დიქტატორი

დიქტატორი — პოლიტიკური ლიდერი, ნამუსჷთ უღჷ აბსოლუტურ ხემანჭუაფა. დიქტატურა — სახენწჷფო, ნამუსჷთ გამაგენს ართი დიქტატორი ვარ-და პოლიტელიტა. ზიტყვა მოურს რომიშ დიქტატორიშ ტიტულშე, ნამუსჷთ გიშმაგორუნდჷ რომიშ სენატი რესპუბლიკაშ ოგამაგე სიტუაციეფს მანჯღვერეთ. ტერმინეფი „ტირანიშ“ და „ავტოკრატიშ“ მოგვენო, ტერმინი „დიქტატორი“ გჷმირინუაფუდჷ მუჭოთ ვატიტულამი ტერმინი რეპრესიული ნჯღვერაშო. თეხანობას ტერმინი „დიქტატორი“ ზოგადო გჷმირინაუფუ თიჯგურა ლიდერიშ ეიოჭარალო, ნამუსჷთ უღჷ ვარ-და უბადეთ გჷმირინუანს ქვერსემი პერსონალურ ხემანჭუაფას.

დიქტატურეფი შხირას იხასიათებჷნა კანკალე გეჸვენჯი ანდეფით: გიშაგორუეფიშ დო ომენოღალე დუდიშულეფიშ აკოსანგუათ; ოგანაგე დგომარობაშ გჷმოცხადება; ზოჯუეფით გამაგება; პოლიტიკური ოპონენტეფიშ რეპრესია; კანონიშ უჟინაშობაშ პროცედურეფიშ უშუსრულებობა დო ლიდერშა ორიენტირებული პიჯიშ კულტიშ ჸოფა. დიქტატურები შხირას ართპარტიული ვარ-და დომინანტური პარტიული სახენწჷფოეფი რე.^[1]^[2] ლიდერეფიშ ანდანერობა, ნამუეფქჷთ ხეშუულობაშა მორთეს შხვადოშხვა ტიპიშ რეჟიმეფსჷნ, მუჭომით რე ართპარტიული ვარ-და დომინანტური პარტიული სახენწჷფოეფი დო ომენოღალე თარობეფი პიჯული ნჯღვერაშ გიმე, ეიჭარუაფჷნა მუჭოთ დიქტატორეფი.

ეტიმოლოგია

თარი სტატია: დიქტატორი (ჯვეში რომი).

ზიტყვა დიქტატორი მოურს ლათინური ზიტყვაშე dictātor (თქვი ბრელშა, ანტკიცი, ზოჯი).^[3]^[4] დიქტატორი — რომიშ მაგისტრატი, ნამუსჷთ ართპიჯული ხემანჭუაფა მიაჩამუდჷ გოხურგელი ხანით. დუდშე ტერმინი „დიქტატორი“ შანენდჷ ოგანაგე პოსტის რომიშ რესპუბლიკას დო ეტრუსკულ კულტურას, მარა თეხანური გლახა შანულობათ ვა რდჷ ჩინებული.^[5] ტერმინქ თეხანური გლახა შანულობა მიღჷ ომენოღალე ლჷმაშ უკული კორნელიუს სულაშ ხეშუულობაშა მულაშის, ნამუშით რომს პირველი დიქტატორო გჷნირთუ ართი ოშწანურაშე უმოსი განწეხანით (ნამუშ განწეხანს თე პოსტიქ ორჩანიეთ გეუქვუ), თაშნეშე ფაქტიურო გაუქვუ პოსტის გერინაშ ბორჯი დო სენატიშე ალობაშ მეჩამაშ უციობა.

სულაქ დუდშე ეიღჷ ქვერსემი კონსტიტუციური კრიზისი, გეგნოდირთჷ მეხოლაფირო ართ წანაშა დო მუსხირენ წანაშა დოღურჷ. ჯვ. წ. 49 წანას, იულიუს კეისარქ ქეგიაჸუნჷ სულაშ სამანგას დო ჯვ. წ. 44 წანაშ ფურთუთას დუდი გეგმიცხადჷ Dictator perpetuo-თ („იროიანი დიქტატორი“), ოფიციალურო გაუქვუ მუში ხემანჭუაფაშ ირნერი გოხურგუა, ნამუთ ქეიტჷ მუმალი თუთაშა, თიში ჸვილუაშახ. კეისარიშ ჸვილუაშ უკული, თიში მონძე ავგუსტუსის მიარზუეს დიქტატორიშ ტიტული, მარა თიქ მივარუ. უმოსი გვიანიშ მონძეეფით ივარენდეს დიქტატორიშ ტიტულს დო მალას რომიშ მანჯღვერეეფს შქას თე ტიტულიშ გჷმორინაფაქ მირკჷ.

თეხანური ეპოქა

2022 წანაშ ქიანეფიშ რეიტინგი Freedom House-იშ Freedom in the World 2022-შე^[6]

██ დუდიშული (82)

██ გვერდო დუდიშული (56)

██ ვა დუდიშული (55)

2023 წანაშ დემოკრატიაშ ინდექსი The Economist-იშ ვერსიათ, სოდე შხვადოშხვა მოჭითე ფერიშ გრადაციეფით ვადემოკრატიული ქიანეფო რე მერჩქინელი, სოდე უმენტაშობას დიქტატურა რე^[7]

დიო ხოლო XIX ოშწანურაშ მაჟირა ნორთიშე, ტერმინს „დიქტატორი“ ჯგირი შანულობა უღუდჷ. სამანგათ, 1848 წანაშ უნგრეთიშ რევოლუციაშ ბორჯის, ერუანული ლიდერი ლაიოშა კოშუტას შხირას უძახუდეს დიქტატორს, თიში მოხუჯეეფშე დო აწმარენჯეეფშე ირნერი გლახა კონოტაციაშ (სმებაშ) უმუშო, თიშ უმკუჯინალო, ნამჷ-და თიში ოფიციალური წოდება რდჷ რეგენტ-პრეზიდენტინ.^[8] 1860 წანას, ვითოშიშ ექსპედიციაშ ბორჯის, ჯუზეპე გარიბალდიქ სიცილიას გაჭყჷ ობორჯე ემაჸონაფალი ხეშუულება დო ოფიციალურო მიღჷ წოდება „დიქტატორი“ (ქძ. გარიბალდიშ დიქტატურა). თეშე ჭეხანით უკული, პოლონეთის 1863 წანაშ ღურთუთაშ ებუძოლეფიშ ბორჯის, „დიქტატორქ“ გჷნირთუ ოთხი ლიდერიშ ოფიციალური წოდებაქ, თინეფშე პირველი რდჷ ლუდვიკ მიეროსუავსკი.

მარა თეჸურეშე მოჸუნაფილი ტერმინს „დიქტატორი“ ნეგატიური შანულობაქ მიაჩჷ. ირდღარი რინას, დიქტატურა შხირას მეგურაფილი რე აჯამობა დო ჩაგრებაწკჷმა. შედეგო, თის შხირას გჷმირინუანა პოლიტიკური ოპონენტეფიშ ოლანძღარი ზიტყვათ.

ათე სტატია მერკე რე.
თქვა შეგილებუნა ქიმეხვარათ ვიკიპედიას დო გაგშათინათ დო გახვეიანათინ.

რესურსეფი ინტერნეტის

ვიქსიკონს ენწყუმილი რე ზიტყვა: დიქტატორი
Dictatorship- ენციკლოპედია ბრიტანიკა

სქოლიო

↑ Papaioannou, Kostadis (2015). „The Dictator Effect: How long years in office affect economic development“. Journal of Institutional Economics 11 (1): ხს. 111–139. DOI:10.1017/S1744137414000356.
↑ Olson, Mancur (1993). „Dictatorship, Democracy, and Development“. American Political Science Review 87 (3): ხს. 567–576. DOI:10.2307/2938736.
↑ Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary, dicto. კითხირიშ თარიღი: 2024-01-17.
↑ Oxford English Dictionary.
↑ Le Glay, Marcel. (2009). A history of Rome. Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-8327-7. OCLC 760889060.
↑ Marking 50 Years in the Struggle for Democracy (9 March 2023). კითხირიშ თარიღი: 9 March 2023.
↑ Democracy Index 2023: Age of conflict (en-GB) (2024).
↑ Macartney, Carlile Aylmer (September 15, 2020). "Lajos Kossuth". Lajos Kossuth. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Lajos-Kossuthაკითხულია: October 31, 2020.
↑ "The brutal central African dictator whose playboy son faces French corruption trial". The Independent. 12 September 2016.
↑ "The Five Worst Leaders In Africa". Forbes. 9 February 2012.

[1] Papaioannou, Kostadis (2015). „The Dictator Effect: How long years in office affect economic development“. Journal of Institutional Economics 11 (1): ხს. 111–139. DOI:10.1017/S1744137414000356.

[2] Olson, Mancur (1993). „Dictatorship, Democracy, and Development“. American Political Science Review 87 (3): ხს. 567–576. DOI:10.2307/2938736.

[3] Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary, dicto. კითხირიშ თარიღი: 2024-01-17.

[4] Oxford English Dictionary.

[5] Le Glay, Marcel. (2009). A history of Rome. Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4051-8327-7. OCLC 760889060.

[6] Marking 50 Years in the Struggle for Democracy (9 March 2023). კითხირიშ თარიღი: 9 March 2023.

[index2023-7] Democracy Index 2023: Age of conflict (en-GB) (2024).

[8] Macartney, Carlile Aylmer (September 15, 2020). "Lajos Kossuth". Lajos Kossuth. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Lajos-Kossuthაკითხულია: October 31, 2020.

[9] "The brutal central African dictator whose playboy son faces French corruption trial". The Independent. 12 September 2016.

[10] "The Five Worst Leaders In Africa". Forbes. 9 February 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]