ბეიბარს I

ვიკიპედიაშე
ბეიბარს I
ბეიბარს I
ბეიბარსიშ სკულპტურა
მამლუქეფიშ სასულთანოშ მაანთხა სულთანი
პოსტის გერინაშ ბორჯი
24 გჷმათუთა, 1260 – 1 კვირკვე, 1277
წიმოხონიქუთუზი
მონძესაიდ-ბერქე ხანი

დუნაბადი19 კვირკვე, 1223 ვარდა 1228
დეშტ-ი-ყივჩაღი
ნაღურა1 კვირკვე, 1277 (50/55 წანერი)
დამასკო, მამლუქეფიშ სასულთანო
ნთხორუ აბანიალ-ზაჰირიაშ ბიბლიოთეკა, დამასკო
ალმასქუილთუთმიშ-ხათუნი
დო შხვეფი
სქუალეფისაიდ-ბერქე
ალ-ადილ სოლამიში
დო შხვეფი
რელიგიაისლამი

ალ-მალიქ ალ-ზაჰირ რუქნ ალ-დინ ბეიბარს ალ-ბუნდუქდარი, უმოსო შინელი რდჷ მუჭოთ ბეიბარსი, თაშნეშე შინელი რდჷ მუჭოთ აბუ ალ-ფუთუჰი, ნამუთ შანენს "გომორძგუეფიშ მუმა"-ს (დ. 1223/1228 — ღ. 1 კვირკვე, 1277) — ეგვიპტეშ დო სირიაშ მამლუქეფიშ სასულთანოშ რანწკით მაანთხა სულთანი, ბაჰრიეფიშ დინასტიაშ წჷმმარინაფალი.

ბეიბარსი ეთნიკურო ყივჩაღი რდჷ. ბაღანობას დოლმახორეთ გეგმოჩეს. უკულ ქუმოხვადჷ ეგვიპტეშ აიუბიდი მამართალიშ ალ-მალიქ ალ-სალიჰიშ კარს, სოდეთ ოურდუმე წჷმოძინეფს მიოჭირინუ. გადუდიშულებაშ უკულ, სულთანიშ მათხილარეფიშ ბუნაშ მანჯღვერო გინირთჷ. ბეიბარსიქ მაართა შანულამი გომორძგუას მიოჭირინუ, 1250 წანაშ ფურთუთას ელ-მანსურიშ ლჷმას, სოდეთ აიუბიდეფქ კონწარო დამარცხეს მაშკვითა ჯვაროსნული ლესქერობა, ნამუსჷთ საფრანგეთიშ მაფა ლუი IX ხემანჯღვერენდჷ. მუსლიმეფქ ტყვეთ ხეშა ქაშეჸოთეს ლუი IX დო დიდი მუდანობათ ოგაფურიშ მეღებაშ უკულ გოუტეს. განძალიერაფილი მამლუქეფქ, კინ თე წანას ბეიბარსიშ დუდალათ, დოჸვილეს ახალი აიუბიდი სულთანი თურან-შაჰი. უკულ ეგვიპტეშ მაართა მამლუქი სულთანი აიბეკიწკჷმა, ბეიბარსის პრობლემეფქ ქაშუ დო მუში მოხუჯე მამლუქეფიწკჷმა ართო სირიაშა ინტუ, სოდეთ 1260 წანაშახ ქუდოსქიდჷ. მასუმა სულთანქ ქუთუზიქ ბეიბარსი კინ ეგვიპტეშა ქიმიჭანუ, ჯარიშა დართინუ დო ომართალო ართი ოფუტე გეგნოჩჷ.

ჸათე ბორჯიშო მამლუქეფიშ სასულთანოშო სერიოზული საფრთხეს წჷმარინუანდეს მონღოლეფი, ნამუშ ხანქ ჰულაგუქ, მამლუქი სულთანი ქუთუზიშა ელჩი ქაჯღონჷ დო მოთხუ კაიროშ ჩაბარება. მარა უკულ ჰულაგუს მონღოლეთიშა აჸუ ოულარქ. ჰულაგუქ ჯარი ართი-ართი მანჯღვერთარს კითბუქას ჩაბარჷ. ჸათე ბორჯიშო ქუთუზიქ აკოშაყარუ დოხოლაფირო 20,000 ჯარიშკოჩი დო პალესტინაშა გემშეჭკირჷ. გინმაჭყვიდალი ლჷმაქ მამლუქეფს დო მონღოლეფს შქას, მოხვადჷ 1260 წანაშ 3 ეკენიას, აინ ჯალუთიშ წყურგილეშ გოხოლუას. ბეიბარსი ხემანჯღვერენდჷ ეგვიპტეშ ჯარეფიშ ავანგარდის. მონღოლეფქ კონწარო დემარცხეს დო უკახალე დიკინეს. ჸათე გომორძგუათ მამლუქეფქ ეფექტურო გაჩერეს მონღოლეფიშ ექსპანსია.

ლჷმაშ უკულ ქუთუზიქ დო ბეიბარიქ ვემირიგეს. უკმაყოფილე ბეიბარსიქ ქუთუზი დოჸვილუ დო ხეშუულება მუქ ქეშეჸოთჷ ხეშა. ბეიბარსიქ განძალიერჷ არმია, გაახალჷ მონღოლეფიშით მოჯალაგერი ჯიხაზურგეფი დო ართი მართუალაშ თუდო აკაართიანჷ ეგვიპტე დო სირია. ბეიბარსიქ აიუბიდეფს მიდუღჷ სუმი შანულამი ნოღა დო 1265 წანაშე წიმიჭყჷ დახე ირწანური ოურდუმე რეიდეფი ჯვაროსანეფიშ მეხჷ. 1265 წანას ბეიბარსის ქიდეკინჷ ჰოსპიტალიერეფიშ ჯიხაზურგა არსუფი. 1266 წანაშ კვირკვეს ბეიბარსიქ ქიდეკინჷ ატლიტი დო ჰაიფა. 1266 წანას ტამპლიერეფს მიდუღჷ ნოღა საფედი. ჟირი წანაშ უკულ ბეიბარსიქ ქიდეკინჷ იაფა. უშანულამაში ნოღა ნამუშ კონტროლი ბეიბარსიქ მიპალუ რდჷ ანტიოქია (1268 წანაშ მესის). 1271 წანაშო ბეიბარსიშ ოურდუმე კამპანიეფით თეშ დედაღარეს ჯვაროსანეფქ, თინეფს დინაფილი ტერიტორიეფქ დღას ვადართინეს.

მართუალაშ ვითოშკვითი წანაშ გოძვენას ბეიბარსიქ ბრელშა დამარცხჷ მონღოლეფი. სირიას, ბეიბარსი ოლიმუდჷ ასასინეფს. 1271-1273 წანეფს თინეფიშ ეკონია სიმანგარეეფიშ ეჭოფუაშ უკულ, ასასინეფიშ ბუნაქ მიჯალაგჷ სირიას. ბეიბარსიქ თაშნეშე დამარცხჷ ქირსიანი სომეხეფი, ნამუეფით მონღოლეფს ალურდეს. 1276 წანას ორჯგინჷ სელჩუკეფს, გემშეჭკირჷ კაპადოკიაშა დო ქიდეკინჷ ნოღა კესარია (ასეიანი კაისერი). უკულ ბეიბარსიქ მანწყუ ლესქერობა ნუბიას დო ლიბიას.

ბეიბარსის დიპლომატიური ურთიართალა უღჷდჷ ბიზანტიაწკჷმა დო ევროპალი მონარქეფიწჷმა. ბეიბარსი ოცადუდჷ ოურდუმე პოლიტიკური ალიანსიშ გოჭყაფას ორქოშ ურდუმიშ დო ილხანიშ მონღოლეფიშ მეხჷ. 1261 წანას ბეიბარსიქ აბასიანეფიშ ეკონია წჷმმარინაფალს ოჸურჩე ქიმეჩჷ დო თინა ხალიფათ აღიარჷ. ჸათე ნაბიჯით, ბეიბარსი ოცადუდჷ მუში ხეშუულებას ლეგიტიმაციას ისლამური ოქიანუს. აბასიანეფს ეგვიპტეს მუთუნნერი პოლიტიკური გოლინა ვაუღუდეს.

მართუალაშ ბორჯის, ბეიბარსიქ განძალიერჷ სასულთანოშ ინფრასტრუქტურა, გონთხორუ საირიგაციო არხეფი, გაახალჷ ონიშოლეფი, დარსხუ საფოსტო ნინალა კაიროშ დო დამასკოშ შქას, ეიოგჷ დიდი მეჩეთი დო სკოლა, ნამუთ თიში ჯოხონობაშ რდჷ. ბეიბარსიქ ღურუ 1277 წანაშ 1 კვირკვეს. დასაფულეს დამასკოს, ალ-ზაჰირიაშ ბიბლიოთეკას.

ლიტერატურა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]