ფრიდრიხ ვილჰელმ ბესელი
| ფრიდრიხ ვილჰელმ ბესელი | |
| გერმ. Friedrich Wilhelm Bessel | |
 | |
| დაბადებაშ თარიღი: | |
|---|---|
| დაბადებაშ აბანი: | |
| ღურაშ თარიღი: |
მელახი 17, 1846 (61 წანერი) |
| ღურაშ აბანი: | |
| მენოღალობა: | |
| ომენცარე სფერო: | |
| სამუშაშ აბანი : | |
| ჯოხოშინელი მოგურაფეეფი: | |
| ჯილდოეფი დო პრემიეფი: |
ლალანდიშ პრემია (1811, 1816) |
| ხეშმოჭარუა: |
|
.svg){kind=small}
ფრიდრიხ ვილჰელმ ბესელი (გერმ. Friedrich Wilhelm Bessel; დ. 22 კვირკვე, 1784, მინდენი, პრუსიაშ ომაფე — ღ. 17 მელახი, 1846, კენიგსბერგი, პრუსია) — გერმანალი ასტრონომი, მათემატიკოსი, გეოდეზისტი დო ფიზიკოსი. ბესელი რდჷ მაართა მენცარი, ნამუქჷთ მურიცხიშა დისტანცია ზიმუ მურიცხული პარალაქსიშ გიმორინაფათ. 1838 წანას, ბესელიქ გჷმაცხადჷ ნამდა ჟირმურიცხი 61 ოლორიშა სიშორა დიხაუჩაშე 10.3 სინთეშ წანა რდჷ. თეხანური კალკულაციათ (ნამუთ 11.4 სინთეშ წანა რე), ბესელიშ ჩილათა 9.6 % რდჷ. თაშნეშე, ბესელიქ გჷმოთვალუ ჰალეიშ კომეტაშ ორბიტა, დადგინჷ 50,000-შე მეტი მურიცხიშ პოზიციეფი მერიდიანული წირეშ გიმორინაფათ, წჷმარინუ ბესელიშ ელემენტეფიშ მეთოდი გეუკუმელაფაშ კალკულაციაშო, ნამუთ ასე ხოლო გიმირინუაფჷ. ბესელიშ ჯოხონობაშ რე შანულამი მათემატიკური ფუნქცია, ნამუშ გენერალიზაციათ თიქ აკეთუ, მარა უმოს ადრე წჷმარინუ დანიელ ბერნულიქ. ჸათე ფუნქციეფს დიდი შანულობა უღჷ შხვადოშხვა დიფერენციალური განტოლებეფიშ გინაჭყვიდალო დო უღუ ფართო გიმორინაფა მუჭოთ კლასიკურ, თაშნეშე კვანტურ ფიზიკას.
ბესელი მოღალენდჷ გეოდეზიას ხოლო დო წჷმარინუ მეთოდი თარი გეოდეზიური პრობლემაშ გინაჭყვიდალო.
ფრიდრიხ ვილჰელმ ბესელიქ დებადჷ ვესტფალიაშ ნოღა მინდენს. ბაღანობაშე ასტრონომიათ დეინტერესჷ, მარა უმაღალაში გონათაფა ვემუღებჷ. დუდშე მუშენდჷ ლილიენტალიშ ობსერვატორიას, გერმანალი ასტრონომიშ იოჰან იერონიმ შრეტერიშ ასისტენტო. 1810 წანაშე ღურაშახ ბესელი რდჷ ახალ დუნარსხუეფი კენიგსბერგიშ ობსერვატორიაშ დირექტორი. 1811 წანას კარლ ფრიდრიხ გაუსიშ მოხვარათ, ბესელიქ მიპალუ გეტინგენიშ უნივერსიტეტიშ საპატიო დოქტორიშ ხარისხი. ბესელი რდჷ შხვადოშხვა პრემიეფიშ დო ჯილდოეფიშ ლაურეატი. ღურუ 1846 წანაშ 17 მელახის, 61 წანერქ. თიში ჯოხონობაშ რე ართ-ართი კრატერი თუთას დო ართი ასტეროიდი.
ლიტერატურა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- Jürgen Hamel: Friedrich Wilhelm Bessel. Leipzig, 1984.
- Kasimir Ławrynowicz: Friedrich Wilhelm Bessel, 1784–1846. Basel, Boston, Berlin 1995.
- John Frederick William Herschel, A brief notice of the life, researches, and discoveries of Friedrich Wilhelm Bessel, London: Barclay, 1847 (on-line)