ფსიქოლოგია

ფსიქოლოგია — მენცარობა ადამიერიშ ფსიქიკური კანონზომიერაფეფიშ გეშა. თის ხვალე ადამიერიშ ფსიქიკაშ მოქიმინჯალა ვაინტერესჷნ, ადამიერიშ თელი პიროვნება ხოლო, თიშ ერთი-მორთიშ გაგება.

ტერმინი ფსიქოლოგია მოურს ბერძენულ ზიტყვეფშე „ფსიქე“, ნამუთ შანენს შურს დო/ვარდა ჩქიმით (Self) დო „ლოგოს“, ნამუთ შანენს მონძღვარუას. ბერძენეფი თე ტერმინით გუთმოხურგანდეს თის, მუთ ადამიერიშ რჯებაშ პიჯალას წჷმარინუანსჷნ. მაართა ფსიქოლოგიურ ნახანდათ მერჩქინელ რე არისტოტელეშ „შურიშენი“, ნამუსჷთ ადამიერიშ შურიშ ოქიანუშ კანონზომიერაფა რე ენწყჷმილი.

ფსიქოლოგიური გითოგორუა მუშ დუდის გურიშხონარენს თიცალ მენცარულ მოთხუალეფს, მუნერით რე ფაქტეფიშ ეჭარუა, გითოგორუა დო აწოჩამა.

თაშ ნამდა თე მენცარობაშო ორთაშობური რე კითხირეფი: მუ? მუჭო? მუშენი?

კონკრეტული მენცარობაშ მელე ქოსკიდუდჷ კითხირი „მუშენი?-და“, თენა ფსიქოლოგიაშო ძალამი გურგაჩამალი ასპექტი რე, რახან ადამიერიშ ერთი-მორთიშ გჷმორჩქინუეფიშ მინი იტყობუ გარკვიული მოტივეფი-ათნაშუშეფი, ნამუეფიშ გაგება თე კითხირიშ გეშკუმალას ვანათ გურიშხონარენს.

ისტორია

“ფსიქოლოგიას ხანგჷნძე ულირი, მარა კუნტა ისტორია უღჷ“ - ჭარუნდჷ ჰერმან ებინჰაუსი. ფსიქოლოგია, მუჭოთ თაშინ, მითაჟამშე იჭყაფუ, მარა მუჭოთ მენცარობა მა-19 ოშწანუაშე ეთმოჭოფუნს ოდუდალეს. პიჯალურო გიშართუნა ფსიქოლოგურ მენცარობაშ გეჸვენჯი ჯინჯიერ ეტაპეფს:

წოხოლენმენცარული ეტაპი

უჯვეშაშ ბორჯის გორჩქინელ პრიმიტიულ წჷმორინაფეფქ ადამიერიშ რსხულიშ დინოხოლე რინელ მაჟირა სქილედიშ - „შურიშ“ გეშა ფსიქოლოგიაშ ოსხირო გჷნირთჷ. ჩქინ უჯვეშაშ დინოეფს წანდეს, ნამუდა შური ვარ-და „ორო“ თიშ გითოგორუათ რე დაკებულ მუსით თოლი ორწყენ, მუთ არჩქილე ჸუჯის დო მუსით ფერჩი გინაფულენსჷნ. თინეფს მიორჩქჷდეს, ნამუდა ლურიშ ბორჯის შური გიშმეშ რსხულშე დო მუშ რინათ ორდჷ სისმარს. ჯვეშ ცივილიზაციეფქ გეგმიგონეს ფულირ ნძალათ მაღვენჯი ღორონთეფი დო ოსურღორონთეფი, ნამუეფით გჷშმეჭანუანდეს ადამიერეფიშ შურიშ ოქიანუშ არძო ეუნწყუმუ გჷმორჩქინას: ადამიერიშით რეალობაშ გჷნაფას, ფსიქიკურ მოლასუას, ჸოროფას, გურამობას, ზურებას დო შხვას.

მეტაფიზიკური ფსიქოლოგია

ჯვეშ საბერძნეთის მაართა ფილოსოფიურ სისტემეფიშ აკოქიმინუაშე მოჸუნაფილი ადამიერიშ შურიშ ოქიანუშ გაარზებაქ ფილოსოფიურ წჷმორინაფეფიშ ფარგალეფიშ დინოხოლე მოხვადჷ. ბერძენი ფილოსოფოსეფიშ აკნარსხეფს (პლატონი, სოკრატე, არისტოტელე) მოჩამილი რე ფსიქიკური პროცესეფიშ ართინერი გაგება: თინეფი თიცალი ჸოფირებეფი რე, ნამუეფით მუდგარენ ჟიორთანული, „ემეთიშ მელე რინელიშ“, მეტაფიზიკური არსიშ - „შურიშ“ გჷმოლინაფას წჷმარინუანს. ჯვეშ ფსიქოლოგიაშ გოვითარაფაშ თე ეტაპის მეტაფიზიკური ფსიქოლოგიაშ ეტაპის უძახჷნა. მაართა სპეციალური ფსიქოლოგიური ნახანდი, ტრაქტატი შურიშ გეშა აკოქიმინჷ არისტოტელექ ჯ. წ. ე. მანთხა ოშწანურას. თინას მიოჩქჷდჷ, ნამდა შური რსხულიშ არსი რე, ანუ თინა მუთ რსხულს შურდგჷმილო გინმართინუანსჷნ. ირფელი, მუთ შურდგჷმილ სქილედის მუთმოხვადუნი, შურიშ მოქიმინჯალაშ გჷმოლინაფა რე. არისტოტელექ მუჩეს ადამიერიშ შურიშიელი გჷმოლინაფეფიშ, ალმახანური ტერმინით ფსიქიკური პროცესეფიშ (გინაფა, მიკოწონაფა, აზრუანება, ემოციეფი, ნებელობა) ეჭარუა, ნამუთ ამდღა ხოლო აჸონებას გჷშმეჭანუანს დოკვირაშ სიწვანითირეთ დო ანალიზიშ აიწორალათ.

ემპირიული ფსიქოლოგია

ოშწანურეფიშ მალობას ფსიქოლოგია შურიშ გეშა მონძღვარიათ მიორჩქჷდეს. მა-17 ოშწანურაშე ორთაშებურ მენცარობეფიშ ინტენსიურ გოვითარაფაქ ფსიქოლოგიაშა გოლინა ქჷმახვამილუ, გჷშაკერძაფილო, ფსიქიკაშ გაგებაშე. შური, ნამუთ დაკვირებადი მოლინეფიშ მელე არსებენს დო ეუნწყჷმუ ნძალათ სქჷდუ, გეგმირიცხჷ მენცარობეფშე. თ.გ. ემპირიულ ფსიქოლოგიაშ ბორჯის ფსიქოლოგია გურაფულენს რეალურ ფსიქიკურ ემეთის, ემპირიულ ანუ გჷმოცადილუას მოჩამილ ფსიქიკურ მოლინეფს. თე კონცეფციაშ მეჯინათ ფსიქიკა ჯინჯიერო გაგებული რე, მუჭოთ მატერიალურ ოქიანუშე მოსოფილი, ჯარალუობურ მოლინეფშე ზოხორინელი დორშვილი ფსიქიკური ოქიანუ. თეწკჷმა ართო მელახფსიქიკური მოლინეფს გურაფულენდეს ადამიერიშ, ედემუშამო პიროვნებაშე ზოხორინელო. მიორჩქუდეს, ნამდა ფსიქიკური პროცესებიშ დაკვირაფა ხვალე კინ სუბიექტის შეულებუდუ დო თეშ გურშენ მუშ დუდიშ დაკვირა ანუ ინტროსპექია მიორჩქუდეს ხვათახვალე ჩინებულ მეთოდო, ნამუთ ხშირაშე სუბიექტივისტურ მეჩილათაშ სამანჯელ რე.

ვუნდტიშ ფსიქოლოგიური ლაბორატორია

მა-19 ოშწანურაშ მაჟირა გვერდის აქტუალურო გინირთჷ ფსიქოლოგიაშ ზოხორინელ მენცარობათ დოკვირდაფაქ. თეშა გჷშაკერძაფილი არჩი ხანდა მიშუძჷ გერმანალ ექიმს, ფიზიოლოგის, ვილჰელმ ვუნდტის, ნამუქჷთ 1887 წანას ლაიპციგის დარსხუ მაართა ფსიქოლოგიური ლაბორატორია. თის ოკოდჷ ქუდუგურუაფუდჷკო გჷნაფაშ დო აღქმაშ ჯინჯიერი პროცესეფი დო ეფი ფსიქიკური პროცესეფიშ სიჩქარა. თინა ეფი ფსიქიკური პროცესეფიშ გჷთოგორუათ ოცადჷდჷ გეგჷშურთუდჷკო დო ქჷდუხასიათებუდჷკო რთული ფსიქიკური მოლინეფიშ აკმადგინალი ელემენტეფი. ვუნდტიშ სისტემა ემელენტარისტური რდჷ, თიშენი, ნამჷდა თიშ სისტემას ჩინიერაფა ეფი ელემენტეფშე აკოდგინელო მირჩქინუაფუდჷ.

გეშტალტფსიქოლოგია

გერმანული ზიტყვა “გეშტალტი“ შანენს ფორმას ვარა კონფიგურაციას. გეშტალტფსიქოლოგიაშ მეჯინათ გარემოს ჩქი ვაღიბქვენთ ზოხოიანი ელემენტეფიშ კომბინაციასალო, ჩქი გენიფცადენთ კონკრეტულ ორგანიზებულ ედომუშამობას დო ვართ თიშ ელემენტეფიშ უბრალე აკნაძინას. გეშტალტფსიქოლოგიაშ დჷმარსხუაფალი რდჷ გერმანალი ფსიქოლოგი მაქს ვერტჰაიმერი. თიშ არზით, მიარე მოლინეფს ფსიქიკა ეღიქვენს, მუჭოთ გეშტალტისნ-ორგანიზებულ ედომუშამობას დო ვართ ეფი ორთიეფიშ ედომუშამობას. მუჟამს მაგალითო, ნახანტას ეღიბქვენთ, თინა უმოსო მეტი რე ვინდარო ოღაფჷლაშ ზოხოიანი მუნაჩემეფიშ ედომუშამობა.

ბიჰევიორიზმი

(ინგლ. behavior ერთიმორთი) იგივე რე, მუთ მენცარობა ართიმორთიშ გეშა. ბიჰევიორიზმიშ დჷმარსხუაფალი ამერიკელი მენცარი ჯონ უოთსონი ოცადუდუ ფსიქოლოგია გინურთინუაფუდკო ზუსტ ორთაშმეტყველებაშ მენცარობათ, თინა ვარიას იჩიებუდჷ სუბიექტური ოქიანუშ, ჩინებულებიშ დოგურუაფაშენი დო ათენაშ საპირისპიროთ ფოკუსირებული რდჷ ობიექტურო მოჩამილი ართიმორთიშ დოგურაფაშენ. ათე მიმდინარებაშ მეჯინათ ირი ერთიმორთი, რეაქცია გამა რე მუდგაინ გუმღიზიანებელშენ: S—R თეჯგუა რე ბიჰევიორიზმიშ ფორმულა,სოდეთ S რე მოჩამილი გუმაღიზიანებელი დო R ორგანიზმიშ გამა, რეაქცია. ბიჰევიორიზმიშ თარი ამოცანა რე ერთიმორთიშ აწოჩამუა დო თიშ კონტროლი. S-R ფორმულას ვარე გოთოლწინაფილი ფსიქიკაშ მაკათურობა - გჷმაღიზიანაფალი უოშქარეთ გიშმეჭანუანს რეაქციას, თენა ვათანხმჷ ირდღერი დაკვირაფაშ მუნაჩემეფს. ბიჰევიორისტების უკულიან გამნარყეფქ თ.გ. ნეობიჰევიორისტეფქ ერთიმორთიშ პროცესიშ ეჭარუაშ ბორჯის ქიმემართეს დინოხოლენ ოქიანუწკჷმა მებუნაფილ მოლინეფს (მოთხუალეფს, განწყობა დო შხვა) დო ოშქაშე ოთირალიშნერო ქაშახუნეს სტიმულ დო რეაქციაშ შქას.

ფსიქოანალიზი

ათე მონძღვარუაშ მაქიმინალი ავსტრიალი მენცარი ზიგმუნდ ფროიდი ანტკიცენდჷ, ნამდა ჩინებულება ფსიქიკაშ ხვალე ჭიჭე ორთია რე. ჩქინი ერთიმორთი ვართ ხვალე დო ვართ თისხით პიჯალერი რე ჩინებულით, მუსხით ვაჩინებული კორნებათ. თენა თი ნჭუაფეფი რე, ნამდგაშ არსებობას ადამიერი მუშ დუც ხოლო ვაურაგად დო ნამუთინ მუშ „ვემეღალაშ“ გეშა ვარენა ჩინებულს მოშკუმალირი. თინებ გუმორაილ რე ვაჩინებულს. ვაჩინებულ ტენდენციეფი შენიღბულო შილებე გეგმევლინას სისმარს, ფანტაზიეფს, შემოქმედებას, ჩილათუებს დო შხვ. მდიდარი კლინიკურ პრაქტიკაშ გენჯირათ ფროიდიქ გეჭარ ფსიქიკურ შინაარსიშ ჩინებულშე ვაჩინებულშა დო პირიქით, ვაჩინებულშე ჩინებულშა მოძრაობაშ პროცესი. თიშ დებულებაშ უმენტაშიშ შემოწმება ამდღარდღას შეუძლებელი რე. ფროიდის იდეეფს ქიგირსხუ ნეოფროიდიზმიქ დო ეგოფსიქოლოგიაქ, ნამდაშ ფარგლებს ოსხირამო დემუშუ ფსიქოანალიზიშ მინ საკითხიქ. მაგალთო, ერთიმორთიშ მამოძრავებელ ნძალაშ ორთა, მა-ს ფუნქცია პიროვნებაშ სტრუქტურას დო შხვ.

კოგნიტური ფსიქოლოგია

გურაფულენს შემეცნებით ფსიქიკურ პრცესეფს. ფსიქოლოგიაშ თე მიმართულებაშ დორსხუაფას დო გავრცელებას ხე შეუნწყუ კიბერნეტიკაშ დო ინფორმატიკაშ გოვითარაფაქ. კიბერნეტიკა ეშმურს თი იდეაშე, ნამდა დუდალაშ დო ინფორმაციაშ გინომუშებაშ პროცესეფი ირნერ რთულ სისტემას - კომპიუტერს დო ცოცხალ სქილედის ხოლო, ომორჩილ ზოგად კანონზომიერაფას. კომპიუტერიშნერო ადამიერს ინფორმაცია ეისახებ, იშიფრებ, იკლასიფიცირეფ, იჩუალუაფ, გიმირინუაფ ანუ მუთმოხვადუ ინფორმაციაშ გინომუშება. კომპიუტერიშ მეტაფორა კოგნიტურ (შემეცნებით) პროცესებიშ გურაფაშ ახალ საშუალება რე. ასეიან ბორჯის კოგნიტური ფსიქოლოგია ირდიხას რე მოდვალირ.

ჰუმანისტური ფსიქოლოგია

თე ფსიქოლოგურ მიმდინარეობა მაეჩა ოშწანურას 60-იან წანეფშე გამკორჩქინდუ. თინა აქცენტის ინდივიშ ფენომენოლოგიურ აკარენშა, რაციონალურ სხუნაფაშა დო მაქსიმალურ პოტენციალიშ გოვითარაფაშ ათოჸუნაფილ უნარებშენ ორთუ. ჰუმანისტური ფსიქოლოგია გეჯან წანაფას, ნამდა ირ პიროვნებას შეულებ მუშ საკუთარ დუდიხეშა პიანი ორსხათ მიდეუნას მუში ერთიმორთი დო ედემუშამო, გოთანჯას მუში ყვაიჭარა.

თანამედროვე ფსიქოლოგია

ზოხორინელ მენცარობათ გერსხუალაშე მოუნაფილ ამდღარ დღაშა ფსიქოლოგია წჷმარინუანსჷნ არსებითო შხვადოშხვანერ მოსარზებეფიშ ნირზიშ ასპარეზის. ირდიხას მეღებულ, ართიანი ფსიქოლოგიურ სისტემა დიო ხოლო ვაარსებენს. ამდღარდღას ფსიქოლოგია გეჯან ჩინებულიშ, ვაჩინებულიშ, ერთი მორთიშ დო პიროვნებაშ კატეგორეფს.

რესურსეფი ინტერნეტის

• (ქორთული) ადამიერიშ რესურსეფიშ გოვითარაფაშ ფონდი
• დიმიტრი უზნაძე, რინა, მოღალობა, ნახანდეფი

თე სტატია მერკე რე. თქვა შეგილებუნა ქიმეხვარათ ვიკიპედიას დო გაგშათინათ დო გოფაჩათ.