მარია ტერეზია
.jpg)
მარია ტერეზია ვალბურგა ამალია ქრისტინა (გერმ. Maria Theresia Walburga Amalia Christina; დ. 13 მესი, 1717 — ღ. 29 გერგობათუთა, 1780) — ჰაბსბურგეფიშ დომინიონეფიშ მამართალი 1740 წანაშე ღურაშახ (1780). რდჷ ავსტრიაშ, უნგრეთიშ, ხორვატიაშ , ბოჰემიაშ, ტრანსილვანიაშ, მანტუაშ, მილანიშ, გალიციაშ დო ლოდომერიაშ, ავსტრიული ნიდერლანდეფიშ დო პარმაშ სუვერენი. მუჭოთ ფრანც I შტეფანიშ ალმასქუ რდჷ ლორენიშ ჰერცოგინია, ტოსკანაშ დიდი ჰერცოგინია დო საღორონთო რომიშ იმპერატრიცა.
მარია ტერეზია რდჷ საღორონთო რომიშ იმპერატორიშ კარლ VI-შ დო თიში ალმასქუ ელიზაბეთ კრისტინა ბრაუნშვაიგ-ვოლფენბიუტელარიშ ცირასქუა. კარლის ქომოლსქუა ვაჸუნდჷ, ყათეშ გეშათ თიქ 1713 წანას გიშაშქვჷ ედიქტი პრაგმატული სანქცია, ნამუშ ნძალათ კარლიშ ღურაშ უკულ ავსტრიაშ ხვისტაშ დო ჰაბსბურგეფიშ დიხეფიშ მონძეობათ მეღება შეულებუდჷ ცირასქუას. 1740 წანაშ 20 გჷმათუთას კარლიქ დოღურჷ დო თიში მონძეთ გინირთჷ მარია ტერეზიაქ. მალას ევროპული სახენწჷფოეფიშო ოსურიშ ხვისტაშა ეშულაქ გინირთჷ კონფლიქტიშ დოჭყაფაშ სამანჯელო. პრუსიაქ, საფრანგეთიქ დო ესპანეთიქ ავსტრიას ლჷმა გეგმუცხადეს. პრუსიაშ ღანკი რდჷ ავსტრიაშ ოორუე-ბჟაეიოლი პროვინციაშ სილეზიაშ დაკინება, საფრანგეთი ოცადუდჷ ავსტრიაშ კონტროლირებადი ნიდერლანდიშ ხეშა ეშაჸოთამას, ესპანეთის ოკოდჷ ჸეთი იტალიური ტერიტორიეფიშ აშაჸოთამა, ნამუეფით ჰაბსბურგეფიშ მართუალაშ თუდო რდეს. ლჷმას ავსტრიაშ ალმარენჯეფი რდეს დიდი ბრიტანეთი, ნიდერლანდი დო რუსეთი. შედგო დახე რსული ევროპა რდჷ ჩართული კონფლიქტის, ნამუქჷთ ბრუო წანას გეგინძორჷ დო ითუ 1748 წანას, აახენიშ ზეთ. ზეშ ნძალათ, ევროპული სახენწჷფოეფქ ქიჩინეს მარია ტერეზიაშ ნებეფი ავსტრიული ხვისტაშო, მარა პრუსიაქ ქიმირსხუ სილეზია დო ესპანეთიქ იტალიური სახენწჷფოეფიშ ნორთი. ლჷმაშ შანულამი გომორძგუეფს მიოჭირინუ საფრანგეთიშ არმიაქ ხოლო, ნამუქჷთ ოორუე ნიდერლანდეფიშ შანულამი ტერიტორიეფი ქიდეკინჷ, მარა უკულ ლუი XV-ქ ეჭოფილი ტერიტორიეფიშე ჯარეფი გეგშეჸონჷ.
ავსტრიაშ მონძეობაშო ლჷმას დო ვართ აახენიშ ზეს ვეგნაჭყვიდირჷ ჸეთი პრობლემეფქ ნამუთ ევროპას არსებენდჷ. მალას მარია ტერეზიაქ დიჭყჷ ავსტრიაშ არმიაშ განძალიერაფა დო იხაზირებუდჷ სილეზიაშ დორთინაფაშო. მარია ტერეზიაშ ღანკი სილეზიაშ დორთინაფაშ მოხ, პრუსიაშ დოდაღარაფა რდჷ. 1756 წანაშე ევროპას სერიოზული დიპლომატიური დო პოლიტიკური თირუეფქ მოხვადჷ. ავსტრიაშ მოხუჯეეფო გინირთეს საფრანგეთიქ დო რუსეთიქ. პრუსიაშ თარი მორსხუე ბრიტანეთი რდჷ.
1756 წანაშ მარაშინათუთას პრუსიაშ მაფა ფრიდრიხ II-ქ არძოს ქუჭიშუ, გემშეჭკირჷ საქსონიაშა დო გეჭოფუ ნოღა დრეზდენი. ჸათაშ ქიდიჭყჷ შკვითწანიანი ლჷმაქ. ლჷმაშ მიმალობაშ ბორჯის ავსტრიაშ ჯარეფქ სილეზია ქიდეკინეს. 1761 წანას რუსეთიშ იმპერატორქ პეტრე III-ქ პრუსიაწკჷმა ოთინჩალე ხეკულუა ქუდოდვჷ. ჸათექ ძალამს გაუჯგუშჷ პრუსიაშ პოზიციეფი დო თიქ მალას დირთინუ დინაფილი ტერიტორიეფი, თაშნეშე სილეზია. 1763 წანაშ ფურთუთას, საფრანგეთიქ დო ავსტრიაქ ოთინჩალე ზეს ქუმაჭარეს ხე ბრიტანეთიწკჷმა დო პრუსიაწკჷმა. პრუსიას სილეზიაქ ქასკიდჷ დო ხოლო უმოსო განძალიერჷ მუში პოლიტიკური პოზიციეფი ევროპას.
საირქიანო კონფლიქტეფქ, ლჷმეფქ ავსტრიული მონძეობაშო დო შკვიწანიანი ლჷმაქ ძალამს დაზარალჷ ავსტრია. დინახალენი პოლიტიკას, მარია ტერეზია რდჷ შანულამი რეფორმატორი. თიქ ატარჷ ინსტიტუციური, ფინანსური, სამედიცინო დო ოურდუმე რეფორმეფი. იმპერიას გევითარჷ ოფუტეშ მეურნობაქ დო კომერციაქ. მარია ტერეზია ალურდჷ კათოლიკური ეკლესიას დო ჯოგუდჷ ურიეფი დო პროტესტანტეფი. თიში ზოჯალათ თინეფი იმპერიაშ უშორაში აკანეფიშა გეგნახორეს.