ყუბერამეფი

ყუბერამეფი (ლათ. Poaceae, Gramineae) — ართლებერამი ჩანარეფიშ ფანია. ართწანიანი, ჟირწანიანი დო ანდაწანიანი ოდიარეეფი, ოშა-გოშათ ბართვიშობურ ვარ-და ჯაშობური ჩანარეფი რე. ყუბერამეფიშ ღერი ჭაშობური რე, უმენტაშო ცილინდრული თინასგემარინჯე, გითოკინელი ვარ-და გონთხაფილი; დორთილი რე ბირგულო დო ბირგულშქაფონო, რჩქვანელობურო ხვერელია რე (ბორიაშ ბორჯის ყუბერამეფიშ ჭიფე ხვერელე ღერი გინმიკიჩუ დო ვატირხუ), ოშა-გოშათ ეშაფშაფილი რე ფეშერი რშვილით. თინეფიშ სიმაღაკა 1 სმ-შე ვითურ მეტრის ონჭუ, კანკალეში — (ბამბუკიშ განჯალებური ღერი) — 40 მ. ფურცელეფი ღერიშ ბირგულშე გიშმურს: მუჭოთ წესი, აკმოდირთუ ღერმაქიტე ლაგუჯიშ (ვაგინაშ), ინწროღოზური ფირფიტაშ დო ქერქლიშობური ნინაშე რე, ნამუთ ეშაჩანს ფირფიტაშ დო ლაგუჯიშ ხურგიწკუმა. ფესვები ფუნჯაა. პირველადი ჯინჯეფი ორდოშე ჩეთმეთხიებუ. მინ ყუბერამს ჟიპიჯული ჯინჯეფიშ სისტემა უღუ, მინს — დიხას ტომბას ინოჩანს (1—1,5 მ დო უმოსი). ყუბერამეფიშ პეულედი მორჩილი, ჟირსქესამი, ოშა-გოშათ — ართსქესამი, აკოკორობილი რე უკაჭულ ბიბლეფო — დუდელეფო, ნამუეფით მუშურე, აკოშაყარელო რე რთულ ბიბლეფო (რთული დუდელე, ფენჯგირე, დუდელეშობური ფენჯგირე, რცუ დუდელე დო შხვა).

ყუბერამეფი ფორილთასამეფიშ ართ-ართი კაბეტი ფანია რე [კინოხ ორხველუდუ კილებოფორამეფიშ რანწკის (Glumiflorae)]. იკათუანს 620-შე უმოს გვარიშ 10000-შახ გვარობას, ნამუთ ჩანს ედომუშამ მოსოფელს არქტიკაშე ანტარქტიკაშახ.

ყუბერამეფს შხირას რთუნა 2 ვარ-და მუზმარენ (12-შახ) გიმეფანიათ. 25 (60-შახ) ტრიბათ. საქორთუოს ყუბერამეფიშ 100-შახ გვარიშ 330 გვარობა ჩანს. ყუბერამეფი დახე ირდიხას ჩანს, სოდე ჩანარული ოფორუ რენ. შხირას კაბეტ ტერიტორიეფს იკენა. გიშაკერძაფილო კაბეტ როლი ორხველუნა დოლოშ, ვეშ (სტეპიშ), პრერიაშ, პამპაშ დო სავანას ოდიარონს. ყუბერამეფი ეკონომიკაშ თოლწონუათ შანულამი ფანია რე. თინეფს ორხველუნა თიჯგურა კულტურული ქობალური ჩანარეფი, მუჭოთ რე: ქობალკაკალი, ორზა, ლაიტი, რჩვია, ქუბი, ქერი, ქვრიმა, ღუმუ, სორგო, თაშნეშე ჭაშანქარი დო შხვა. ტყარი დო კულტივირაფილი ყუბერამეფი ოფუტე-ომეურნე ჩხოლარეფიშ ართ-ართი თარი ოჩამური რე.

კანკალე ყუბერამს გიმირინუანა ოჭკომალო, ცაცლაბიშ, სპირტიშ, ქარღადიშ და არომატული ზეთეფიშ მიოღებელო. მინს — აკაგაფაკ მასალათ, ლიქიორიშ დო ონტკაშ წარმებას, ოკურნალე დო დეკორატიულ ჩანარო, მინსით — მუღურონ დიხეფია დო ქვიშეფიშ გამანგარაფალო. ათეყურე ართ-ართი საუჯგუშო მეშქაშობა რე ჯინჯორა ყუბერამეფიშ (ინჩხილი, ცხირცხი, ისიროტა, ფომფია დო სხვა) გიმორიმაფა ეროზიაშ სააწმარენჯოთ თინეფიშ ჯინჯეფის სისტემაშ ნძალიერო გოვითარაფაშ გეშა. თე ჩანარეფი ჯგირი რე აეროდრომიშ, იპოდრომიშ, სტადიონიშ დო გაზონიშ მამწყუალო. კანკალე ყუბერამი უდუთხინაფუ, ძნელო ესაყათამალი ჟვერი რე. სამანგათ: ვირჯინიული ურო, ლაკარტია, ინჩხილი, ცხირცხი, ტყარი რჩვია დო შხვა.

ლიტერატურა

• ნახუცრიშვილი შ., ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 6, ხს. 474, ქართი, 1983 წანა.
• Рожевиц Р. Ю., Злаки. Введение в изучение кормовых и хлебных злаков, М.—Л., 1937;
• Цвелев Н. П., Злаки СССР, Л., 1976;