მარი სკლოდოვსკა-კიური

მარი სალომეა სკლოდოვსკა-კიური, პოლ. Maria Salomea Skłodowska-Curie (დ. 7 გერგობათუთა, 1867, ვარშავა — ღ. 4 კვირკვე, 1934, სანსელმო, სავოიაშ დეპარტამენტი; დასაფულებური რე სოშის, პარიზიშ ხოლოს) — პოლონარი ფიზიკოსი დო ქიმიკოსი.

1883 წანას გათუ ვარშავაშ გიმნაზია, 1895 წანას - პარიზიშ უნივერსიტეტი. ჩილო აჸუნჷ პიერ კიურის დო ხანდა დიჭყჷ თიშ ლაბორატორიას, ინდუსტრიული ფიზიკაშ დო ქიმიაშ სკოლას. 1903 წანას თხილუ ოდოქტორე დისერტაცია თემაშე: "რადიოაქტიური ნიფთუანობეფიშ რკვიება". პ. კიურიშ ღურაშ უკული (1906) დეკინჷ თიში კათედრა პარიზიშ უნივერსიტეტის. რდჷ თე უნივერსიტეტიშ მაართა პროფესორი ოსური. 1914 წანაშე ხემანჯღვერენდჷ პარიზიშ რადიუმიშ ინსტიტუტიშ ფიზიკა-ქიმიაშ გჷმნორთის. თაქ თიწკჷმა ართო ხანდენდჷ მუში ცირასქუა ირენ ჟოლიო-კიური დო ფრედერიკ ჟოლიო-კიური.

მარი სკლოდოვსკა-კიურიშ ნახანდეფქ რადიოაქტიური ნიფთუანობეფიშ გურაფაშ გეშა ოსხირო დადუ ფიზიკაშ დო ქიმიაჩჷ ახალ დარგეფს. 1898 წანაშ კვირკვეს ჩილ დო ქომონჯ კიურეფქ მიოგორეს ახალ ქიმიურ ელემენტის პოლონიუმს, დო კინე თი წანაშ ქირსეთუთას - რადიუმს. 1902 წანას მარი სკლოდოვკსა-კიურიქ გეჭოფუ რადიუმიშ წკონდა ჯიმუშ დეციგრამი, მუდგაქ თის მეჩჷ მეშქაშალა გუხურგუდჷკო რადიუმიშ ატომური მასა, დო თიშ კანკალე ფიზიკური დო ქიმიური მუშება, თაშნეშე თიში აბანი ელემენტეფიშ პერიოდულ სისტემას. 1910 წანას სკლოდოვსკა-კიურიქ ფრანგ ფიზიკოს ა. დებიერნწკჷმა ართო მიღჷ ლითონური რადიუმიშ დო მაჟირაშა დიდი სიზუსტათ გოხურგუ თიში ატომური მასა. 1911 წანას მარიაქ მაართათ გახაზირჷ რადიუმიშ ეტალონი, ნამუთ 24 წანაშ გოძვენას რდჷ მოსოფელს ხვალე ართი. მარია სკლოდოვკსა-კიურის ხანდა უღუ თაშ ხოლო რადიოლოგიას დო რენდგენოლოგიაშ ოკითხირეფშენი. 1914 წანას თიქ რენტგენოლოგიურო გეგმირკვიუ ნჭყოლირეფი ჰოსპიტალს, რდჷ პარიზიშ სამედიცინო აკადემიაშ ოსურკოჩი მაკათური (გეგშეგორეს 1922 წანას).

სკლოდოვსკა-კიურს ჟირშა გინოჩეს ნობელიშ პრემია: 1903 (ფიზიკას: პიერ კიურიშ დო ბეკერელწკჷმა ართო) დო 1911 (ქიმიას). რდჷ მოსოფელიშ ბრელი აკადემიაშ დო ომენცარე ჯარალუაშ მაკათური, შხვაწკჷმა ართო, პეტერბურგიშ ომენცარე აკადემიაშ მაკათური-კორესპონდენტი (1907) დო სსრრ ომენცარე აკადემიაშ საპატიო მაკათური (1926). 1923 წანაშე რდჷ ვარშავაშ რადიუმიშ ინსტიტუტიშ საპატიო დოქტორი, ნამუქჷთ დირცხუ თიშ ინიციატივათ.

ლიტერატურა

ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 9, ხს. 425, ქართი, 1985 წანა.