თემურლენგი

თემურლენგი, ტამერლანი (დ. 1336, ხოჯა-ილგარი ― ღ. 18 ფურთუთა, 1405, ოთრარი) — შქააზიარი ცხენენჯმადუდე, ემირი (1370-1405), გოთურქაფილი მონღოლური ტომიშ ბეგიშ თარაღაიშ ქომოლსქუა. ახალნორდ თემურლენგიქ ჯოხო გიჸოთჷ ფეოდალურ დინოხტროგებეფს, ვილაიეთიშ მამართალო გჷნირთჷ (1362) დო ჩილო ქეკიხუნუ ბალხიშ დო სამარყანდიშ მაღვენჯიშ ჰუსეინიშ და. 1362 წანას კუჩხის დიჭკირჷ დო თეშ გეშა „თემურლენგი“ (ტაჯიკურო „ქულა თემური“) ქეგიოდვეს. ორგანიზატორული დო ოურდუმე ნიჭიშ ჭყოლოფუათ თემურლენგი ჰუსეინწკჷმა ართო დუდენდჷ ფეოდალეფიშ ლესქერს დო არაგუ მოგოლისტანიშ ჯარს, მარა დემარცხჷ. მალას თემურლენგიშ დო ჰუსეინიშ შქას ქჷდიჭყჷ ტროგებაქ ხეშუულებაშო. 1370 წანას თემურლენგიქ ემირიშ წოდება მიღჷ დო ჩინგიზ-ყაენიშ გამნარყეფიშ ჯოხოთ ართპიჯობურო მართუნდჷ მავერანაჰრის. 1388 წანას გეჭოფუ ხვარაზმი დო მოჯალაგუ თიში ნანანოღა ურგენჩი.

თემურლენგიშ სახენწჷფო წჷმარინუანდჷ ფეოდალურ ოღვენჯეეფიშ კონგლომერატის. თიში ჯარი, ჩინგიზ-ყაენიშ ტრადიციეფიშ მეჯინათ, ვითობათ სისტემას რდჷ ეგაფილი. თემურლენგი დიდ ყურადღებას უთმენდჷ მენცარულ დო კულტურულ გოვითარაფას, დოჸუნელ ქიანეფშე მოჸუნდჷ მოხელეეფი დო აკმაგანდჷ დოხორეეფს, მეჩეთეფს, მავზოლეუმეფს. თიში სახენწჷფოშ ნანანოღა რდჷ სამარყანდი.

თემურლენგიშ პოლიტიკა მეწურაფილი რდჷ, ართჸურე, შქა აზიაშ გოართოიანაფაშოთ, მაჟირაჸურე - დოჸუნაფონ ლჷმეფშოთ. 1398 წანას თიქ გემშიჭკირჷ ინდოეთშა დო ქჷდიჸუნუ დელი. 1400 წანას, ოსმალეთწკჷმა ჷდიჭყჷ ლჷმა. 1402 წანას ანკარაწკჷმა ტროგებას გიორჯგინჷ სულთანი ბაიაზიდ I-ს. 1404 წანას ილესქერჷ ჩინეთის, მარა თე ლესქერუაქ მეჭყორდჷ თემურლენგიშ ღურაშ გეშა. თე ბორჯის თიშ სახენწჷფოშა მავერანაჰრიშ, ხვარაზმიშ დო ხორასანიშ მოხ მიშმეშჷ ირანი, პენჯაბი დო ამიერკავკაცია.

თემურლენგიშ ლესქერუეფი გიშეგორუაფუდჷ სიკონწარეთ. 1386-1403 წწ. თემურლენგიქ ბრუოშა მინაკათჷ საქორთუოს დო უდიდაში ზარალი მიორინუ ქორთულ სახენწჷფოს დო ქორთუ კათაშ უკულიან გოვითარაფას.

1394 წანას, თემურლენგიქ არაგვშა გემშართჷ, სიმანგარეეფი მოჯალაგუ დო დაჩხირს მეჩჷ ირფელი, მარა თის ვამახერხინჷ ჭკორეფიშ ჸონაფაქ, თეშ გეშა ხეცალიორქ უკახალე დირთჷ. მარა 1399 წანაშ დამორჩილს კინ დირთჷ დო ზარხულშა საქორთუოს ქჷდოსქიდჷ.

ლიტერატურა

ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 4, ხს. 651, ქართი, 1979 წანა.