ქოძირით წყუ ხასჷლაშო ურუგვაი

{{მიარეშანულამობა|ურუგვაი|ურუგვაი (წყარმალუ)}}
{{ინფოდაფა ქიანა|
|ოდაბადური_ჯოხო = {{lang-es|''República Oriental del Uruguay''}}
|ედომუშამი_ჯოხო = ბჟაეიოლი რესპუბლიკა ურუგვაი
|ოართე_ჯოხო = ურუგვაი
|შილა = Flag of Uruguay.svg
|გერბი = Coat of arms of Uruguay.svg
|რუკა = Uruguay (orthographic projection).svg
|ჰიმნი =  [[ურუგვაიშ ერუანული ჰიმნი|Himno Nacional Uruguayo]] <br />{{small|''National Anthem of Uruguay''}}<br /><center>[[ფაილი:HimnoNacionalUruguay.ogg]]</center>
|დევიზი =Libertad o muerte <br />„დუდიშულა ვარდა ღურა“
|ოფიციალური_ნინეფი =[[ესპანური ნინა|ესპანური]]
|რელიგია=  
|ნანანოღა= [[მონტევიდეო]]
|latd=34
|latm=53
|latNS=S
|longd=56
|longm=10
|longEW=W
|უდიდაში_ნოღა =[[მონტევიდეო]]
|თარობაშ_ტიპი = [[საპრეზიდენტო რესპუბლიკა]]
|ლიდერიშ_ტიპი_1 = [[ურუგვაიშ პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]]
|ლიდერიშ_ჯოხო_1 =[[ლუის ლაკაიე პოუ]] <br />
|ლიდერიშ_ტიპი_2 = 
|ლიდერიშ_ჯოხო_2 =
|ლიდერიშ_ტიპი_3 = 
|ლიდერიშ_ჯოხო_3 =
|ლიდერიშ_ტიპი_4 = 
|ლიდერიშ_ჯოხო_4 =
|სახენწჷფოშ ტიპი =
|მიკოღანკუა =
|ოფიციალური ჸოფირება 1 =
|ოფიციალური თარიღი 1 =
|ოფიციალური ჸოფირება 2 =
|ოფიციალური თარიღი 2 =
|ოფიციალური ჸოფირება 3 =
|ოფიციალური თარიღი 3 =
|ოფიციალური ჸოფირება 4 =
|ოფიციალური თარიღი 4 =
|რანგი_ფართობით = 
|ფართობი =176 215
|წყარი_% =1.5
|ოეგებიე_მახორობა =3,324,460<ref name="cia" />
|ოეგებიე_მახორობა_რანგი = 133-ა
|მახორობა_ოეგებიეთ_წანას = 2013
|მახორობაშ_ცენზი = 3,286,314<ref>[http://www.ine.gub.uy/censos2011/resultadosfinales/analisispais.pdf Resultados del Censo de Población 2011: población, crecimiento y estructura por sexo y edad] ine.gub.uy</ref>
|მახორობაშ_ცენზი_წანას = 2011
|მახორობაშ_მეჭედალა = 18.87
|მახორობაშ_მეჭედალა_რანგი = 198-0
|ედპ_ppp_წანა = 2014
|ედპ_ppp = $59.458 მილიარდი<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?sy=1980&ey=2017&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=67&pr1.y=10&c=298&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|title=Uruguay|publisher=International Monetary Fund|accessdate=4 January 2012}}</ref>
|ედპ_ppp_რანგი = 
|ედპ_ppp_ართ_მახორუშე =$17,466<ref name=imf2 />
|ედპ_ppp_ართ_მახორუშე_რანგი = 
|აგი =0.792
|აგი_ტენდენცია ={{ძინა}}
|აგი_კატეგორია = <font color="#009900">მაღალი</font>
|აგი_რანგი =46-ა
|აგი_წანა =2012
|ვალუტა= [[ურუგვაული პესო]]
|ვალუტაშ_კოდი =UYU
|ქიანაშ_კოდი =URY
|ბორჯიშ_ორტყაფუ = ([[მოსოფელიშ კოორდინირებული ბორჯი|UTC]] -3სთ.)
|ზარხულიშ_ბორჯი = ([[მოსოფელიშ კოორდინირებული ბორჯი|UTC]] -2სთ.)
|cctld = [[.uy]]
|ოტელეფონე_კოდი =+598
|ოტელეფონე_კოდი_მეწურაფა=
|სქოლიო= 
}}
'''ურუგვაი''' ედომუშამი ოფიცილური ჯოხოდვალა '''ბჟაეიოლი რესპუბლიკა ურუგვაი'''<ref>For example, [http://www.icj-cij.org/docket/files/135/15873.pdf International Court of Justice press release 20 April 2010 re judgment ''Argentina v Uruguay''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100601221644/http://www.icj-cij.org/docket/files/135/15873.pdf |date=1 June 2010 }}.</ref> ({{lang-es|''República Oriental del Uruguay''}} {{IPA|[reˈpuβlika oɾjenˈtal del uɾuˈɣwai]}}) — [[სახენწჷფო]] [[ობჟათე ამერიკა|ობჟათე ამერიკაშ]] ობჟათე-ბჟაეიოლ ნორთის, [[ატლანტიშ ოკიანე|ატლანტიშ ოკიანეშ]] წყარპიჯის. ოორუეშე [[ხურგა (სახენწჷფო)|უხურგანს]] [[ბრაზილია]], ბჟადალშე — [[არგენტინა]]. ურუგვაიშ [[მახორობა]] 3,3 მლნ ადამიერს აკმადგინანს,<ref name="cia">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uy.html|title=Uruguay|publisher=[[The World Factbook]]|author=Central Intelligence Agency|accessdate=5 January 2010|authorlink=Central Intelligence Agency}}</ref> ნამუშეთ 1,8 მლნ ნანანოღა [[მონტევიდეო]]შ მეტროპოლიურ არეალს ოხორანს.<ref name="cia"/> მახორობაშ დოხოლაფირო 88% ევროპული გამნარყობაშ რე. 176 000 კმ² ფართობით, ურუგვაი [[ობჟათე ამერიკა|ობჟათე ამერიკაშ]] უჭიჭაში სახენწჷფო რე ტერიტორიაშჸურე, [[სურინამი]]შ უკული.

[[1680]] წანას, [[პორტუგალიაშ იმპერია|პორტუგალიარეფქ]] ქჷდარსხუეს ართ-ართი უჯვეშაში ევროპული ოხორუე ურუგვაის — [[კოლონია-დელ-საკრამენტო]]. [[XVIII ოშწანურა|XVIII ოშწანურაშ]] დაჭყაფუს [[ესპანეთიშ იმპერია|ესპანარეფქ]] ოურდუმე ჯიხაზურგაშ სახეთ ქჷდარსხუეს [[მონტევიდეო]].<ref name="dept-state">{{cite web |url=http://www.state.gov/r/pa/ei/bgn/2091.htm |title= Background Note: Uruguay |author=Bureau of Western Hemisphere Affairs |publisher=US Department of State |accessdate=23 February 2011}}</ref> 1811–1828 წანეფს [[ესპანეთი|ესპანეთწკჷმა]], [[პორტუგალია|პორტუგალიაწკჷმა]], [[არგენტინა|არგენტინაწკჷმა]] დო [[ბრაზილია|ბრაზილიაწკჷმა]] ლჷმეფიშ უკული ურუგვაიქ ზოხორინალა მიღჷ. ალმახანაშო თე ქიანა, დემოკრატიული კონსტიტუციური რესპუბლიკა რე, [[ურუგვაიშ პრეზიდენტი|პრეზიდენტით]], ნამუთ მუჭოთ სახენწჷფოშ, თეშ თარობაშ მადუდე რე.

ურუგვაი მაართა აბანსიე [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკას]] [[დემოკრატიაშ ინდექსი|დემოკრატიაშ]], [[გლობალური შვიდობაშ ინდექსი|შვიდობაშ]], კორუფციაშ ნარკებობაშ დო რინაშ ხარისხიშ ინდექსიშ მაძირაფალეფით;<ref name="photos.state.gov">http://photos.state.gov/libraries/uruguay/19452/pdfs/UruguaysRankingsJune2013.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210210063110/https://photos.state.gov/libraries/uruguay/19452/pdfs/UruguaysRankingsJune2013.pdf |date=2021-02-10 }}</ref> თაშნეშე მაართა რე [[ობჟათე ამერიკა]]ს [[პრესაშ დუდიშულობაშ ინდექსი|პრესაშ დუდიშულობაშ]], ოშქაშე კლასიშ ზჷმაშ, ჯგირობუაშ დო უშქურანჯობაშჸურე.<ref name="photos.state.gov"/> ართ შურ მახორუშო გოანგარიშაფათ, ურუგვაის მოსოფელიშ არძა შხვა ქიანაშე მეტი წვლილი მიშმუღჷ [[გოერო]]შ საშვიდობო მისიეფშა.<ref name="photos.state.gov"/> ქიანა რეგიონს მაჟირა რე ეკონომიკაშ დუდიშულობაშ, მუშნაველეფიშ წორწოობაშ, ართ შურ მახორუშო მუშნაველეფიშ დო ბონი ურცხოული ინვესტიციეფიშჸურე.<ref name="photos.state.gov"/> ურუგვაი მასუმა არძაშე უჯგუში ქიანა რე კონტინენტის [[ადამიერიშ გოვითარაფაშ ინდექსი]]შ, ეკონომიკაშ ძინაშ, ინოვაციეფიშ დო ინფრასტრუქტურაშ მეჯინათ.<ref>[http://photos.state.gov/libraries/uruguay/19452/pdfs/UruguaysRankingsJune2013.pdf From 2005 to 2011] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210210063110/https://photos.state.gov/libraries/uruguay/19452/pdfs/UruguaysRankingsJune2013.pdf |date=2021-02-10 }}</ref><ref name="photos.state.gov"/> გოეროშე ურუგვაი ფასებულიე მუჭოთ მაღალი მუშნაველეფიშ მაღვენჯი ქიანა — აკა ფერი მუნაჩემიშ მაღვენჯი სახენწჷფო თე რეგიონშე [[ჩილე]]წკმა ართო. ურუგვაი შანულამი ექსპორტიორიე თიჯგურა პროდუქტეფით, მუჭომეფითიე [[მონტყორი]], [[ორზა]], [[სოია]], ჩხოუშ გოჸინილი ხორცი, [[ალაო]] დო [[ბჟა (პროდუქტი)]].<ref name="photos.state.gov"/>

2013 წანას, [[მარიხუანა]]შ წარმებაშ, გჷმოჩამაშ დო გჷმორნაფაშ მეჯინათ ინოვაციური პოლიტიკაშ მიშაღალაშენი, ჟურნალ ''[[ეკონომისტი (ჟურნალი)|ეკონომისტიქ]]'' ურუგვაი „წანაშ ქიანა“ გიოდჷ.<ref>http://www.economist.com/news/leaders/21591872-resilient-ireland-booming-south-sudan-tumultuous-turkey-our-country-year-earths-got</ref> ქიანას თაშნეშე ლეგალურიე ართსქესიამი ქორწინება დო [[აბორტი]], მუშ შედეგოთ, ურუგვაი მერჩქინელიე მოსოფელიშ ართ-ართ არძაშე ლიბერალურ დო სოციალურო გოვითარაფილ სახენწჷფოთ. რეგიონს სამანგათიე დო ნთელ მოსოფელშ ართ-ართი უჯგუში ადამიერიშ ნებეფიშ, ტოლერანტობაშ დო მაკათურობაშ ოკითხეფიშჸურე.<ref>http://www.socialprogressimperative.org/en/data/spi/components/com9#performance/countries/com9/com11 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304102036/http://www.socialprogressimperative.org/en/data/spi/components/com9#performance/countries/com9/com11 |date=2016-03-04 }}</ref>

== ეტიმოლოგია ==
''ლა-რეპუბლიკა-ორიენტალ-დელ-ურუგუაი (La República Oriental del Uruguay)'' შანენს „[[ურუგვაი (წყარმალუ)|წყარმალუ ურუგვაიშ]] ბჟაეიოლშე მადვალუ რესპუბლიკას“. წყარმალუ ურუგვაიშ ეტიმოლოგია ეკონიაშახ უჩინებუე, ართ ვერსიათ [[გუარანი (ნინა)|გუარანიშ ნინაშე]] მოჸურს დო შანენს „კორორბა ჩიტეფიშ წყარმალუს“.<ref>{{cite web|url=http://web.archive.org/web/20110721193412/http://www.turismo.gub.uy/index.php?option=com_content&view=article&id=216&Itemid=195&lang=en |title=Ministerio de Turismo y Deporte del Uruguay (Spanish, English and Portuguese) |publisher=Turismo.gub.uy |accessdate=26 June 2010}}</ref>

== ისტორია ==
{{თარი|ურუგვაიშ ისტორია}}
ურუგვაიშ ტერიტორიას [[ესპანარეფი|ესპანარეფიშ]] გჯმორჩქინაშახ ოხორანდეს ინდიარი ტომეფი [[ჩარუა (ტომი)|ჩარუა]] დო [[ჩანა (ტომი)|ჩანა]]. [[XVI ოშწანურა]]ს იჭყაფუ ესპანარეფიშ დოპყრობეფი, მარა დუდმაართაშე თინეფქ ვაშილებუეს იროიანი გიოპონუ პუნქტეფიშ ღოლამა. [[1680]] წანას [[ლა-პლატა|ლა-პლატაშ]] ჸუჯიშ კვარჩხანი წყარპიჯის პორტუგალიარეფქ ქდარსხუეს ჯიხასიმანგარე [[კოლონია-დელ-საკრამენტო]], სოიშეთ ვალეგარულო გჷნმუღუდეს ოღალი [[ბუენოს-აირესი|ბუენოს-აირესშა]]. კონტრაბანდისტეფშე ოთხილარო ესპანარეფქ [[1724]] წანას ქჷდარსხუეს ნოღა [[მონტევიდეო]]. ახალ ნოღაშა კოკი [[ტენერიფე]]შე გეგნიხორეს [[გუანშეფი|გუანშეფქ]]. XVIII ოშწანურაშე გემიშართჷ კოლონია [[რიო-დე-ლა-პლატა]]შ აკოდგინალუაშა. კოლონიალური მართუალაშ ბოლოს ალმახანურ ურუგვაიშ ტერიორიას დოხორელი რდჷ 30 ვითოში ადამიერი, ნამუშ ნასუმორი მონტევიდეოს ოხორანდჷ.

[[ნაპოლეონ ბონაპარტე|ნაპოლეონიშ]] ესპანეთშა მიშაჭკირუაშ უკული გეგმიცხადჷ [[რიო-დე-ლა-პლატაშ ვიცე-ომაფე]]შ ზოხორინალაქ. ალმახანურ ურუგვაიშ ტერიტორიაქ (Banda Oriental) გემიშართჷ ახალი ომაფეშ აკოდგინალუაშა. [[გაუჩო]]შ ([[გუანშეფი]]შ გამნარყეფი) ტომქ მუურინუ მუჭოთ [[ესპანეთი]]შე, თეშ [[ბუენოს-აირესი]]შე [[ხოსე ხერვასიო არტიგასი]]შ ლჷმას ზოხორინალაშო. დუდმაართათ არტიგასიქ დო თიშ მორინეეფქ მითხუეს ცალკე პროვინციაშ აკოოქიმინუა. [[1814]] წანაშ 7 მელახის [[რიო-დე-ლა-პლატაშ გოართოიანაფილი პროვინციეფი]]შ უჟინაშ დირექტორქ [[ხერვასიო ანტონიო დე პოსადასი|ხერვასიო პოსადასიქ]] ზოჯუა გჷნოჩჷ ბჟაეიოლიშ პროვინციაშ აკოქიმინუაშენი. 

[[1816]] წანას ბჟაეიოლიშ პროვინციაშა გემიშეჭკირჷ [[პორტუგალიაშ, ბრაზილიაშ დო ალგარვეშ გოართოიანაფილი ომაფე]]შ ნძალეფქ. გოართოიანაფილ პროვინციეფქ აღიარჷ ბჟაეიოლ პროვინციაშ მოკავშირეობა, მარა ლჷმა ვაგმუცხადებჷ ბრაზილიაშ ხეშუულებაშა. [[1820]] წანაშ ეკენიას არტიგასის გიორჯგინეს დო [[პარაგვაი]]შა გეგნოლჷ. პორტუგალიარეფქ ოკუპირებულ ტერიტორიას ქჷმიჭანეს სისპლატინიშ კონგრესი, ნამუქჷთ [[1821]] წანას გჷმაცხადჷ ბრაზილიაწკჷმა ბჟაეიოლიშ პროვინციაშ აკოართაფა [[სისპლატინი|სისპლატინიშ]] ჯოხოდვალათ. [[1825]] წანას ფლორიდას აკოკორობილ კონგრესიქ გჷმაცხადჷ ბრაზილიაშე გჷმორთუალა დო კინე გოართოიანაფილ პროვინციეფწკჷმა გოართოიანაფა. თეშ საგამოთ [[ბრაზილია]]ქ [[არგენტინა]]ს [[არგენტინა-ბრაზილიაშ ლჷმა|ლჷმა გჷმცხადჷ]]. ლჷმაშ თებაშ უკული გეგმიცხადჷ ბჟაეიოლიშ პროვინციაშ ზოხორინალაქ დო ქიანაქ მიღჷ ჯოხოდვალა: ბჟაეიოლი რესპუბლიკა ურუგვაი. 

[[1830]] წანას მიღეს ქიანაშ მაართა კონსტიტუცია. თიმ წანას 25 ეკენიას, ქიანაშ მაართა პრეზიდენტო გჷშაგორეს [[ფრუქტუოსო რივერა]]. [[1838]]-[[1852]] წანეფს ქიანას მიშჷ ომენმაღალ ჷმაშა გჷნულირი პარტიული მერინეფი, ნამუს გჷმორძგვილქ კინე რივერაქ გჷშართჷ. [[1864]]-[[1870]] წანეფს ურუგვაიქ ხოლო ართი, [[პარაგვაული ლჷმა]] გჷნიღჷ. 

ურუგვაი მოსოფელს მაართა ქიანა რდჷ, ნამუქჷთ [[1907]] წანას მიღჷ კანონი ჩილ დო ქომონჯიშ ჩათხინაფაშენი, დო მაჟირა ქიანა სოდეთ [[1877]] წანას გონათაფაქ სავალდვალოთ დო უფასოთ გჷნირთჷნ.

[[1929]] წანას [[დიდი დეპრესია|დიდმა დეპრესიაქ]] შანულამი გეშქვაფა მიორინუ ქიანას. ნამუსჷთ მაჸუნჷ სახენწჷფო გჷნორთეფქ დო [[1942]] წანაშ ახალი კონსტიტუციაქ. [[1945]] წანას ურუგვაიქ [[მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმა|მაჷირა მოსოფელიშ ლჷმას]] [[ფაშიზმი|ფაშისტურ]] [[გერმანია]]ს გჷმუცხადჷ ლჷმა. 

[[1950]] წანას საპრეზიდენტო გიშაგორუეფს გომორძგვილო გჷშართჷ [[ანდრეს მარტინეს ტრუება]]ქ, ნამუშ ნძალათ [[1951]] წანას მიღჷ ახალი კონსტიტუცია. 

[[1973]] წანაშ 27 მანგის, ქიანას გეჸვენჯი ოურდუმე გჷნორთაქ ქჷმოხვადჷ დო ქჷდირსხუ ოურდუმე დიქტატურაქ. [[1976]] წანას ხეშუულებაშა მულირჷ [[აპარასიო მენდესი|აპარასიო მენდესიქ]] აკოფაჩჷ არძა პარტია. [[1980]] წანას იტარჷ რეფერენდუმქ ახალი კონსტიტუციაშ მეღებაშ დო არსებული რეჟიმიშ თირუაშ გეშა. მახორობაშ 57 % დიქტატურაშ მოვარიე რდჷ. [[1984]] წანაშ დუდიშულ საპრეზიდენტო გიშაგორუეფს გომორძგვილო გიშართჷ [[ხულიო მარია სანგინეტი]]ქ დო გადუდიშულჷ არძა პოლიტპატიმარი. 

[[1991]] წანას ურუგვაიქ გჷნირთჷ [[მერკოსური]]შ ეკონომიკური ბლოკიშ მაკათურო. [[2010]] წანაშე ურუგვაიშ პრეზიდენტიე [[ხოსე მუხიკა]], ნამუსჷთ ართართ უდაღარაშ პრეზიდენტო მითმირჩქინანა<ref>[http://www.ambebi.ge/mozaika/68071-khose-mukhika-yvelaze-gharibi-prezidenti.html ხოსე მუხიკა - არძაშე ღარჷბი პრეზიდენტი]</ref>. 2013 წანას ურუგვაის დოკანონეს ართი სქესიშ უღულეფიშ ქორწინება<ref>{{cite web|url=http://online.wsj.com/article/SB10001424127887323741004578416581331444320.html|title=Uruguay Legalizes Same-Sex Marriage - WSJ.com|accessdate=2013-04-28|archiveurl=http://www.webcitation.org/6GFdxg7Kz|archivedate=2013-04-30}}</ref>.  2013 ანაშ 25 ქირსეთუთას, პრეზიდენტ მუხიკაქ ხე ქჷმაჭარჷ კანონს [[მარიხუანა|მარიხუანაშ]] ლეგალიზაციაშენი<ref>{{cite web|url=http://itar-tass.com/mezhdunarodnaya-panorama/856267|title=Уругвай легализовал марихуану|accessdate=2013-12-25|}}</ref>, ნამუსჷთ თეიშახ პარლამენტიშ ჟილენ პალატაქ მოუურინუ. შედეგო ურუგვაიქ გჷნირთჷ მაართა ქიანათ მოსოფელს, სოდეთ დოკანონეს თე ნარკოტიკული ნივთარობაშ დობზადება დო გოსაღაფა.

== გეოგრაფია ==
{{თარი|ურუგვაიშ გეოგრაფია}}
ურუგვაიშ ფართობი 176 220 კმ²–ს აკმადგინას.

[[სახენწჷფო თანჯა|თანჯაშ]] ედომუშამი სიგჷრძა 1564 კმ (თინეფს შქას: არგენტინაწკჷმა — 579 კმ, ბრაზილიაწკჷმა — 985 კმ.). წყარპიჯიშ ღოზიშ სიგჷრძა: 660 კმ.

კიანაშ უმაღალაში კონკა რე გვალა [[სერო-კატედრალი]] 514 მ. ობჟთშე გა-ზუგუამი ტერიტორია ითირუ რზენეფით. წყარპიჯიშ ღოზი [[ლაგუნა|ლაგუნაშ]] ტიპიშიე.

[[კლიმატი]] სუბტროპიკული, ოკიანურიე. ღურთუთაშ ოშქაშე ტემპერატურა 22—24&nbsp;°C, კვირკვეშ - 10—12&nbsp;°C. ობჟთეშ ბორიეფიშ, [[პამპერო]]შ ბარუაშ ბორჯის ტემპერატურა 5°C-შახ დჷთმოლუ, თირი ხოლო უჩქჷ. 

ატმოსფერული ნოლექეფი 1000 მმ აკმადგინანს ობჟათეშ რაიონეფს, დო 1200 მმ-ს ოორუეშე.

=== ფლორა ===

== სახენწჷფო ==
[[File:Palacio Legislativo.JPG|thumb|250პქ|ურუგვაიშ პარლამენტიშ დგჷმილი — [[პალასიო-ლეხისლატივო]], [[მონტევიდეო]]]]
ურუგვაი [[წჷმმარინაფალი დემოკრატია|წჷმმარინაფალი დემოკრატიაშ]] [[რესპუბლიკა]] რე [[საპრეზიდენტო სისტემა|საპრეზიდენტო სისტემათ]].<ref name="biz-guide"/> ხეშუულებაშ მაათურეფი ხუთი წანაშ ხანით გჷშეგორუაფნა უნივერსალური ოგიშაგორუე სისტემათ.<ref name="biz-guide"/> ურუგვაი [[უნიტარული სახენწჷფო]]რე: ნთელ ქიანას ედომუშამო იხორციელებუაფჷ იუსტიციაშ, გონათუაშ, უშქურანჯობაშ, ოგალენური დო დუდთხილუაშ პოლიტიკა.<ref name="biz-guide">{{cite web|url=http://www.uruguayxxi.gub.uy/innovaportal/file/528/1/business_guide_uruguay_xxi_-_november_2009.pdf|archiveurl=http://web.archive.org/web/20110501084128/http://www.uruguayxxi.gub.uy/innovaportal/file/528/1/business_guide_uruguay_xxi_-_november_2009.pdf|archivedate=2011-05-01|title=Business Guide|publisher=Uruguay XXI|accessdate=25 February 2011}}</ref> ემაჸონაფალი ხეშუულებას ახორციელენს [[ურუგვაიშ პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] დო 13 მინისტრშე აკოქიმინელი კაბინეტი.<ref name="biz-guide"/> 

კანონმადვალუ ხეშუულებას ახორციელენს ჟირპალატამი [[ურუგვაიშ გენერალური ასამბლეა|გენერალური ასამბლეა]]: დეპუტატეფიშ პალატა, ნამუთ აკმოდირთუ 19 დეპარტამენტიშ 99 წჷმმარინაფალშე, ნამუთ პროპორციული სისტემათ რენა გიშაგორილეფი დო  სენატორეფიშ პალატა, ნამუთ აკმოდირთუ პროპორციული სისტემათ გჷშაგორილ 31 მაკათურშე დო ვიცე-პრეზიდენტშე, ნამუთ პალატაშ დუდმახვენჯი რე.<ref name="biz-guide"/> 

სასამართალო ხეშუულებას ახორციელენს [[ურუგვაიშ უჟინაში სასამართლო|უჟინაში სასამართლო]] დო ნთელი ქიანაშ მასშტაბით არსებული სასამართალოეფი დო მოსამართალეეფი. უჟინაში სასამართალოშ მაკათურეფს გენერალური ასემბლეა გჷშმაგორუნს; სასამართალოეფიშ მაკათურეფს სენატიშ ქოიათ გჷშმაგორუნს უჟინაში სასამართალო, მოსამართალეეფს - ბონო დჷთმანიშნენს უჟინაში სასამართალო.<ref name="biz-guide"/> 

[[ურუგვაიშ კონსტიტუცია|მოქიმინჯე კონსტიტუცია]] ურუგვაიქ 1967 წანას მიღჷ. ბრელ მიშათინუაქ 1973 წანას გაჩერდჷ, მარა კინე ქჷდიჭყჷ 1985 წანას. ურუგვაიშ კონსტიტუცია [[შვეიცარიაშ კონსტიტუცია|შვეიცარიაშ კონსტიტუციაშ]] მეჯინათიე აკომუშებული დო მენოღალეფს საშუალებს არძენს, დოთირუან კონსტიტუცია ოკათე ინიციატივაშ ოსხირით, მარა თინაქ უციოთ საარძო-ერუანული [[რეფერენდუმი]]თ ოკო გჷნოჭყორდას. ეკონია 15 წანაშ გოძვენას, ურუგვაის თე მეთოდი ბრელშა გჷმირინეს.<ref name=cs>{{ref|country=uruguay|section=Constitutional Background|first=Rex A.|last=Hudson}}</ref> 

[[ურუგვაიშ ისტორია|ურუგვაიშ ისტორიაშ]] გოძვენას, სახენწჷფოშ ოდუდეს არძაშე შხირას [[კოლორადოშ პარტია (ურუგვაი)|კოლორადოშ პარტია]] რე. მარა, 2009 წანაშ ურუგვაიშ საარძო გიშაგორუეფს, პარლამენტიშ გიშაგორუეფი აბსოლუტური უმენტაშობათ მიგჷ [[ფართო ფრონტი (ურუგვაი)|ფართო ფრონტიქ]], საპრეზიდენტო გიშაგორუეფს - ფართო ფრონტის კანდიდატიქ [[ხოსე მუხიკა]]ქ [[ნაციონალური პარტია (ურუგვაი)|ნაციონალური პარტიაშ]] კანდიდატი [[ლუის ალბერტო ლაკალიე]]ს გიორჯგინჷ. 

2010 წანას, [[ლათინობარომეტრი]]შ ჯარალობურ რკუეფქ ოძირუ, ნამდა [[ლათინური ამერიკა|ლათინურ ამერიკას]], ურუგვაალეფი [[დემოკრატია]]ს არძაშე მეტო მეურენა დო თაშნეშე, კმაყოფილ რენა მუნეფიშ ქიანას დემოკრატიაშა გჷნოდგჷმილი ნაბიჯეფით.<ref>{{cite news|url=http://www.economist.com/node/17627929|title=The democratic routine|date=2 December 2010|work=The Economist|accessdate=23 February 2011}}</ref> [[Freedom House]]-იშ „მოსოფელიშ შვიდობაშ ინდექსით“, ურუგვაის 27-ა აბანი უკებჷ. [[Economist Intelligence Unit]]-იშ 2012 წანაშ მუნაჩემეფით, ურუგვაიშ დემოკრატიაშ ინდექსი 8,17 რდჷ, მოსოფელს რსულ დემოკრატიათ მერჩქინელ 25 ქიანაშ ერკებულს - მა-18 აბანს რდჷ.<ref>{{cite web|url=https://portoncv.gov.cv/dhub/porton.por_global.open_file?p_doc_id=1034|archivedate=2012-03-24|title=The Economist Intelligence Unit's Index of Democracy 2012|format=PDF|accessdate=20 June 2014}}</ref> [[ოერეფშქაშე გომერეკელაფა|ოერეფოშქაშე გომერეკელაფაშენი]] აკომუშებილ [[კორუფციაშ აღქმაშ ინდექსი|კორუფციაშ აღქმაშ ინდექსის]] - ურუგვაი მა-18 აბანსიე. 

=== ადმინისტრაციული დორთუალა ===
{{თარი|ურუგვაიშ დეპარტამენტეფი}}

ურუგვაი დორთილიე 19 [[დეპარტამენტი (ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთული)|დეპარტამენტო]], ნამუსჷთ უღჷნა კანონმადვალუ დო ემაჸონაფალი ნებეფი.<ref name="biz-guide">{{cite web|url=http://www.uruguayxxi.gub.uy/innovaportal/file/528/1/business_guide_uruguay_xxi_-_november_2009.pdf|archiveurl=http://web.archive.org/web/20110501084128/http://www.uruguayxxi.gub.uy/innovaportal/file/528/1/business_guide_uruguay_xxi_-_november_2009.pdf|archivedate=2011-05-01|title=Business Guide|publisher=Uruguay XXI|accessdate=25 February 2011}}</ref> ირ დეპარტამენტი მუშ მამართვალს საარძო გიშაგორუეფით გჷშმაგორუნს.<ref name="biz-guide"/> დეპარტამენტიშ ემაჸონაფალ ხეშუულებას თოლჸუჯის უჸუნუანს დო კანონმადვალ ორგანოშ ფუნქციას ასრულენს დეპარტამენტიშ სხუნუ.<ref name="biz-guide"/> 

{| class="wikitable sortable"
|- style="background-color:#ffebad"
! დეპარტამენტი
! ფართობი<br />კმ² !! მახორობა (2011)<ref name="pop-ine">{{cite web|url=http://www.ine.gub.uy/censos2011/index.html|title=Censos 2011 – Instituto Nacional de Estadistica|publisher=Instituto Nacional de Estadística|accessdate=13 January 2012}}</ref> !! ნანანოღა
|-
| [[არტიგასიშ დეპარტამენტი|არტიგასი]]
|align="right"| 11 928 ||align="right"| 73,162 || [[არტიგასი]]
|-
| [[კანელონესიშ დეპარტამენტი|კანელონესი]]
|align="right"|  4 536 ||align="right"|518,154 || [[კანელონესი]]
|-
| [[სერო-ლარგოშ დეპარტამენტი|სერო-ლარგო]]
|align="right"| 13 648 ||align="right"| 84,555 || [[მელო]]
|-
| [[კოლონიაშ დეპარტამენტი|კოლონია]]
|align="right"|  6 106 ||align="right"|122,863 || [[კოლონია-დელ-საკრამენტო]]
|-
| [[დურასნოშ დეპარტამენტი|დურასნო]]
|align="right"| 11 643 ||align="right"| 57,082 || [[დურასნო]]
|-
| [[ფლორესიშ დეპარტამენტი|ფლორესი]]
|align="right"|  5 144 ||align="right"| 25,033 || [[ტრინიდადი (ურუგვაი)|ტრინიდადი]]
|-
| [[ფლორიდაშ დეპარტამენტი|ფლორიდა]]
|align="right"| 10 417 ||align="right"| 67,093 || [[ფლორიდა (ურუგვაი)|ფლორიდა]]
|-
| [[ლავალიეხაშ დეპარტამენტი|ლავალიეხა]]
|align="right"| 10 016 ||align="right"| 58,843 || [[მინასი (ურუგვაი)|მინასი]]
|-
| [[მალდონადოშ დეპარტამენტი|მალდონადო]]
|align="right"|  4 793 ||align="right"|161,571 || [[მალდონადო (ურუგვაი)|მალდონადო]]
|-
| [[მონტევიდეოშ დეპარტამენტი|მონტევიდეო]]
|align="right"| 530 ||align="right"| 1,292,347 || [[მონტევიდეო]]
|-
| [[პაისანდუშ დეპარტამენტი|პაისანდუ]]
|align="right"| 13 922 ||align="right"|113,112 || [[პაისანდუ]]
|-
| [[რიო-ნეგროშ დეპარტამენტი|რიო-ნეგრო]]
|align="right"|  9 282 ||align="right"| 54,434|| [[ფრაი-ბენტოსი]]
|-
| [[რივერაშ დეპარტამენტი|რივერა]]
|align="right"|  9 370 ||align="right"|103,447 || [[რივერა]]
|-
| [[როჩაშ დეპარტამენტი|როჩა]]
|align="right"| 10 551 ||align="right"| 66,955 || [[როჩა]]
|-
| [[სალტოშ დეპარტამენტი|სალტო]]
|align="right"| 14 163 ||align="right"|124,683 || [[სალტო (ურუგვაი)|სალტო]]
|-
| [[სან-ხოსეშ დეპარტამენტი|სან-ხოსე]]
|align="right"|  4 992 ||align="right"|108,025 || [[სან-ხოსე-დე-მაიო]]
|-
| [[სორიანოშ დეპარტამენტი|სორიანო]]
|align="right"|  9 008 ||align="right"| 82,108 || [[მერსედესი (ურუგვაი)|მერსედესი]]
|-
| [[ტაკუარემბოშ დეპარტამენტი|ტაკუარემბო]]
|align="right"| 15 438 ||align="right"| 89,993 || [[ტაკუარემბო]]
|-
| [[ტრეინტა-ი-ტრესიშ დეპარტამენტი|ტრეინტა-ი-ტრესი]]
|align="right"|  9 676 ||align="right"| 48,066 || [[ტრეინტა-ი-ტრესი]]
|}

=== ოგალენური ურთიართობეფი ===
[[ფაილი:Lulatabaré26022007.jpg|thumb|right|upright|[[ტაბარე ვასკესი]] (პრეზიდენტი [[2005]]-[[2010]] წლეფს დო [[2015]] წანაშ 1 მელახშე კინე) ბრაზილიაშ თიმბორჯიშ პრეზიდენტ [[ლულა და სილვა]]წკმა ართო, [[2007]].]]
[[ფაილი:LulaMujica.JPG|thumb|პრეზიდენტი [[ხოსე მუხიკა]] ([[2006]]-2010) (მარძვგვანშე) ბრაზილიაშ თიმბორჯიან პრეზიდენტ [[ლულა და სილვა]]წკჷმა ართო,ვვ, 2010.]]
[[ფაილი:Dilma Rousseff and Jose Mujica 2010.jpg|thumb|[[ხოსე მუხიკა]] ბრაზილიაშ პრეზიდენტ [[დილმა რუსეფი|დილმა რუსეფწკჷმა]] ართო, [[2011]].]]
2010 წანაშ გერგობათუთას, ურუგვაიქ [[ობჟათე ამერიკაშ სახენწჷფოეფიშა კონსტიტუციური რსხუ]]შ რატიფიცირაფა ღოლუ დო ორგანიზაციაშ მაჩხორამაკათურო გჷნირთჷ. აპიჯალაქ 2008 წანას დიდჷ დო ნძალაშა 30 დღაშ უკული მიშართჷ, მუჟანსჷთ მაკათურ ქიანეფქ თიში რატიფიკაცია ღოლესინ.<ref name=businessweek.com>{{cite web|url=http://www.businessweek.com/news/2010-11-26/unasur-pledges-to-isolate-coup-regimes-fight-drug-trafficking.html|title=Unasur Pledges to Isolate Coup Regimes, Fight Drug Trafficking|work=BusinessWeek|date=26 November 2010|accessdate=24 December 2010}}</ref>

ურუგვაიშ არძაშე შანულამი სავაჭარო პარტნიორეფი რენა [[არგეენტინა]] დო [[ბრაზილია]]. [[2009]] წანას იმპორტიშ 20% არგენტინაშა მიშჷ.<ref name="cia"/> თიშ უკული, მუთ არგენტინაწკჷმა ჟირჸურენი ურთიართობეფი პრიორიტეტო გჷმაცხადჷნ, ურუგვაიქ ეჭვი ქჷმიღჷ [[ფოლკლენდიშ კოკეფი]]შ ელმოლს ბრიტანული გემეფიშ ყარაფი დო ურუგვაიშ ტერიტორიიაშე დო ონიშოლეფშე ოჭკომალიშ დო ნავთობიშ მეჭირინაფა მეუჭყვიდჷ.<ref>{{cite web|url=http://en.mercopress.com/2010/09/24/uruguay-marks-distance-from-argentina-uk-does-not-come-to-plunder-resources|title=Uruguay marks distance from Argentina: UK does not come to plunder resources|date=24 September 2010|publisher= MercoPress|accessdate=23 February 2011}}</ref> ართიანიშ რკინას [[მონტევიდეო]]შ დო [[ბუენოს-აირესი]]შ ონიშოლეფს შქას ესპანეთიშ იმპერიაშ ბორჯიშე იჭყაფუ; თიმ ბორჯის თე ფაქტის „ონიშოლეფიშ ლჷმა“ გიოდვეს. საბოლოოთ ჟირხოლო ქიანაშ ხემანჯღვერექ გინოჭყვიდჷ,  ნამდა თინეფს თე რკინაშ თებას ოხვილჷდეს დო გეჸვენჯ აპიჯალას 2010 წანას, რეგიონული ინტეგრაციაშ ფარგალეფს მიოჭირინუეს.<ref>{{cite web|url=http://en.mercopress.com/2010/11/20/mujica-praises-argentina-uruguay-common-past-calls-for-an-end-to-ports-war|title=Mujica praises Argentina/Uruguay common past; calls for an end to ‘ports’ war’|date=20 November 2010|publisher=MercoPress|accessdate=23 February 2011}}</ref>

[[2007]] წანას, წყარმალუ ურუგვაიშ წყარპიჯის, ურუგვაიშჸურე ქაღარდიშ ფაბრიკაშ დოდგჷმაქ არგენტინაშ პროტესტი გჷმიწანუ, თიშენი, ნამჷ-და არგენტინას მიოჩქდჷ, ნამდა თე ფაბრიკა ორთაშ დაწინდარებას გჷმიჭანუანდჷნ; საბოლოოთ ჟირ ქიანას შქას დიპლომატიურ ურთიართობეფქ დიძაბუ.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7089226.stm Argentines in pulp mill protest]. BBC News (11 November 2007). Retrieved on 25 June 2012.</ref> უკულიანი დება თე საკითხშე 2010 წანას იჸუ, მუშენდა რკუეფქ ოძირუ,ნამდა წყარმალუ იწინდარებუდჷ.<ref>[http://www.clarin.com/diario/2010/02/22/um/m-02145337.htm '&#39;Clarín'&#39;: Hay 115 casos de dermatitis en un balneario ubicado frente a Botnia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100428132222/http://www.clarin.com/diario/2010/02/22/um/m-02145337.htm |date=2010-04-28 }}. Clarin.com (22 February 2010). Retrieved on 25 June 2012.</ref> 2010 წანაშ გერგობათუთას, ურუგვაიქ დო არგენტინაქ გაცხადეს, ნამდა საბოლოოთ ქჷმიოჭირინუეს აპიჯალას, ქაღარდიშ ფაბრიკას ართობურ მონიტორინგის გონხორციელებაშენი.<ref>{{cite web|url=http://en.mercopress.com/2010/11/15/uruguay-and-argentina-implement-scientific-accord-for-joint-monitoring|title=Uruguay and Argentina implement "scientific" accord for joint monitoring|date=15 November 2010|publisher=MercoPress|accessdate=23 February 2011}}</ref>

ბრაზილიას და ურუგვაის ხე აფჷნა მოჭარილი აპიჯალეფშა დუდთხილუაშ, მენცარობაშ, ტექნოლოგიაშ, ენერგეტიკაშ, ოწყარმალუე ტრანსპორტირებაშ დო ჩხომუაშ ოკითხეფს წოროხანდაშენი, მუქით ჟირ მეძობელ ქიანას შქას პოლიტიკური დო ეკონომიკური ინტეგრაციაშ გარღააფას უნწყუ ხე.<ref>[http://ontheroadtofindout.com/2010/07/brazil-and-uruguay-step-closer-to-integration/ Brazil and Uruguay step closer to integration]. Ontheroadtofindout.com. Retrieved on 25 June 2012.</ref> ურუგვაის ბრაზილიაწკჷმა ჟირი უგნუჭყვიდირი [[ხურგა (სახენწჷფო)|ოხურგე]] კონფლიქტი უღჷ — ოწყარმალუე კოკ [[ისლა-ბრასილიერა|ისლა-ბრასილიერაშ]] დო ოფუტე [[მასოლიერი]]შ არხოს, წყარმალუ ინვერანდიშ რეგიონიშ 235 კილომეტრიანი მუნოკვეთიშენი. ჟირ ქიანა ვეთანხმებუნა თუ ნამ ნადუ წჯმარინუანს წყარმალუ კუარარიშ ლეგიტიმურ ოდუდესინ, მუთ [[1851]] წანას ჟირ ქიანას შქას დოდვალირი ოხურგე აპიჯალაშ მეჯინათ, გჷთმოთანჯჷნს ოდებელი რეგიონიშ ხურგასჷნ.<ref name="cia"/> თიშ უმკუჯინალო, ნამდა ბრაზილიას დო ურუგვაის მაჸალური დიპლომატიური ურთიართობეფი დო ეკონომიკური რსხუეფი უღჷნან, თე ოხურგე დება ამდღარშახ უგნუჭყვიდირელიე. ოდებელი ტერიტორია დე ფაქტო ბრაზილიაშ კონტროლიშ გიმე სქიდუ, ურუგვაი - იშენდოიშენ დიდ აქტიურობას ვეგჯმირჩქინანს მუში მოთხუალეფიშ წჷმარინაფალო.

თიშ უკული, მუთ ურუგვაიქ დემოკრატიაშა ყარაფი დიჭყჷნ, მაჸალურ ურთიართობეფქ ქჷდირსხუ ამერიკაშ აკოართაფილ შტატეფწკჷმა.<ref name="cong-r">{{cite web|url=http://fpc.state.gov/documents/organization/137274.pdf|title=Uruguay: Political and Economic Conditions and U.S. Relations|first=Peter J.|last=Meyer|date=4 January 2010|publisher=Congressional Research Service|accessdate=24 February 2011}}</ref>

=== დუდთხილუა ===

== ეკონომიკა ==
=== ოფუტე მეურნეობა ===

=== ინფრასტრუქტურა ===

=== ტელეკომუნიკაციეფი ===

== დემოგრაფია ==

=== უდიდაში ნოღეფი ===

=== ჯანთხილუა ===

=== რელიგია ===

=== ნინა ===

== კულტურა ==
ურუგვაულ კულტურას დიდიე ევროპული გოლინა, გონსაკუთრებათ - ობჟათეევროპული. [[გაუჩო]]შ ტრადიცია შანულამი ელემენტიე ურუგვაულ ხელუანობას დო ფოლკლორს.

=== ხელუანობა ===

=== მუსიკა ===

=== ლიტერატურა ===

=== მედია ===

=== საგესკუ ===


== ლიტერატურა ==
* Andrew, G. R. (2010) ''Blackness in the White Nation: A History of Afro-Uruguay'', The University of North Carolina Press
* Behnke, A. (2009) ''Uruguay in Pictures'', Twenty First Century Books
* Box, B. (2011) ''Footprint Focus: Uruguay'', Footprint Travel Guides
* Burford, T. (2010) ''Bradt Travel Guide: Uruguay'', Bradt Travel Guides
* Canel, E. (2010) ''Barrio Democracy in Latin America: Participatory Decentralization and Community Activism in Montevideo'', The Pennsylvania State University Press
* Clark, G. (2008) ''Custom Guide: Uruguay'', Lonely Planet
* Jawad, H. (2009) ''Four Weeks in Montevideo: The Story of World Cup 1930'', Seventeen Media
* Lessa, F. and Druliolle, V. (eds.) (2011) ''The Memory of State Terrorism in the Southern Cone: Argentina, Chile, and Uruguay'', Palgrave Macmillan
* Mool, M (2009) ''Budget Guide: Buenos Aires and Montevideo'', Cybertours-X Verlag

== რესურსეფი ინტერნეტის ==
{{Commons|Uruguay|ურუგვაი}}
* [http://portal.gub.uy/ ურუგვაიშ თარობაშ პორტალი]
* [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uy.html Uruguay entry at The World Factbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190107082254/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uy.html%20 |date=2019-01-07 }}
* [http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/uruguay.htm Uruguay] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304114412/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/uruguay.htm |date=2016-03-04 }} from ''UCB Libraries GovPubs''
* [http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/country_profiles/1229360.stm Uruguay profile] from the [[BBC News]]
* {{Wikivoyage|Uruguay|ურუგვაი}}
* [http://www.uruguaynow.com/ Travel guide to Uruguay in English] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121227200812/http://www.uruguaynow.com/ |date=2012-12-27 }}
* [http://www.uruguayscene.info/ Photographic Travel Essay Through Uruguay] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110119203805/http://uruguayscene.info/ |date=2011-01-19 }}

== სქოლიო ==
{{სქოლიო|2}}

{{ობჟათე ამერიკაშ ქიანეფი}}

[[კატეგორია:ურუგვაი]]
[[კატეგორია:ობჟათე ამერიკაშ ქიანეფი]]
[[კატეგორია:ესპანურნინამი ქიანეფი]]
[[კატეგორია:გოეროშ მაკათური სახენწჷფოეფი]]