ფიყჰი
ფიყჰი (არაბ. فقه; გაგება) — ისლამური სამართალი.
ფიყჰიშ ნორთეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ფიყჰი გეჸვენჯი ჟირ ნორთო ირთუ:
- ფიყჰ ალ–'იბადათ (არაბ. فقه العبادات; დუდიშ დიხაშა დოჩანაფაშ ფიყჰი), ნამუთ იკათუანს ადამიერიშ დო ღორონთიშ ურთიართობაშ ოკითხირეეფს.[1]
- ფიყჰ ალ–მუ'ამალათ (არაბ. فقه المعاملات; ფიყჰი ადამიერულ საქმეეფწკჷმა მერსხილი), თაქ მოჸონაფილი რე ირფელი დოსქილადირი,[2] მორო კანაკლეშა თაურეშე გიშმართჷნა გურგინუაშ (არაბ. فقه المناكحات; ფიყჰ ალ–მუნაქაჰათ) დო საჯეფიშ (არაბ. فقه العقوبات; ფიყჰ ალ–'უყუბათ) ოკითხირეეფს.[3]
ფიყჰიშ გემაჸვენჯობეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
თარი სტატია: მაზჰაბი.ისლამური სამართალი ნებას ირზენს არზეფიშ შხვადოშხვარობაშ რსებას ფიყჰ ალ–მუ'ამალაათის. თაურეშე გიშნაველი რსებენს მაზჰაბებფი, ნამუეფით ცადენა ართიანიშ კანონიარაფას. სამანგათ ისლამიშ თარ გემაჸვენჯობას, სუნიტურ ისლამს ხუთი მოქიმინჯე რე – ჰანაფი, მალიქი, შაფი'ი, ჰანბალი, ზაჰირი დო ოთხი ისტორიული – ავზა'ი, ლაისი, საური დო ჯარირი – მაზჰაბი. თინეფი ართიანშე გინორთელი რენა სამართალობური ოკითხირეეფწკჷმა მერინაშ დო პრობლემაშ გინოჭკირუაშ მეთოდოლოგიათ. თინეფი კანკალეშა შხვადოშხვა წყუეფს მიხვარუანა ნამდგაინი სამართალობური კაზუსიშ გინაჭკირალო დო შილებე თინეფიშ გჷნოჭყვიდირეფქ გინორთელ ორდასჷნ.[4]
ფიყჰიშ წყუეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ფიყჰიშ უმაართაში წყუეფი რე ყურანი დო სუნნა. უკული მაზჰაბიშ მეთოდოლოგიაშ მეჯინათ, მოურს შხვადოშხვა ოკითხირეეფი, თიჯგურა სამართალობური ოკითხირეეფიშ გჷნაჭყვიდირალო, ნამუთ ყურანს დო სუნას კონკრეტულო ვა რე მეწურაფილინ. სამანგათ, თეჯგურა შილებე ორდას ყიასი – ანალოგიური სხუნუა, ვარდა იჯმა'ი – მუსლიმეფიშ ოართე აპიჯალა.
საქვარეფიშ კატეგორიზაცია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ფიყჰის ირ ადამიერული საქვარი დორთილი რე კატეგორიეფო,მუჭომით რე:
- ფარდი (არაბ. فرض) — ოვლადვალე ყურანიშ ოსხირშა, სამანგათ ხვამა. თიშ რსულებაშ გეშა ჯილდო რე, გარძახ ურსულებუაფაშ გეშა – საჯი (თექიანური ვარდა თიქიანური).[5]
- ვაჯიბი (არაბ. واجب) — ოვალდვალე სუნაშ ოსხლირშა, სამანგათ ბჟაკეშ გოტება. თიშ რსულებაშ გეშა ჯილდო რე, გარძახ ურსულებუაფაშ გეშა – საჯი.[6]
- მუსთაჰაბბი (არაბ. مستحب) — მოსაწონი ქციება, სამანგათ კიბირეფიშ წიმინდუა მისვაქით. თიშ რსულებაშ გეშა ჯილდო რე, გარძახ ურსულებუაფაშ გეშა საჯის ვეთოლიშწორენს.[7]
- მუბაჰი (არაბ. مباح) — ნეიტრალური ქციება, სამანგათ გილულა. თინაშე ვართ ჯილდო რე დო ვართ საჯი.[8]
- მაქრუჰი (არაბ. مكروه) — ოწონებელი, გაჯოგალი ქციება. სამანგათ, ჩხოლარიშ ჸვილუა შხვა ცხოლარეფიშ თოლიშ წოხოლე. თიშე დუდიშ მოკინება ჯილდო რე, მმარა თიშ კეთება საჯის ვეთოლიშწორენს.[9]
თე ოთხი კატეგორია ჰალალ (არაბ. حلال) ნებამეჩამილ საქვარეფშა მიშმურს.[10]
- ჰარამი (არაბ. حرام) — ვაშინერევული ქციება, სამანგათ ხირუა. ნამუშ ქიმინუაშ შვანს ადამიერს საჯი (თექიანური ვარდა თიქიანური) ომურქუ.[11]
სქოლიო
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ↑ Ибада Archived 2014-08-16 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. Али-заде, А. А.; 2007
- ↑ Муамала Archived 2014-08-16 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. Али-заде, А. А.; 2007
- ↑ Укуба Archived 2014-08-16 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. Али-заде, А. А.; 2007
- ↑ Мазхаб Archived 2014-08-13 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. Али-заде, А. А.; 2007
- ↑ Фард Archived 2014-12-10 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. Али-заде, А. А.; 2007
- ↑ Ваджиб Archived 2014-12-05 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. Али-заде, А. А.; 2007
- ↑ Мустахаб Archived 2014-08-13 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. Али-заде, А. А.; 2007
- ↑ Мубах Archived 2014-08-13 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. Али-заде, А. А.; 2007
- ↑ Макрух Archived 2014-12-10 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. Али-заде, А. А.; 2007
- ↑ Халал Archived 2014-08-15 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. Али-заде, А. А.; 2007
- ↑ Харам Archived 2014-08-13 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. Али-заде, А. А.; 2007