ვენაშ კონგრესი
ვენაშ კონგრესი ევროპაშ სახენწჷფოეფიშ წჷმმარინაფალეფიშ კონფერენცია, ნამუქჷთ იმანჯჷ ავსტრიაშ ნანანოღა ვენას 1814 წანაშ ეკენიაშე 1815 წანაშ მანგიშახ. კონფერენციას ხემანჯღვერენდჷ ავსტრიაშ კანცლერი კლემენს ფონ მეტერნიხი.
კონგრესიშ ღანკი რდჷ ევროპაშ პოლიტიკური დო კონსტიტუციური ოკითხეეფიშ გინოჭყვიდუა ნაპოლეონიშ გინორაგვაფაშ უკულ. კონგრესიშ მაკათურეფს ვაკოდეს ხვალე ჯვეში სანძღოეფიშა დორთინა, თინეფი ოცადუდეს არსებენდუკო ახალი ბალანსი ევროპაშ სახენწჷფოეფს შქას დო ჸათე ბალანსით თინეფს ართიანწკჷმა თინჩალაშა მეუჭირინუაფუდესკო. კონსერვატორი ლიდერი მეტერნიხი, დო შხვეფი ოცადუდეს რესპუბლიკური, ლიბერალური დო რევოლუციური ჸარაფეფიშ დოდაღარაფას ევროპაშ მასშტაბით.
გომორძგვილი სახენწჷფოეფწკჷმა (ბრიტანეთი, რუსეთი, პრუსია, ავსტრია) შედარებათ, საფრანგეთიშ პოზიციეფი დაღარი რდჷ. საფრანგეთის დათმებელქ აჸუ ოურდუმე კამპანიეფით დაკინებული დიხეფქ, მუჟამსჷთ გომორძგვილი სახენწჷფოეფქ მიპალეს კაბეტი ტერიტორიეფი. პრუსიაშ აკოდგინალუაშა მიშელჷ შვედეთიშ პომერანიაქ, საქსონიაშ ომაფეშ უმენტაშობაქ დო ვარშავაშ ოჰერცოგეშ კაბეტი ნორთიქ. ავსტრიაქ მიპალუ ოორუე იტალია. რუსეთიქ მიპალუ ვარშავაშ ოჰერცოგეშ ცენტრალური დო ბჟაეიოლი ნორთეფი. კონგრესის გინოჭყვიდეს ნიდერლანდეფიშ ომაფეშ გოჭყაფა, ნამუთ შეარსულენდჷ ბუფერიშ როლს გერმანიაშ კონფედერაციაშ დო საფრანგეთიშ შქას.
კონგრესის მიმალობაშ ბორჯის ნაპოლეონქ გინოხორაფაშე დირთჷ, საფრანგეთიშა გემშეჭკირჷ დო ხეშუულება ოში დღათ დირთინუ. კონგრესიშ მუშობაშა ჸათე ამბეს ხე ვეშუშალებუ დო კონგრესიშ ფინალური აქტის ხე მაჭარეს ვატერლოოშ ლჷმაშახ ჩხორო დღათ ადრე, 1815 წანაშ 9 მანგის.
ბრელი ისტორიკოსი აკრიტიკენდჷ ვენაშ კონგრესის. მუშენდა კონგრესიშ გინოჭყვიდირეფით ძალამს დინჩალჷ ერუანული, დემოკრატიული, ლიბერალური ჸარაფეფქ დო კონგრესიშ გინოჭყვიდირეფი უმოსო უხუჯანდჷ ტრადიციული მონარქიეფს. ნამთინე მენცარიშ აზრით, ვენაშ კონგრესიქ გინასქილიდუ ევროპა მუმალი კონფლიქტეფიშე დოხოლაფირო ართი ოშწანურაშ გოძვენას.
კონგრესიშ მაკათურეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
1. .svg){kind=small}
ბრიტანეთი: ართურ უელსლი, I ჰერცოგი უელინგტონი.
2. .svg){kind=small}
პორტუგალია: იოაკიმ ლობო და სილვეირა, ორიოლაშ VII გრაფი.
3. პორტუგალია: ანტონიო და სალდანა და გამა, პორტო სანტოშ გრაფი.
4. 
შვედეთი: გრაფი კარლ აქსელ ლიოვენჰელმი
5. .svg){kind=small}
საფრანგეთი: ლუი ჟოზეფ ალექსი, ნოალისიშ გრაფი
6. 
ავსტრია: კლემენს ფონ მეტერნიხი
7. საფრანგეთი: ფრედერიკ-სერაფინ დე ლა ტურ დიუ პინ გუვერნე
8. 
რუსეთი: კარლ ნესელროდე
9. პორტუგალია: პედრუ დე სოუზა ჰოლშტეინი, პალმელაშ ჰერცოგი
10. ბრიტანეთი: რობერტ სტიუარტ კასლრი
11. საფრანგეთი: ემერიხ იოზეფ დე დალბერგი
12. ავსტრია: ბარონი იოჰან ფონ ვესენბერგ-ამპრინგენი
13. რუსეთი: ანდრეი რაზუმოვსკი
14. ბრიტანეთი: ჩარლზ სტიუარტი, ლონდონდერიშ მა-3 მარკიზი
15. 
ესპანეთი: პედრო გომეს ლაბრადორი
16. ბრიტანეთი: რიჩარდ ტრენჩი, კლანკარტიშ მა-2 გრაფი
17. ნიკოლას ფონ ვეკენი (ინმაჭარალი)
18. ავსტრია: ფრიდრიხ ფონ გენცი (კონგრესიშ მელამოსე)
19. .svg){kind=small}
პრუსია: ბარონი ვილჰელმ ფონ ჰუმბოლდტი
20. ბრიტანეთი: უილიამ კეტკარტი, კეტკარტიშ I გრაფი
21. პრუსია: კარლ ავგუსტ ფონ ჰარდენბერგი
22. საფრანგეთი: შარლ მორის დე ტალეირანი
23. რუსეთი: გრაფი გუსტავ ერნსტ ფონ შტაკელბერგი
ვენაშ კონგრესიშ შანულამი გინოჭყვიდუეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- რუსეთის გეგნაჩჷ ვარშავაშ ოჰერცოგეშ (პოლონეთი) უმენტაშობაქ დო ქასკიდჷ ფინეთიქ (ნამუთ რუსეთიქ მიდუღჷ შვედეთის 1809 წანას)
- პრუსიაქ მიპალუ საქსონიაშ კაბეტი ნორთი, ვარშავაშ ოჰერცოგეშ ბჟადალი ნორთი, გდანსკი, თუდოლენი რაინიშ პროვინცია.
- დირსხუ გერმანიაშ კონფედერაციაქ, ნამუშა მიშელჷ საღორონთო რომიშ იმპერიაშ ჸოფილი ტერიტორიეფქ.
- ნიდერლანდეფიშ დო ობჟათე ნიდერლანდეფიშ (თეხანური ბელგია) გოართოიანაფათ გიჭყჷ ნიდერლანდეფიშ გოართოიანაფილი ომაფექ.
- გარანტირაფილქ იჸუ შვეიცარიაშ კანტონეფიშ ნეიტრალიტეტიქ. შვეიცარიაშო რეკომენდირებულქ იჸუ ფედერაციული გოართოიანაფაქ.
- ავსტრიაქ დირთინუ ტიროლი დო ზალცბურგი. ავსტრიას გეგნაჩჷ ლომბარდო-ვენეციაქ დო რაგუზაქ.
- პაპიშ ოლქის დართჷ ჸოფილი ტერიტორიეფქ, მარა ავინიონქ დო ვენესენქ საფრანგეთის ქასკიდჷ.
- ბრიტანეთის ქასკიდჷ კაპიშ კოლონიაქ ობჟათე აფრიკას, ტობაგოქ, ცეილონქ დო შხვა კოლონიეფქ აფრიკას დო აზიას.
- სარდინიაშ მაფაქ დირთინუ პიემონტი, ნიცა, სავოია დო გენუა.
- გარანტირაფილქ იჸუ წყარმალუეფს ნავიგაციაშ დუდშულობაქ.
კონგრესიშ ფინალური აქტის ხე მაჭარეს ავსტრიაშ, საფრანგეთიშ, პორტუგალიაშ, რუსეთიშ, პრუსიაშ, შვედეთ-ნორვეგიაშ დო ბრიტანეთიშ წჷმმარინაფალეფქ. ესპანეთის ხე ვამუჭარაფჷ, მარა იშენით აკეთჷ რატიფიკაცია 1817 წანას.
ლიტერატურა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- Chapman, Tim (1998). The Congress of Vienna 1814–1815. Routledge.
- Vick, Brian. The Congress of Vienna. Power and Politics after Napoleon. Harvard University Press, 2014.