მოჰამედ მოსადეყი
მოჰამედ მოსადეყი (სპარს. محمد مصدق, დ. 16 მანგი, 1882 — ღ. 5 მელახი, 1967) — ირანალი პოლიტიკოსი, იურისტი, ჭარუ, ირანიშ პრემიერ-მინისტრი 1951-1953 წანეფს.
მოჰამედ მოსადეყი გურაფულენდჷ საფრანგეთის, პარიზიშ პოლიტიკური რკვიებეფიშ ინსტიტუტის. უკულ გურაფა გაგინძორჷ ნევშატელიშ უნივერსიტეტის, შვეიცარიას, სოდეთ თხილუ ოდოქტორე დისერტაცია დო მიპალუ სამართალიშ დოქტორიშ ხარისხი 1913 წანას. ირანიშა დორთინაშ უკულ მოსადეყი მუშენდჷ პოლიტიკური მენცარობეფიშ სკოლას, თეირანს. 1920 წანას მოსადეყი ქუდარინეს ფარსიშ პროვინციაშ გენერალ-გუბერნატორო. უკულიანი პერიოდეფს, თის უკინებუდჷ შხვადოშხვა პოსტეფი ირანიშ თარობას. ბორჯიშ კუნტა პერიოდიშ გოძვენას რდჷ დიო ფინანსეფიშ მინისტრი დო უკულ გალენური საქვარეფიშ მინისტრი. 1923 წანას გიშაგორილქ იჸუ ირანიშ პარლამენტიშ მაკათურო. 1925 წანას, მუჟამსჷთ ირანიშ შაჰო გინირთჷ რეზა-შაჰ ფეჰლევიქინჷ, მოსადეყიქ თის ხუჯი ვადუკინჷ დო პოლიტიკაშე მიდართჷ. რეზა შაჰიქ გინორინაშ უკულ, მოსადეყიქ პოლიტიკას დართჷ დო თიქ, კინ გიშაგორილქ იჸუ ირანიშ მეჯლისიშ მაკათურო.
მოსადეყი რდჷ ნაციონალისტური პოლიტიკაშ მოხუჯე. თიქ 1949 წანას დარსხუ პოლიტიკური პარტია ნაციონალური ფრონტი დო ქიდიჭყჷ ლჷმა ირანული ნაფთობიშ ინდუსტრიაშ ნაციონალიზაციაშო. ირანული ნაფთობიშ წარმებას აკონტროლენდჷ ბრიტანული ინგლისურ-სპარსული ნაფთობიშ კომპანია (უკულიანი BP).
ნაციონალისტური პოლიტიკათ მოსადეყიქ მიპალუ შანულამი პოპულარობა. 1951 წანას მეჯლისიქ ხუჯი დუკინჷ ნაფთობიშ ნაციონალიზაციაშ კანონპროექტის. ირანიშ შაჰიქ მოჰამედ რეზა ფეჰლევის შხვა საშველი ვაუღუდჷ დო განძალიერაფილი მოსადეყი ქუდარინუ ირანიშ პრემიერ-მინისტრო. ნაციონალიზაციაშ პოლიტიკაქ გიმიჭანუ სერიოზული პრობლემეფი, მუჭოთ პოლიტიკური, თაშნეშე ეკონომიკური. მოსადეყი დო ნაციონალური ფრონტი მუნეფიშ პოლიტიკას იშენით მეთხოზუდეს, მარა თინეფს გურჩქინდეს სერიოზული ოპონენტეფქ. ბრელი მოხუჯექ ნაციონალური ფრონტის დეთხუ დო ოპოზიციაშა გინილჷ. თაშნეშე, გეუფრაშჷ ირანიშ ურთიართალაქ ბჟადალიშ ქიანეფწკჷმა. ბრიტანალეფქ გინოჭყვიდეს ირანიშ ნაფთობიშ ბაზარიშე გიშულა. ჸათექ ხოლო უმოსო გაუფრაშჷ ეკონომიკური ჸოფირალა ირანიშო, მუშენდა ირანს ვაშუ ნაფთობიშ გასაღებაშ შხვა ბაზარეფქ.
გენძალიერჷ ლჷმაქ ხეშულობაშო, მოსადეყიშ დო ირანიშ შაჰიშ შქას. 1953 წანაშ მარაშინათუთას, შაჰიქ გინოჭყვიდჷ მოსადეყიშ დათხინაფა დო მონწუმა. მარა მალას მოსადეყიშ მოხუჯეეფქ ქიდიჭყეს საპროტესტო დემონსტრაციეფი დო შაჰი ქიანაშე ონტინეს. უკულ, 1953 წანაშ 15-19 მარაშინათუთას, შაჰიშ მოხუჯეეფქ დო მოსადეყიშ ოპონენტეფქ მანწყუეს გინორთა ცენტრალური ოთოლორე სააგენტოშ დო ბრიტანული MI6-შ ალარინათ დო ქუდახუეს მოსადეყიშ თარობა. ხეშულობაშა დირთჷ შაჰიქ. მოსადეყის ქეკადვეს სახენწჷფო გითოჩამა დო სუმი წანათ ჯიხას ქუდახუნეს. 1954 წანას დიდვინჷ ხეკულუაქ, ნამუშ ნძალათ ნაფთობიშე მუშნალქ გირთჷ 50-50 %-ით, ირანიშ თარობას დო საირქიანო კონსორციუმს შქას.