ალექსანდრე პუშკინი
| ალექსანდრე პუშკინი Александр Пушкин | |
 ალექსანდრე პუშკინიშ პორტრეტი. | |
| ფსევდონიმი: |
ივანე პეტრეშ სქი ბელკინი |
|---|---|
| დაბადებაშ თარიღი: | |
| დაბადებაშ აბანი: | |
| ღურაშ თარიღი: |
29 იანვარი (10 ფურთუთა) 1837 |
| ღურაშ აბანი: |
პეტერბურგი, რუსეთი |
| ერუანობა: | |
| საქვარუა: |
პოეტი, ჭარუ, დრამატურგი |
| პერიოდი : | |
| მიმალუობა: | |
|
| |
ალექსანდრე სერგეიშ სქი პუშკინი (რუს. Алекса́ндр Серге́евич Пу́шкин) (დ. 26 მესი/6 მანგი, 1799, მოსკოვი ― ღ. 29 ღურთუთა/10 ფურთუთა, 1837, პეტერბურგი), რუსი ჭარუ, ახალი რუსული ლიტერატურაშ დუმარსხუაფალი.
ბიოგრაფია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ალექსანდრეშ მუმა, თიხანო გოღარიბაფილი ჟინოსქუა, სერგეი ლევიშ სქი ჯვეში ჯოხოშინელი საგვაროშ წჷმმარინაფალი რდჷ; ნანა - ნადეჟდა ოსიპიშ ოსურსქუა - პეტრე I-აშ ნარდიშ, აბრამ ჰანიბალიშ მოთა.
1811 პუშკინქ მიშართჷ ცარსკოე-სელოშ ახალი გუნანწყუმა ლიცეუმშა. პუშკინიშ რევოლუციურ-პატრიოტული ნჭუაფეფიშ გიშათოლუას ხე აკუნწყუ მუში მაჸალობაქ ჩაადაევწკჷმა, პ. კავერინწკჷმა დო ჰუსარეფიშ პოლკიშ შხვა ოფიცერეფწკჷმა, ნამუეფით 1812 ომუმალონე ლჷმაშ თებაშ უკული დობარგილი რდეს ცარსკოე-სელოს. ლიცეუმს გიშეგორჷ პუშკინქ ლიტერატურაშ შარა, თექ გურაფა ბორჯის ჭარჷ 120-შახ რომანსი, ელეგია, ოდა, ბალადა, ეპიგრამა. თინა დერჟავინიშ, ჟუკოვსკიშ, ბატიუშკოვიშ, რადიშჩევიშ გოლინაშ თუდო რდჷ; კრიტიკულო გურაფულენდჷ თინეფიშ პოეტურ მონძალას დო ჭიი-ჭიეთ კილმაგორუნდჷ დორხველი შარას ჭარილობაშ დინოხოლე.
1814-შე პუშკინიშ ლერსეფი იბეშტუუდჷ ჟურნალ-გაზეთეფს. პეტერბურგის პუშკინიშ რინაშ დაჭყაფუქ (1817-1820) აკუხვადჷ დეკაბრისტეფიშ ყარაფიშ პეულუაშ პერიოდის. პუშკინს პერსონალური დო იდეური რსხუ უღუდჷ დეკაბრისტეფწკჷმა, ოკათუდჷ ლიტერატურულ გოართოიანაფას „წვანე ლამპა“. დეკაბრისტულ იდეეფქ ეიხანტჷ პუშკინიშ ლერსეფს: „დუდიშალა“, (1817), „ჩაადაევს“, „არიკეფი“ (ჟირხოლო 1818), „ოფუტე“ (1819), ნამუეფქუთ მალას გიფაჩჷ ხეშნაჭარეფიშ სახეთ. გოლინუანი მაჸალეეფქ ირსხეს პოეტი ციმბირშა გინოხორაფაშე.
1820 თინა ობჟათე რუსეთშა გეგნახორუეს. თიხანს პუშკინქ გაათუ პოემა „რუსლან დო ლიუდმილა“ (გიმიბჟინუ 1820), სოდეთ ფოლკლორშა გერსხილი არიკი ამბექ რეალურ სინანდულეს ქომიახოლჷ დო კათურ ნინათ გეგნოჩჷ თინა. რეაქციული კრიტიკა ანთხჷ პოემაშ „მდაბალი“ სტილქ დო ნინაქ, მარა წჷმემალი ჯარალუაქ დიდი ხიოლით აკოხვადჷ თე აკნარსხის. 1820 პუშკინს ნება ქიმეჩეს გენერალ ნ. რაევსკიშ ფანიაწკჷმა ართო უშარუდჷკო კავკაციაშ მინერალურ წყარეფშა, დო უკულნეშის ყირიმშა.
1820-1823 პუშკინქ მუკორთჷ კიშინიოვს, ნამუთ თიწკჷმა „დეკაბრისტეფიშ ოგვაჯეს“ წჷმარინუანდჷ. პოეტიქ დეხოლჷ პ. პესტელს, ვ. რაევსკის, მ. ორლოვს დო შხვეფს. 1820-1823 პუშკინქ აკოქიმინჷ თ. გ. „ობჟათური პოემეფი“ („კავკაციაშ ჭკორი“, „ბახჩისარაიშ ფანტანი“, „აბრაგი ჯიმალეფი“). 1823-შე პუშკინი ოდესაშა გაგნიჸონეს. პუშკინქ, რუსული ლიტერატურას მაართაქ, წჷმოსახჷ მუში ბორჯიშ ტიპური გერგეზი, მაართაქ ეჭარჷ კავკაციაშ ორთა დო ლაკადარეფიშ ჸოფა-რინა. პუშკინიშ რომანტიზმიშ გინმალი ხასიათიქ ეიხანტჷ პოემას „ჩაჩანეფი“ (1824), სოდეთ ახალაშო რე გოსინთორაფილი რომანტიკოსეფშო დუმახასიათაფალი ტრადიციული კონფლიქტი „გერგეზი“ დო „არგვათა“ შქას, გოკრიტიკაფილი რე რომანტიკული ინდივიდუალიზმი.
1824 პოეტი ოდესაშე გეგნახაორეს ოფ. მიხაილოვსკოეშა, სოდეთ ჭარჷ მაართა რეალისტური ტრაგედია რუსულ ჭარილობას „ბორის გოდუნოვი“ (1825), სოდეთ XVI-XVII ოშწანურეფიშ ფარდის სოციალური მონახვამილეფი ვანაფერი ხანტილური ნძალათ დომიხანტეს. ნიკოლოზ I-ქ გეგნოჭყვიდჷ დოუხოლუაფუდჷკო დუდიშალაშ მოჸოროფე პუშკინი დო კარიშ მაცქვაფურო გინუშქუმლუდჷკო თინა. 1826 გინოხორაფაშე გადუდიშალებაფუ. პუშკინქ ეცადჷ მუში პოეტური ზიტყვათ გოლინა ქომუხვამილუაფუდჷკო მაფაშან. ლერსის „სტანსეფი“ (1826) თინა ნიკოლოზ I-ს ანაგებო ეთმუხანტუნდჷ პეტრე I-შ ღვაწაფას. პეტრე I-ს ეჯღუნებუ რომანი „პეტრე დიდიშ ზანგი“ (1827) დო პოემა „პოლტავა“ (1828). პუშკინქ მალას დერწუმჷ მაფაშ გითოღოლირობას. ნიკილოზ I-აშ გეწურაფათ თის „ბორის გოდუნოვიშ“ ბეშტუაშე ვარია უწის, პოლიტიკური ბრალდვალა ქუმწურინეს დო ნანანოღაშე ოჸიაშ უმუშო გიშულაშ ნება მიდუღეს. პუშკინიშ წოხოლეშე გიშაკერძაფილი სინკონწარეთ დიხუნუ ოკითხუქ პოეტიშ გეღანკილობაშ დო როლიშ, აკოქიმიჯალაშ დუდიშალაშ გეშა (ლერსეფი: „აწმაჩამალი“, 1826; „პოეტი“, 1827; „პოეტი დო არგვათა“, 1828).
გინოხორაფილი დეკაბრისტეფს მეუჯღუნჷ პუშკინქ ლერსეფი: „არიონი“, „1827 წანაშ 19 გჷმათუთა“, პოეტური მეწურაფეფი პუშჩინშა, ციმბირს ჸოფილი დეკაბრისტეფშა დო შხვ. 1830 დამორჩილს ოფ. ბოლდინოს პუშკინქ გაათუ რეალისტური პოემა „ევგენი ონეგინი“ (დიჭყჷ 1823), ნამუშ თარი გერგეზიქ გიოჭყაფჷ ქიმეჩჷ „ზედმეტი ადამიერიშ“ სახეს რუსულ ჭარილობას. ხანტილურო რსულჸოფილი, ნოვატორული ფორმაშ თე „რომანს“ ლერსო ეიხანტჷ თიბორჯიშ რუსული სინანდულექ, ნანანოღაშ „მაღალი ჯარალუაშ“ დო პროვინციალი ჟინოსქუალეფიშ ჸოფაქ. ავტორქ ონეგინიშ სკეპტიციზმის დო ლენსკიშ უოსხირე რომანტიზმის აწურინუ ტატიანა ლარინა, ნამუშ მაღალი ზნეობა ორთაწკჷმა, კათურ ზნე-რჩქვანელობეფწკჷმა ხოლობუაქ გიშეჭანუ. „ბელკინიშ თხობელუეფით“ პუშკინქ რუსული რეალისტური პროზაშ დუმარსხუაფალო მუმელინეს. თხობელუეფს: „გიორენჯიშ უნჩაში“, „მეჭკუდე“ დო შხვ. დიდი ალაგინაფათ დომიხანტეს თ. გ. „ჭიჭე ადამიერიშ“ რინა. მოსოფელიშ ლიტერატურას ფართას გოფაჩილი სიუჟეტეფიშ მეჯინათ რე აკნაქიმინა „ჭიჭე ტრაგედიეფი“ („ძუბეკი აიარი“, „ქუაშ სუმარი“, „მოცარტი დო სალიერი“, „რხინი ჟამიანობაშ ბორჯის“), ნამუეფსით პოეტიქ ახალი, რეალისტური სიმურობა მეჩჷ.
1831 წანაშ ფურთუთას თიქ ოსურო მიჸონჷ ნატალია გონჩაროვა. ჩილი დო ქომონჯიშ დოხოლაფაშ ღანკით ნიკოლოზ I-ქ 1833 პოეტის გეგნოჩჷ მუში ხანიშ დო დგომარობაშო ათმალუაფარი კამერიუნკერიშ ოკარიშკოჩე ჯოხოდვალა. პოეტიქ აძვილაფირქ იჸუ გილურთუმუდჷკო დოხორეშა, სოდეთ ჩილი დო ქომონჯიქ მალას ქიმშალჷ ინტრიგეფიშ დო ციორიშ ხართას. კონფლიქტიქ პუშკინიშ დო „მაღალ ჯარალუაშ“ შქას მითუ პოეტიშ დუელით მუში ოსურიშ მოჸოროფე ოფიცერი დანტესწკჷმა. 1837 წანაშ 27 ღურთუთას (8 ფურთუთას) ოღურალეთ ნჭყოლირი პოეტიქ ჟირი დღაშ უკული დოღურჷ.
უმუხარცქუ აკოფულირი თხოზინიშ დო მონკა ცენზურული პიჯალეფიშ უმკუჯინუო, პუშკინი ბრელს ხანდენდჷ. პოემას „ბრონზეშ გიმახვენჯი“ (1833) თინაქ კინი პეტრე I-აშ თემას დაართჷ დო მუშობურო გასინთორჷ სახენწჷფობური დო პიროვნული ინტერესეფიშ პრობლემა. პუშკინიშ 30-იანი წანეფიშ აკოქიმინჯალას ჭკორპატჷნალაშ დო ფიოშეფიშ ყარაფიშ თემას გჷშაკერძაფილი აბანი უკინებჷ (თხობელუეფი: „ოფუტე გორიუხინიშ ისტორია“, 1830; „დუბროვსკი“ 1933; „კაპიტანიშ ოსურსქუა“, 1833-1836 დო შხვ.). რუსი კათაშ ფსიქოლოგიაშ დო ჸოფაშ, რუსული ზეპირზიტყვიერებაშ გოსოფური რჩქინა გიმარჩქინჷ პუშკინქ მუში არიკეფს „სალთან მაფაშ“, „მოსიაშ დო ორქოშ ჩხომიშ“, „ორქოშ მუმულიშ“ გეშა (1831-1834) დო შხვ.
შურდგჷმაშ ლიას თიქ ჯაბუანი გამორსეფწკჷმა ართო გინობჩეს შურდგჷმაშ ირიათონობაშ ტომბა რწუმა, აწომიჩეს მუში პოეტური უღურალობა (ლერსეფი: „კინი ქომიბძირე თი აკანი“, „ძეგლი ქოგიბდგი ხეთუქიმინუ, ირიათონი“). დიო ხოლო ლიცეუმს გურაფაშ ბორჯიშე გიმორჩქინელი ქვერსემი ინტერესიქ საქორთუოშ მეხჷ პუშკინს გეარგამჷ 1825-იშ უკული, მუჟამსჷთ თაქ გინახორუეს ბრელი დეკაბრისტინ. 1829 პუშკინქ ხეშუულობაშ ოჸიაშ უმუშო მალეშარჷ ოურდუმე შარათ ქართიშა, სოდეთ 27 მესის გიმორთჷ. სუმ მარაშახ ქორდჷ ქართის, გეჩინებაფუ საქორთუოშ ორთა, ისტორია, კულტურა - ნარკვიებუს „შარალუა არზრუმშა“ პუშკინქ გაკრიტიკჷ ცარიზმიშ კოლონიური პოლიტიკა, ალაგინაფათ გეხანტჷ ქორთუ ფიოშეფიშ გოღილონტირობა, ქორთუეფიშ „გაღიერი ნიჭის“ დიდი მუმალი აწუჩჷ. საქორთუოს ეჯღუნებუ ლერსეფი: „საქორთუოშ გვალეფს“, „მონასტერი ყაზბეგის“, „კავკაციონი“, „სვიმონი“ დო შხვ.
ქართიშ პრესას პუშკინიშ ჯოხოქ მაართათ 1829 მუკორჩქინდჷ. დიო ხოლო პოეტიშ შურდგჷმას პუშკინიშ პოეზიაქ უდიდაშ პოპულარობა მიპალუ საქორთუოს. თიში ლერსეფი თანგჷ ა. ჭავჭავაძექ, გ. ორბელიანქ, სოლომონ რაზმაძექ; უკულნეშის - ილია ჭავჭავაძექ, აკაკი წერეთელქ, რევაზ ერისთავქ, თაშნეშე ტიციან ტაბიძექ, პაოლო იაშვილქ, ვალერიან გაფრინდაშვილქ დო სხუნუეფიშ ბორჯიშ შხვა პოეტეფქ. 1899-შე ზოხო წინნო გიშეშქვინჷ პუშკინიშ ნათანგა აკნარსხეფქ. პოეტიშ 100 წანაშდუც უჯღუნ ი. ჭავჭავაძექ გაზეთ „ივერიას“ სპეციალური ნომერი. ინტერესუანი რე ქირაგადუასჷნ, ნამუდა პუშკინიშ გამნაჭყანეფიშ ართი ნოჸო (გვარო სვანიძე) ოხორანს საქორთუოს.
ფოტოგალერეა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა].jpg)
ლიტერატურა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- Белинский В. Г., Сочинения Александра Пушкина, 2 изд., М., 1969;
- Благой Д., «Душа в заветной лире», 2 изд., М., 1979;
- Добровольский Л. М., Лавров В. М., Библиография Пушкинской библиографии. 1846-1950, М.-Л., 1951;
- Чернышевский Н. Г., Сочинения Пушкина, Полн. собр. соч. т. 2, М., 1949;
- Шадури В., Пушкин и грузинская общественность, Тб., 1966;
- მისივე, Шумит Арагва предо мною, Тб., 1974;
- ასათიანი ლ., პუშკინი და ქართული კულტურა, თბ., 1949;
- ნიკოლაძე ა., ა. პუშკინი. ნარკვევი, თბ., 1950;
- პუშკინი საქართველოში., კრ., თბ., 1938;
- შადური ვ., ქსე, ტ. 8, გვ. 234, თბ., 1984
რესურსეფი ინტერნეტის
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ალ. პუშკინიშ ნამთინე ნახანდეფიშ ნათანგა ქორთულო[ღურელი რსხილი]