ადამიერიშ მოგვენი ქიეფი
| ადამიერიშ მოგვენი ქიეფი | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg) 1-ლი რანწკი (ადამიერეფი): ჭკვერი ადამიერი; 2-ანრანწკი (შიმპანზე): რჩქვანელობური შიმპანზე, ბონობო; 3-ა რანწკი (გორილეფი): ბჟადალური გოლრილა, ბჟაეიოლური გორილა; 4-ა რანწკი (ორანგუტანეფი): კალიმანტანური ორანგუტანი სუმატრული ორანგუტანი ტაპანულიშ ორანგუტანი. |
||||||||||||
| მენცარული კლასიფიკაცია | ||||||||||||
|
||||||||||||
| ლათინური ჯოხო | ||||||||||||
| Hominidae | ||||||||||||
| გიმენფანიეფი დო გვარეფი | ||||||||||||
პონგინეფიშ (Ponginae) გიმენფანია ადამიაერიშ მოგვენი ქიეფიშ (Homininae) გიმენფანია |
||||||||||||
| თხილუაშ სტატუსი | ||||||||||||
 | ||||||||||||
|
ადამიერიშ მოგვენი ქიეფი, ანთროპოიდეფი, ჰომინიდეფი (ბერძენ. anthropos — ადამიერი დო ბერძენ. eidos — სახე), (Anthropomorphidae ანუ Pongidae) — ჩხვინდრჭიფე ქიეფიშ ფანია პრიმატეფიშ რანწკიშე. ადამიერიშ მოგვენი ქიეფი რენა: ადამიერწკჷმა გიშაკერზაფილო არხოს გემარენჯი გორილა, შიმპანზე დო ორანგუტანი. გორილა დო შიმპანზე აფრიკას ხე, ორანგუტანი — აზიას (კალიმანტანს ანუ ბორნეოს დო სუმატრას) აფხვადჷნა. ადამიერიშ მოგვენი ქიეფი მითახორანა ჯურღუმ ტროპიკულ ტყას, უმენტაშო ჯალეფს; თინეფშო დჷმახასიათაფალი რე გჷნძე კუჩხეფი: მუჟანსჷთ ვერტიკალურო გერენან, ხელეფი ბირგულიშ დუდიშ გიმეთ გეთმიანწჷნა. სქირონას გილულა გვერდო ვერტიკალურო დო გეთმიაპონჷნა ხეშ კითეფიშ ოჭიშიშჸურე. ღვანწკიშ უკახალენი ვპოპოქეფი, ლეჩქვეფიშ ჭითა ლელჟვამი დინცხი, გიოხუნალი ჯიჯიხეფი დო კუდელი ვაუღჷნა, ცხოვრენა ხუათ. გომიარაფაშო გოთანჯილი ბორჯი ვაუღჷნა, ანდანე ოსქუალონე თუთაშე თუთაშა მუთმურს. მოკათალა იგჷნძორებუ 9 თუთაშახ. ხანა ართ, ოშა-გოშათ ჟირი გამნაჭყანას. სქესობური რინას იჭყანა 9-10 წანაშ ხანშე. შური უდგჷნა 20-50 წანაშახ. დუდიშ ტვინი ძალამი რთული აკოგაფაშ უღჷნა. რსხულიშ სიგჷნძა — 1,5-2 მ, წონა — 60-250 კგ-შახ ონჭჷ.
ანატომიური დო ფიზიოლოგიური ანდეფით, ადამიერიშ მოგვენი ქიეფი შხვა ქიეფწკჷმა ელაზჷმაფათ, არძაძშე არხოს გერენა ადამიერეფწკჷმა. თინეფს, მუჭოთ ადამიერსჷთ თეშ, უღჷნა ჸვერეჭი, კუდუსუნი, ჩხეშაშ 4-6 მალა, ფართო კიდირი, 12-13 ჭკობა ფერცხი დო შხვა. ადამიერიშ მოგვენი ქიეფიშ უმაღალაში ნერვული ქიმინჯალაშ დოგურაფაშ შედეგო დიდგინჷ თინეფიშ მოგვენობაქ დო ანდური გჷნორთით ადამიერწკჷმა. მოგვენობა გიშაკერძაფილო კაბეტი რე ემბრიონულ პერიოდის. თენა ხოლო ართშა თიშა მიოწურუანს, ნამჷ-და ადამიერი დო ადამიერიშ მოგვენი ქიეფი გოჭყაფილი რენა ართი ართამი წიმოხონშე, უკული — თინეფიშ ევოლუციაქ შხვადოშხვა მალობათ მიდართჷ.
ლიტერატურა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 1, ხს. 81, ქართი, 1975 წანა.
- ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 11, ხს. 684, ქართი, 1987 წანა.
- Дарвин ч., Происхождение человека и половой отбор, Соч., т. 5, М. – Л., 1953;
- Жизнь животних, т. 6 – Млекопитающие, М., 1971
რესურსეფი ინტერნეტის
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- Additional information on great apes Archived 2005-08-04 ვებ-ხასჷლას Library of CongressCategory:Webarchive template other archives
- NPR News: Toumaï the Human Ancestor
- Hominid Species
- For more details on Hominid species, including excellent photos of fossil hominids Archived 2013-04-30 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- New Scientist 19 May 2003 - Chimps are human, gene study implies Archived 21 February 2006[Date mismatch] ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.Category:Webarchive-იშ თანგიშ გინაფეფი
- Scientific American Magazine (April 2006 Issue) Why Are Some Animals So Smart?