ალექსანდრე I (რუსეთი)

	ალექსანდრე I
	; ალექსანდრე I-შ პორტრეტი. ჯორჯ დოუშ ნახანტა
რუსეთიშ იმპერატორი
პოსტის გერინაშ ბორჯი
	23 მელახი, 1801 – 1 ქირსეთუთა, 1825
წიმოხონი	პავლე I
მონძე	ნიკოლოზ I
ნაღურა	ქირსეთუთა 1, 1825 (47 წანერი); ტაგანროგი, რუსეთიშ იმპერია
ნთხორუ აბანი	სანქტ-პეტერბურგიშ წიმინდე პეტრეშ დო პავლეშ ოკათედრე ოხიდა
მუმა	პავლე I
ნანა	მარია თეოდორეშ ცირასქუა
ალმასქუ	ელისაბედი ალექსეიშ ცირასქუა
სქუალეფი	ნიკოლაი ლუკაში (უკანონო)
რელიგია	რუსული მართლმადიდებლური რელიგია
ხეშმოჭარუა

ალექსანდრე I (რუს. Александр I Павлович, დ. 23 ქირსეთუთა [ჯვ. სტ. 12 ქირსეთუთა], 1777 — ღ. 1 ქირსეთუთა [ჯვ. სტ. 19 გერგობათუთა], 1825) — რუსეთიშ იმპერატორი 1801-1825 წანეფს, პოლონეთიშ მაფა 1815-1825 დო ფინეთიშ დიდი თარი 1809-1825 წანეფს. რომანოვეფიშ დინასტიაშ წჷმმარინაფალი.

ალექსანდრექ ხვისტაშა ეშართჷ მუამუშიშ პავლე I-შ ღურაშ უკულ. მართუალაშ დაჭყაფური წანეფს ლიბერალური პოლიტიკაშ მოხუჯე რდჷ, მარა რეალურო აგინძორენდჷ აბსოლუტური მართუალას. ხეშუულებაშ მაართა წანეფს, წიმიჭყჷ სოციალური რეფორმეფი, თაშნეშე ოგონათუე რეფორმა, დარსხუ უნივერსიტეტეფი. გაუქვჷ ცენტრალიზაფილი კოლეგია დო გაჭყჷ სახენწჷფო სხუნუ. ალექსანდრეს რუსეთიშ ევროპეიზაცია ვამოწონდჷ, მუჭოთ ნაციონალისტის დო სლავოფილს ჯერდჷ ნამდა რუსეთიშ გოვითარაფაშო უშანულამაში რუსული კულტურა რდჷ დო ვართ ევროპული.

გალენური პოლიტიკას 1804-1812 წანეფს ფშხირას ითირანდჷ პოზიციას. მაგალთო საფრანგეთიშ მეხჷ, დიო ნეიტრალიტეტის თხილანდჷ, უკულ ოპონირენდჷ დო უკულ ნაპოლეონიწკჷმა ალიანსიშა მიშელჷ. 1805 წანას ალექსანდრე ბრიტანეთიწკჷმა ართო მონაწილენდჷ მასუმა კოალიციაშ ლჷმას, მარა კატასტროფული მარცხეფიშ (აუსტერლიცი, ფრიდლანდი) უკულ, ნაპოლეონიწკჷმა ქუდოდვუ ტილზიტიშ ზე (1807) დო ქაკათჷ ნაპოლეონიშ კონტინენტური ბლოკადას ბრიტანეთიშ მეხჷ. 1807-1812 წანეფს რუსეთი ოლიმუდჷ ბრიტანეთის (ინგლის-რუსეთიშ ლჷმა) დო 1808-1809 წანეფს შვედეთის (რუსეთ-შვედეთიშ ლჷმა).

ალექსანდრეს დო ნაპოლეონს ართიანწკჷმა კონფლიქტური ურთიართალა უღუდეს, ჸათეშ გეშათ თინეფიშ ალიანსიქ მალას, 1810 წანას, აკოცუ. რუსეთი ვათხილანდჷ კონტინენტური ბლოკადაშ პიჯალეფს ხოლო. 1812 წანას ნაპოლეონქ რუსეთიშა გემშეჭკირჷ, ბოროდინოშ ლჷმას რუსეთიშ არმია დამარცხჷ დო მოსკოვი ქიდეკინჷ. მარა ოურდუმე კამპანიაქ ნაპოლეონიშო კატასტროფულო ითუ დო ნაპოლეონს რუსეთიქ დატებელქ აჸუ. მუჭოთ ანტიფრანგული კოალიციაშ მაკათურქ, ნაპოლეონიშ დამარცხებაშ უკულ, ვენაშ კონგრესით რუსეთიქ მიპალუ ვარშავაშ ოჰერცოგე დო ქასკიდჷ ფინეთიქ.

1815 წანას ალექსანდრე რდჷ საღორონთო რსხუშ ართ-ართი დუმარსხუაფალი. რსხუ წჷმარინუანდჷ რუსეთიშ, ავსტრიაშ დო პრუსიაშ კოალიციას დო თიში ღანკი რდჷ რევოლუციური ჸარაფეფიშ, ლიბერალიზმიშ დო სეკულარიზმიშ დოდაღარაფა ევროპაშ მასშტაბით.

ალექსანდრეშ მართუალაშ გვიანი პერიოდი იხასიათებუ რეაქციული პოლიტიკათ. ალექსანდრექ ატარჷ რეპრესიეფი ურცხოალი მაგურაფალეფიშ მეხჷ, თინეფი სკოლეფიშე გეგნარღვუ დო რუსული გონათაფაშ სისტემაქ უმოსო რელიგიური დო კონსერვატორული პრინციპეფს ქიგიარსხუ. ალექსანდრე I-ქ ღურუ ტიფით 1825 წანაშ ქირსეთუთას. თის კანონიერი მონძე ვაჸუნდჷ დო თიშ უკულ ხვისტაშა ეშართჷ უკულაში ჯიმაქ ნიკოლოზ I-ქ.

ლიტერატურა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ენციკლოპედია ბრიტანიკა