გამბია
| გამბიაშ რესპუბლიკა Republic of The Gambia გამბია |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| ჰიმნი: გამბიაშო, ჩქინი ოდაბადეშო |
||||||
 |
||||||
| ნანანოღა | ბანჯული / | |||||
| უკაბეტაში ნოღა | სერეკუნდა | |||||
| ოფიციალური ნინა(ეფი) | ინგლისური ნინა | |||||
| თარობა | რესპუბლიკა | |||||
| - | პრეზიდენტი | იაჰია ჯამე | ||||
| ფართობი | ||||||
| - | გვალო | 10,380 კმ2 (164-ა) | ||||
| - | წყარი (%) | 11.5 | ||||
| მახორობა | ||||||
| - | 2005 ფასებათ | 1,517,000 (149-ა) | ||||
| - | მეჭედალა | 153.5 ად/კმ2 (74-ე) | ||||
| ედპ (ჸუპ) | 2005 ფასებათ | |||||
| - | გვალო | $3.094 მილიარდი (171-ა) | ||||
| - | ართ მახორუშე | $2002 (114-ა) | ||||
| აგი (2007) | 0.502 (ოშქარი) (155-ა) | |||||
| ვალუტა | დალასი (GMD) |
|||||
| ბორჯიშ ორტყაფუ | GMT (UTC+0) | |||||
| ქიანაშ კოდი | GMB | |||||
| Internet TLD | .gm | |||||
| ოტელეფონე კოდი | 220 | |||||
გამბია — სახენწჷფო ბჟადალ აფრიკას, მიშმურს ერეფიშ წორომაჸალობაშა.
პოლიტიკური წყობა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- დუდალაშ ფორმა : ოპრეზიდენტე რესპუბლიკა.
- სახენწჷფოშ მადუდე : პრეზიდენტი იაჰია ჯამე.
- კანონმადვალუ ორგანო : ერუანულ ასამბლეა (53 მაკათური).
- ადმინისტრაციული დორთუალა : 5 პროვინცია დო ნანანოღა - თუდონი, ცენტრალური,ოორუე, ჟიმოლენი დო ბჟადალი.
ორთა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]გამბიაშ ტერიტორია უთარაშო ბირტყა დჷკი რე (სიმაღალა 100 მეტრაშახ), ნამუსჷთ განიერი დო წყახვეიანი წყარმალუ გამბია კვათუნს. ქიანა ორგებაფალი ნაგურეფით ძალამი ღარიბი რე. ჰავა ეკვატორულ-მუსონური რე, ზარხული ჭვემამი რე, ზოთონჯი სქჷრე. ნანანოღა ბანჯულს კვირკვეშ ოშქარი ტემპერატურა 27°-ი რე, ოდო ფურთუთაშ 23°. ნოლექეფი 750-შე 1500 მმ-შახ წარმოწანას. ჩანარულ საფორს უმონს ოსვანჯეეფი. წყარმალუ გამბიაშ ლეხერს ჭალეშ იროწვანე ტროპიკული ტყა რე. ჩხოლარეფიშე წჷმოსქილადირი რე ანტილოპა, ჯიქი. ბრელი რე ქია, ჰიპოპოტამი, ნიანგი...
მახორობა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
2007 წანაშ მუნაჩემეფით ქიანაშ მახორობა აკმადგინანს 1 700 000 კოჩის, ნამუეფიშ 99 %-ის აფრიკალეფი აკმადგინანა: 42 % - მანდინკა, 18 % - ფულბე, 16 % - ვოლოფი, 10 % - დიოლა, 9% - სონინკე. მახორობაშ მეჭედალა - 180,7 ადამიერი რე კვ. კმ-ის. ნოღეფს ოხორანს მახორობაშ 26,3 % (2003).
მახორობაშ 50,41 % ოსური რე, ოდო ქომოლკოჩი (49,59 %) (2003).
ოდო ხანობური მაძირაფალი ათეშნერი რე:
- 0-15 წწ. - 40,1 %
- 15-29 წწ. - 26,4 %
- 30-44 წწ. - 17,3 %
- 45-59 წწ. - 10,2 %
- 60-74 წწ. - 5 %
- 75-84 წწ. - 0,9 %
- 85-ჟი - 0,1 %
რელიგია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]სუნიტური ისლამიშ მათხოზინე რე მახორობაშ 90 %, ქირსიანი რე - 9 %, ოდო აბანობური რწუმაშ (ანიმალიზმი, ფეტიშიზმი, ორთაშ ძალეფი) მათხოზინე რე - 1 %.
თელარაშ ოშქარი ხანგჷნძარობა (2005): 52,3 წანა (ქომოლკათა), 56,0 წანა (ოსურეფი). იბადებუ — 39,9 1000 მახორუშე (2005), ღურუ — 12,5 1000 მახორუშე (2005). ორთაშობური ნაძინი - — 27,4 1000 მახორუშე (2005).
ეკონომიკურო აქტიური რე 730 000 ადამიერი (52.2 %) (2003).
ისტორია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
გამბიაშ ტერიტორია XIII-ოშწანურეფს მიშმეშჷ აფრიკაშ შქა ოშწანურეფიშ სახენწჷფოეფიშ (მალი, მოგვიანაფილო - სონგაი) აკოდგინალუაშა. მაართა ევროპალეფი გამბიაშ ტერიტორიას რდეს ვენეციარეფი დო გენუარეფი. XV ოშწანურაშ შქა ხანეფს კილარჩქინდეს პორტუგალიარეფქ, ოდო XVI ოშწანურაშ ლიას ინგლისარ ვაჭარეფქ. XVII ოშწანურაშე გამბიას ფრანგეფი ოცადუდეს დოკვირდაფას. 1783 წანას ინგლისიშით დაკებული გამბიაშ ტერიტორიაშ ნორთიქ 1807 წანას ომაფე კოლონიათ გიმიცხადინჷ. 1821 წანას დიდი ბრიტანეთიშით დაკებული არძო ტერიტორია სიერა-ლეონეშ გუბერნატორიშ თუდო რდჷ, ოდო 1843 წანას ზოხო კოლონიათ გიმიცხადინჷ. 1866-1888 წწ. კჷნე სიერა-ლეონეშ გუბერნატორი დუდენდჷ.
XX ოშწანურაშ 20-იან წანეფშე გამბიას ქჷდიჭყჷ ერუანულ-გჷმადუდიშალაფარი ყარაფიქ, მუქჷთ გჷშაკერძაფილო გეძალიერჷ მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ უკული. 1965 წანაშ 18 ფურთუთას ქიანაქ გეგმაცხადჷ ზოხორინალა ერეფიშ წორომაჸალობაშ ხურგეფს. კჷნე თე წანას გჷნირთჷ გოეროშ მაკათურო. 1970 წანაშ 24 პირელს გიმიცხადინჷ რესპუბლიკური დუდალაქ. ახალი გოჭყაფილ რესპუბლიკაშმაართა პრეზიდენტო გჷნირთჷ დაუდა კაირიბა ჯავარაქ, მით სახენწჷფოშ ოდუდეს გერდ 1994 წანაშახ დო უზისხირე ოურდუმე მინორთინაფაშ გეშა დუდალას გამაჩილითუ 29 წანერ ლეიტენანტი იაჰია ჯამექ. მინორთინაფაშ გეშა ეკრძალჷ ირინერი პოლიტიკური ქარანუაქ, ქჷდირსხუ აკოანჯარაფილი ძალეფიშ კუნტახანურ მადუდე სხუნუქ. 1996 წანას გეჭოფეს ახალი კონსტიტუციაშ პროექტი. კჷნე თე წანაშ 26 ეკენიას დოშანეს ოპრეზიდენტე გჷშაგორუეფი, სოდეთ ხონარეფიშ 55,7 %-ით გიმორძგჷ იაჰია ჯამექ. გჷშაგორუეფშე ჟირ დღაშა დეთხინუ კუნტახანურ ოურდუმე სხუნუ დო 1997 წანაშო დოშანჷ ოპარლამენტე გჷშაგორუეფი, სოდეთ გიმორძგჷ პრეზიდენტიშ პარტიაქ.
2001 წეანას იაჰია ჯამექ ხეახალაშო იჸუ გჷშაგორილქ ხონარეფიშ 53 %-ით, ოდო 2006 წანას ხონარეფიშ 67 %-ით ხოლო ართი ხუთწანამ ხანით გიხანგინძორჷ ოპრეზიდენტე დუდალა.
დღახუეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]| თარიღი | ჯოხოდვალა | ინგლისური ჯოხოდვალა |
|---|---|---|
| 1 ღურთუთა | ახალი წანა | New Year’s Day |
| 18 ფურთუთა | ზოხორინალაშ დღა | Independence Day |
| 24 პირელი | რესპუბლიკაშ დღა | Republic Day |
| 1 მესი | ხანდაშ დღა | Labour Day |
| 15 მარაშინათუთა | მარაშინა | Assumption |
| 25 ქირსეთუთა | ქირსე | Christmas Day |
|
თე სტატია გამბიაშ დო გამბიარეფიშ გეშა დიოდღარო მერკე რე. თქვა შეგილებუნა ქუმმეხვარათ დო აკაფშათ თინა. |