აკაკი შანიძე
აკაკი შანიძე (დ. 14/26, 1886 ოფუტე ნოღა, ამდღანერი სამტრედიაშ მუნიციპალიტეტი - ღ. 29 მელახი, 1987, ნ. ქართი) — დიდი ქორთუ ნინეფიშმენცარი, მენცარობეფიშ აკადემიაშ ართ-ართი დჷმარცხუაფალი, აკადემიკოსი (1941), სხუნუეფიშ რესპუბლიკეფიშ აკადემიაშ მაკათურ-კორესპონდენტი, პრაღაშ ბაჟაეიოლიშრჩქინაშ ინსტიტუტიშ მაკათურ-კორესპონდენტი (1937), იენაშ შილერიშ ჯოხოობაშ უნივერსიტეტიშ საპატიო დოქტორი (1966), ინგლისიშ ფილოლოგეფიშ ჯარალუაშ საპატიო მაკათური (1979). რდჷ საქორთუოშ მენცარობეფიშ აკადემიაშ ოჯარალუე მენცარობაშ გჷნართაშ დუდმახვენჯი (1946) დო ვიცე-პრეზიდენტი (1948-1950).
ბიოგრაფია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]1913 წანას გათუ პეტერბურგიშ უნივერსიტეტი, თექ ქჷდიტეს სომხურ-ქორთული ფილოლოგიაშ კათედრას. აკაკი შანიძე ქართიშ სახენწჷფო უნივერსიტეტიშ ართ-ართი დჷმარცხუაფალი რე. შხვადოშხვა ბორჯეფს რდჷ სომეხური ნინაშ კათედრაშ გამგე (1918-1930), ქორთული ნინაშ კათედრაშ გამგე (1919-1945), ჯვეში ქორთული ნინაშ კათედრაშ გამგე (1945-შე). იოსებ ყიფშიძეწკჷმა დო გიორგი ახვლედიანწკჷმა ართო ოდუდე ქიმეჩჷ საქორთუოს ნინეფიშმენცარობაშ გჷმორკვიებაშ საქვარს.
აკაკი შანიძეს ნახანდეფი აფუ ჭარილი ქართველური ნინეფიშ სტრუქტურაშე დო ისტორიაშე, ქორთულ დიალექტოლოგიაშე, ქორთულ ეპიგრაფიკაშე, ქორთულ ფოლკლორისტიკაშე, რუსთველოლოგიაშე, არმენისტიკაშე, ალბანოლოგიაშე დო ქორთულ ოლიტერატურე ნინაშ პრობლემატიკაშე. ნახანდეფი აფუ ჭარილი ქორთულ გრამატიკაშე დო ქორთულ ზმნეფიშ ეგაფილობეფშე. შანიძექ მიოგორუ თეიშახ უჩინებუ, ახალი ქორთული ზმნეფიშ კატეგორიეფს. 1924 წანას ჭარჷ ნახანდი „წანომოწანეფიშ ეტიმოლოგიაშო“. შანიძექ ხანდა გედუ ქართველური ნინეფიშ მენცარულ გჷმორკვიებას. თე თემაშე ჭარჷ „უმლაუტი სვანურში“ დო შონური ტექსტეფიშ პუბლიკაცია.
აკაკი შანიძექ ახალ ნერჩის გიორცხუ ჯვეში ქორთული ნინაშ ჭარალუეფიშ ძეგლეფიშ მენცარულ-ფილოლოგიურ პუბლიკაციაშ საქვარი. შხვადოშხვა ბორჯის დარცხუ გჷშაშქუმალეფიშ სერიეფი დო გჷმაბჟინუ კრიტიკულო დოდგინელი დო ფართო აპარატით ეგაფილი ტექსტეფი, ჯვეში ქორთული ნინაშ მაართახარისხამი ძეგლეფი.
აკაკი შანიძეშ ჯოხოშა რე მერცხუაფილი ახალი ომენცარე დისციპლინაშ - ალბანოლოგიაშ დორცხუაფა.
1939 წანაშე სკოლეფს ოგურუანა შანიძეშ „ქორთულ ნინაშ გრამატიკას“. წანეფიშ მაალობას რდჷ ქორთული ოლიტერატურე ნინაშ ნორმეფიშ დჷმადგინაფალი ირალი სახენწჷფო კომისიაშ ართ-ართი ხემანჯღვერი. რდჷ საქორთუოშ სოციალისტური რესპუბლიკაშ VIII მოჭანაფაშ უმაღალაშ სხუნუშ დეპუტატი, დჷნაჯილდოებუ რე 3 ლენინიშ ორდენით, გჷმათუთაშ რევოლუციაშ, ხანდაშ ჭითა შილაშ, „საპატიო ნიშანიშ“, კათეფიშ მაჸალობაშ ორდენეფით დო მენდალეფით.
ლიტერატურა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ორიონი. აკაკი შანიძეს. საიუბილეო კრებული, მიძღვნილი დაბადების 80 წლისთავისადმი, თბილისი, 1967;
- აკაკი შანიძეს. კრებული, მიძღვნილი დაბადების 95 წლისთავისადმი, თბილისი, 1981;
- ძიძიგური შ., აკაკი შანიძე, თბ., 1977 (რუს. ენაზე — 1977);
- აკაკი შანიძე. ბიბლიოგრაფია, თბ., 1977;
- ძიძიგური შ., ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 10, ხს. 682-683, ქართი, 1986 წანა.