ჩეჩნეთი

ჩეჩნეთიშ რესპუბლიკა
ჩეჩ. Нохчийн Республика

გერბი	შილა
ქიანა	რუსეთი
ჰიმნი:	ჩეჩნეთიშ ჰიმნი
სტატუსი	რესპუბლიკა
მიშმურს	ოორუე კავკაციაშ ფედერალური ოკრუგი ოორუე კავკაციაშ ეკონომიკური ზონა
ფორჷნს	15 რაიონს დო 3 რესპუბლიკურ შანულობაშ ნოღას
ადმინ. ცენტრი	გროზნო
შხუ ნოღეფი	გროზნო, ურუს-მარტანი, შალი, გუდერმესი
დორსხუაფაშ თარიღი	9 ღურთუთა, 1993
მადუდე	რამზან კადიროვი
ოფიც. ნინეფი	ჩეჩენური, რუსული
მახორობა (2023)	1 533 209 (71-ა აბანი)
მეჭედალა	94,81 კოჩი/კმ²
ფართობი	16 171 კმ²
ბორჯიშ ორტყაფუ	UTC+3
კოდი ISO 3166-2	RU-CE
ოტელეფონე კოდი	+7 871
[www.chechnya.gov.ru/ ოფიციალური ვებ-ხასჷლა]

ჩეჩნეთიშ რესპუბლიკა ვარა ჩეჩნეთი (ჩეჩენ.Нохчийн Республик, Нохчийчоь) — რუსეთიშ ფედერაციაშ სუბიექტი, მიშმურს ოორუე კავკაციაშ ფედერალური ოკრუგიშ აკოდგინალუაშა. ნანანოღა — გროზნო. უხურგანს ინგუშეთი, ოორუე ოსეთი, სტავროპოლიშ აკანი, დაღესტანი დო საქორთუო. დირსხუ 1922 წანაშ 30 გერგობათუთას.

გეოგრაფიული აბანდვალა

ჩეჩნეთი იდვალუაფუ ოორუე კავკაციას.

თარი წყარმალუეფი რე: თერგი, სუნჯა, არღუნი

რელიგია

სუნიტური ისლამი

ისტორია

რუსეთ-ჩეჩნეთიშ ირალი ურთიართალაშ დოჭყაფა 1567 წანას ორხველჷ, მუჟამ სუნჯა-თერგიშ მიშაკათაფუწკჷმა მაართა რუსულ ჯიხაქ გორჩქინდჷ. თე რსხუქ მაღალ სახენწჷფოებურ დონეშა 1588 წანას ეშართჷ, მუჟამ მოსკოვს მაართა ჩაჩნურ ელჩობაქ ახოლჷ ბატა-მურზა ოკოცელიშ დუდალათ. ფორმალურო ვიზიტიქ ითუ ჩეჩნეთიშ ართ-ართი ფეოდალურ საფლობელოს დო მოსკოვიშ თარს შქას ვასალური ურთიერთალეფიშ ფორმებათ.

ჩაჩნეთიშ დიდი ნორთიქ რუსეთიშ აკოდგინალუაშა XIX ოშწანურს მიშელჷ. 1860 წანას იმპერატორ ალექსანდრე II-აშ ზოჯუათ ოორუე კავკაციაშ ბჟაეიოლ ნორთის თერგიშ ოლქიქ გიჭყჷ, ნამუშ აკოდგინალუაშა ჩაჩნეთიშ, იჩქერიაშ, ინგუშეთიშ დო გვალაშ ოლქეფქ მიშელჷ.

სხუნუეფიშ ნწყილობაშ მოულაშ უკული, 1920 წანაშ მელახის თერგიშ ოლქიქ გეუქვჷ დო ჩაჩნეთიშ (იჩქერიულწკჷმა გოართოიანაფილი) დო ინგუშეთიშ (გვალამწკჷმა გოართოიანაფილი) ოლქეფქ ზოხორინელ ტერიტორიულ ართურეფო აკიქიმინჷ.

ართ წანაშ დუს, 1921 წანაშ 20 ღურთუთას, ჩეჩნეთიქ დო ინგუშეთიქ ყარაჩაი-ჩერქეზეთწკჷმა, ყაბარდო-ბალყარეთწკჷმა დო ოორუე ოსეთწკჷმა ართო მიშართეს ახალგოჭყაფილ გვალაშ ასსრ-შა.

1922 წანაშ 30 გერგობათუთას გვალაშ ასსრ-შე ჩაჩნეთიშ ავტონომიური ოლქიქ გშართჷ, 1924 წანაშ 7 გერგობათუთას გვალაშ ასსრქ ლიკვიდირებულქ იჸუ.

• 1934 — ჩაჩენ-ინგუშეთიშ აო-ქ გიჭყჷ (1936-შე ასსრ).
• 1944 — ჩაჩნეფიშ დო ინგუშეფიშ დეპორტაციაქ უმენტაშო ყაზახეთის დო ყირგიზეთის ოკუპანტეფშო მეხვარაშ ცადაშ ბრალდვალათ. სსრქ გაუქვჷ დო გროზნოშ ოლქიქ იფორმირჷ გვალო შხვა თანჯეფს.
• 1957—1991 — ჩიასსრ-იშ ეკონწყუალა ჩაჩნეფიშ დო ინგუშეფიშ გინოხორაფაშე დორთაშ უკული.
• 1991 — მუშითაღიარებული ჩაჩნეთიშ რესპუბლიკა (მოღალუთ ჩეჩნეთიშ რესპუბლიკა იჩქერიაქ, ინგუშეთიშე გჷშართუალა. პრეზიდენტი ჯოხარ დუდაევი (1991—1996) რუსეთიშე სრულფასუანო გჷშართუალაშე ეჭოფუნს კურსის.
• ქირსეთუთა 1994 — ჩეჩნეთიშ მაართა ლჷმაშ დაჭყაფუ, მუჟამს რუსეთიშ ფედერაცია ოცადჷ ჩაჩნეთიშ თელ ტერიტორიას ეკანწყუას კონტროლი. 1996 წანაშო იჸუაფუ პრორუსული თარობა დოკუ ზავგაევიშ დუდალათ, 1996 წანაშ 21 პირელს დოჸვილეს დუდაევი. მარა, 1996 წანაშ არგუსოს სეპარატისტული ძალები გროზნოს დო გუდერმესის ეჭოფუნა. თინეფწკჷმა ხასავიურთიშ აპიჯაფაშა იჭარუაფუ ხე, იჩქერიაშე გინმულა ფედერალური ძალეფი დო ხვადუ დე-ფაქტო ზოხორინელობაშ ეკონწყუალა.
• 1997 — იჩქერიაშ პრეზიდენტო გიშაგორილი რე ასლან მასხადოვი. სეპარატისტ-საველე მადუდეეფ შქას კონფლიქტი იჭყაფუ — ლიმაშკარ კრიზისი ჩეჩნეთის.
• 1999—2000 — ბასაევიშ დო ჰატაბიშ მალიმარეფიშ დაღესტანშა მიშაჭკირუაშ უკული იჭყაფუ მაჟირა ჩეჩენური ლჷმა, ფედერალურ ძალეფქ ჩეჩნეთიშ დიდ ტერიტორიას კონტროლი ეკანწყუეს დო მადუდეთ აჰმად კადიროვქ დოდირთჷ.
• 2004 — ტერორისტული აქტიშ მოღალუთ აჰმად კადიროვიშ ღურაშ უკული ჩეჩნეთიშ რესპუბლიკაშ ახალი პრეზიდენტო ალუ ალხანოვიქ გინირთჷ.
• 2007 — ალუ ალხანოვიშ გინორინაშ უკული ჩეჩნეთიშ პრეზიდენტო აჰმად კადიროვიშ სქუა - რამზან კადიროვი გინმირთუ.

რესურსეფი ინტერნეტის

• ჩეჩნეთიშ რესპუბლიკაშ პრეზიდენტი დო თარობა Archived 2003-08-07 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• ჩეჩნეთიშ რესპუბლიკა ოხემანჯღვერე-კატალოგის "ედომუშამი რუსეთი" Archived 2008-05-04 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• ინფორმაციული არხი ჩეჩნეთიშ რესპუბლიკა Archived 2009-03-23 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• საინფორმაციო სააგენტო Чечня.ру Archived 2009-01-30 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• ჩეჩენეფი: ახალ ამბეეფი, ისტორია, კულტურა, ტრადიცია დო ეკონომიკა
• ჩეჩნეთიშ რესპუბლიკაშ ფინანსეფიშ სამინისტრო
• ჩეჩნეთიშ რესპუბლიკა ობჟათე რუსეთიშ ღილე პორტალს^{[ღურელი რსხილი]}
• ნოღა გროზნო. ნოღა გროზნოშ ისტორია. ფოტოგრაფიეფი, კულტურული მუზეუმეფი, ფორუმი
• ჩეჩნეთ-ინგუშეთიშ ისტორია Archived 2009-02-12 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• ჩეჩნეთიშ რესპუბლიკაშ ოწურაფუეფიშ დო ოტელეფონე ოხემანჯღვერი
• ნოღა გროზნოში ინტერაკტიური ონლაინ რუკა Archived 2009-02-27 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• ჩეჩნეთიშ სახენწჷფო უნივერსიტეტი Archived 2009-01-29 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• ჩეჩნეთიშ პრეზიდენტიშ რ. კადიროვიშ ინტერვიუ მეჩამილი სააგენტო "აკსკალ"-შა