გვალამი ყარაბაღიშ ავტონომიური ოლქი
| ქიანა |  სსრრ
|
| მიშმურს | .svg){kind=small} აზერბაიჯანიშ სსრ-შ აკოდგინალუაშა
|
| ადმინ. ცენტრი | ხანქენდი |
| დორსხუაფაშ თარიღი | 7 კვირკვე, 1923 — 26 გერგობათუთა, 1991 (გეუქვუ) |
| ოფიც. ნინა | აზერბაიჯანული |
| მახორობა (1989) | 189 100 |
| ფართობი | 4388 კმ² |
| |
გვალამი ყარაბაღიშ ავტონომიური ოლქი, გვალამი ყარაბაღიშ აო (აზერ. Дағлыг Гарабағ Мухтар Вилајәти, სომეხ. Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզ; 7 კვირკვე, 1923 — 26 გერგობათუთა, 1991) — ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ართული აზერბაიჯანიშ სსრ-შ აკოდგინალუას. ადმინისტრაციული ცენტრი — სტეფანაკერტი (ასეიანი ხანქენდი). ოლქის რდჷ 5 რაიონი, 2 ნოღა დო 6 დაბა.
ისტორია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
1905 წანას, რსდმპ-შ ბაქოშ კომიტეტიშ დუდალათ, შუშას გეგმიქიმინჷ ბოლშევიკური ბუნაქ. 1917 წანაშ გჷმათუთაშ რევოლუციაშ უკული ყარაბაღიშ ბოლშევიკეფი იბურჯუდეს სხუნუეფიშ ხეშუულობაშ მიშაღალაშო, მარა 1918 წანას, ხემანჭუაფა ხეშა ქეშიჸოთეს მუსავატალეფქ დო დაშნაკეფქ. 1920 წანაშ მესის, ყარაბაღშა გენშეღეს სხუნუეფიშ ხეშუულობა.
1923 წანაშ 7 კვირკვეს ქჷდირსხჷ გვალამი ყარაბაღიშ ავტონომიურ ოლქიქ, აზერბაიჯანიშ სსრ-შ შაკოდგინალუას [რუს. Автономная Область Нагорного Карабаха (АОНК)]. 1936 წანას, ახალი ომორსხუე კონსტიტუციაშ მეღებაშ უკული თიში რუსული ჯოხოდვალაქ დითირჷ [რუს. Нагорно-Карабахскую автономную область (НКАО)].
1988 წანაშ 18 კვირკვეს, სსრრ-შ უმაღალაში სხუნუშ პრეზიდიუმქ გოსხუნჷ გვალამი ყარაბაღიშ აო-შ საოლქე კომიტეტიშ მერინა აზერბაიჯანიშ დო სომხეთიშ სსრ-ეფიშ უმაღალაში სხუნუეფიშოთ, გეგშურთუმუდუკო აზერბაიჯანიშ სსრ-შ აკოდგინალუაშე დო გენშურთუმუდუკო სომხეთის სსრ-შ აკოდგინალუაშა. თიშ გოთოლიშწონაფათ, ნამჷ-და სომხეთიშ დო აზერბაიჯანიშ სსრ-ეფიშ უმაღალაში სხუნუეფშე ვარდჷ ჟირჸურენი ალობა, ათე ოკითხირექ უგნუჭკირუ ქჷდოსქიდუ. 1989 წანაშ 15 ეკენიას, აზერბაიჯანიშ სსრ-შ უმაღალაშ სხუნუქ მიღჷ დოდგენილება დუთხიებუდკო გვალამი ყარაბაღიშ ავტონომიური ოლქიშ გიშაკერზაფილი მარუაშ კომიტეტი, ნამუქჷთ დოდასურაფილქ იჸუ სსრრ-შ უმაღალაში სხუნუშით 1989 წანაშ 28 გერგობათუთას. 1989 წანაშ 1 ქირსეთუთას, სომხეთიშ სსრ-შ უმაღალაშ სხუნუქ მიღჷ ართჸურენი დოდგენილება „სომხეთიშ სსრ-შ დო გვალამი ყარაბაღიშ აკოართაფაშ“ გეშა[1]. 1991 წანაშ 30 მარაშინათთას, აზერბაიჯანიშ სსრ-შ უმაღალაშ სხუნუქ გეგმაცხადჷ აზერბაიჯანიშ ზოხორინალა[2]. 1991 წანაშ 2 ეკენიას, გვალამი ყარაბაღიშ საოლქე დო შაუმიანიშ რაიონიშ (აზერბაიჯანიშ სსრ) სხუნუეფიშ ოკათე დეპუტატეფიშით გჷმოხცადაფილქ იჸუ გვალამი ყარაბაღიშ რესპუბლიკაქ.
1991 წანაშ 26 გერგობათუთას, აზერბაიჯანიშ უჟინაშ სხუნუქ მიღჷ დოდგენილება გვალამი ყარაბაღიშ ავტონომიური ოლქიშ ლიკვიდაციაშ გეშა[3]. თიშ გეშა, ნამჷ-და სსრრ-შ კონსტიტუციური ჟიგინოჯინაშ კომიტეტიქ ეშანილი გჷნოჭყვიდირი აღიარჷ მუჭოთ ვაკონსტიტუციური[4], ფორმალურო გვალამი ყარაბაღიშ აო-ქ იარსებჷ სსრრ-შ აკოცჷმაშახ, 1991 წანაშ 26 ქირსეთუთაშახ[5].
ჯილდოეფი დო მენდალეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
გვალამი ყარაბაღიშ ავტონომიური ოლქი დოჯილდაფირი რე 1967 წანას ლენინიშ ორდენით დო 1972 წანას — კათეფიშ მაჸალობაშ ორდენით.
ლიტერატურა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 6, ხს. 670-671, ქართი, 1983 წანა.
რესურსეფი ინტერნეტის[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
სქოლიო[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- ↑ Постановление Комитета конституционного надзора СССР от 28 ноября 1991 г. № 28 «Об актах Верховного Совета СССР и его Президиума и Верховных Советов Азербайджанской ССР (Азербайджанской Республики) и Армянской ССР о Нагорно-Карабахской автономной области» Archived 2021-12-11 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. // Митюков М. А. Предтеча конституционного правосудия: взгляды, проекты и институциональные предпосылки (30 – начало 90-х гг. XX в.). – Фонд правовых проблем федерализма и местного самоуправления. М.: Формула права, 2006. – с. 146-149 - 176 с.
- ↑ Декларация Верховного Совета Азербайджанской Республики О восстановлении государственной независимости Азербайджанской Республики
- ↑ РОМАН Ъ-ГЛЕБОВ, ГЕОРГИЙ Ъ-ЛЕССКИС (1991-12-02). Азербайджан — Армения: военные приготовления к переговорам. Журнал «Коммерсантъ».
- ↑ «Станет ли Беловежская пуща карабахской» Archived 2019-05-07 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. // Московские новости», 22 декабря 1991 г., № 51, стр. 5
- ↑ Svante E. Cornell. The Nagorno-Karabakh Conflict. Report No 46, Department of East European Studies, Uppsala University, 1999.