1.htm Dictionary — Taino indigenous peoples of the Caribbean Dictionary --]</ref> მარა, რენა მარკუალეფი, ნამუთ მითმირჩქინანა, ნამთა თის ჯოხო [[ქრისტეფორე კოლუმბი|ქრისტეფორე კოლუმბიქ]] [[პორტუგალია]]ს მადვალუ ანტიკური ნოღაშ ''კუბაშ'' პატიოცემელო გიოდჷ.<ref>Augusto Mascarenhas Barreto: O Português. Cristóvão Colombo Agente Secreto do Rei Dom João II. Ed. Referendo, Lissabon 1988. English: The Portuguese Columbus: secret agent of King John&nbsp;II, Palgrave Macmillan, ISBN 0-333-56315-8</ref><ref>da Silva, Manuel L. and Silvia Jorge da Silva. (2008). ''Christopher Columbus was Portuguese'', Express Printing, Fall River, MA. 396pp. ISBN 978-1-60702-824-6.</ref>

== ისტორია ==
=== კოლუმბიშახ ===

[[ფაილი:Arowak woman by John Gabriel Stedman.jpg|მინი|left|150პქ|ტაინო ოსურიშ მუნახაზი]] 
[[ესპანარეფი]]შ მოულაშახ კუბა დოხორელი რდჷ [[ინდიელეფი|ინდიელეფიშ]] ტომეფით. თარო მახორობას აკმადგინანს: [[ტაინოეფი]], [[არავაკეფი]], [[გუანახატაბეიეფი]] დო [[სობონეიეფი]]. ჯინჯიერი მახორობაშ ნოგორეფი [[ევროპალეფი|ევროპალეფიშ]] მოულაშახ მუსხირენ ოშწანურათ ადრე მიგრირაფილეფი რენა მუჭოთ [[ოორუე ამერიკა|ოორუე]], თეშ [[ობჟათე ამერიკა|ობჟაღე ამერიკაშ]] კონტინენტიშე.<ref>{{Cite book|title=Art and archaeology of pre-Columbian Cuba|page=22|year=1996|author=Ramón Dacal Moure, Manuel Rivero de la Calle|publisher=University of Pittsburgh Press|isbn=082293955X|url=http://books.google.com/?id=PEE9oipDYksC&pg=PA22}}</ref> ტაინოეფს კოკიშა უჯოხონა ''კაობანა''.<ref>{{cite web|url=http://www.indio.net/taino/main/language/Tisland.htm |title=Taino Name for the Islands |publisher=Indio.net |date= |accessdate=2010-11-07}}</ref> აბანობური მახორობა მეჸუნს [[მეორინჯალა]]ს, [[მეჩხომობა]]ს, ნადირუას დო შაყარუას.

=== ესპანური კოლონიზაცია ===
[[ფაილი:DiegoVelazquezCuellar.jpg|მინი|left|150px|დიეგო ველასკეს დე კუელიარი, კუბაშ [[კონკისტადორი]]]]
[[ქრისტეფორე კოლუმბი]]ქ [[1492]]<ref name=Henken2008 /> წანაშ 12 გჷმათუთას მაართათ მორთჷ კოკიშა, ნამუსჷთ უკული გიადჷ [[გუანახანი|გუანახანქ]], დო უკული თიქ კუბაშ ოორუე-ბჟაეიოლ წყარპიჯიშა 27<ref name=Henken2008>{{cite book|author=Ted Henken|title=Cuba: a global studies handbook|url=http://books.google.com/books?id=Mv7anQoCbzgC|year=2008|publisher=ABC-CLIO|isbn=9781851099849|page=[http://books.google.com/books?id=Mv7anQoCbzgC&pg=PT59 30]}} (gives the landing date in Cuba as {{Nowrap|October 27}})</ref> ან 28<ref>{{cite book|author=Cuba Oficina Del Censo|title=Cuba: Population, History and Resources 1907|url=http://books.google.com/books?id=E0iIQ1nxJB4C|year=2009|publisher=BiblioBazaar, LLC|isbn=9781110288182|page=[http://books.google.com/books?id=E0iIQ1nxJB4C&pg=PA28 28]}} (gives the landing date in Cuba as {{Nowrap|October 28}})</ref><ref>These are Julian calendar dates.</ref> გჷმათუთას დართჷ თი აკანს, ნამუსჷთ ამდღა [[ბარაკოა]] ჯოხო. თიქ კოკი ესპანეთიშ ახალი ომაფეშ დორხველობათ გჷმაცხადჷ<ref>{{Cite book|title=Cuba: a new history|last=Gott|first=Richard|publisher=Yale University Press|location=New Haven, Conn.|year=2004|page=13|isbn=0300104111}}</ref> დო ''Isla Juana'' გიოდჷ ასტურიაშ პრინციშ [[ხუანი (ასტურიაშ პრინცი)|ხუანიშ]] პატიოცემელო.<ref>{{Cite book|first=Alfred J.|last=Andrea|coauthor=Overfield, James H.|title=The Human Record|volume=1|chapter=Letter by Christopher Columbus concerning recently discovered islands|publisher=Houghton Mifflin Company|year=2005|page=8|isbn=0618370404}}</ref> [[1511]] წანას, [[დიეგო ველასკეს დე კუელიარი]]ქ [[ბარაკოა]]ს მაართა ესპანური ოხორე ქჷდარსხუ. მალას გორჩქინდჷ შხვა ოხორეფქ ხოლო, თინეფს შქას [[ჰავანა]] კუბაშ მუმალი ნანანოღა, ნამუთ [[1515]] წანას დირსხუ. ესპანარეფქ თე პერიოდის დოხოლაფირო 100 000 აბანობური მახორუ ჭკორო ქიგირინეს, ნამუსჷთ ორქოშ ოგორუე ხანდეფშო გჷმირინუანდეს. კოკიშ ჯინჯიერი მახორობაშ დიდი ნორთიშ მოჯალაგუა გჷმიჭანუ [[ინფექციური ლახარეფი|ინფექციურ ლახარეფქ]] ხოლო, მუშენ-და თე ლახარეფიშ სააწმარენჯოთ ორთაშობური იუნიტეტი ვაუღუდეს.<ref>{{Cite book|title=Guns, Germs, and Steel: The Fates of Human Societies|last=Diamond|first=Jared M.|publisher=W.W. Norton & Co|location=New York, NY|year=1998|url=http://www.pbs.org/gunsgermssteel/variables/smallpox.html|isbn=0393038912}}</ref> [[1529]] წანას, [[წითელე პატონეფი]]შ  დო [[დიდი ბატონეფი|დიდ ბატონეფოშ]] გეშა კუბაშ მახორობაშ 2/3-აშ ღრა გჷმიჭანუ.<ref>{{Cite book
  | first = Joseph Patrick
  | last = Byrne
  | title = Encyclopedia of Pestilence, Pandemics, and Plagues: A-M
  | url = http://books.google.com/books?id=5Pvi-ksuKFIC&pg=PA413&dq#v=onepage&q=&f=false
  | publisher = ABC-CLIO
  | year = 2008
  | page = 413
  | isbn = 0313341028}}
</ref><ref>J. N. Hays (2005). "''[http://books.google.com/books?id=GyE8Qt-kS1kC&pg=PA82&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false Epidemics and pandemics: their impacts on human history]''". p.82. ISBN 1-85109-658-2</ref>

კუბა ესპანეთიშ დორხველობაშა დოხოლაფირო 400 წანა მიშმეშჷ (1511–1898). თიში ეკონომიკა თარო აკმოდირთუდჷ [[ოფუტეშ მეურნობა|ოფუტეშ მეურნობაშ]] დო ოგვალე ოგორუეშე. კუბაშე ისრულებუდჷ [[შანქარი]]შ, [[ყავა]]შ დო [[თუთუმი]]შ [[ევროპა]]შა ექსპორტი, მოგვიანაფათ [[ოორუე ამერიკა]]შა ხოლო. მოხანდეთ გჷმირინუაფუდჷ აფრიკაშე მოჸონაფილი [[ჭკორალა|ჭკორეფი]].

=== ლჷმა ზოხორინალაშო ===
[[ფაილი:Carlos Manuel de Cespedes.jpg|მინი|კარლოს მანუელ დე სესპედესი ''ოდაბადეშ მუმა'', თიქ ესპანეთიშე ზოხორინალა გჷმაცხადჷ [[1868]] წანას.]]
[[1820]]-იან წანეფს, მიჟანსჷთ [[ესპანეთიშ იმპერია|ესპანეთიშ იმპერიაშ]] ტერიტორიეფი [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკას]] ებუნტეს დო ზოხორინელი სახენწჷფოეფი გჷმოქიმინეს, კუბა მაფაშ ართგურობას ინარჩუნენდჷ. მარა, თაქ ხოლო მუთმოხვადუდჷ ზოხორინალაშო მორინეფი, ესპანეთიქ კუბას მეჩჷ დევიზი ''La Siempre Fidelísima Isla'' („ირო არძოშე ართგური კოკი“). თე ართგურობა მიშჷ კუბაშ მახორობაშ ესპანეთიშა ოვაჭარე დოჸუნალათ, თაშენეშე თინეფი ღებულენდეს [[კორსანტობა]]შე დო [[ჭკორეფიშ ბუნტარკია|ჭკორეფიშ ბუნტარკიაშე]] თხილუას.

==== ვითწანამი ლჷმა ====
[[1868]] წანაშ ებუნტუაშ მოტივი, ნამუსჷთ [[კარლოს მანუელ დე სესპედესი]] ხემანჯღვერენდჷნ, ეპანეთიშე ზოხორინალა რდჷ. სესპედესი — [[შანქარიშ ლარჭემი|შანქარიშ]] პლანტაციაშ მაღვენჯი, კუბაშ ზოხორინალაშო ოლჷმეთ ჭკოლარეფს ადუდიშულენდჷ. 1868 წანაშ 27 ქირსეთუთას, თიქ გიშაშქუ ზოჯუა ჭკორალაშ გოუქვაფაშე არძო თინეფშო, მით ოურდუმე ნინალაშა მიშმეშჷნ.<ref name="ChomskyCarrSmorkaloff2003pp115-117">{{Harvnb|Chomsky|Carr|Smorkaloff|2003|pp=[http://books.google.com/books?id=Sr2hQkCIihMC&pg=PA115 115–117]}}</ref> 1868 წანაშ ებუნტუაქ გეგნორთჷ კონფლიქტშა, ნამუთ რჩქინელი რდჷ მუჭოთ [[ვითწანამი ლჷმა]]. [[ააშ]]ქ ვაღიარჷ კუბაშ ახალი თარობა, თაშ მიქცუ ლათინურ დო ევროპულ ბრელი ქიანაქ ხოლო.<ref>{{cite web|url=http://www.cubagenweb.org/mil/e-war-hist.htm|title=Historia de las Guerras de Liberación de Cuba}}</ref> ლმაქ [[1878]] წანას, ხანხონიშ პაქტით გეთუ, ნამუთჷთ კუბაქ ფართო ავტონომია მიღჷ. [[1879]]–[[1880]] წანეფს, კუბარ პატრიოტიქ [[კალიქსტო გარსია]]ქ აწარმჷ ვაწჷმოძინელი, მაჟირა ლჷმა ზოხორინალაშო, ნამუთ რჩქინელი რე მუჭოთ [[ჭიჭე ლჷმა (კუბა)|ჭიჭე ლჷმა]].<ref>{{cite web|url=http://www.historyofcuba.com/history/funfacts/lilwar.htm|title=The Little War (La Guerra Chiquita)}}</ref>

== თაშნეშე ქოძირით ==
{{Commons|Cuba|კუბა}}
* [[იუნესკოშ მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტეფი კუბას]]
* [[დიდი ანტილიაშ კოკეფი]]
* [[ერნესტო ჩე გევარა]]

== რესურსეფი ინტერნეტის ==
{{wikivoyage|Cuba}}
* [http://www.cubagob.cu/ingles/default.htm კუბაშ თარობა]
* [http://commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_Cuba კუბაშ ატლასი wikimedia-შე]
* [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-c/cuba-nde.html სახენწჷფო მადუდეეფი დო მინისტრეფიშ კაბინეტიშ მაკათურეფი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120515072041/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-c/cuba-nde.html |date=2012-05-15 }}
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cu.html Cuba entry at The World Factbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111024061151/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cu.html |date=2011-10-24 }}
* [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/cuba.htm Cuba from UCB Libraries GovPubs]
* [http://www.dmoz.org/Regional/Caribbean/Cuba/ Cuba at the Open Directory Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120118112118/http://www.dmoz.org/Regional/Caribbean/Cuba/ |date=2012-01-18 }}
* [http://www.lib.utexas.edu/maps/americas/cuba.jpg Map of Cuba (Political) 1994 C.I.A./Univ. of Texas, Austin]
* [http://www.life.com/gallery/23083/welcome-to-cuba Welcome To Cuba — ფოტოკოლაჟი ჟურნალ Life-შე] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120102014859/http://www.life.com/gallery/23083/welcome-to-cuba |date=2012-01-02 }}
* [http://www.fotopedia.com/wiki/Cuba fotopedia.com კუბაშ ფოტოეფი]
* [http://www.latinamericanstudies.org/us-cuba.htm „ლათინური ამერიკაშ რკუეფი:ააშ-კუბაშ ურთიართობეფი“], a comprehensive resource part of a website created by Dr. Antonio Rafael de la Cova of Indiana University.

== სქოლიო ==
<div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox">
{{reflist|colwidth=30em}}
</div>
{{მერკე}}
{{ოორუე ამერიკაშ ქიანეფი}}

[[კატეგორია:კუბა| ]]
[[კატეგორია:კარიბიშ ქიანეფი]]
[[კატეგორია:ესპანურნინამი ქიანეფი]]
[[კატეგორია:გოეროშ მაკათური სახენწჷფოეფი]]