საფრანგეთიშ მაართა რესპუბლიკა
|
საფრანგეთიშ მაართა რესპუბლიკა | |||||||||
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
| ჰიმნი მარსელიეზა | |||||||||
 საფრანგეთიშ რესპუბლიკა 1801 წანას | |||||||||
| ნანანოღა | პარიზი | ||||||||
| ნინა | ფრანგული (ოფიციალური), ოქსიტანური, გერმანული, ნიდერლანდური, ბრეტონული, ბასკური | ||||||||
| ფარაშ ართური | ლივრი (1794 წანაშახ), ფრანკი, ასიგნატი | ||||||||
| დუდალაშ ფორმა | რევოლუციური დიქტატურა (1792—1795) ოლიგარქია (1795—1799) ოურდუმე დიქტატურა (1799—1804) | ||||||||
| ერუანული კონვენტიშ პრეზიდენტი | |||||||||
| - 1792 | ჟერომ პეტიონ დე ვილნევი (მაართა) | ||||||||
| - 1795 | ჟან-ჟოზეფ ვიქტორ ჟენისიე (ეკონია) | ||||||||
| დირექტორიაშ პრეზიდენტი | |||||||||
| - 1795–1797 | ჟან-ფრანსუა რებელი (მაართა) | ||||||||
| - 1799 | ლუი-ჟერომ გოიე (ეკონია) | ||||||||
| მაართა კონსული | |||||||||
| - 1799 | ნაპოლეონ ბონაპარტი | ||||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
საფრანგეთიშ მაართა რესპუბლიკა (ფრანგ. Première République), თაშნეშე რევოლუციური საფრანგეთი — დირსხუ საფრანგეთიშ რევოლუციაშ ბორჯის 1792 წანაშ 21 ეკენიას დო არსებენდჷ მაართა იმპერიაშ გოჭყაფაშახ (1804 წანაშ 18 მესი).
საფრანგეთიშ ისტორიაშ ჸათე პერიოდი იხასიათებუ მონარქიაშ გინორაგვაფათ, კალენდარიშ თირუათ, ერუანული კონვენტიშ დორსხუაფათ, ტერორიშ მართუალათ, თერმიდორული რეაქციათ დო ეკონია ბორჯის კონსულობაშ გოჭყაფათ დო ნაპოლეონიშ მულათ ხეშულობაშა.
მონარქიაშ დონთხაფა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
მაართა რესპუბლიკაშ გჷმოცხადაფაშახ, საფრანგეთის ხეშულობა უკინებუდჷ საფრანგეთიშ კანონმადვალუ ასამბლეას. ჸათე პერიოდის საფრანგეთი აწარმენდჷ ლჷმას პრუსიაწკჷმა დო ავსტრიაწკჷმა. 1792 წანაშ კვირკვეს, კარლ ვილჰელმ ფერდინანდიქ, ავსტრიაშ დო პრუსიაშ გოართოიანაფილი ჯარეფიშ მანჯღვერთარქ ფრანგეფს წჷმჷრინუ მანიფესტი დო დარცქინჷ პარიზიშ მოჯალაგუათ, საფრანგეთიშ მაფას ლუი XVI-ს დო თიში ფანიას მუთუნ გლახა ქუმოხვადუდუდა.
მარა 1792 წანაშ 10 მარაშინათუთას აკოანჯარაფილი რევოლუციონერეფქ გემნიჭკირეს ტიუილრიშ დოხორეშა დო მითხის მაფაშ გინორინა. უკულ თეს მაჸუნუ შხვა არეულობეფქ ხოლო პარიზის.
ერუანული კონვენტი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
1792 წანაშ 20 ეკენიას დირსხუ ერუანული კონვენტიქ, ნამუქჷთ გეგშაშქუ საფრანგეთიშ მაართა რესპუბლიკაშ გოჭყაფაშ აქტი დო მაფას ოფიციალურო გეგლანწყჷ პოლიტიკური ხეშულობეფი. 1792 წანაშ ქირსეთუთაშე ქიდიჭყჷ მაფაშ გასამართებაქ. 1793 წანაშ 16 ღურთუთას მაფას გითოჩამა გეკადვეს დო 21 ღურთუთას გილიოტინათ დუდი მეკვათეს.
1793 წანაშ 3 პირელს, ერუანული კონვენტიქ დარსხუ ოჯარალე უშქურანჯობაშ კომიტეტი, ნამუქჷთ მალას ქიდიჭყჷ პოლიტიკური ტერორი. ჸათე პერიოდის ტერორიშ მართუალას უძახჷნა.
კონვენტიქ, 1793 წანაშ ივანობას, მიღუ კონსტიტუცია.
დირექტორია (1795–1799)[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
1794 წანას გეგთარაგვეს დო დოჸვილეს რობესპიერი დო გეუქვჷ იაკობინარეფიშ პოლიტიკური კლუბიქ. 1795 წანას კონვენტიქ მიღუ ახალი კონსტიტუცია. 1795 წანაშ 3 გერგობათუთას დირსხუ დირექტორიაქ. ჸათე სისტემათ საფრანგეთის მართუნდჷ ჟირპალატამი პარლამენტი, ნამუთ იკათუანდჷ ჟიდონი პალატას (ხანიერეფიშ სხუნუ, 250 მაკათური) დო თუდონი პალატას (ხუთოშიშ სხუნუ, 500 მაკათური). თაშნეშე არსებენდჷ კოლექტიური ორგანო - დირექტორია, ნამუთ აკმოდირთუდჷ ხუთი მაკათურიშე. დირექტორია იგინძარებუდჷ ოთხი წანაშ გოძვენას.
კონსულობა (1799–1804)[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
კონსულობაშ პერიოდიქ დიჭყჷ 1799 წანაშ 9 გერგობათუთაშე, 18 ბრიუმერიშ პუტჩით. უზისხირე პუტჩიშ შედეგო, ხეშულობა ხეშა ქაშეჸოთუ ნაპოლეონ ბონაპარტიქ, მუჭოთ მაართა კონსულქ. 1804 წანაშ 4 მესის, კონსერვატორული სენატიქ, საფრანგეთიშ იმპერატორო გეგმაცხადჷ ნაპოლეონი. ჸათაშ გეთუ საფრანგეთიშ მაართა რესპუბლიკაქ დო დიჭყჷ საფრანგეთიშ მაართა იმპერიაშ პერიოდიქ.
ქოძირით თაშნეშე[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- საფრანგეთიშ რევოლუციაშ კალენდარი
- საფრანგეთიშ მაჟირა რესპუბლიკა
- საფრანგეთიშ მასუმა რესპუბლიკა
- საფრანგეთიშ მაანთხა რესპუბლიკა
- საფრანგეთიშ მახუთა რესპუბლიკა
ლიტერატურა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- Doyle, William (1989). The Oxford History of the French Revolution. Oxford: Oxford University Press.