ქოძირით წყუ ხასჷლაშო ავღანეთი

{{ინფოდაფა ქიანა|
|ოდაბადური_ჯოხო = {{unbulleted list|{{lang-ps|د افغانستان اسلامي امارت|italic=no}}<br />{{small|{{Transl|ps|Də Afġānistān Islāmī Imārat}}}}|{{lang-prs|امارت اسلامی افغانستان|italic=no}}<br />{{small|{{Transl|prs|Imārat-i Islāmī-yi Afğānistān}}}}}}
|ედომუშამი_ჯოხო = ავღანეთიშ ისლამური საამირო
|ოართე_ჯოხო =ავღანეთი
|შილა = Flag of Taliban.svg
|გერბი = Arms of the Islamic Emirate of Afghanistan.svg
|რუკა = Afghanistan (orthographic projection).svg
|ჰიმნი ={{lang-ps|دا د باتورانو کور}}<br />"{{Transl|ps|Dā Də Bātorāno Kor}}"<br />"[[ავღანეთიშ ჰიმნი|თენა რე ქომოლეფიშ ჸუდე]]"<ref>{{cite news |last=Tharoor |first=Ishaan |date=19 June 2013 |title=The Taliban's Qatar Office: Are Prospects for Peace Already Doomed? |magazine=[[Time (magazine)|Time]] |url=https://world.time.com/2013/06/19/the-talibans-qatar-office-are-prospects-for-peace-already-doomed/ |access-date=19 August 2021 |issn=0040-781X |archive-date=19 August 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210819021327/https://world.time.com/2013/06/19/the-talibans-qatar-office-are-prospects-for-peace-already-doomed/ |url-status=live }}</ref><br>
|დევიზი ={{lang-ar|لا إله إلا الله، محمد رسول الله}}<br/>{{Transl|ar|Lā ʾilāha ʾillā llāh, Muhammadun rasūlu llāh}}<br/>
"ვარე შხვა ღორონთი [[ღორონთი ისლამს|ალაჰიშ]] მოხ; [[მუჰამედი]] რე ალაჰიშ მოშქვაფირი." (''[[შაჰადა]]'')
|ზოხორინალაშ თარიღი =
|ოფიციალური_ნინეფი ={{hlist|[[პუშტუ]]|[[დარი]]}}
|რელიგია=  {{unbulleted list
 | 99.7% [[ისლამი ავღანეთის|ისლამი]] ([[სახენწჷფო რელიგია|ოფიციალური]])
 | 0.3% [[ავღანეთიშ დემოგრაფია#რელიგია|შხვა]]
 }}
|ნანანოღა= [[ქაბული]]
|latd=34
|latm=31
|latNS=N
|longd=69
|longm=11
|longEW=E
|უდიდაში_ნოღა =ქაბული
|თარობაშ_ტიპი = უნიტარული [[ტოტალიტარიზმი|ტოტალიტარული]], ობორჯეთ [[თეოკრატია|თეოკრატიული]] ისლამური [[საამირო]]
|ლიდერიშ_ტიპი_1 = [[ავღანეთიშ უჟინაში ლიდერი|უჟინაში ლიდერი]]
|ლიდერიშ_ჯოხო_1 ={{nowrap|[[ჰაიბატულა ახუნძადა]]}}
|ლიდერიშ_ტიპი_2 = [[ავღანეთიშ პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრი]]
|ლიდერიშ_ჯოხო_2 =[[ჰასან ახუნდი]] ''({{აბრ|ს/მ|საღალობაშ მარსულებერი}})''
|ლიდერიშ_ტიპი_3 = 
|ლიდერიშ_ჯოხო_3 =
|ლიდერიშ_ტიპი_4 = 
|ლიდერიშ_ჯოხო_4 =
|სახენწჷფოშ ტიპი =
|მიკოღანკუა =
|ოფიციალური ჸოფირება 1 =
|ოფიციალური თარიღი 1 =
|ოფიციალური ჸოფირება 2 =
|ოფიციალური თარიღი 2 =
|ოფიციალური ჸოფირება 3 =
|ოფიციალური თარიღი 3 =
|ოფიციალური ჸოფირება 4 =
|ოფიციალური თარიღი 4 =
|რანგი_ფართობით = 40-ა
|ფართობი =652,867<ref>ავღანეთიშ სტატისტიკაშ ცენტრალური ნინალა</ref>
|წყარი_% =
|ოეგებიე_მახორობა =41,128,771<ref>{{Cite web |title=World Bank Open Data |url=https://data.worldbank.org/ |access-date=2024-04-27 |website=World Bank Open Data |archive-date=26 May 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230526025607/https://data.worldbank.org/ |url-status=live }}</ref>
|ოეგებიე_მახორობა_რანგი = 37-ა
|მახორობა_ოეგებიეთ_წანას = 2023
|მახორობაშ_ცენზი = 
|მახორობაშ_ცენზი_წანას = 
|მახორობაშ_მეჭედალა = 48.08
|მახორობაშ_მეჭედალა_რანგი = 119-ა
|ედპ_ppp_წანა = 2020
|ედპ_ppp = $81.007&nbsp;მილიარდი<ref name="imf2">{{cite web|url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/April/weo-report?c=512,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2020&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1|title=Afghanistan|publisher=International Monetary Fund|access-date=1 May 2023|archive-date=1 May 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230501160206/https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/April/weo-report?c=512,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2020&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1|url-status=live}}</ref>
|ედპ_ppp_რანგი = 
|ედპ_ppp_ართ_მახორუშე =$2,459<ref name="imf2"/>
|ედპ_ppp_ართ_მახორუშე_რანგი = 
|აგი ={{რკება}}0.478
|აგი_ტენდენცია =(დაბალი)
|აგი_კატეგორია = 
|აგი_რანგი =180-ა
|აგი_წანა =2021
|ვალუტა= [[ავღანური ავღანი|ავღანი]] ({{lang-prs|افغانى}})
|ვალუტაშ_კოდი =AFN
|ქიანაშ_კოდი =AF
|ბორჯიშ_ორტყაფუ = [[UTC+4:30]]
|ზარხულიშ_ბორჯი =
|cctld = [[.af]]
|ოტელეფონე_კოდი =
|ოტელეფონე_კოდი_მეწურაფა=
|სქოლიო= 
}}
'''ავღანეთი''' (ედომუშამი ჯოხოდვალა — '''ავღანეთიშ ისლამური საამირო''') — [[სახენწჷფო]] [[არხო ბჟაეიოლი|არხო ბჟაეიოლს]], [[ზუღაშ კარშა გიშალიშ უღვენი სახენწჷფოეფი|ვაუღუ ზუღაშა გიშაულარი]]. [[მოსოფელი|მოსოფელს]] ართ-ართი დაღარი ქიანა რე. ბოლო 34 წანას, 1978 წანაშე, ქიანას [[ავღანეთიშ ომენოღალე ლჷმა]] მეურს. ქიანა ოთანჯჷ [[ირანი|ირანს]] ბჟადალშე, [[პაკისტანი|პაკისტანს]] — ობჟათეშე დო ბჟაეიოლშე, [[თურქმენეთი]]ს, [[უზბეკეთი|უზბეკეთის]] დო [[ტაჯიკეთი|ტაჯიკეთის]] — ოორუეშე, [[ჩინეთი]]ს — [[ვახანიშ კორიდორი|ქიანაშ არძაშ უმოს ბჟაეიოლ ნორთიშე]].
ავღანეთი იდვალაუფუ მოსოფელიშ ბჟაეიოლ დო ბჟადალ ორთუს შქას, დო ვაჭრუაშ დო მიგრაციაშ ჯვეში ცენტრი რე.

== გეოგრაფია ==

=== რელიეფი ===
ავღანეთიშ ტერიტორია იდვალუაფუ [[ირანიშ ლაკადა|ირანიშ ლაკადაშ]] ოორუე–ბჟაეიოლ ნორთის. ქიანაშ უმენტაში ნორთი რე [[გვალა|გვალამი]], დო თე გვალეფს შქას მილარე ჭიე-ჭიე რზენეფი.

ქიანაშ ოორუეს მილარე [[ბაკტირიაშ რზენი]], ნამუშ ტერიტორიას გეძჷ ქვიშამ–ტკილამი ტიოზი. ობჟათეშე დო ბჟაეიოლშე ელ–მოლს გვალეფიშ სისტემეფი რე: [[პარპამიზი]], ნამუთ ჟირ ქჷნდჷრშე აკმოდჷრთუ — '''საფედკოხი''' (''ჩე გვალეფი'') დო '''სიახკოხი''' (''უჩა გვალეფი''), დო ხოლო ქჷნდჷრ [[გინდუკუში]]შე.

ქიანაშ არძაშ უმოს უმაღალაში კონკა რე — გვალა [[ნოშაკი]], 7492 მ. სიმაღალათ (პაკისტანიშ თანჯაწკჷუმა).

[[ფაილი:Mountains in Afghanistan.JPG|thumb|250px|left|გვალეფიშ პეიზაჟი]]
[[ფაილი:Landscape in Afghanistan.JPG|thumb|250px|right|ავღანეთიშ ლანდშაფტი]]
[[ფაილი:Northwestern Afghanistan.jpg|thumb|250px|left|ქიანაშ ოორუე–ბჟადალი]]
[[ფაილი:Eastern Afghanistan.jpg|thumb|250px|right|ქიანაშ ბჟაეიოლი]]

== კლიმატი ==
ავღანეთიშ კლიმატი სუბტროპიკულ კონტინენტალური რე, ჸინჩი ზოთონჯეფით დო სქირე, ჩხე ზარხულეფით.

=== გეოლოგიური ენწყუ ===
ავღანეთიშ ტერიტორია იდვალუაფუ ალპურ–ჰიმალაიურ ღვარკალა ორტყაფუშ გალე, [[ბაკტირიაშ რზენი|ბაკტირიაშ რზენი]]შ მოხ, ნამუთ [[თურანიშ ქანი|თურანიშ პლატფორმაშ]] ობჟათე აკანს ორხველჷ.

=== წყარმალუეფი დო წყაროჩუაშეფი ===
ქიანაშ არძა წყარმალუ, წყარმალუ [[ქაბული (წყარმალუ)|ქაბულიშ]] მოხ, ნამუთ დინმაკათუ წყარმალუ [[ინდი|ინდის]], ვარე მახურჩინე (ვადინმაკათუნა ნამუთინ წყარმალუს). თინეფშე არძაშე უმოს დიდ წყარმალუ რე — [[ამუდარია (წყარმალუ)|ამუდარია]], ნამუთ ავღანეთიშ ოორუე თანჯას მეხჷრჩინჷნს, წყარმალუეფი [[თეჯენი (წყარმალი)|გერირუდი]] დო [[გილმენდი (წყარმალუ)|გილმენდი]] დინმაკათუნა წყარმალუეფ [[ფერახ–რუდის]], [[ხაშ–რუდის]] დო [[ხარუთ–რუდის]], ნამუეფით ართო დინმიხვარჩალჷნა ბეჩოლა [[სისტანს]] დო დჷთმარსხუანა ჯიმუამ ტობეფიშ ბუნას, [[ჰამუნს]]. ქიანაშ წყარმალუეფი ირდუნა ჭვემაშ წყარეფით დო ჯიშთეფიშ ნდღულაფათ. ქიანაშ რზენეფს წყარმალუეფი აფუნს წყარალას იქჷნა, ზარხულს – ეშმასქირუნა. ავღანეთიშ გვალაშ წყარმალუეფს დიდი ჰიდროენეგოშელებუა უღუნა. ქიანაშ უმენტაშ რაიონეფიშ ართართი წყაროხაზირე რე დიხაშთუდონი წყარეფი.

== ორთაშობური რესურსეფი ==
ავღანეთიშ დიხა დიდარი რე ორთაშობური რესურსეფით. თაქ მიპალუაფუ [[ქუანოშქერი]]შ დო [[ძვირფასი მეტალეფი|ძვირფას მეტალეფიშ]] მადენი, ბერილიუმიშ მადენი, წურწუფა, ჯიმუ, მარმარილო, ლაპის–ლაზური, ბარიტი დო შხვ. თაქ ხოლო რე ნავთობიშ, ორთაშობური გაზიშ დო გიფსიშ საბადო. მეგორაფილი რე [[ლინჯი]]შ, [[რკინაშ მადანი|რკინაშ]], [[მარგანეცი|მარგანეციშ]] მადანეფი.

'''ლინჯიშ მადანი აინაკი''', ნამუთ [[ქაბული|ქაბულწკჷმა]] ხოლოს რე, ევრაზიას არძაშ უმოს დიდ მადანო იკოროცხუ. ქაბულშე ვართფერ შორს რე '''ხიჯიგეკიშ რკინაშ მადანი''', ნამუთ ობჟათეაზიურ რეგიონიშ არძაშე უმოს დიდ რკინაშ მადანო იკოროცხუ.

== რესურსეფი ინტერნეტის ==
* [http://www.easttime.ru/countries/topics/2/13/81.html ავღანეთიში გეოგრაფია]
* [http://www.afghanistan.ru/ afghanistan.ru რუსულ ვებ–ხასჷლა ავღანეთშე]
* [http://www.zharov.com/afgan/ssylki.html სერგეი ჟაროვიშ ვებ–ხასჷლა ავღანეთშე]
* [http://www.islam.ru ისლამური ქიანეფიშ ისტორია]
* [http://president.gov.af/en Office of the President ''თარობაშ ოფიციალური ვებ–ხასჷლა'']
* [http://www.panoramio.com/map/#lt%3D33.939110%26ln%3D67.709953%26z%3D12%26k%3D2%26a%3D1%26tab%3D1 ავღანეთიშ რუკა]

[[კატეგორია:ავღანეთი]]
[[კატეგორია:აზიაშ ქიანეფი]]
[[კატეგორია:ცენტრალური აზიაშ ქიანეფი]]
[[კატეგორია:გოეროშ მაკათური სახენწჷფოეფი]]