ქოძირით წყუ ხასჷლაშო ბჟა

{{მიარეშანულამობა|ბჟა|ბჟა (მიარეშანულამი)}}

{{ინფოდაფა
| რსხულიშ სტილი სტილი   = border-collapse:collapse
| მუკნაჭარა     = <big>ბჟა</big> [[ფაილი:Sun symbol (bold).svg|24px|☉]]
| სურათი     = [[ფაილი:Sun_in_February.jpg|frameless|center|ტყურელე ფერეფით აკოქიმინელი ბჟაშ ფოტო (გინოღალირი რე 2015 წანას 18 ფურთუთას)]]
| ტიტრი     = ბჟაშ სურათი, ნამუსჷთ ეხანტილი რე ჟიპიჯიშ ტურბულენტალა. <small>(ავტორი: [[ნასა]]-[[ბჟაშ დინამიკაშ ობსერვატორია|ბდო]], გინოღალირი რე 2015 წანაშ 1 ღურთუთას)</small>
| დუდიშ სტილი = background:#FCC857
| ჯოხოშ სტილი = padding:2px
| მუნაჩემიშ სტილი = padding:2px
<!-- section break, rows 1-19-->
| დუდი1  = დოკვირაფეფიშ მუნაჩემეფი
|  ჯოხო2  = ოშქაშე მეძენა<br/><small>დიხაუჩაშე</small>
|   მუნაჩემი2  = 1,496x10<sup>8</sup><br/><small>8 წთ. 19 წმ. [[სინთეშ ბიწორი]]შე</small>
|  ჯოხო3  = ვიზუალური სიბარჩხალე (''V'')
|   მუნაჩემი3  = −26,74<ref name=nssdc>{{cite web|last=Williams|first=D. R. |date=1 July 2013 |title=Sun Fact Sheet |url=http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/sunfact.html |publisher=[[NASA]] |accessdate=12 August 2013}}</ref>
|  ჯოხო4  = აბსოლუტური [[მურიცხული სიკაბეტე]]
|   მუნაჩემი4  = 4,83<ref name=nssdc />
|  ჯოხო5  = სპექტრული კლასიფიკაცია
|   მუნაჩემი5  = G2V
|  ჯოხო6  = [[მეტალურალა]]
|   მუნაჩემი6  = ''Z'' = 0,0122<ref>{{cite journal |last1=Asplund |first1=M. |last2=Grevesse |first2=N. |last3=Sauval |first3=A. J. |year=2006 |title=The new solar abundances - Part I: the observations |journal=[[Communications in Asteroseismology]] |volume=147 |pages=76–79 |bibcode=2006CoAst.147...76A |doi=10.1553/cia147s76}}</ref>
|  ჯოხო7  = [[კუნთხური ზჷმა]]
|   მუნაჩემი7  = 31,6–32,7′<ref>{{cite web |title=Eclipse 99: Frequently Asked Questions |url=http://education.gsfc.nasa.gov/eclipse/pages/faq.html |publisher=[[NASA]] |accessdate=24 October 2010}}</ref>
|  ჯოხო8  = ჟიმართუ
|   მუმაჩემი8  = ბჟაშური

| დუდი10 = ორბიტალური მუშობურობეფი
|  ჯოხო11 = ოშქაშე მეძენა<br/><small>[[მეშხურეშ შარა]]შ გვირზილშე</small>
|   მუნაჩემი11 = ≈2,7x10<sup>17</sup> კმ.<br/><small>27200 სინთეშ წანმოწანა</small>
|  ჯოხო12 = [[გალაქტიკური წანმოწანა|გალაქტიკური პერიოდი]]
|   მუნაჩემი12 = (2,25–2,50)x10<sup>8</sup> წანმოწანა
|  ჯოხო13 = [[ბიწორი]]
|   მუნაჩემი13 = ≈220 კმ/სთ <small>(გალაქტიკაშ ცენტრიშ ელმოლს ორბიტაში)</small> <br />≈20 კმ/წმ <small>(მურიცხეფოშქაშე სამეძობოს რინელი [[მურიცხი|მურიცხეფიშ]] ოშქაშე ბიწორიშოთ)</small> <br />≈370 კმ/წმ<ref>{{cite journal |last=Hinshaw |first=G. |author2=''et al.'' |year=2009 |title=Five-year Wilkinson Microwave Anisotropy Probe observations: data processing, sky maps, and basic results |journal=[[The Astrophysical Journal Supplement Series]] |volume=180 |issue=2 |pages=225–245 |arxiv=0803.0732 |bibcode=2009ApJS..180..225H |doi=10.1088/0067-0049/180/2/225}}</ref> <small>(კოსმოსური მიკრორეღმული ფონიშოთ)</small>
<!-- section break, rows 20-39 -->
| დუდი20 = ფიზიკური მუშობურობეფი
|  ჯოხო21  = [[ბჟაშ რადიუსი|ეკვატორული რადიუსი]]
|   მუნაჩემი21  = 696342 ± 65 კმ.<ref name=arxiv1203_4898>{{cite journal |last1=Emilio |first1=M. |last2=Kuhn |first2=J. R. |last3=Bush |first3=R. I. |last4=Scholl |first4=I. F. |year=2012 |title=Measuring the Solar Radius from Space during the 2003 and 2006 Mercury Transits |journal=[[The Astrophysical Journal]] |volume=750 |issue=2 |page=135 |arxiv=1203.4898 |bibcode=2012ApJ...750..135E |doi=10.1088/0004-637X/750/2/135}}</ref> <br/><small>109 × დიხაუჩაში</small><ref name=sse/>
|  ჯოხო22  = ეკვატორიშ სიგჷრძა
|   მუნაჩემი22  = 4,379<sup>6</sup> კმ.<ref name=sse/><br/><small>109 × დიხაუჩაში</small><ref name=sse>{{cite web |title=Solar System Exploration: Planets: Sun: Facts & Figures |url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Sun&Display=Facts&System=Metric |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080102034758/http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Sun&Display=Facts&System=Metric |archivedate=2 იანვარი 2008 |publisher=[[NASA]] |accessdate=9 იანვარი 2010 }}</ref>
|  ჯოხო23  = სიბირტყა
|   მუნაჩემი23  = 9x10<sup>-6</sup>
|  ჯოხო24  = ხანი
|   მუნაჩემი24  = 6,09x10<sup>12</sup> კმ.<sup>2</sup><ref name=sse/><br/><small>12000 × დიხაუჩაში</small><ref name=sse/>
|  ჯოხო25  = ნტირა
|   მუნაჩემი25  = 1,41x10<sup>18</sup> კმ<sup>3</sup><ref name=sse/><!-- NASA source has "1.412 x 10^18 km^3" which is 1.412 × 10^27 m^3 (basic arithmetic, also verified using the formula for volume of a sphere), but the Sun is not a sphere, and their radius is off a bit from what we have above, so we need to at least round a bit--><br/><small>1300000 × დიხაუჩაში</small>
|  ჯოხო26  = [[ბჟაშ მასა|მასა]]
|   მუნაჩემი26  = (1,98855±0,00025)×10<sup>30</sup> კგ.<ref name=nssdc/><br/><small>333000 × დიხაუჩაში</small><ref name=nssdc/><!-- NASA Sun Fact Sheet states 333,000, a figure coherent with data already present in en.wiki -->
|  ჯოხო27  = ოშქაშე [[გვიგვი]]
|   მუნაჩემი27  = 1,408 გ/სმ<sup>3</sup><br>1,408×103 კგ/მ<sup>3</sup><ref name=nssdc/><ref name=sse/><ref>{{cite web |last=Ko |first=M. |year=1999 |title=Density of the Sun |url=http://hypertextbook.com/facts/1999/MayKo.shtml |editor=Elert, G. |work=The Physics Factbook}}</ref><br/><small>0.255 × დიხაუჩაში</small><ref name=nssdc/><ref name=sse/>
|  ჯოხო28  = [[გვიგვი]] ცენტრის (მოდელირაფილი)
|   მუნაჩემი28  = 1,622x10<sup>2</sup> გ/სმ<sup>3</sup><br>1.622x10<sup>5</sup> კგ/მ<sup>3</sup><ref name=nssdc/>
|  ჯოხო29  = ეკვატორიული [[ჟიპიჯიშ გრავიტაცია]]
|   მუნაჩემი29  = 274,0 მ/წმ<sup>2</sup><ref name=nssdc/><br/>27,94 ''g''<br/><small>27542.29|u=''[[სანტიმეტრი-გრამი-წამი ართულეფიშ სისტემა|სგწ]]''<br/>28 × დიხაუჩაში</small><ref name=sse/>
|  ჯოხო30  = [[კოსმოსური ბიწორი]]<br/><small>(ჟიპიჯიშე)</small>
|   მუნაჩემი30  = 617,7 კმ/წმ<ref name=sse/><br/><small>55 × დიხაუჩაში</small><ref name=sse/>
|  ჯოხო31  = [[ტემპერატურა]] ცენტრის (მოდელირაფილი)
|   მუნაჩემი31  = 1,57x10<sup>7</sup> [[კელვინი|K]]<ref name=nssdc/><br>[[ფოტოსფერო]]ში: 5778 K<ref name=nssdc/><br> გურგინიში: ≈&thinsp;5x10<sup>6</sup>
|  ჯოხო32  = [[ბჟაშ სიბარჩხალე|სიბარჩხალე]] (L<sub>ბჟა</sub>)
|   მუნაჩემი32  = 3,846x10<sup>26</sup> [[ვატი|ვ]]<ref name=nssdc/><br/><small>≈&thinsp;|3,75x10<sup>28</sup> [[ლუმენი|ლმ]]</small><br/><small>≈&thinsp;98 ლმ/ვ ეფექტურალა</small>
|  ჯოხო33  = ოშქაშე გჷმოჩხორიაფა&nbsp;(I<sub>ბჟა</sub>)
|   მუნაჩემი33  = 2,009x10<sup>7</sup>u=ვ·მ<sup>−2</sup>·სრ<sup>−1</sup>
|  ჯოხო34  =ხანერობა
|   მუნაჩემი34  = ≈4,6 მილიარდი წანმოწანა<ref name="Bonanno">{{Cite journal |last=Bonanno |first=A. |last2=Schlattl |first2=H. |last3=Paternò |first3=L. |year=2008 |title=The age of the Sun and the relativistic corrections in the EOS |journal=[[Astronomy and Astrophysics]] |volume=390 |issue=3 |pages=1115–1118 |arxiv=astro-ph/0204331 |bibcode=2002A&A...390.1115B |doi=10.1051/0004-6361:20020749 |ref=harv}}</ref><ref>{{Cite web|url=//www.sciencemag.org/content/338/6107/651.full|title=The Absolute Chronology and Thermal Processing of Solids in the Solar Protoplanetary Disk|date=2 November 2012|accessdate=17 March 2014|doi=10.1126/science.1226919 |journal=Science|volume=338 |issue= 6107 |pages=651–655}}{{Registration required}}</ref>
<!-- section break, rows 40-49 -->
| დუდი40  = რთაფაშ მუშობურობეფი
|  ჯოხო41  = ლირული დოკინა
|   მუნაჩემი41  = 7,25°<ref name=nssdc/><br/><small>(ეკლიპტიკაშოთ)</small><br/>67.23°<br/><small>(გალაქტიკაშ სიბირტყაშოთ)</small>
|  ჯოხო42  = ბონი ეშულა<br/><small>ოორუე პოლუსის<ref name="iau-iag">{{cite web |last1=Seidelmann |first1=P. K. |author2=''et al.'' |title=Report Of The IAU/IAG Working Group On Cartographic Coordinates And Rotational Elements Of The Planets And Satellites: 2000 |url=http://www.hnsky.org/iau-iag.htm |publisher= |year=2000 |accessdate=22 March 2006 |archiveurl=https://www.webcitation.org/60qCIcHwA?url=http://www.hnsky.org/iau-iag.htm |archivedate=10 აგვისტო 2011 }}</ref></small>
|   მუნაჩემი42  = 286,13°<br/><small>19 სთ. 4 წთ. 30 წმ.</small>
|  ჯოხო43  = [[დოკუნალა]]<br/><small>ოორუე პოლუსიშოთ</small>
|   მუნაჩემი43  = +63,87°<br/><small>63° 52' ოორუე</small>
|  ჯოხო44  = სიდერული რთაფაშ პერიოდი <br/><small>(ეკვატორს)</small>
|   მუნაჩემი44  = 25,05 დღა<ref name=nssdc/>
|  ჯოხო45  = <small>(16° განედის)</small>
|   მუნაჩემი45  = 25,38 დღა<ref name=nssdc/><br/><small>25 დ. 9 სთ. 7 წთ. 12 წმ.<ref name="iau-iag"/></small>
|  ჯოხო46  = <small>(პოლუსეფს)</small>
|   მუნაჩემი46  = 34,4 დღა<ref name=nssdc/><!-- derived from T = ( 14.37 - 2.33 sin^2 L - 1.56 sin^4 L ) deg/day, L = 90 deg -->
|  ჯოხო47  = რთაფაშ ბიწორი<br/><small>(ეკვატორს)</small>
|   მუნაჩემი47  = 7,189x10<sup>3</sup> კმ/სთ<ref name="sse"/><!-- Derived from NASA source: equatorial circumference of 4,379,000 kilometres divided by sidereal rotation period of 609.12 hours; maybe this kind of basic calculation could be done in some generic template code? -->
<!-- section break, rows 50-69 -->
| დუდი50  = [[ფოტოსფერო]]შ აკოდგინალუა მასაშ მეჯინათ
|  ჯოხო51  = [[წყარბადი]]
|   მუნაჩემი51  = 73,46%<ref>{{cite web |title=The Sun's Vital Statistics |url=http://solar-center.stanford.edu/vitalstats.html |publisher=[[Stanford Solar Center]] |accessdate=29 July 2008}} Citing {{cite book |last=Eddy |first=J. |year=1979 |title=A New Sun: The Solar Results From Skylab |url=http://history.nasa.gov/SP-402/contents.htm |page=37 |publisher=[[NASA]] |id=NASA SP-402}}</ref>
|  ჯოხო52  = [[ჰელიუმი]]
|   მუნაჩემი52  = 24,85%
|  ჯოხო53  = [[ჟანგბადი]]
|   მუნაჩემი53  = 0,77%
|  ჯოხო54  = [[ნოშქერბადი]]
|   მუნაჩემი54  = 0,29%
|  ჯოხო55  = [[რკინა]]
|   მუნაჩემი55  = 0,16%
|  ჯოხო56  = [[ნეონი]]
|   მუნაჩემი56  = 0,12%
|  ჯოხო57  = [[აზოტი]]
|   მუნაჩემი57  = 0,09%
|  ჯოხო58  = [[სილიციუმი]]
|   მუნაჩემი58  = 0,07%
|  ჯოხო59  = [[მაგნიუმი]]
|   მუნაჩემი59  = 0,05%
|  ჯოხო60  = [[წურწუფა]]
|   მუნაჩემი60  = 0,04%
}}

'''ბჟა''' თაშნეშე '''ჩხანა''' (ასტრონომიული სიმბოლო: [[File:Sun symbol (bold).svg|16px|☉]])  — [[ბჟაშ სისტემა|ბჟაშ სისტემაშ]] ცენტრის მადვალუ აკა [[მურიცხი]]. ბჟა დახე იდეალურო [[სფერო (მათემატიკა)|სფერული]] ფორმაში რე დო აკმოდირთუ ჩხე [[პლაზმა|პლაზმაშე]], ნამუსჷთ ინორე [[ჭაჭმენტური ვე|ჭაჭმენტური ველეფი]].<ref>
{{Cite news
 |url=http://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2008/02oct_oblatesun/
 |title=How Round is the Sun?
 |publisher=NASA
 |date=2 October 2008
 |accessdate=7 March 2011
}}</ref><ref>
{{Cite news
 |url=http://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2011/06feb_fullsun/
 |title=First Ever STEREO Images of the Entire Sun
 |publisher=NASA
 |date=6 February 2011
 |accessdate=7 March 2011
}}</ref> ბჟაშ [[დიამეტრი]] დოხოლაფირო 1 392 684 [[კილომეტრი]] რე<ref name=arxiv1203_4898>{{cite journal |last1=Emilio |first1=M. |last2=Kuhn |first2=J. R. |last3=Bush |first3=R. I. |last4=Scholl |first4=I. F. |year=2012 |title=Measuring the Solar Radius from Space during the 2003 and 2006 Mercury Transits |journal=[[The Astrophysical Journal]] |volume=750 |issue=2 |page=135 |arxiv=1203.4898 |bibcode=2012ApJ...750..135E |doi=10.1088/0004-637X/750/2/135}}</ref> — [[დიხაუჩა]]შ დიამეტრშე 109-შახ დიდი. ბჟაშ მასა (1.989×10<sup>30</sup> კილოგრამი; [[დიხაუჩაშ მასა]]შე დოხოლაფირო 330 000-შახ უმოსი) ბჟაშ სისტემაშ ედომუშამი მასაშ 99,86%-ს იკენს.<ref name=Woolfson00>
{{Cite journal
 |last=Woolfson |first=M.
 |year=2000
 |title=The origin and evolution of the solar system
 |journal=[[Astronomy & Geophysics]]
 |volume=41 |issue=1 |pages=12
 |bibcode=2000A&G....41a..12W
 |doi=10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x
 |ref=harv
}}</ref> ქიმიურო, [[ბჟაშ მასა|ბჟაშ მასაშ]] 3/4-ს [[წყარბადი]] აკმადგინანს, შხვა დოსქილადირი უმენტაშო [[ჰელიუმი]] რე. დოსქილადირი 1,69% (ნამუთ დიხაუჩაშ მასაშე 5600-შახ უმოსი რე) იკენს მონკა ელემენტეფი, თიჯგურა მუჭომით რე: [[ჟანგბადი]], [[ნოშქერბადი]], [[ნეონი]], [[რკინა]] დო შხვა.<ref name=basu2008>
{{Cite journal
 |last=Basu |first=S.
 |last2=Antia |first2=H. M.
 |year=2008
 |title=Helioseismology and Solar Abundances
 |journal=[[Physics Reports]]
 |volume=457 |issue=5–6 |page=217
 |arxiv=0711.4590
 |bibcode=2008PhR...457..217B
 |doi=10.1016/j.physrep.2007.12.002
 |ref=harv
}}</ref><span id="why_the_sun_is_yellow"></span>

ბჟაქ 4,568 მილიარდი წანაშ კინოხ გჷმიქიმინჷ<ref>თე სტატიას არძო რიცხუ მერკეთ რე დინოჭარილი. 1 მილიარდი რე 10<sup>9</sup>, ან 1,000,000,000.</ref><ref name="Connelly2012">{{cite journal |title=The Absolute Chronology and Thermal Processing of Solids in the Solar Protoplanetary Disk |journal=[[Science (journal)|Science]] |first1=James N. |last1=Connelly |first2=Martin |last2=Bizzarro |first3=Alexander N. |last3=Krot |first4=Åke |last4=Nordlund |first5=Daniel |last5=Wielandt |first6=Marina A. |last6=Ivanova |volume=338 |issue=6107 |pages=651–655 |date=2 November 2012 |doi=10.1126/science.1226919 |bibcode=2012Sci...338..651C}}</ref> დიდ მოლეკულურ მუნაფასი რსებულ რეგიონიშ [[გრავიტაცია|გრავიტაციული]] კოლაფსით. მატერიაშ უმეტნტაშობა ცენტრის რე შაყარელი, დოსქილადირქ გიტატურუ მართუ დისკოთ, ნამუქჷთ უკულ [[ბჟაშ სისტემა]]თ გჷნირთჷ. ცენტრალური [[მასა]] უმოს დო უმოს ჩხე დო მანგარო გჷნირთჷ, საბოლოოთ - ქიდიჭყჷ [[მურიცხი#თერმოგვირზილური სინთეზიშ შარეფი|თერმოგვირზილური სინთეზი]]ქ თიშ გვირზილს. მერჩქინელი რე, ნამჷ-და დახე არძო [[მურიცხი]] თე პროცესიშ უკული გჷმიქიმინჷ. ბჟა სპექტრულ კლასით რე G ტიპიშ თარი გეჸვენჯობაშ მურიცხი (G2V) დო თის ვაფორმალურაო ყვინთელ ჯუჯათ (ციქათ) მითმიშინუანა, მუშენ-და თიში იძირენფერი გჷმოსხივაფა სპექტრიშ ყვინთელ-წვანე ნორთის რე არძოშე ინტენსიური. თიშ უმკუჯინალო, ნამჷ-და სინანდულეს თინა ჩე ფერიში რე, დიხაუჩაშ ჟინპიჯიშე ყვინთელო ჩქჷ [[ატმოსფერო (დიხაუჩა)|ატმოსფეროშენ]] ლენი [[სინთე|სინთეშ]] გოფაჩუაშ გეშა.<ref>
{{Cite journal
 |last=Wilk |first=S. R.
 |year=2009
 |title=The Yellow Sun Paradox
 |url=http://www.osa-opn.org/Content/ViewFile.aspx?id=11147
 |journal=[[Optics & Photonics News]]
 |pages=12–13
 |ref=harv
}}</ref> სპექტრული კლასიშ მეჯინათ, G2 ოძირანს ჟინპიჯიშ [[ტემპერატურა]]ს (დოხ. 5505[[ცელსიუსიშ სკალა|°C]]) დო V მოძირანს, ნამჷ-და ბჟა, შხვა [[მურიცი|მურიცხეფიშობურო]], [[მურიცხი#თარი გეჸვენჯობა|თარი გეჸვენჯობაშ მურიცხი]] რე დო, თაურეშე გიშულირი, [[ენერგია]]ს წჷმოქიმინუნს წყარბადიშ ჰელიუმო სინთეზით. ბჟა მუშ გვირზილს 620 მილიონი ტონა წყარბადიშ სინთეზის ოჭიშუანს 1 მერქაშ განობას.<ref name=Phillips1995-47>
{{Cite book
 |last=Phillips|first=K. J. H.
 |year=1995
 |title=Guide to the Sun
 |pages=47–53
 |publisher=[[Cambridge University Press]]
 |isbn=978-0-521-39788-9
}}</ref><ref>{{cite news|title=Dr Karl's Great Moments In Science: Lazy Sun is less energetic than compost|url=http://www.abc.net.au/science/articles/2012/04/17/3478276.htm|accessdate=25 February 2014|newspaper=[[Australian Broadcasting Corporation]]|date=17 April 2012|author=Karl S. Kruszelnicki|quote="Every second, the Sun burns 620 million tonnes of hydrogen..."}}</ref>

ართ ბორჯის ასტრონომეფი ბჟას მორჩილ დო ელაზჷმაფათ ახირაფილ [[მურიცხი|მურიცხო]] გებულენდეს, მარა ასე მერჩქინელი რე, ნამჷ—და [[მეშხურეშ შარა|მეშხურეშ შარას]] მარენჯი მურიცხეფიშ 85%-შე ბარჩხალა რე, ნამუშ უმენტაშობა [[ჭითა ჯუჯა|ჭითა ჯუჯეფი რე]].<ref>
{{Cite news
 |last=Than |first=K.
 |year=2006
 |title=Astronomers Had it Wrong: Most Stars are Single
 |publisher=[[Space.com]]
 |url=http://www.space.com/scienceastronomy/060130_mm_single_stars.html
 |accessdate=1 August 2007
}}</ref><ref>
{{Cite journal
 |last=Lada |first=C. J.
 |year=2006
 |title=Stellar multiplicity and the initial mass function: Most stars are single
 |journal=[[Astrophysical Journal Letters]]
 |volume=640 |issue=1 |pages=L63–L66
 |arxiv=astro-ph/0601375
 |bibcode=2006ApJ...640L..63L
 |doi=10.1086/503158
 |ref=harv
}}</ref> ბჟაშ [[მურიცხიერი სიდიდა|აბსოლუტური მურიცხიერი სიდიდა]] +4,83 რე. მარა, თიშ გეშა ნამჷ-და ბჟა [[დიხაუჩა]]წკჷმა მადვალუ უახოლაში [[მურიცხი]] რე, თინა არძონერ ობიექტშე მაბარჩხალე რე ცას, ნამუშ თოლოძირუე მურიცხიერი სიდიდა -26,74 რე.<ref>
{{Cite journal
 |last=Burton |first=W. B.
 |year=1986
 |title=Stellar parameters
 |journal=[[Space Science Reviews]]
 |volume=43|issue=3–4|pages=244–250
 |bibcode=
 |doi=10.1007/BF00190626
 |ref=harv
}}</ref><ref>
{{Cite journal
 |last=Bessell |first=M. S.
 |last2=Castelli |first2=F.
 |last3=Plez |first3=B.
 |year=1998
 |title=Model atmospheres broad-band colors, bolometric corrections and temperature calibrations for O–M stars
 |journal=[[Astronomy and Astrophysics]]
 |volume=333|pages=231–250
 |bibcode=1998A&A...333..231B
 |ref=harv
}}</ref> თენა რე დოხოლაფირო 13 მილიარდშახ მაბარჩხალე, ვინემ მაჟირა უმოს მაბარჩხალე ობიექტი [[სირიუსი]], ნამუშ თოლოძირუ მურიცხიერი სიდიდა -1,46 რე. ბჟაშ გოთართალერი გარგუნჯელა უმუჭყორდუო იფართოებჷ დო აკმოქიმინუნს [[ბჟაშ ბორია]]ს — [[ელექტრული მუხტი|დომუხტული]] ნორთეფიშ ნოველი, ნამუთ იფართებუ [[ბჟაშ სისტემა#ჰელიოპაუზა|ჰელიოპაუზაშახ]], 100 [[ასტრონომიული ართაული]]შ გოძვენას. [[ჰელიოსფერო]] (ბურთულაშობური სტრუქტურა), ნამუთ მურიცხეფშქაფონი სივრცეს ბჟაშ ბორიაქ გჷმოქიმინუნ, რე უდიდაში უმუჭყორდუო სტრუქტურა [[ბჟაშ სისტემა]]ს.<ref>
{{Cite web
 |date=22 April 2003
 |title=A Star with two North Poles
 |url=http://science.nasa.gov/headlines/y2003/22apr_currentsheet.htm
 |work=Science @ NASA
 |publisher=[[NASA]]
}}</ref><ref>
{{Cite journal
 |last=Riley |first=P.
 |last2=Linker |first2=J. A.
 |last3=Mikić |first3=Z.
 |year=2002
 |title=Modeling the heliospheric current sheet: Solar cycle variations
 |url=http://ulysses.jpl.nasa.gov/science/monthly_highlights/2002-July-2001JA000299.pdf
 |journal=[[Journal of Geophysical Research]]
 |volume=107 |issue=A7 |pages=SSH 8–1
 |bibcode=2002JGRA..107.1136R
 |doi=10.1029/2001JA000299
 |id=CiteID 1136
}}</ref>
[[File:Incandescent Sun.ogv|thumb|left|თე ვიდეოს გჷმორინაფილი რე ბჟაშ დინამიკური ობსერვატორიაშ სურათეფი დო თეშ მოხ გეძინელ პროცესეფი, სტრუქტურეფი თოლოძირუე ორდასინ თიშ გეშა. თე ვიდეოს მოლინეფი წჷმორინაფილი რე ბჟაშ [[2011]] წანაშ [[25 ეკენია]]შ 24 საათიანი აქტივობა.]]
ასე ბჟა აბანობური მურიცხეფშქაფონი მუნაფათ ([[G-მუნაფა|G-მუნაფაწკჷმა]] არხოს) [[აბანობური ბუნა|აბანობური ბურთულაშ ზონას]] ყარენს — [[მეშხურეშ შარა]]შ [[ორიონიშ კილე]]შ დინოხოლენ რგუალს.<ref>http://interstellar.jpl.nasa.gov/interstellar/probe/introduction/neighborhood.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131121061128/http://interstellar.jpl.nasa.gov/interstellar/probe/introduction/neighborhood.html |date=2013-11-21 }}, Our Local Galactic Neighborhood, NASA</ref><ref>http://www.centauri-dreams.org/?p=14203, Into the Interstellar Void, Centauri Dreams</ref> 17 [[სინთეშ წანმოწანა|სინთეშ წანაშ]] რადიუსით (დიხაუჩაშე) უახოლაში 50 მურიცხული სისტემაშე (უახოლაში რე [[პროქსიმა კენტავრი]], ნამუთ 4,2 სინთეშ წანათი რე დათხინაფილი დიხაუჩაშე) ბჟა მაანთხა რე მასაშ მეჯინათ.<ref>
{{Cite journal
 |last=Adams |first=F. C.
 |last2=Graves |first2=G.
 |last3=Laughlin |first3=G. J. M.
 |year=2004
 |title=Red Dwarfs and the End of the Main Sequence
 |url=http://redalyc.uaemex.mx/pdf/571/57102211.pdf
 |journal=[[Revista Mexicana de Astronomía y Astrofísica]]
 |volume=22|pages=46–49
 |bibcode=2004RMxAC..22...46A
 |doi=
 |ref=harv
}}</ref> ბჟა გალაქტიკაშ ცენტრიშე 24 000-26 000 სინთეშ წანაშ გოძვენას ირთანს. ართ რსულ საათიშ კოპულიშჸურე ორბიტას (თუ გალაქტიკაშ ოორუე პოლუსიშე დევეკვირებუთ-და) 225-250 მილიონ წანმოწანას არსულენს. თიშ გეშა ნამჷ-და ბჟა [[კოსმოსური მიკრორეღმული ფონი]]შობურო (კმფ) [[ჰიდრაშ წორომურიცხედი]]შჸურე 550 კმ/მქ სიჩქარეთ ყარენს, ბჟაშ მანგმოქიმინჯე სიჩქარე კმფ-შჸურე რე დოხოლაფირო 370 კმ/მქ [[ნარგისიშ წორომურიცხედი|ნარგისიშ]] ვარდა [[ნჯილოშ წორომურიცხედი]]შჸურე.<ref>
{{Cite journal
 |last=Kogut |first=A.
 |author2=''et al.''
 |year=1993
 |title=Dipole Anisotropy in the COBE Differential Microwave Radiometers First-Year Sky Maps
 |journal=[[Astrophysical Journal]]
 |volume=419 |page=1
 |arxiv=astro-ph/9312056
 |bibcode=1993ApJ...419....1K
 |doi=10.1086/173453
}}</ref>

დიხაუჩაშ დო ბჟაშ შქას ოშქაშე გოძვენა 1 [[ასტრონომიული ართაული]] რე (150 000 000 კილომეტრი), მარა დისტანცია ითირუ, მუჟამსჷთ [[დიხაუჩა]] გინმურს [[პერიჰელიუმი]]შე ([[ღურთუთა]]ს) [[აფელიუმი|აფელიუმშა]] ([[კვირკვე]]ს).<ref name="USNO">
{{Cite web
 |date=31 January 2008
 |title=Equinoxes, Solstices, Perihelion, and Aphelion, 2000–2020
 |url=http://aa.usno.navy.mil/data/docs/EarthSeasons.php
 |publisher=[[US Naval Observatory]]
 |accessdate=17 July 2009
}}</ref> თე ოშქაშე გოძვენას [[სინთე]]ს ბჟაშე დიხაუჩაშა მიოჭირჷნაფალო 8 წუნი დო 19 მერქა ოხვილჷ (ქძ. [[სინთეშ სიჩქარე]]). ბჟაშ სინთეშ ენერგია დიხაუჩას რსებულ თელარაშ დახე<ref>ჰიდროთერმული სარქველიშ მახვენჯეფი ზუღაშ გიმე თიშნერ ტომბას ინოხენა, ნამჷ—და თინეფშა ბჟაშ სინთე ვანჭუ. თეშ მანგიორო ბაქტერია გიმირინუანს წურწუფამ მატერიას ენერგიაშ წყუთ [[ქემოსინთეზი]]შ საშვალებათ.</ref> არძო ფორმას ონინალჷ [[ფოტოსინთეზი]]თ<ref name=Simon2001>
{{Cite book
 |last=Simon |first=A.
 |title=The Real Science Behind the X-Files : Microbes, meteorites, and mutants
 |url=http://books.google.com/?id=1gXImRmz7u8C&pg=PA26&dq=bacteria+that+live+with+out+the+sun
 |pages=25–27
 |publisher=[[Simon & Schuster]]
 |year=2001
 |isbn=0-684-85618-2
}}</ref> დო დიხაუჩაშ კლიმატშე დო ამინდშე რე გამამინჯალი. დიხაუჩას ბჟაშ ქვერსემი ეფექტი დიო ხოლო პრეისტორიულ ხანეფს იძირაფედჷ დო ბჟას მიარე კულტურა ღორონთო აღიქმენდჷ. ბჟაშ ზუსტი მენცარული გაგება რჩქალას გევითარჷ დო ბოლო ხანეფიშ (მა-19 ოშწანურაშ) გიშარჩქინელ მენცარეფს ბჟაშ ფიზიკურ აკოდგინალუაშე დო ენერგიაშ წყუშე ძალამი დაღარი რჩქინა უღუდეს. თე გაგება დიო ხოლო ივითარებუ: დიო ხოლო არსებენს გორკვიაფილი მუდანობაშ ანომალია ბჟაშ ქიმინჯალაშენი, ნამუთ ასე ხოლო უგუნწყუმუ დო უსხუნუე რე.

==რესურსეფი ინტერნეტის==
* [http://sohowww.nascom.nasa.gov/ Nasa SOHO (Solar & Heliospheric Observatory) satellite] {{en icon}}
* [http://www.nso.edu/ National Solar Observatory] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140408014721/http://www.nso.edu/ |date=2014-04-08 }} {{en icon}}
* [http://www.astronomycast.com/astronomy/episode-30-the-sun-spots-and-all/ Astronomy Cast: The Sun] {{en icon}}
* [http://www.boston.com/bigpicture/2008/10/the_sun.html A collection of spectacular images of the sun from various institutions] ([[The Boston Globe]]) {{en icon}}
==სქოლიო==
{{სქოლიო}}
{{მერკე}}
{{ბჟაშ სისტემა}}
[[კატეგორია:ვიკიპედიაშ უციო სტატიეფი ოკუჩხალე 2]]