ქოძირით წყუ ხასჷლაშო ქუთეშიშ გუბერნია

{{ინფოდაფა ჸოფილი ქიანა
|ჯოხო                     =ქუთეშიშ გუბერნია
|ოდაბადური ჯოხო          =
|სტატუსი                  =[[გუბერნია]]
|ჰიმნი                     =
|შილა                     =
|შილაშ ეჭარუა              = 
|გერბი                     =Coat_of_Arms_of_Kutais_Governorate.png
|გერბიშ ეჭარუა             = გერბი
|რუკა                      =Kutaysskaya guberniya.jpg
|ეჭარუა                   =ქუთეშიშ გუერინია 1900 წანას
|p1                       =საქორთუ-იმერეთიშ გუბერნია
|flag_p1                  =Georgia-Imeretia Governorate.JPG
|p2                       =
|flag_p2                  =
|p3                       =
|flag_p3                  =
|p4                       =
|flag_p4                  =
|დორსხუაფილი რე          =[[14 ქირსეთუთა]] [[1846]]
|ლიკვიდირაფილი რე        =[[1917]]
|s1                      =ტრანსკავკაციური ფედერაცია
|flag_s1                 =Flag_of_the_Transcaucasian_Federation.svg
|s2                      =
|flag_s2                 =
|s3                     =
|flag_s3                =
|s4                     =
|flag_s4                 =
|დევიზი                  =
|ნანანოღა                 =[[ქუთეში]]
|ნოღეფი                   =
|ნინა                     =
|რელიგია                   =
|ვალუტა                  =
|გეძინელი პარამეტრი        =
|პარამეტრიშ შქაგური        =
|ფართობი                  =
|მახორობა                 =
|დუდალაშ ფორმა         =
|დინასტია                =
|მადუდეშ ტიტული         = 
|მადუდე1                 = 
|მადუდე1 წანა            = 
|მადუდეშ ტიტული2          = <!--გჷმორინაფა მადუდეშ ტიტულიშ თირუაშ შვანს-->
|მადუდე2                    = 
|მადუდე2 წანა               = 
|მადუდეშ ტიტული3         = 
|მადუდე3                    = 
|მადუდე3 წანა              = 
|მადუდეშ ტიტული4          = 
|მადუდე4                = 
|მადუდე4 წანა               = 
|მადუდეშ ტიტული5          = 
|მადუდე5                = 
|მადუდე5 წანა                = 
|მადუდეშ ტიტული6          =  
|მადუდე6                   = 
|მადუდე6 წანა               = 
|რელიგია                      =
|გეძინელი პარამეტრი1        =
|პარამეტრიშ შქაგური1        =
|ეტაპი1                    =
|თარიღი1                   =
|წანა1                       =
|ეტაპი2                      =
|თარიღი2                   =
|წანა2                       =
|ეტაპი3                      =
|თარიღი3                     =
|წანა3                     =
|ეტაპი4                     =
|თარიღი4                 =
|წანა4                  =
|ეტაპი5                     =
|თარიღი5                   =
|წანა5                     =
|ეტაპი6                    =
|თარიღი6                    =
|წანა6                     =
|გეძინელი პარამეტრი2         =
|პარამეტრიშ შქაგური2         =
|წოხოლენი                       =
|წიმოხონი1                  =
|წიმოხონი2                   =
|წიმოხონი3                =
|წიმოხონი4                 =
|წიმოხონი5                  =
|წიმოხონი6                  =
|წიმოხონი7                      =
|გეჸვენჯი                   =
|მონძე1                       =
|მონძე2                     =
|მონძე3                      =
|მონძე4                      =
|მონძე5                    =
|მონძე6                     =
|მონძე7                    =
|სქოლიო                   =
}}
'''ქუთეშიშ გუბერნია''' ({{lang-ru| Кутаи́сская губе́рния}}) — [[რუსეთიშ იმპერია|რუსეთიშ იმპერიაშ]] ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ართული [[1846]]-[[1917]] წანეფს. ადმინისტრაციული ცენტრი — [[ქუთეში]].

==ისტორია==
===ადმინისტრაციული დორთუალა===
====დორსხუაფა 1846 წანას====
ქუთთეშიშ გუბერნიაშ ფორმირაფაქ დენტკიცჷ [[ნიკოლოზ I (რუსეთი)|ნიკოლოზ I]]-აშ ზოჯუათ<ref>[http://www.nlr.ru/e-res/law_r/search.php Полное собрание законов Российской империи, собрание 2-е, т. XXI, ук. 20701, ст. 647]</ref> [[1846]] წანაშ [[14 ქირსეთუთა]]ს<ref>§ 3. Въ составъ губернии Кутаиской отделяются части теперешней Грузино-Имеретинской губернии: Кутаиский и Гурийский уезды; Абасъ-туманский и Хертвисский участки Ахалцыхскаго уезда, вместе съ г. Ахалцихомъ; селения Горийскаго Уезда, лежащия на западъ отъ хребта Хепинисхеви, и ущелье Мамисонское Осетинскаго округа. Сверхъ того къ обшему составу Кутаиской губернии причисляются: Мингрелия и Сванетия. Губернскимъ городомъ сей губернии назначается Кутаисъ.</ref>. ცენტრი — [[ქუთეში]]. 

[[საქორთუო-იმერეთიშ გუბერნია|საქორთუო-იმერეთიშ გუბერნიაშ]] აკოცჷმაშ შედეგო მოლენკავკაციას წჷმიქიმინჷ ოთხ ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ართულქ, [[თქართიშ გუბერნია|ქართიშ]], ქუთეშიშ, [[შემახაშ გუბერნია|შემახაშ]] დო [[დერბენტიშ გუბერნია|დერბენტიშ გუბერნიეფქ]]<ref>§ 2. Кутаиская губерния разделяется на 5 уездовъ: 1) Кутаиский; 2) Шаропанский; 3) Рачинский; 4) Озургетский, и 5) Ахалцихский.</ref>. 

ქუთეშიშ გუბერნია დუდმაართაშე დორთილი რდჷ 5 მაზრათ<ref>Уезды сий состовлябтся изъ следующихъ частей: 1) Кутаиский, изъ настоящихъ участковъ Кутаискаго, Вакинскаго и Сабекскаго (теперешняго Кутайскаго уезда), съ отделениемъ къ Шаропанскому уезду: отъ перваго всех селении, лежащихъ по левую сторону реки Дзирули, а отъ втораго всего пространства от Багдада до границы Ахалцихскаго уезда, по правую сторону реки Ханис-Цхали. 2) Шаропанский, изъ нинещнихъ участковъ: Сачхерскаго и Шаропанскаго (Кутаискаго же уезда), съ присоединениемъ отъ Кутаискаго участка селении, лежащихъ по левую сторону реки Дзирули; отъ Сабескаго селении, расположенныхъ по правую сторону реки Ханис-Цхали; и сверхъ того, селений Горийскаго уезда, лежащихъ на западъ отъ хребта Хепинисхеви. 3) Рачинский, изъ настоящего Рачинскаго участка (теперешняго Кутаискаго уезда), съ присоединениемъ къ оному отъ Осетинскаго округа ущеля Мамисонскаго, и 5) Ахалцихский, изъ нинешняго Ахалцихскаго уезда: Абас-Туманскаго и Хертвисскаго|ბრძ. 20702, მუხლი 3</ref>: 

*[[ახალციხეშ მაზრა|ახალციხეშ]] (რეზიდ. [[ახალციხე]]) 
*[[ქუთეშიშ მაზრა|ქუთეში]] (რეზიდ. [[ქუთეში]])
*[[ოზურგეთიშ მაზრა|ოზურგეთიშ]] (რეზიდ. [[ოზურგეთი]])
*[[რაჭაშ მაზრა|რაჭაშ]] (რეზიდ. [[ონი]]) 
*[[შორაპანიშ მაზრა|შორაპანიშ]] (რეზიდ. [[საქასრია]])

ქუთეშიშ მაზრაშა მიშმეშჷ წყარმალუ ძირულაშ მარძგვანი წყარპიჯი, შორაპანიშ მაზრას კარჩხანი წყარპიჯი. რაჭაშ მაზრაშა მიშმეშ თაშნეშე მამისონიშ ლეხერი (დვალეთიშ კუნთხუ), ახალციხეშ მაზრას — გოართიანაფილი რდჷ აბასთუმანიშ დო ხერთვისიშ განობეფი.

====თირუა 1848 წანას====
[[1848]] ქუთეშიშ გუბერნიაშ აკოდგინალიუაშა მიშმეშჷ თაშნეშე [[სამურზაყანოშ ოკრუგი]]. [[ბჟაეიოლიშ ლჷმა|ბჟაეიოლიშ ლჷმაშ]] (1853-1856) ბორჯის ოურდუმე ვითარაფაქ ბჟადალ საქორთუოშ ტერიტორიას გჷმიჭანუ ქუთეშიშ გუბერნიაშ ომენოღალე დო ოურდუმე ხეშუულებაშ გოართოიანაფა. [[1856]] წანაშ მარაშინათუთას აკიქიმინჷ ქუთეშიშ ოგენერალგუბერნატორექ. [[1867]] წანას, ჸოფილი [[სამარგალოშ სათარო]] ([[ზუგდიდიშ მაზრა|ზუგდიდიშ]], [[სანაკიშ მაზრა|სანაკიშ]] დო [[ლეჩხუმიშ მაზრა|ლეჩხუმიშ]] მაზრეფი) ოფიციალურო ქუთეშიშ გუბერნიაშა მიშმეშჷ. [[1867]] წანას, [[ახალციხეშ მაზრა]] [[ქართიშ გუბერნია|ქართიშ გუბერნიაშ]] პატჷნალაშა მიშმეშჷ. [[1883]] ქუთეშიშ გუბერნიაშა მიშმეშ [[ბათუმიშ ოკრუგი]] დო [[სოხუმიშ ოკრუგი]]. [[1903]] წანას, ართვინიშ, ბათუმიშ დო სოხუმიშ ოკრუგეფქ გგჷშერთეს ქუთეშიშ გუბერნიას. ქუთეშიშ გუბერნიაქ გეუქვუ [[1917]] წანას.

ფართობი 25,942 კვ. ვერსი. მახორობა 914 ვითოში ადამიერი (თინეფს შქას ნოღას 62 ვთშ.). ქართლარი 282, იმერალი 271, მარგალი 239, აფხაზი 59, შონი 16, რუსი 13 ვთშ. თარი ოფუტე-ომეურნე კულტურა ლაიტი დო ჸურზენი. ივითარებუდ მეთუთუმობა. თაშნეშე უჩა ზუღაშ წყარპიჯიშ მანგას მიარეთ რდჷ ჯახილიშ ბაღეფი. 314 ფაბრიკა-ქარხანა (1900), ნამუფიშ წარმებაშ ნტირა 8,5 მილიონ მანათის აკმადგინანდჷ. რკინაშარაშ სიგჷრძა 379 ვერსი. შკვითი მაზრა: ქუთეშიშ, ზუგდიდიშ, ლეჩხუმიშ, ოზურგეთიშ, რაჭაშ, სანაკიშ დო შორაპნიშ. ოთხი ნოღა. 1903 წანას ქუთეშიშ გუბერნიაქ გაგჷშერთჷ [[ბათუმიშ ოლქი]]ს.

რცხილი, ნამუთ ოძირანს წანეფიშ მწჯინათ განობეფიშ, მაზრეფიშ დო მახორობაშ თირუას ქუთეშიშ გუბერნიაშ ტერიტორიას.
{| class="wikitable"
| align="center" style="background:#f0f0f0;"|'''მაზრეფი, ოკრუგეფი, განობეფი'''
|[[Image:Map-etno-kutais.jpg|100x100px|]]<br /><center>'''(1902 წელი)'''<br />მახორობა<ref>[http://dlib.rsl.ru/viewer/01003824999#?page=395 «Кавказский календарь» на 1902 год: 57-й год - Тифлис, 1901]</ref></center>
|-
| '''[[ქუთეშიშ მაზრა]]'''||'''192513'''
|-
| I. ქუთეშიშ განობა (რეზიდ. [[ქუთეში]])||35660
|-
| II. ტყიბულიშ განობა (რეზიდ. [[ტყიბული]])||28947
|-
| III. ბაღდათიშ განობა (რეზიდ. [[ბაღდათი]])||46102
|-
| IV. სამტრედიაშ განობა (რეზიდ. [[სამტრედია]])||40844
|-
| V. ხონიშ განობა (რეზიდ. [[ხონი]])||40960
|-
| 
|-
| '''[[ზუგდიდიშ მაზრა]]'''||'''124220'''
|-
| I. ზუგდიდიშ განობა (რეზიდ. [[ზუგდიდი]])||45537
|-
| II. წალენჯიხაშ განობა (რეზიდ. [[წალენჯიხა]])||48433
|-
| III. რედუტ-კალეშ განობა (რეზიდ. [[ხობი]])||30250
|-
| 
|-
| '''[[ლეჩხუმიშ განობა მაზრა]]'''||'''51646'''
|-
| I. ალპანიშ განობა (რეზიდ. [[აჟარა]])||20431
|-
| II. ცაგერიშ განობა (რეზიდ. [[ცაგერი]])||19521
|-
| III. შონეშ განობა (რეზიდ. [[ბეჩო]])||11694
|-
| 
|-
| '''[[ოზურგეთიშ მაზრა]]'''||'''87455'''
|-
| I. გურიანთაშ განობა (რეზიდ. [[ოზურგეთი]])||23095
|-
| II. ლანჩხუთიშ განობა (რეზიდ. [[ლანჩხუთი]])||29124
|-
| III. ჩოხატაურიშ განობა (რეზიდ. [[ჩოხატაური]])||35236
|-
| 
|-
| რაჭაშ მაზრა||'''67918'''
|-
| I. ონიშ განობა (რეზიდ. [[ონი]])||32371
|-
| II. ამბროლაურიშ განობა (რეზიდ. [[ამბროლაური]])||35547
|-
| 
|-
| '''[[სანაკიშ მაზრა]]'''||'''109482'''
|-
| I. აბაშაშშ განობა (რეზიდ. [[აბაშა]])||33812
|-
| II. მარტვილიშ განობა (რეზიდ. [[მარტვილი]])||37053
|-
| III. ნაქალაქევიშ განობა (რეზიდ. [[ჯვეში სანაკი]])||29727
|-
| სანაკიშ პრისტავსტვო (რეზიდ. [[გიმენი სანაკი]])||8890
|-
| 
|-
| '''[[შორაპანიშ მაზრა]]'''||'''156201'''
|-
| I. ყვირილაშ განობა (რეზიდ. [[ყვირილა]])||29264
|-
| II. საჩხერეშ განობა (რეზიდ. [[საჩხერე]])||31994
|-
| III. ჭიათურაშ განობა (რეზიდ. [[ჭიათურა]])||30945
|-
| IV. ჩხარიშ განობა (რეზიდ. [[ჩხარი]])||29828
|-
| V. ბელოგორიშ განობა (რეზიდ. [[ხარაგაული]](ბელოგორი)||31137
|-
| VI. ჭიათურაშ ორეწუალე განობა||3033
|-
| 
|-
| '''[[სოხუმიშ ოკრუგი]]'''||'''67846'''
|-
| I. გუმისთაშ განობა (რეზიდ. [[სოხუმი]])||6609
|-
| II. გუდაუთაშ განობა (რეზიდ. [[გუდაუთა]])||14887
|-
| III. კოდორიშ განობა (რეზიდ. [[ოჩამჩირე]])||15821
|-
| IV. სამურზაყანოშ განობა (რეზიდ. [[ოხუმი]])||30529
|-
| 
|-
| '''[[ბათუმიშ ოკრუგი]]'''||'''54853'''
|-
| I. ჟილენი-აჭარაშ განობა (რეზიდ. [[ხულო]])||20146
|-
| II. გიმენი-აჭარაშ განობა (რეზიდ. [[ქედა]])||14396
|-
| III. გონიოშ განობა (რეზიდ. [[ჟილენი მარადიდი]])||9934
|-
| IV. კინტრიშიშ განობა(რეზიდ. [[ჩურუკსუ]])||10377
|-
| 
|-
| '''[[ართვინიშ ოკრუგი]]'''||'''49085'''
|-
| I. ართვინიშ განობა (რეზიდ. [[ართვინი]])||12406
|-
| II. არტანუჯიშ განობა (რეზიდ. [[არტანუჯი]])||14698
|-
| III. შავშეთ-იმერხევიშ განობა (რეზიდ. [[სათლელ-რაბათი]])||21981
|}

==ლიტერატურა==
{{ქსე|10|571|ცინცაძე ზ.}}

==რესურსეფი ინტერნეტის==
*[https://www.flickr.com/photos/national_archives_of_georgia/16322066358/in/photostream/ ქუთეშიშ გუბერნიაშ გეოლოგიური რუკა 1887 წ.] საქორთუოშ ერუანული არქივი

==სქოლიო==
{{სქოლიო}}

[[კატეგორია:ქუთეშიშ გუბერნია| ]]