ავღანეთი

ავღანეთიშ ისლამურ საამირო
ავღანეთიშ ისლამურ საამირო პუშტუ: د افغانستان اسلامي امارت‎‎; Də Afġānistān Islāmī Imārat; დარი امارت اسلامی افغانستان; Imārat-i Islāmī-yi Afğānistān; ; ავღანეთი
	დევიზი: არაბ. لا إله إلا الله، محمد رسول الله‎‎; Lā ʾilāha ʾillā llāh, Muhammadun rasūlu llāh; "ვა რე შხვა ღორონთ ალაჰიშ მოხ; მუჰამედი რე ალაჰიშ მოშქვაფირი." (შაჰადა)
	ჰიმნი: პუშტუ: دا د باتورانو کور‎‎; "Dā Də Bātorāno Kor"; "თენა რე ქომოლეფიშ ჸუდე"; ;
	ავღანეთიშ ორენი
ნანანოღა; (დო უკაბეტაში ნოღა)	ქაბული; 34°31′ ოორ. გ. 69°11′ ელ. გ. /
ოფიციალური ნინა(ეფი)	პუშტუ; დარი;
რელიგია	99.9% ისლამი 89.1% სუნიტეფი (ოფიციალური); 10.8% შიიტეფი; ; 0.1% შხვა; (2020)
თარობა	უნიტარული ტოტალიტარულ თეოკრატიულ ისლამურ საამირო
ფართობი
მახორობა
ედპ (ჸუპ)	2023 ფასებათ
აგი (2023)	0.496 (181-ლი)
ვალუტა	ავღანი (დარი افغانى) (AFN)
ბორჯიშ ორტყაფუ	UTC+4:30
ქიანაშ კოდი	AF
Internet TLD	.af

ავღანეთი (ედომუშამ ჯოხოდვალა — ავღანეთიშ ისლამურ საამირო (პუშტუ: د افغانستان اسلامي امارت‎‎; დარი امارت اسلامی افغانستان)) — ზუღაშ კარშა გიშალიშ უღვენ სახენწჷფო ცენტრალურ დო ობჟათე აზიაშ აკართაფუს. ქიანას ბჟაეიოლშე დო ობჟათეშე უხურგანს პაკისტანი,^{[კომ. 1]} ბჟადალშე — ირანი, ოორუე-ბჟადალშე — თურქმენეთი, ოორუეშე - უზბეკეთი, ოორუე-ბჟაეიოლშე — ტაჯიკეთი, ოორუე-ბჟაეიოლშე დო ბჟაეიოლშე — ჩინეთი. ქიანაშ ფართობ რე 652 864კმ², უმენტაშო გვალამ რე, ოორუეშე დო ობჟათე-ბჟადალშე რზენეფით, ნამუეფსჷთ ართიანშე გიშმართჷნს ჰინდუქუშიშ გვალაშ ქჷნდჷრი. ქიანაშ ნანანოღა დო უკაბეტაშ ნოღა რე ქაბული. ავღანეთიშ მახორობა მეხოლაფირო 36-შე 50 მილიონშახ რე.^{[კომ. 2]}

ავღანეთის ადამიერიეფიშ ხორუა ითარიღებუ შქა პალეოლითიშ ბორჯით. თე დიხაშა შხირას უჯოხონა იმპერიეფიშ საფულათ,^[19] ანდა ოურდუმე კამპანიაშ მაძირუ რე, თინეფს შქას სპარსალეფიშ, ალექსანდრე მაკედონარიშ, მაურიეფიშ იმპერიაშ, არაბ მუსლიმეფიშ, მონღოლეფიშ, ბრიტანალეფიშ, სხუნუეფიშ რსხუეფიშ დო ააშ-თ დუდელ კოალიცია. თაშნეშე ავღანეთიქ შანულამ როლ ილაჸაფუ ბერძენულ-ბაქტრიალეფშო დო მოგოლეფშო თინეფიშ გოძინაშ ოკითხირეეფს, ნამუეფქჷთ გაჭყეს კაბეტ იმპერიეფი.^[20] ირანულ დო ინდურ კულტურულ სფეროეფს გინორთელი დოჸუნაფეფიშ დო პერიოდეფიშ გეშა,^[21]^[22] თე ტერიტორია რდჷ ზოროასტრიზმიშ, ბუდიზმიშ, ინდუიზმიშ დო მოგვიანეთ ისლამიშ ცენტრი.^[23] თეხანურ სახენწჷფო ავღანეთიქ გიმიქიმინჷ XVIII ოშწანურას, დურანიშ ავღანურ იმპერიაშე,^[24] მარა მინშა დოსტ მოჰამედ ხანი იკოროცხუ პირველ თეხანურ ავღანურ სახენწფოშ დჷმარსხუაფალო.^[25] ავღანეთი რდჷ ბუფერული სახენწჷფო ბრიტანეთიშ დო რუსეთიშ იმპერიეფიშ კაბეტ ლაჸაფიშ ბორჯის. ბრიტანალეფქ ინდოეთშე ქეშეცადეს ავღანეთიშ დოჸუნალა, მარა გინორაჸილქ იჸუეს ინგლის-ავღანეთიშ პირველი ლჷმაშ ბორჯის; ინგლის-ავღანეთიშ მაჟირა ლჷმას ბრიტანალეფქ გიმორძგუეს. 1919 წანაშ ინგლის-ავღანეთიშ მასუმა ლჷმაშ უკულ, ავღანეთიქ გედუდიშულჷ შხვაშ თურ პოლიტიკურ ჰეგემონიაშე დო 1926 წანას ავღანეთიშ ომაფეთ გჷნირთუ. ქიანაშ მონარქიულ გამაგალა დახე გვერდ ოშწანურას ქორდჷ, სოიშახ 1973 წანას გითოხუაფილქ ვეჸუვ ზაჰირ-შაჰიქ, ნამუშ უკულ დორსხუაფილქ იჸუ ავღანეთიშ რესპუბლიკაქ.

1970-იან წანეფიშ დალიაშე ავღანეთიშ ისტორია გიშეგორუაფუდჷ ფართომასშტაბურ, თინეფს შქას სახენწჷფო გინორთაფეფ, მინოკათუეფ, ებუძოლეფ დო ომენოღალე ლჷმეფჷთ. 1978 წანას დიჭყჷ კონფლიქტიქ, მუჟანსჷთ კომუნისტურ რევოლუციათ გიჭყჷ სოციალისტურ სახენწფოქ (ნამუთ მუშ ჸურე რდჷ გამა თი დიქტატურაშა, ნამუქჷთ მიშაღალირქ იჸუ 1973 წანაშ სახენწჷფო გინორთაფაშ შედეგო) დო უკულიან დინოხოლენ აწორინაფეფქ, 1979 წანას აძვილჷ სხუნუეფიშ რსხუ ავღანეთის გემნაკათუკონ. მოჯაჰედეფ ოლჷმუდეს სხუნუეფიშ რსხუს სხუნუეფიშ რსხუ-ავღანეთიშ ლჷმას დო აგჷნძორენდეს ბურჯაფეფს ართიანს შქას 1989 წანას სხუნეუფიშ ჯარეფიშ გიშაჸონაფაშ უკულ . 1996 წანაშო „თალიბანიშ“ ყარაფ აკონტროლენდჷ ქიანაშ უმენტაშობას, მარა თინეფიშ ავღანეთიშ ისლამურ საამიროს ერეფოშქაშე აღიარაფა ვემუღებუ დო 2001 წანაშ ააშ-შ ავღანეთშა მინიოკათუაშ შედეგო თინეფიშ გითორაგვაფაშახ. 2021 წანას თალიბანქ დირთინჷ ხეშუულება ქაბულიშ ხეშა ეშაჸოთამაშ უკულ, თეთ გეთჷ 2001–2021 წანეფიშ ლჷმა. {2025 წანაშ კვირკვეშ თუთაშ დგომარობათ, თალიბანიშ თარობა პრაქტიკულო ვა რე აღიარებულ ერეფოშქაშე ჯარალუაშით, ავღანეთის ადამიერიშ ნებეფიშ აკორცუაფაშ ჩინებეფიშ გეშა, გიშაკერზაფილო ოსურეფიშ ნებეფიშენ დო თალიბანიშჸურე ოსურეფშა რჯებაშენ.

ავღანეთ დინდარ რე ორთაშობურ რესურსეფით, თინეფს შქას ლითიუმით, რკინათ, თუთიათ დო ლინჯით. სიკაბეტათ მაჟირა ქიანა რე მოსოფელს კიფიშ დგვინდგვიშ წარმებათ,^[26] დო მასუმა უკაბეტაშ რე ჸვინთელ პირიშ^[27] დო ქაშმირიშ წარმებათ.^[28] ქიანა ოკათჷ ობჟათე აზიაშ რეგიონალური წოროხანდაშ ასოციაციას დო ისლამური წოროხანდაშ ორგანიზაციაშ ართ-ართ დჷმარსხუაფალ მაკათურ რე. ეკონია ვითწანურეფიშ ლჷმეფიშ მოღალოებფიშ გეშა ქიანას ტერორიზმიშ, სიდაღარაშ დო ბაღანეფიშ უბაღერ ოჩანურობაშ მაღალ დონე რე. ავღანეთ რე მოსოფელიშ ართ-ართი არძაშე მერკეთ წუმოძინელ ქიანა, ნამუთ ადამიერიშ გოვითარაფაშ ინდექსის 182-ა აბანს იკენს. 2020 წანაშ მუნაჩემეფით, ავღანეთის ედპ ართ შურ მახორუშა ართ-ართ უდაბალაშ რე არძა ქიანას შქას.

გეოგრაფია

რელიეფი

ავღანეთიშ ტერიტორია იდვალუაფუ ირანიშ ლაკადაშ ოორუე–ბჟაეიოლ ნორთის. ქიანაშ უმენტაში ნორთი რე გვალამი, დო თე გვალეფს შქას მილარე ჭიე-ჭიე რზენეფი.

ქიანაშ ოორუეს მილარე ბაკტირიაშ რზენი, ნამუშ ტერიტორიას გეძჷ ქვიშამ–ტკილამი ტიოზი. ობჟათეშე დო ბჟაეიოლშე ელ–მოლს გვალეფიშ სისტემეფი რე: პარპამიზი, ნამუთ ჟირ ქჷნდჷრშე აკმოდჷრთუ — საფედკოხი (ჩე გვალეფი) დო სიახკოხი (უჩა გვალეფი), დო ხოლო ქჷნდჷრ გინდუკუშიშე.

ქიანაშ არძაშ უმოს უმაღალაში კონკა რე — გვალა ნოშაკი, 7492 მ. სიმაღალათ (პაკისტანიშ თანჯაწკჷუმა).

კლიმატი

ავღანეთიშ კლიმატი სუბტროპიკულ კონტინენტალური რე, ჸინჩი ზოთონჯეფით დო სქირე, ჩხე ზარხულეფით.

გეოლოგიური ენწყუ

ავღანეთიშ ტერიტორია იდვალუაფუ ალპურ–ჰიმალაიურ ღვარკალა ორტყაფუშ გალე, ბაკტირიაშ რზენიშ მოხ, ნამუთ თურანიშ პლატფორმაშ ობჟათე აკანს ორხველჷ.

წყარმალუეფი დო წყაროჩუაშეფი

ქიანაშ არძა წყარმალუ, წყარმალუ ქაბულიშ მოხ, ნამუთ დინმაკათუ წყარმალუ ინდის, ვარე მახურჩინე (ვადინმაკათუნა ნამუთინ წყარმალუს). თინეფშე არძაშე უმოს დიდ წყარმალუ რე — ამუდარია, ნამუთ ავღანეთიშ ოორუე თანჯას მეხჷრჩინჷნს, წყარმალუეფი გერირუდი დო გილმენდი დინმაკათუნა წყარმალუეფ ფერახ–რუდის, ხაშ–რუდის დო ხარუთ–რუდის, ნამუეფით ართო დინმიხვარჩალჷნა ბეჩოლა სისტანს დო დჷთმარსხუანა ჯიმუამ ტობეფიშ ბუნას, ჰამუნს. ქიანაშ წყარმალუეფი ირდუნა ჭვემაშ წყარეფით დო ჯიშთეფიშ ნდღულაფათ. ქიანაშ რზენეფს წყარმალუეფი აფუნს წყარალას იქჷნა, ზარხულს – ეშმასქირუნა. ავღანეთიშ გვალაშ წყარმალუეფს დიდი ჰიდროენეგოშელებუა უღუნა. ქიანაშ უმენტაშ რაიონეფიშ ართართი წყაროხაზირე რე დიხაშთუდონი წყარეფი.

ორთაშობური რესურსეფი

ავღანეთიშ დიხა დიდარი რე ორთაშობური რესურსეფით. თაქ მიპალუაფუ ქუანოშქერიშ დო ძვირფას მეტალეფიშ მადენი, ბერილიუმიშ მადენი, წურწუფა, ჯიმუ, მარმარილო, ლაპის–ლაზური, ბარიტი დო შხვ. თაქ ხოლო რე ნავთობიშ, ორთაშობური გაზიშ დო გიფსიშ საბადო. მეგორაფილი რე ლინჯიშ, რკინაშ, მარგანეციშ მადანეფი.

ლინჯიშ მადანი აინაკი, ნამუთ ქაბულწკჷმა ხოლოს რე, ევრაზიას არძაშ უმოს დიდ მადანო იკოროცხუ. ქაბულშე ვართფერ შორს რე ხიჯიგეკიშ რკინაშ მადანი, ნამუთ ობჟათეაზიურ რეგიონიშ არძაშე უმოს დიდ რკინაშ მადანო იკოროცხუ.

რესურსეფი ინტერნეტის

კომენტარეფი

↑ ინდოეთიშ თარობა ავღანეთის მოხურგე ქიანათ მითმიორჩქინანს, ანდანე ედომუშამი ქაშმირს ინდოეთიშ ტერიტორიათ მითმირჩქინანს. მარა ოდებელ ტერიტორია რე დო რეგიონ, ნამუთ ავღანეთის უხურგანსჷნ, პაკისტან გამაგენს მუჭოთ გილგიტ-ბალტისტანი.^[10]
↑
მახორობაშ ეკონია ეჭარუაქ იმანჯჷ 1979 წანას. კანკალე წყუეფ ვაუხუჯანა ასეიან მახორობაშ მუდანობას:
- The Afghani National Statistics and Information Authority gives an estimate of 35,695,527 for 2024.^[11]^[12]
- The Encyclopædia Britannica gives an estimate of 36,432,000 for 2025.^[13]
- The BBC gives a figure of 38.3 million for 2023.^[14]
- The CIA gives an estimate of 40,121,552 for 2024.^[15]
- The UN gives an estimate of 42,045,000 for 2024.^[16]^[17]
- The US Census Bureau provides an estimate of 49,552,566 for 2025.^[18]
არძა მუნაჩემ წანაშ შქა რიცხვეფიშ მეჯინათ რე.

სქოლიო

↑ Tharoor, Ishaan. “The Taliban's Qatar Office: Are Prospects for Peace Already Doomed?“, 19 June 2013. კითხირიშ თარიღი: 19 August 2021.
↑ Afghanistan Country focus. European Union Agency for Asylum (January 2022). კითხირიშ თარიღი: 22 February 2025.
↑ “Taliban's Opposition to Islamic Sects; Nadeem: "All Afghans Are Followers of the Hanafi Denomination"“, Hasht e Subh Daily, 18 December 2023. კითხირიშ თარიღი: 22 February 2025.
↑ “Afghanistan's Shi'ite Minority Suffers 'Systematic Discrimination' Under Taliban Rule“, Radio Free Europe/Radio Liberty, 17 July 2023. კითხირიშ თარიღი: 22 February 2025.
↑ Afghanistan (en-gb). კითხირიშ თარიღი: 9 February 2025.
↑
- (December 2022) „The Taliban Takeover in Afghanistan and Security Paradox“. Journal of Asian Security and International Affairs 9 (3): ხს. 383–401. DOI:10.1177/23477970221130882. ISSN 2347-7970. “Afghanistan is now controlled by a militant group that operates out of a totalitarian ideology.”
- Dysfunctional centralization and growing fragility under Taliban rule (6 September 2022). ციტატა: „In other words, the centralized political and governance institutions of the former republic were unaccountable enough that they now comfortably accommodate the totalitarian objectives of the Taliban without giving the people any chance to resist peacefully.“ კითხირიშ თარიღი: 28 November 2022.
- Afghanistan's Public Intellectuals Fail to Denounce the Taliban (23 March 2022). ციტატა: „The Taliban government currently installed in Afghanistan is not simply another dictatorship. By all standards, it is a totalitarian regime.“ კითხირიშ თარიღი: 28 November 2022.
- Dismantlement of the Taliban regime is the only way forward for Afghanistan (8 September 2022). ციტატა: „As with any other ideological movement, the Taliban's Islamic government is transformative and totalitarian in nature.“ კითხირიშ თარიღი: 28 November 2022.
- Akbari, Farkhondeh (7 March 2022). The Risks Facing Hazaras in Taliban-ruled Afghanistan. ციტატა: „In the Taliban's totalitarian Islamic Emirate of Afghanistan, there is no meaningful political inclusivity or representation for Hazaras at any level.“ კითხირიშ თარიღი: 28 November 2022.
↑
- Bezhan, Frud. “Key Figures In The Taliban's New Theocratic Government“, Radio Farda, Radio Free Europe/Radio Liberty, 7 September 2021. კითხირიშ თარიღი: 6 February 2022.
- George, Susannah. “Inside the Taliban campaign to forge a religious emirate“, 18 February 2023. კითხირიშ თარიღი: 19 February 2023.
↑ ავღანეთიშ სტატისტიკაშ ცენტრალური ნინალა
↑ World Economic Outlook Database, October 2024 Edition. (Afghanistan). International Monetary Fund (22 October 2024). კითხირიშ თარიღი: 27 December 2024.
↑ Ministry of Home Affairs (Department of Border Management). კითხირიშ თარიღი: 1 September 2008.
↑ Library. კითხირიშ თარიღი: 23 January 2025.
↑ Estimated Population of Afghanistan 2024-25. კითხირიშ თარიღი: 23 January 2025.
↑ Afghanistan. კითხირიშ თარიღი: 25 January 2025.
↑ Afghanistan country profile (15 August 2023). კითხირიშ თარიღი: 23 January 2025.
↑ Afghanistan. კითხირიშ თარიღი: 6 January 2025.
↑ World Population Prospects 2024 Summary of Results. კითხირიშ თარიღი: 6 January 2025.
↑ World Population Prospects 2024 Data Sources. კითხირიშ თარიღი: 6 January 2025.
↑ Afghanistan. კითხირიშ თარიღი: 23 January 2025.
↑ Pillalamarri, Akhilesh. Why Is Afghanistan the 'Graveyard of Empires'?. კითხირიშ თარიღი: 25 February 2022.
↑ Griffin, Luke (14 January 2002). The Pre-Islamic Period. Afghanistan Country Study. Illinois Institute of Technology. დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 3 November 2001-ს. კითხირიშ თარიღი: 14 October 2010.
↑ (2012) Encyclopedia of Hinduism. Routledge, ხს. 200. ISBN 9781135189792.
↑ The remarkable rugs of war, Drill Hall Gallery. The Australian (30 July 2021). კითხირიშ თარიღი: 22 November 2021.
↑ Professing Faith: Religious traditions in Afghanistan are diverse (16 September 2021). კითხირიშ თარიღი: 1 November 2021.
↑ Afghanistan: the land that forgot time. The Guardian (26 October 2001). კითხირიშ თარიღი: 14 December 2021.
↑ DŌST MOḤAMMAD KHAN (1995). კითხირიშ თარიღი: 8 February 2023.
↑ Morocco seizes over 840 kg of cannabis – Xinhua | English.news.cn. კითხირიშ თარიღი: 18 October 2022.
↑ Afghanistan's Saffron on Media | AfGOV. კითხირიშ თარიღი: 18 October 2022.
↑ Taliban Takeover Puts Afghanistan's Cashmere, Silk Industries at Risk (25 August 2021). კითხირიშ თარიღი: 18 October 2022.

[11] ინდოეთიშ თარობა ავღანეთის მოხურგე ქიანათ მითმიორჩქინანს, ანდანე ედომუშამი ქაშმირს ინდოეთიშ ტერიტორიათ მითმირჩქინანს. მარა ოდებელ ტერიტორია რე დო რეგიონ, ნამუთ ავღანეთის უხურგანსჷნ, პაკისტან გამაგენს მუჭოთ გილგიტ-ბალტისტანი.^[10]

[pop_note-20] მახორობაშ ეკონია ეჭარუაქ იმანჯჷ 1979 წანას. კანკალე წყუეფ ვაუხუჯანა ასეიან მახორობაშ მუდანობას:
The Afghani National Statistics and Information Authority gives an estimate of 35,695,527 for 2024.^[11]^[12]

The Encyclopædia Britannica gives an estimate of 36,432,000 for 2025.^[13]

The BBC gives a figure of 38.3 million for 2023.^[14]

The CIA gives an estimate of 40,121,552 for 2024.^[15]

The UN gives an estimate of 42,045,000 for 2024.^[16]^[17]

The US Census Bureau provides an estimate of 49,552,566 for 2025.^[18]
არძა მუნაჩემ წანაშ შქა რიცხვეფიშ მეჯინათ რე.

[3] The Afghani National Statistics and Information Authority gives an estimate of 35,695,527 for 2024.^[11]^[12]

[4] The Encyclopædia Britannica gives an estimate of 36,432,000 for 2025.^[13]

[5] The BBC gives a figure of 38.3 million for 2023.^[14]

[6] The CIA gives an estimate of 40,121,552 for 2024.^[15]

[7] The UN gives an estimate of 42,045,000 for 2024.^[16]^[17]

[8] The US Census Bureau provides an estimate of 49,552,566 for 2025.^[18]

[1] Tharoor, Ishaan. “The Taliban's Qatar Office: Are Prospects for Peace Already Doomed?“, 19 June 2013. კითხირიშ თარიღი: 19 August 2021.

[2] Afghanistan Country focus. European Union Agency for Asylum (January 2022). კითხირიშ თარიღი: 22 February 2025.

[3] “Taliban's Opposition to Islamic Sects; Nadeem: "All Afghans Are Followers of the Hanafi Denomination"“, Hasht e Subh Daily, 18 December 2023. კითხირიშ თარიღი: 22 February 2025.

[4] “Afghanistan's Shi'ite Minority Suffers 'Systematic Discrimination' Under Taliban Rule“, Radio Free Europe/Radio Liberty, 17 July 2023. კითხირიშ თარიღი: 22 February 2025.

[5] Afghanistan (en-gb). კითხირიშ თარიღი: 9 February 2025.

[6] 
(December 2022) „The Taliban Takeover in Afghanistan and Security Paradox“. Journal of Asian Security and International Affairs 9 (3): ხს. 383–401. DOI:10.1177/23477970221130882. ISSN 2347-7970. “Afghanistan is now controlled by a militant group that operates out of a totalitarian ideology.”

Dysfunctional centralization and growing fragility under Taliban rule (6 September 2022). ციტატა: „In other words, the centralized political and governance institutions of the former republic were unaccountable enough that they now comfortably accommodate the totalitarian objectives of the Taliban without giving the people any chance to resist peacefully.“ კითხირიშ თარიღი: 28 November 2022.

Afghanistan's Public Intellectuals Fail to Denounce the Taliban (23 March 2022). ციტატა: „The Taliban government currently installed in Afghanistan is not simply another dictatorship. By all standards, it is a totalitarian regime.“ კითხირიშ თარიღი: 28 November 2022.

Dismantlement of the Taliban regime is the only way forward for Afghanistan (8 September 2022). ციტატა: „As with any other ideological movement, the Taliban's Islamic government is transformative and totalitarian in nature.“ კითხირიშ თარიღი: 28 November 2022.

Akbari, Farkhondeh (7 March 2022). The Risks Facing Hazaras in Taliban-ruled Afghanistan. ციტატა: „In the Taliban's totalitarian Islamic Emirate of Afghanistan, there is no meaningful political inclusivity or representation for Hazaras at any level.“ კითხირიშ თარიღი: 28 November 2022.

[15] (December 2022) „The Taliban Takeover in Afghanistan and Security Paradox“. Journal of Asian Security and International Affairs 9 (3): ხს. 383–401. DOI:10.1177/23477970221130882. ISSN 2347-7970. “Afghanistan is now controlled by a militant group that operates out of a totalitarian ideology.”

[16] Dysfunctional centralization and growing fragility under Taliban rule (6 September 2022). ციტატა: „In other words, the centralized political and governance institutions of the former republic were unaccountable enough that they now comfortably accommodate the totalitarian objectives of the Taliban without giving the people any chance to resist peacefully.“ კითხირიშ თარიღი: 28 November 2022.

[17] Afghanistan's Public Intellectuals Fail to Denounce the Taliban (23 March 2022). ციტატა: „The Taliban government currently installed in Afghanistan is not simply another dictatorship. By all standards, it is a totalitarian regime.“ კითხირიშ თარიღი: 28 November 2022.

[18] Dismantlement of the Taliban regime is the only way forward for Afghanistan (8 September 2022). ციტატა: „As with any other ideological movement, the Taliban's Islamic government is transformative and totalitarian in nature.“ კითხირიშ თარიღი: 28 November 2022.

[19] Akbari, Farkhondeh (7 March 2022). The Risks Facing Hazaras in Taliban-ruled Afghanistan. ციტატა: „In the Taliban's totalitarian Islamic Emirate of Afghanistan, there is no meaningful political inclusivity or representation for Hazaras at any level.“ კითხირიშ თარიღი: 28 November 2022.

[7] 
Bezhan, Frud. “Key Figures In The Taliban's New Theocratic Government“, Radio Farda, Radio Free Europe/Radio Liberty, 7 September 2021. კითხირიშ თარიღი: 6 February 2022.

George, Susannah. “Inside the Taliban campaign to forge a religious emirate“, 18 February 2023. კითხირიშ თარიღი: 19 February 2023.

[21] Bezhan, Frud. “Key Figures In The Taliban's New Theocratic Government“, Radio Farda, Radio Free Europe/Radio Liberty, 7 September 2021. კითხირიშ თარიღი: 6 February 2022.

[22] George, Susannah. “Inside the Taliban campaign to forge a religious emirate“, 18 February 2023. კითხირიშ თარიღი: 19 February 2023.

[8] ავღანეთიშ სტატისტიკაშ ცენტრალური ნინალა

[IMFWEO.AF-9] World Economic Outlook Database, October 2024 Edition. (Afghanistan). International Monetary Fund (22 October 2024). კითხირიშ თარიღი: 27 December 2024.

[10] Ministry of Home Affairs (Department of Border Management). კითხირიშ თარიღი: 1 September 2008.

[NSIA_pop-12] Library. კითხირიშ თარიღი: 23 January 2025.

[13] Estimated Population of Afghanistan 2024-25. კითხირიშ თარიღი: 23 January 2025.

[14] Afghanistan. კითხირიშ თარიღი: 25 January 2025.

[15] Afghanistan country profile (15 August 2023). კითხირიშ თარიღი: 23 January 2025.

[16] Afghanistan. კითხირიშ თარიღი: 6 January 2025.

[UN_pop-17] World Population Prospects 2024 Summary of Results. კითხირიშ თარიღი: 6 January 2025.

[18] World Population Prospects 2024 Data Sources. კითხირიშ თარიღი: 6 January 2025.

[19] Afghanistan. კითხირიშ თარიღი: 23 January 2025.

[21] Pillalamarri, Akhilesh. Why Is Afghanistan the 'Graveyard of Empires'?. კითხირიშ თარიღი: 25 February 2022.

[22] Griffin, Luke (14 January 2002). The Pre-Islamic Period. Afghanistan Country Study. Illinois Institute of Technology. დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 3 November 2001-ს. კითხირიშ თარიღი: 14 October 2010.

[23] (2012) Encyclopedia of Hinduism. Routledge, ხს. 200. ISBN 9781135189792.

[24] The remarkable rugs of war, Drill Hall Gallery. The Australian (30 July 2021). კითხირიშ თარიღი: 22 November 2021.

[25] Professing Faith: Religious traditions in Afghanistan are diverse (16 September 2021). კითხირიშ თარიღი: 1 November 2021.

[26] Afghanistan: the land that forgot time. The Guardian (26 October 2001). კითხირიშ თარიღი: 14 December 2021.

[27] DŌST MOḤAMMAD KHAN (1995). კითხირიშ თარიღი: 8 February 2023.

[28] Morocco seizes over 840 kg of cannabis – Xinhua | English.news.cn. კითხირიშ თარიღი: 18 October 2022.

[29] Afghanistan's Saffron on Media | AfGOV. კითხირიშ თარიღი: 18 October 2022.

[30] Taliban Takeover Puts Afghanistan's Cashmere, Silk Industries at Risk (25 August 2021). კითხირიშ თარიღი: 18 October 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[კომ. 1]

[კომ. 2]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]