რადიაცია
რადიაცია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]რადიაციული ფონი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]თენა რე გუმოჩხორიება, ნამუთ მეურს კოსმოსურ დო დიხაურ გორჩქინაშ ორთაშობურ წყუეფშე დო ხოლო ხელუანურ რადიონუკლედეფშე, ნამუთ გოფაჩილი რე ორთას ადამიერიშ საქვარუაშ შედეგო.
რადიაციულ ფონს ორთჷ
- ორთაშობური რადიაციული ფონი
- ტექნოგენურო თირელი რადიაციულ ფონი
- ხელუანური რადიაციული ფონი
ორთაშობური რადიაციული ფონი აკმოდირთუ გალენ დო დინახალენ დუმაჩხორიაფალი წყუეფშე.
გალეიან დოჩხორიაფაშ კომპონენტეფი რე:
- კოსმოსური გუმოჩხორიაფა
- ნერჩიშ გუმოჩხორიაფა
- ატმოსფეროშ გუმოჩხორიაფა
დინახალენ გუმოჩხორიაფაშ კომპონენტეფი რე ადამიერიშ ორგანიზმიშა მიშმაულარი რადიონუკლეინეფი. თენეფი რე:
- U-შ დო Th-შ ფანიაშ მაკათურეფი
- რადიონუკლეინეფი, ნამუეფსჷთ ფანია ვაუღნან — K, Rb
- ორთაშე ,,ხელუანურო ღოლამირი რადიონუკლეინეფი — C, H
ტექნოგენურო თირელი რადიაციული ფონი:
- დინოხურიშ ეშაღალა
- შხვადოშხვა ოჭვალიშ ჭუალა
- სასუქიშ გიმორინაფა
- დგჷმილეფიშ დოდგჷმა
- ფურინუა დიდ სიმაღალას
- ჸოფარინაშ დოჩხორუა (მასინთაფუ საათეფი, ტელევიზორი, კომპიუტერი, მობილურ ტელეფონი დო თ. უ.)
ხელუანური რადიაციული ფონი
- ატომური ანჯარიშ აფეთქაფა
- ოკათე მეურნობას ხელუანური რადიონუკლეინეფიშ გიმორინაფა
- ატომური ელექტროობუძოლუშ გიმორინაფა
- ატომური ენერგიაშ გიმორინაფა შხვადოშხვა სფეროს
- ავარიეფი ბირთვულ-ენერგეტიკულ დუნოდგჷმეფს
XIX ოშწანურიშ დათებუს დო XX ოშწანურიშ შქა წანეფს მოხვადჷ გუმოჩხორიაფაშ სფეროს თარი მეგორაფეფქ.
1895 წანას გერმანალ მენცარქ ვილჰემ კონდარ რენტგენქ მიოგორუ X ჩხორიეფს, ნამუეფით გიმირინუაფუ მედიცინას რენტგენოდიაგნოსტიკას დო ჩხორიულ თერაპიას. 1896 წანას ფრანგ მენცარ ანრი ბეკერელქ მიოგორუ ორთაშობურ რადიოაქტივობას. 1934 წანას ჩილ დო ქომონჯ ირენ დო ფრედერიკ ჟოლია-კიურიქ მიოგორეს ხელუანურ რადიოაქტივობას. რადიაციული ჰიგიენა მუჭოთ მენცარობა დირსხუ XX ოშწანურს. თიშ ართ-ართი დუმარსხუაფალო აღიარებულ რე რადიობიოლოგიაშ დუმარსხუაფალი ივანე თარხნიშვილი. 1904 წანას თიშე მაართაშა რუსეთის, ცარსკოე სელოს, მიშაგურაფილ იჸუ ჰავაშ რადიოაქტივობა.
რადიოაქტიური გუმოჩხორიაფა რე მაიონებელი გუმოჩხორიაფა, ნამუთ წჷმიქიმინუ რადიოაქტიური ნიბთიერებეფშე
თენა ატომიშ აკორღვაფათ ხვადუ. ბორჯის ართულს აკორღვაფილ ატომეფიშ მუდანობას რადიოაქტიური აქტივობა ჯოხო. თიში ართილი რე — Ci. ორთაშობური რადიოაქტივობაშ მეგორაფაშ უკული, გერკვიუ, ნამჷ-და რადიუმიშ გვირზილს მაულარ გინოქიმინუაშ შედეგო გიშნაჸოთემი გუმოჩხორიაფა უართგვარე რე დო აკოდირთუ — α, β დო γ ჩხორიეფშე. α ნორთი ჟირსხი დადებითი მუხტიშ მაღვენჯი ჰელიუმიშ გვირზილი რე, ნიბთიერებაშა მიშულაშ უნარი ვაურღ. β ჩხორიეფი ელექტრონეფიშ ნადუ რე. თიში ქანცაფი ნიბთიერებეფს ტახილი რე. შილეფს ჭიჭე უმოს მიშულათ იხასიათებუ (მუსხირენ მილიმეტრით). γ ჩხორიეფი ელექტრომაგნიტური ჩხორიეფი რე. იხასიათებუ ნიბთიერებეფს მაღალი მიშულაშ უნარით. თიში ედომუშამ აკოკინება ხვადუ 15სმ-იან ტყვიაშ ეკრანით. რენტგენიშ Rö ჩხორიეფი, ნამუთ ელექტრომაგნიტური გუმოჩხორიაფას წჷმარინუანს, მარა γ-შე გინორთით Rö წუმიქიმინუ ელექტრონეფიშ გეჩხერეზუაშ შედეგო. თიში მიშულა ნიბთიერებეფშა ძალამი მაღალი რე. რე ხოლო ნეიტრონული გუმოჩხორიაფა, ნამუთ ნეიტრონეფიშ ნადუს წჷმარინუანს, თის დიდი ბიოლოგიური მოქიმინჯალა უღჷ, თიშენ ნამდა ელექტრონეიტრალობაშ გეშა იხასიათებუ შილეფს გუხურგუ მიკოშქუმალაშ უნარით. თინეფშე ოთხილარო გიმირინუაფჷ წყარბადკათინელი ნიბთიერებეფი - წყარი, პარაფინი, გრაფიტი.