ქიმია

ქიმია — მენცარობა, ნამჷთ აკმიგურუანს ნიფთიერებაშ აკოდგინალუას დო ანაგის, ნიფთიერებაშ ლიშანეფს დო გინოქიმინუეფს, ათე გინოქიმინუეფუშ ხემანწყუაფ ვარდა მუკოჩილითაფაშ აუცილებერ აპიანეფს. ქიმიკოსეფი გურაფულენა ქიმიურ ელემენტეფს. ქიმიას უღუ ჟირი ჯინჯიერი განი — ორგანული ქიმია დო უორგანე ქიმია. ორგანული ნიფთიერებეფიშ ჯინჯიერი ელემენტი რე ნოშქერბადი.

ეტიმოლოგია

ძნელი ორაგადე რე, მუჟამი დირსხუ მაართათ ზიტყვა „ქიმიაქ“ დო მუ არზის ინინტირანდჷ თინა დუდშე მუში დუდს. ათეშენ მიარე ისტორიკოსის უღუ გუმოთქუალირი მუში ჰიპოთეზა, მორო ამდღარშა ვემიხერხინჷ ოკათუეშ არზიშა მეულაქ.

ტერმინები — „ქიმია“, „ქიმიკოსი“ ინტენსიურო გიმირინუაფ ომენცარე ლიტერატურას, მონოგრაფიეფს დო გიოგურაფალეფს XVII ოშწანურაშე მოჸუნელი. მიარე ევროპულ ნინაშა ზიტყვა „ქიმიას“ იდენტური შანულობა უღუ: chemistry — ინგლისურო, Chemie — გერმანულო, chimie — ფრანგულო, chimica — იტალიურო, quimica — ესპანურო დო პორტუგალიურო, kemi — შვედურო დო დანიურო, დო თურქულო — kimya. ათე გიმნაკოროცხას გაჯინალი რე ნერჩი „ქემ“ ვარდა „ქიმ“, ნამუთ არძას ოკათუ. შილებე თენა რე თი აკანი, სოჸურეშეთ შილებე ტერმინ „ქიმიაშ“ ენწყუმა. ზუსტას ართგამა შარათ მიშესჷ ისტორიკოსეფი, ნამუეფით ათე პრობლემაშე იტახუნდესჷ დუდს, დო მუჭოთ ართ-ართი თინეფიშე შინანდჷ, ზიტყვა „ქიმია“ ალასიმური რე მუდგარენ ჯვ. ბერძენული ზიტყვაშ. მაგალთო ზიტყვა „ქიმოს“-იშ, ნამჷთ „ზანთხის“ შანენს. ათე ჯოხო ბხვადუნა უჯვეშაშ ხეჭარუეფს, ნამჷთ მედიცინას დო ფარმაციას ოხუ. „ქიმა“ ვარდა „ქიუმა“ ჯვ. ბერძენულო „ნდღულაფას“ შანენს დო ვარე არზის მორკებული თიში უზური, ნამდა „ქიმია“ დუდშე შანულობათ „ლითონეფიშ გიშანდღულაფაშ ხელუანებას“ შანენდჷ. „ქიმევსის“-შ „არიებას“ შანენს, მუთი მუჭოთ არძას მაშინუაფუ ართ-ართი აუცილებერი პროცესი რე ქიმიას, თაში ნამდა ათე ჯვ. ბერძენული ზიტყვათ შილებე მიბაზრათ ათე ტერმინიშ მაართადოძახებულო.

მიარე მენცარი ჩინება „ქიმიაშ“ ოდაბადეთ ჯვ. ეგვიპტეს იძახუ. ჯვეში ეგვიპტელარეფი ზიტყვათ „ქემა“ წყარმალუ ნილოსიშ ოყოფარე წყარპიჯეფს იშინუანდეს (ოინტერესე რე თი ფაქტი, ნამდა ჯვეშ ბერძენულ ნინას ზიტყვა „დიხა“ გიმითქუალუაფუ მუჭოთ „გუმუს“). ათე არზებას ოხუჯუ ფრანგი ქიმიკოსი მარსელენ ბერტლო, ნამუთ მუში ალმააზრებელეფწკჷმა ართო ანტკიცენდჷ ნამდა „ქიმია“ ეთი რჩქინაშ აკოკათუა რე, ნამჷთ დიხაუჩაშ ნაგურიშ ათოგურაფაწკჷმა რდჷ მერცხუაფილი. ნარაგადი რდჷ ათეჯგჷრა „ეგზოტიკური“ არზება, ითამი „ქიმია“ რე ჯვეში ჩინური ზიტყვაშე „კიმ“, მუთი „ორქოს“ შანენს.

ისტორიული წყუეფიშ ჰოიათ ტერმინი „ქიმია“ თი შანულობათ, ნამუთით, თიქი ბჟადალური ევროპულ ცივილიზაციას იშუნ, პირველო გიმირინუ ზოსიმე პანოპოლიტანელქ ჩქინი წანეფიშეჭარუაშ IV ოშწანურაშ მაჟირა გვერდის.

ქიმიურ მენცარობეფიშ სისტემა

ქიმიაშ ნორთეფი

ანალიზური ქიმია — ვაორგანული ქიმია — ორგანული ქიმია — პოლიმერეფიშ ქიმია — ფიზიკური ქიმია

მენცარობეფიშშქაშური დისციპლინეფი

აგროქიმია — ატმოსფერული ქიმია — ბიოქიმია — გეოქიმია — ელექტროქიმია — მეტალურგია — ქიმიური ტექნოლოგია — ქიმიური ფიზიკა

ქიმიის ისტორია

თარი სტატია: ქიმიაშ ისტორია.

კანკალე ქიმიური პროცესი, მაგალთო მადენიშე ლითონეფიშ მეღება, ბარგიშ ღაფუა, ტყებიშ გიშაჸუნა დო შხვა, ადამიერიშე კულტურული რინაში მორღიას გიმირინუაფუდჷ. მა-3-4 ოშწანურეფს ინისახჷ ალქიმიაქ, ნამუშ ღანკი რდჷ შხვადოშხვა ლითონეფიშ გინორთინა ჯგირი ლითონებო. ფალუაშ ეპოქაშე დოჭყაფილ ქიმიურ რკვიებეფს გვალო უმოსო დო უმოსო აქტიურო გიმირინუანდესჷ პრაქტიკული ღანკეფშო (მეტალურგია, მინაშ წარმება, კერამიკაშ დო ოღაფალეფიშ ოზადალო). მა-17 ოშწანურაშ მა-2 გვერდის რ. ბოილქ პირველქ მიშეღჷ „ქიმიური ელემენტიშ“ ჩინებაშ მენცარული ენწყუმა.