ბორჯომიშ ლეხერი
ბორჯომიშ ლეხერი — წყარმალუ მტკვარიშ ლეხერი, ბორჯომიშ მუნიციპალიტეტიშ ფარგანეფს, ოფუტე აწყურშე (ობჟათე-ბჟადალი) ოფუტე ტაშისკარშახ (ოორუე-ბჟაეიოლი). ლეხერიშ სიგჷრძა დოხოლაფირო 60 კმ რე. ლეხერიშ კართეფს აკმოქიმინჷნს მესხეთიშ დო თრიალეთიშ ქჷნდჷრეფი. ბორჯომიშ ლეხერი ახალციხეშ ფაქვას დინოხოლენი ქართლიშ ზენწკჷა მიოსხუანს. გენეტურო ტექტონიკური-ეროზიული ტომბა (1300-1500 მ) გჷმაკვათალი ლეხერი რე, ნამუთ ზუღაშ დონეშე 710-900 მ-ს იდვალუაფუ. აკოგაფილი რე ჭყანიერი ხუჭილი პალეოგენური, უმენტაშო ანდეზიტური ტუფბრექჩიეფით დო ფლიშური ჭყაფეფით. ბაკურიანიშ ლავური ფშაშ ბოლო ნოღა ბორჯომწკჷმა წყარმალუ მტკვარიშ მარძგვან წყარპიჯშახ ონჭუ.
ბორჯომიშ ლეხერიშ გოგანიერაფილ ტერასულ განობეფს ახრაფერდამი ინჭროეფეფი თირანს. ლეხერიშ ლაკადეფი გახეფითრე სვართილი. მიარეთ რე მენწყერეფი დო მოცენდირებული კირდეეფი. ბორჯომიშ ლეხერი დიდარი რე გრუნტიშ წყარეფით დო წყურგილეეფით, ნამუეფიშ შქას მიარე მინერალური წყარი რე. ლეხერიშ კვარჩხანჸურე დიდი ნორთი ბორჯომიშ სახენწჷფო ტყაჩირს უკებჷ.
ბორჯომიშ ლეხერს გინმურს ელექტროფიცირაფილი რკინაშარა დო საავტომობილე რზატკაცილი. გვალაშ ზჷმიერი ჰავა დო უნიკალური ოკურნალე წყურგილეეფი საკურორტე მეურნობაშო ხეონწყუე ორთაშობურ პიჯალეფს აკმოქიმინუნს. ლეხერს დო გოხოლუაშ ტერიტორიას შანულამი კლიმატური-ბალნეოლოგიური კურორტეფი რე: ბორჯომი, ბაკურიანი, ახალდაბა, წაღვერი, ციხისჯვარი, ცემი, ტბა დო შხვა.
ისტორიულ-გეოგრაფიული ბორჯომიშ ლეხერი უმოს ფართო ტერიტორიას იკათუანს. ჯოხოდვალა „ბორჯომიშ ლეხერი“ მაართათ 1819 წანაშ საბუთის მუთმობხვადჷნა. თეიშახ თის სადგერიშ ლეხერი ჯოხოდჷ (XV ოშწანურაშე) დო მტკვარიშ (ტაშისკარშე აწყურშახ), მუშჸურე სადგერიშ (იკათუანდჷ სადგერშე წაღვერ-კიმოთესუბანს დო თორ-ბაკურიანს) დო გუჯარეთიშ ლეხერეფშე აკმოდირთუდჷ. არქეოლოგიური რკუალა-გორუათ იდასურებუ, ნამჷ-და ბორჯომიშ ლეხერს მაართაჸოფირ ადამიერს უხორუდჷ. II-IV ოშწანურეფს თაქ თორიშ საერიშდუდოქ დირსხუ, ნამუსჷთ XV ოშწანურაშახ თორიშ აკანი ჯოხოდჷ. XV ოშწანურას თაქ ავალიშვილეფიშ სათავადექ (საავალიშვილე) დირსხუ. XV ოშწანურაშ ბოლოს ბორჯომიშ ლეხერი სამცხე-საათაბაგოწკჷმა ართო ოსმალეთიქ ქიხვამილუ, მახორობაშ ნორთიქ ნტერწკჷმა ბურჯაფის დოღურჷ, დოსქილადირქ ჟიმოლენ ქართლიშა დო იმერეთშა გოხირზუ.
XVIII ოშწანურაშ ბოლოშო, ბორჯომიშ ლეხერქ ედომუშამო გიწკურუ. თაქ რსებული მატერიალურ-კულტურული ძეგლეფქ აკოცუ, მიარექ ედომუშამო მიჯალაგუ. ახალციხეშ საფაშოშ მოლასუაშ დო სამცხე-საათაბაგოშე თურქ ემაჭოფალეფიშ გიშარაჸუაშ უკული (1829), ბორჯომიშ ლეხერიშ ხეახალ დოხორაფაქ ქჷდიჭყჷ. XIX ოშწანურაშ 50-60 წანეფს ჟილენ იმერეთშე დო ჟილენ ქართლშე ბორჯომიშ ლეხერშა 205 ფანიაქ გჷნიხორჷ. უკული თაქ უკრაინალი დო ბერძენი ახალმახორუეფქ ქჷდიხორეს. 1871 წანას ბორჯომიშ ლეხერი დიდი თარიშ მიხეილ ნიკოლოზიშ სქი რომანოვიშ ომაფასქირე მუმალონათ გჷნირთჷ. თიმ ბორჯიშე თაქიანი გლეხობაშ დგომარობაქ გაუფურაშ, ნამუსჷთ 1899 წაღვერიშ დო კიმოთესუბანიშ ყაზახეფიშ არყებაქ მაჸუნჷ. 1918 წანაშ 7 მელახის მოლენკავკავიაშ ხეიმქ ბორჯომიშ ლეხერი სახენწჷფო დორხველობათ გჷმაცხადჷ. სხუნუეფიშ ხეშუულებაშ მიშაღალაშ უკული, 1921 წანაშ 20 მესიშ დეკრეტით, ბორჯომიშ ლეხერქ სახენწჷფო შანულობაშ კურორტო გეგმიცხადჷ.
ლიტერატურა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ჯაყელი ქ., აბულაძე ვ., ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 2, ხს. 480, ქართი, 1977 წანა.