იენს იაკობ ბერცელიუსი

იენს იაკობ ბერცელიუსი
	იენს იაკობ ბერცელიუსი
	შვედ. Jöns Jacob Berzelius
დაბადებაშ თარიღი:	20 მარაშინათუთა, 1779
დაბადებაშ აბანი:	ესტერგიოტლანდი, შვედეთი
ღურაშ თარიღი:	მარაშინათუთა 7, 1848 (68 წანერი)
ღურაშ აბანი:	სტოკჰოლმი, შვედეთი
მენოღალობა:	შვედეთი
ომენცარე სფერო:	ქიმია
სამუშაშ აბანი :	შვედეთიშ ომაფე ინსტიტუტი
ალმა-მატერი:	უფსალაშ უნივერსიტეტი
ომენცარე ხემანჯღვერი:	იოჰან აფცელიუსი
ჯოხოშინელი მოგურაფეეფი:	ჰენრიხ როზე; ფრიდრიხ ველერი
ჯილდოეფი დო პრემიეფი:	კოპლიშ მენდალი (1836)

იენს იაკობ ბერცელიუსი (შვედ. Jöns Jacob Berzelius; დ. 20 მარაშინათუთა, 1779, ესტერგიოტლანდი, შვედეთი — ღ. 7 მარაშინათუთა, 1848, სტოკჰოლმი, შვედეთი) — შვედი ქიმიკოსი. ბერცელიუსი რობერტ ბოილი, ჯონ დალტონი დო ანტუან ლავუაზიეწკჷმა ართო მერჩქინელი რე ქიმიაშ მენცარობაშ ართ-ართ დუმარსხუაფალო. შვედეთის ბერცელიუსის უძახჷნა შვედური ქიმიაშ მუმას.

ბიოგრაფია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

იენს იაკობ ბერცელიუსიქ დებადჷ 1779 წანაშ 20 მარაშინათუთას. გურაფულენდჷ მედიცინას უფსალაშ უნივერსიტეტის, 1796-1801 წანეფს. ჸათე პერიოდის დეინტერესჷ ქიმიათ. გურაფაშ თებაშ უკულ ბერცელიუსი ჭიჭე ხანს მუშენდჷ ექიმო, უკულ მალას მუშობა ქიდიჭყჷ შვედეთიშ ომაფე ინსტიტუტის, ქიმიაშ დო ფარმაციაშ პროფესორო. 1808 წანას ბერცელიუსიქ გინირთჷ შვედეთიშ მენცარობეფიშ ომაფე აკადემიაშ მაკათურო. 1818 წანაშე 1848 წანაშახ რდჷ აკადემიაშ მელამოსე. 1827 წანაშე ბერცელიუსი რდჷ ნიდერლანდეფიშ ომაფე ინსტიტუტიშ კორესპონდენტი. ბერცელიუსი მუშენდჷ გიშარჩქინელი მენცარეფიწკჷმა. 1812 წანას ბერცელიუსიქ ბრიტანეთიშა მიდართჷ, სოდეთ გეჩინებაფუ ჰამფრი დეივი, უილიამ ჰაიდ ვოლასტონი, უილიამ ჰერშელი, ჯეიმზ ვატი დო შხვეფი. ბერცელიუსის უღუდჷ კორესპონდენცია კლოდ ლუი ბერთოლე, ჰამფრი დეივი, ფრიდრიხ ველერი, ეილჰარდ მიჩერლიხი დო კრისტიან ფრიდრიხ შენბეინი დო შხვა მენცარეფიწკჷმა. 1835 წანას 56 წანერ ბერცელიუსიქ ოსურო ქიმიჸონჷ შვედეთიშ ართ-ართი მინისტრიშ სკუა, 24 წანერი ელიზაბეტ პოპიუსი. ბერცელიუსიქ ღურუ 1848 წანაშ 7 მარაშინათუთას, სტოკჰოლმის, მუშ ჸუდეს, სოდეთ ცხოვრენდჷ 1806 წანაშე. ნთხორილი რე სოლნაშ სასაფლას.

მენცარული რკვიებეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ბერცელიუსიქ მიშეღჷ დიდი თია ელექტროქიმიაშ, ქიმიური რსხუშ დო სტექიომეტრიაშ გოვითარაფაშა, აკეთჷ ატომეფიშ წონაშ დეტერმინაცია, შხვადოშხვა ექსპერიმენტეფიშ გიმორინაფათ აკიმუშუ სტექიომეტრიაშ თარი პრინციპეფი, დამუშუ დო გაუჯგუშუ ქიმიური ანალიზიშ მეთოდეფი, დეტალურო გიმირკვიუ იზომერია, ალოტროპია, კატალიზი. ბერცელიუსი რდჷ ართ-ართი მაართა მენცარი, ნამუქჷთ აკეთჷ ვაორგანული დო ორგანული ნიფთიერებეფიშ დიფერენციაცია. ბერცელიუსიქ მიოგორუ ქიმიურ ელემენტეფს: ცერიუმის, სელენის დო აკეთჷ ელემენტეფიშ სილიციუმიშ დო თორიუმიშ იზოლაცია. მინერალოგიაშ დარგის ბერცელიუსიქ აკეთჷ შხვადოშხვა სუბსტანციეფიშ სინთეზი დო ეჭარუ თინეფიშ ქიმიური სტრუქტურა. იენს იაკობ ბერცელიუსის წჷმარინუ ელექტროქიმიური დუალიზმიშ თეორია, ნამუშ მეჯინათ ქიმიური ნიფთიერებეფი ოქსიდური ჯიმუეფიშ სუბსტანციეფი რენა დო ართიანს ელექტროსტატიკური ინტერაქციეფით რენა მერსხილი. ჸათე თეორია მეღებული ვარდუ. ბერცელიუსიქ მიშეღჷ ატომეფიშ ბერძენული დო ლათინური ჯოხოდვალეფი.

ჯილდოეფი დო პრემიეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

იენს იაკობ ბერცელიუსი რდჷ შვედეთიშ მენცარობეფიშ აკადემიაშ მაკათური (1808) დო თიში მელამოსე. ბერცელიუსი 1820 წანაშე რდჷ ამერიკაშ ფილოსოფიური ჯარალუაშ მაკათური. 1822 წანაშე რდჷ ამერიკაშ მენცარობეფიშ დო ხელუანობეფიშ აკადემიაშ საპატიო მაკათური. 1836 წანას ლონდონიშ ომაფე ჯარალუაქ ბერცელიუსის გინოჩჷ კოპლიშ მენდალი. 1898 წანას შვედეთიშ მენცარობეფიშ აკადემიაქ დარსხუ ბერცელიუსიშ ჯოხონობაშ მუზეუმი.