ჟანა დ'არკი

ვიკიპედიაშე
ვიკიპედიაშ რედაქტორეფიშ გინოჭყვიდირით, სტატიას „ჟანა დ'არკი“ მესხუნაფილჷ აფჷ გიშნაგორა სტატიაშ სტატუსი. ჟანა დ'არკი ვიკიპედიაშ საუჯგუშო სტატიეფიშ ერკებულს რე.
ზიტყვას „ჟანა დ'არკი“ უღჷ შხვა შანულობეფი ხოლო, ქოძირით ჟანა დ'არკი (მიარეშანულამი).
ჟანა დ'არკი
ფრანგ. Jeanne d'Arc
ჟანა დ'არკი. XIX/XX ოშწანურაშ მაჟირა ნორთიშ მინიატურა.[1]
დებადჷ დოხოლ. 6 ღურთუთა, 1412, დომრემი, საფრანგეთიშ ომაფე
ღურჷ მესი 30, 1431 (19 წანერი), რუანი
ჯეგეთ აკორჩქინა 18 პირელი, 1909, პარიზიშ დიაღორონთიშ ოხიდას კათოლიციზმი შით
სქესი ოსური
მიშინუაფუ კათოლიკური ჯეგე
შინუაშ დღა 30 მესი
მათხილარი საფრანგეთი

ჟანა დ’არკი (ფრანგ. Jeanne d’Arc), ორლეანარი აზაპი (ფრანგ. la Pucelle d’Orléans)[2] (დ. 6 ღურთუთა, 1412[3][4][5][6], ოფ. დომრემი, ჟიმოლენი მაასი — ღ. 30 მესი, 1431, რუანი) — საფრანგეთიშ ერუანული გერგეზი, ნამუთ ოშწანიანი ლჷმაშ (1337—1453) ბორჯის 1429—1430 დუდენდჷ ფრანგი კათაშ ერუანულ-გჷმადუდიშულაფარ ბურჯაფის ინგლისარეფიშ სააწმარენჯოთ. ბურგუნდიალეფშა ჭკოროთ ეშალაფაშ უკული გჷნოჩამილქ იჸუ ინგლისარეფშა, კათოლიკური ოხვამეშით გასამართებულქ იჸუ მუჭოთ მაზაკვალი დო შურდგუმილო ბარბანჩიას დოჭვეს. მოგვიანაფათ, 1456 წანას, რეაბილიტირაფილქ იჸუ დო 1920 წანას კანონიზირაფილქ იჸუ — კათოლიკურ ოხვამექ ჯეგეთ მირჩქინუ.

ჟანა დ’არკიქ დებადჷ 1412 წანაშ 6 ღურთუთას, ღვენიერი ყაზახიშ ფანიას, დონრემის, საფრანგეთიშ ოორუე-ბჟაეიოლშე. 1428 წანას, ჟანა დ’არკიქ მითხჷ ქემუჸონაფუდესკონ დოფინი შარლიშა, მუმალი მაფა შარლ VII-შა, რაგადანდჷ, ნამჷ-და თინა ხემანჯღვერენდჷ ანგელოზპატონიშ, ჯეგე მარგარიტაშ დო ჯეგე ეკატერინეშ თონწყუეფით, საფრანგეთიშ ინგლისარეფიშ პატჷნალაშე დუდიშ დარსხებაშ მახვარებელო.

თიშ უკული მუთ დოფინი შარლიქ დერწუმჷ ჟანაშ ართგურალასჷნ, 1428 წანაშ მესის, 16 წანერი ცირა ჯარიშ მადუდეთ გოუტჷ ქართას მარენჯი ორლეანიშ დარსხებელო. თიშ წჷმოძინას კაბეტ როლი ილაჸაფუ საფრანგეთის გოსიმაფილჷ თიჯგურა ხონარეფქ, ნამჷ-და საფრანგეთის კრიტიკულ მომენტის ოხვარჷ ცირა[კ 1]. საფრანგეთიშ ოურდუმე ლიდერეფქ, ნამუეფჷთ ორლეანს თხილანდესჷნ, გეგნორთეს ჟანა დ’არკიშ დუდალაშა. ჟანაქ ნოღაშა მერთჷ, 1429 წანაშ პირელს, მუში შანეფით დო იმენდი გურჩქინჷ საფრანგეთიშ დემორალიზაფილჷ არმიას. თიშ მულაშე 9 დღაშ უკული — 1429 წანაშ 29 პირელს — ინგლისარეფქ ორლეანიშ ქართა მონწყეს. ჟანაქ შური ქენუდგჷ ფრანგეფს დო ლუარაშ კამპანიაშ ბორჯის აგრესიულო თხოზუდეს ინგლისარეფს, ნამუქთ გეთჷ ართ-ართი შანულამი გჷმორძგუათ პატეს, სოიშე რზაქ განწყჷ საფრანგეთიშ არმიას ნოღა რეიმსიშა, სოდე ჟანაქ ქჷმიჸონუ შარლი, დო კორონირაფილქ იჸუ საფრანგეთიშ მაფათ.

საფრანგეთი ჟანა დ’არკიშ ბორჯის[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ოშწანიან ლჷმაქ დიჭყჷ 1337 წანას, მუჟანსჷთ საფრანგეთის მინაკათჷ ინგლისიშ მაფა ედუარდ III-ქ, ნამუთ აცხადენდჷ მუში ნებას საფრანგეთიშ ხვისტაშო. 1415 წანაშახ, ლჷმა მიშჷ მოთირე წჷმოძინეფით: ფრანგეფი გემენდეს კონწარ მარცხის, მარა თინეფი იშენით ქიანაშ უმენტაშ ნორთის აკონტროლენდეს დო ბორჯიშე ბორჯიშა ეთმეჭოფუნდეს ახალ ტერიტორიეფს. მარა 1415 წანას, სიტუაციაქ ფრანგეფშო არგამათ გეუფრაშჷ: ინგლისის გეთჷ ომენოღალე ლჷმაქ, მაფა ჰენრი V-ქ, ლანკასტერეფიშ ახალ დინასტიაშე, ქჷდიჭყუ დჷმახუნუე მინოკათუა მატერიკიშა. კჷნე საფრანგეთის, დინოხოლენი სიტუაცია კატასტროფული რდჷ, ქიანას ფორმალურო მართჷნდჷ შეფაჩილი მაფა შარლ VI, ქიანაშ რეალურ მართუალაშო იბურჯჷდეს არმანიაკეფიშ დო ბურგინიონეფიშ ბუჯგუეფი.

ტერიტორია, ნამუთ დაკებულჷ აფუდჷ აწმარენჯის (ინგლისის) 1435 წანაშო.

1415 წანაშ 25 გჷმათუატას, საფრანგეთიშ არმიაქ დემარცხჷ აზენკურეშ ბურჯაფის. 1416 წანას, ბურგუნდიაშ ჰერცოგ ჟან I-ქ ომორსხუე ხეკულუა ქუდიოდჷ ინგლისწკჷმა, ხეთეშე გჷნირთუ პარიზიშ მინჯეთ დიო ქჷდიჭყუ მართუალა შეფაჩილი მაფაშ ჯოხოთ, მაფაშ ჩილიშ — იზაბელა ბავარიალწკჷმა ართო. დოფინი შარლქ, შარლ VI-შ მონძექ, სანწოულოთ მიხუჯჷ ქიანაშ ობჟათეშა რტება.

1420 წანას ხემოჭარილქ იჸუ ტრუაშ ხეკულუაქ, ნამუშ მეჯინათ დოფინი შარლის ომაფე ხვისტაშ ნება გეგლანწყეს. კალრ VI-შ ღურაშ უკული მაფათ გჷნორთედუკო ოკო ჰენრი V, დიშანჷ საფრანგეთიშ მაფაშცირა ეკატერინეწკჷმა, დო უკული — თიში ქომოლსქუა, ნამუქჷთ დებადჷ თე გურგინუაშე. თენა რდჷ ოღურეალე დოსხუნუა საფრანგეთიშ ზოხორინალაშო. 142 წანას, ჰენრი V-ქ ულებუო დოღურჷ დო ჟირხოლო ქიანაშ მაფათ გჷნირთუ თიშ ჩხოროთუთერ ქომოლსქუა ჰენრი VI-ქ. მორჩილი ხანიშ მაფაშ რეგენტო გჷნირთუ ინგლისარ ჰერცოგ ბედფორდიქ.

საფრანგეთიშ ედომუშამო დაჸუნაფალო, ინგლისარეფს ობაღჷდეს ოკუპირაფილჷ ოორუე საფრანგეთიშ მერსხუაფა ქიანახანით კონტროლირაფილჷ საფრანგეთიშ ობჟათეშე მადვალი გიენწკჷმა დო აკვიტანიაწკჷმა. შანულამი პუნქტი, ნამუთ თეს აწურედჷნ რდჷ ნოღა ორლეანი, ნამუშ ეჭოფუაშ ოპერაციაქ დიჭყჷ 1428 წანას. მათხილარეფი გერგეზულო თხილანდეს ნოღას, მარა ქართაშ საბოლა დოსხუნელო რჩქუდჷ.

ბიოგრაფია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

დომრემი — შინონი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ჟანა დ’არკიშ ჸუდე დომრემის. ასე — მუზეუმი
ჟიულ ბასტიენ-ლეპაჟი „ჟანა დ’არკი“ (1879)

ჟანა დ’არკიშ ბადებაშ ტრადიციული თარიღი — 1412 წანა, მარა 1904 წანაშ 6 ღურთუთაშ, პაპი პიუს X-შ დეკრეტის, ნამუთ მეღებული რე ხუნას, სოდე წჷმორინაფილი რდჷ ჟანა დ’არკიშ ჯეგეთ აღიარაფაშ საქმენ, იშინუაფუ თარიღი 1409/1408 წანაშ 6 ღურთუთა.

ჟანა დ’არკიქ დებადჷ ოფუტე დომრემის, შამპანიშ დო ლოთარინგიაშ რეგიონეფიშ ხურგიშ გოხოლუას, დინდარი ყაზახიშ ჟაკ დ’არკიშ დო იზაბელა დე ვუტონიშ ფანიას (ნანას მეტჯოხოთ უღუდჷ რომე (რომაალი), თიში რომს გიმახვამშა ულაშ გეშა). ჟანა მუშ დუდს დღას ვაუძახუდჷ ჟანა დ’არკის, ხვალე „ჟანა აზაპის“, თეწკჷმა აკონკრეტენდჷ, ნამჷ-და ბაღანობას ჟანეტას უძახდესჷნ.

13 წანაშ ხანს ჟანაქ პირველაშე, მუჭოთ რაგადანდჷნ, ელასიმჷ ანგელოზპატონიშ დო ჯეგე ეკატერინე ალექსანდრიალიშ, თაშნეშე მუჭოთ, იკოროცხჷნ, მარგარიტა ანტიოქიალით[8] ნამუეფჷთ მინშა გეიაძირეს ჟანას თოლოძირეთ. მუსხირენი ხანშა თინეფქ საალბეთოთ ქაძირეს ჟანას, ნამჷ-და ზუსტას თის აიჸუდჷ ორლეანიშ ქართაშ მონწყუმან, დოფინიშ ხვისტაშა ეშაჸონაფა დო ომაფეშე ოკუპანტეფიშ გიშარაჸუა. მუჟანსთ ჟანაქ 16 წანერო გჷნირთუნ, მიდართჷ ნორა ვოკულიორიშ კაპიტან რობერ დე ბოდრიკურშა დო გაცხადჷ მუში მისიაშ გეშა. ჟანას ქეგიაძიცუეს დო აძვილებულქ იჸუ ოფუტეშა დოურთინუდუკონ, მარა ართ წანაშა კჷნ ქოცადჷ. ათეჟამს კაპიტანქ, ნამუთ გაკვირებული რდჷ თიში დაჯინებათჷნ, უმოს მოკვირაფილო ქჷმურჩქილუ, დო მუჟანსჷთ ჟანაქ ზუსტას უწმოხრაგადჷ ორლეანიშ კიდალეფწკჷმა „ქარშაყიშ ბურჯაფიშ“ სანარღო შედეგი ფრანგეფშონ, ოჸია გაცხადჷ ჟანაშა მაფაშა მიოულარო კათაშ ჸუნაშენ, თაშნეშე ქემეჩჷ ქომოლკოჩიშ მუკაქუნალი — შაპერონი, ჰუქი დო შოსსეფი, თეწკჷმა ჟანა მუში რინაშ დალიაშ თაშ რდჷ მუკაქუნელი, დო თეს ეთმენწყუნდჷ, ანდანე ქომოლკოჩიშ მუკაქუნალით თის უმოს ლექინას აბურჯაფედჷ დო თეწკჷმა ზეტმეტი ხვილაფას ეიღანდჷ ჯარიშკოჩეფშე. პარალელურო ჟანაშ რაწკუს ქაკათჷ თიშ ჟირ ართგურ ალმაშარექ — აიარეფქ, ჟან დე მეცი დო ბერტრან დე პულანჟიქ, თაშნეშე მუში სუმ ჯიმაქ.

ვითაართი დღაშა გეგნოლახჷ მეძენა, ბურგუნდიული ტერიტიორიას, ნტერიშ ღოზის მანგას დომრემიშ დო შინონს შქას, 1429 წანაშ ფურთუთაშ დალიაშო ვარ-და მელახიშ დაჭყაფუშო[9] ჟანაქ ქემიოჭირინჷ ჯიხაშა — დოფინი კარლიშ რეზიდენციაშა. დოფინქ გჷმირინუ თინა, ნამჷ-და ჟანა თის ჭარუნდჷ სენტ-კატრინ-დე-ფიერბუაშე, თეშ გჷმარკვიაფალო გამორსა მუნწყჷ, მუშ ხვისტას ქეგიოხუნჷ დო შხვა ადამიერი, მუქი არხი-მარხის ქეშადირთჷ. მარა ჟანაქ გამორსა გენკორთჷ, მუაჟნსჷთ თინა ქიჩინჷნ. ჟანაქ კარლის გუცხადჷ, ნამჷ-და ცაშე რე გჷმოჸუნაფილი ქიანშ ინგლისური პატჷნალაშე დარსხებელო დო მითხჷ ჯარი ორლეანიშ ქართაშ მანწყუმალო. უკული ჟანა დო კარლი ართიანწკჷმა ქიანახანს რაგადანდეს, მუ თემაშენი — ნოფულო ქჷდოსქიდუ. თე რაგადიქ ძალამ გახარჷ დოფინი, თიქ დოფულჷ თე რაგადი, ნამუქჷთ გინწყჷ ეჩდოხუთ წანაშ უკული[10].

შინონს, ჟანაქ გაკვირჷ კარლ VII დო ალანსონიშ ახალნორდი ჰერცოგი მუში ცხენენჯუაშ ორსანტალათ, ჟინოთალეფს შქას მოდვალირი ლაჸაფეფიშ წკანტილი რჩქინათ: კენტენი[11], მარწკინდიშ ლაჸაფი — ნამუთ ოხვილუდჷ ანჯარიშ წკანტილ ხვარებას.

შვენა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

  • ირ წანაშ 12 მესის, საფრანგეთის ეიშანუაფუ „ჟანა დ’არკიშ დღა“.
  • ჟანა დ’არკიშ პატიოცემელო ჯოხო გიოდვეს ასტეორიდის (127) ჟანა, ნამუსჷთ მიოგორეს 1872 წანას.
  • ერუანული გერგეზიშ ჯოხო გიოდვეს ფრანგულ კრეისერ-ვერტფურინჯმაღელს „ჟანა დ’არკი“, ნამუთ პირველაშე გუტეს 1964 წანას (2010 წანას გილაჭარილქ იჸუ).
  • 1974 წანას, ანდრე მალროშ ინიციატივათ, ნოღა ორლეანს დირსხჷ ჟანა დ’არკიშ ცენტრიქ, სოდე აკმიშაყარუ დოკუმენტეფი ჟანა დ’არკიშ რინაშ დო მოღალობაშ გეშა.

ლიტერატურა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

რესურსეფი ინტერნეტის[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

კომენტარეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

  1. ტრუაშ აპიჯალაშ ხეშმოჭარუაშ უკული, ნამუთ თიშ აწმარენჯეფიშით მეღებული რდჷ მუჭოთ საფრანგეთიშ ზოხორინალაშ დათებუ, იკოროცხუდჷ ნამჷ-და, თე ეკონიას ბრალი მიშუძუდჷ დიაფალ იზაბელას. გორჩქინდჷ უზურქ: „ოსურქ მოჯალაგჷ საფრანგეთი, აზაპი თის რსხებულენს“. თე უწმოხრაგადუა გოსხუნელი რდჷ ბიბლიათ - ოსურს (იზაბელა ბავარიალი) აწურე აზაპი, მუჭოთ ევა, ნამუქჷთ მოჯალაგჷ კოჩიშობა — მარია, კოჩიშობაშ მარსხებელიშ ნანა[7].

სქოლიო[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

  1. Philippe Contamine, "Remarques critiques sur les étendards de Jeanne d'Arc", Francia, Ostfildern: Jan Thorbecke Verlag, n° 34/1, 2007, p. 199-200 დოარქივაფილი ფურთუთა 18, 2020 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
  2. ჟანა დ’არკიშ მეტჯოხო, ნამუთ თის მიშინუანდესჷნ ოშწანიანი ლჷმაშ ბორჯის, ორლეანიშ ინგლისარეფიშ ხეშე გოდუდიშულაფაშ უკული.
  3. Marius Sepet, " Observations critiques sur l’histoire de Jeanne d’Arc. La lettre de Perceval de Boulainvilliers ", Bibliothèque de l'École des chartes, Paris, Librairie Alphonse Picard et fils, t. 77,‎ 1916, p. 439—447.
  4. Colette Beaune, Jeanne d’Arc, Paris, Perrin, 2004, p. 26-30.
  5. Olivier Bouzy, Jeanne d’Arc en son siècle, Paris, Fayard, 2013, p.91-93
  6. Gerd Krumeich, " La date de la naissance de Jeanne d’Arc ", dans Catherine Guyon et Magali Delavenne, De Domrémy… à Tokyo : Jeanne d’Arc et la Lorraine : actes du colloque universitaire international, Domrémy et Vaucouleurs, 24-26 mai 2012, Nancy, Presses universitaires de Nancy, coll. " Archéologie, espaces, patrimoines ", 2013, p. 21-31.
  7. რაიცესი, 2003, ხს. 101—105
  8. ტრადიციულო იკოროცხჷ, ნამჷ-და ირაგადუაფუ ჯეგე მარგარიტა ანტიოქიალიშენი, მუჭოთ თეს ჭარუნს ვ. ი. რაიცესი წინგის „ჟანა დ’არკი. ფაქტეფი. ლეგენდეფი. ჰიპოთეზეფი“, ჯეგეშ რინაშ დო კულტიშ გინოკვათუა ვარჩქჷ ჟანაშ რინაწკჷმა. გჷთმარკვიალი, ეთმეშანუნდჷ, ნამჷ-და ჟანა, თიში არზით, თე ჟირ ოსურიშ გინორთის ვარწყედჷ, მიოწურუანს ლეგენდაშა „მარგარიტა, ჯოხოთ პელანგიაშ“ გეშა,
  9. მარკვიალეფი შხვადოშხვა თარიღის იწურუაფჷნა — 23 ფურთუთა, 4 ვარ-და 6 მელახი — ჟანაშ მულაშ თარიღიშ დოდგინა დიოდღარო ვარე შილებუანი.
  10. შეხვალამაშ ტრადიციული ვერსია, ნამუთ ჟანაშ გეშა მენძღვიებულ დახე არძა ნახანდის იმაჟირებუ ხვალე მორჩილი დეტალეფიშ გინორთით, XX ოშწანურაშახ ეკონია ნაანთხალშა მარკვიალეფშო ეჭვის ვეგჷმიჭანუანდჷ . მოგვიანაფათ, ისტორიკოეფქ, ჟან კლოდიექ დო კლოდ დეზამაქ იუზურეს, ნამჷ-და აუდიენციაშ ბორჯის ვარდჷ დოფინშით ჟანაშ „ეშაჩინება“, დო თაშნეშე დოფინს ჟანაშა ვაგუნდებჷ „ომაფე ნოფული“
  11. Эжен Эмануэль Виолле-ле-Дюк, Развлечения. Квинтина и бугурт // Жизнь и развлечения в средние века, 1997. — ხს. 384 (Культура средних веков в памятниках исторической мысли Франции) 3000 ეგზ., ISBN 5-8071-0021-2. „კვიტინა (quintaine) — ცხენიშ გემახვენჯიშ ნარდიშუა შუფით, ნამუსჷთ თაშნეშე ჯოხო cuitaine. ნარდიშუაშ არზი რე, ნამჷ-და ცენტრიშ გემარენჯი ანჯარელი მანეკენიშ კაჟანქ დეღამაკასჷნ„


wikistub ათე სტატია მერკე რე.
თქვა შეგილებუნა ქიმეხვარათ ვიკიპედიას დო გაგშათინათ დო გახვეიანათინ.