ვენესუელა

ვიკიპედია-შე
ნავიგაციაზე გადასვლა ძიებაზე გადასვლა
ბოლივარიული რესპუბლიკა ვენესუელა
ვენესუელა
ვენესუელაშ
დევიზი: [[]]
ჰიმნი:  "Gloria al Bravo Pueblo"  (დიდება ამაყი კათას)
ნანანოღაკარაკასი
უდიდაში ნოღა კარაკასი, მარაკაიბო, ვალენსია
ოფიციალური ნინა(ეფი) ესპანური
თარობა ფედერალური ოპრეზიდენტე ბოლივარიული რესპუბლიკა
 -  პრეზიდენტი ნიკოლას მადურო (2013)(PSUV)
 -  პრემიერ-მინისტრი ხორხე არეასა
ფართობი
 -  გვალო 916,445 კმ2 (33-ა)
 -  წყარი (%) 0.32
მახორობა
 -  2011 ფასებათ 28,946,101 (44-ა)
 -   census 28,946,101 
 -  მეჭედალა 30.2 ად/კმ2 (181-ა)
ედპ (ჸუპ) 2013 ფასებათ
 -  გვალო $382.424 მილიარდი (39-ა)
 -  ართ მახორუშე $13,634 
აგი (2010) 0.748 (მაღალი) (71-ა)
ვალუტა სუვერენული ბოლივარი (VEF)
ბორჯიშ ორტყაფუ (VET(UTC)–4)
ქიანაშ კოდი VEN
Internet TLD .ve
ოტელეფონე კოდი +58

ვენესუელა, ედომუშამი ოფიციალურ ჯოხოდვალა — ბოლივარიული რესპუბლიკა ვენესუელა (ესპ. República Bolivariana de Venezuela, МФА: [reˈpuβlika βoliβaˈɾjana ðe βeneˈθwela]) — სახენწჷფო ობჟათე ამერიკაშ ოორუეს. ოორუეშე ატლანტიშ ოკიანე დო კარიბიშ ზუღა უხურგანს, ბჟაეიოლშე უხურგანს გაიანა, ობჟათეშე — ბრაზილია დო ბჟადალშე - კოლუმბია.

გეოგრაფია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ანხელიშ წყარგელაფუ, მოსოფელიშ არძაშე მაღალი წყარგელაფუ, ვენესუელა

ვენესუელას კლიმატი ზარხულს ეკვატორული ჰავაშ მასეფით დო ზოთონჯის პასატური სქირე ბორიეფით იხასიათებუ. წანმოწანაშ მალობას ტემპერატურა მერკეთ ითირუ. ქიანაშ წყარპიჯი აბანეფი იშხვავებუ ჩხე დო მაღალი ლენჭამი ჰაერით, ემაღალაფირ აბანეფს ტემპერატურა უმოსი დაბალიე, დო უჯგუში ხემანწყუ პიჯალეფიე ადამიერიშ დახორინალო.

არაგუანეი (Tabebuia chrysantha), ვენესუელაშ ერუანული ჯა.

თეშ გეშა რე ქიანაშ არძა უდიდაში ნოღა, ზუღაშ დონეშე 600 მეტრაშე 1850 მეტრაშახ იდვალუაფუ. 1800 მეტრაშ ეშე კლიმატი უმოს მორგილე რე. 3000 მეტრაშ ეშე თიჯგუა ჩხურუე, ნამდა დიხაშხანდუა პრაქტიკულო ვეშილებე, დო თეჯგუა აბანეფს, ოფუტეშ მეურნობაშ თარ გვარობაშ ოხანდე - შხურეფიშ ჭყიშუა რე. ქიანაშ ტერიტორიაშ სუმი ნაანთხალიშ მეტი იხასიათებუ ჭვემეფიშ სეზონით, ნამუთ იჭყაფუ მესის დო იგინძორებუ გერგობათუთაშახ. სქირე სეზონი იგინძარებუ ქირსეთუთაშე პირელშახ.

ისტორია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ველსერიშ არმადა, ვენესუელაშა მეგორაფა

მახორობა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

სიერა ნევადა დე მერიდა, ვენესუელა

ვენესუელაშ მახორობა — 27 635 743 ადამიერი (2011)

წანმოწანური ძინა — 1,5 %;

დაბადება — 20, 1000=შო (ფერტილურობა — 2,5 დაბადებული ართ ოსურშე, ჩქიჩქუეფიშ ღურა — 21 , 1000=შე);

ღურა — 5 , 1000-შე;

მახორობაშ თელარაშ ოშქაშე მუდანობა — 70,84 წანა ქომოლკათაშო, 77,17 წანა ოსურკათაშო;

იმუნოდეფიციტური ვირუსით დალახება (აივ) — 0,7 % (2001 წანაშ ფასებათ).

ეთნორასობური აკოდგინალუა: მეტისეფი — 67 %, ევროპალეფი (ესპანარეფი, იტალიარეფი, პორტუგალიარეფი, გერმანალეფი, ფრანგეფი) — 21 %, აფრიკალეფი — 10 %, ინდიარეფი — 2 %.

ჭარუა-კითხირიშ რჩქინა — 95 % (2005—2008 წანეფი).

ნოღაშ მახორობა — 93 % (в 2008).

კარაკასიშ მეტრო

პოლიტიკა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

უგო ჩავესი, ვენესუელაშ პრეზიდენტი 1999 წანაშე თიშ ღურაშა, 2013 წანაშახ.

ვენესუელაშ პრეზიდენტი ეშმიგორუაფუ არძაკათური ხონარიშ მეჩამათ ხონარეფიშ უბრალო უმენტაშობათი დო რე სახენწჷფოშ დო თარობაშ მადუდე რე. პრეზიდენტიშ ეშმეგორუ 6 წანათ. ართ კოჩის ბრელშა შეულებუ პრეზიდენტობა. პრეზიდენტი დჷთმარინუანს ვიცე-პრეზიდენტის, გინმოჭყვიდუნს თარობაშ აკოდგინალუას დო სტრუქტურას, დო დჷთმარინუანს თეშ მაკათურეფს პარლამენტიშ თანხმუათ.

პრეზიდენტის უღუ ოკანონდუმადვალე ინიციატივეფიშ ნება დო შეულებუ წუმარინუას მიმალი კანონდვალაშ თირუაშ საქვარი, მარა თიშ ზიტყვასქვილქ შილებე ვარაფილქ იჸუას პარლამენტიშ უბრალო უმენტაშობაშე.

ვენესუელაშ ართპალატამი პარლამენტი — ერუანული ანსამბლეა (Asamblea Nacional) — ეკმოდირთუ 165 მაკათურშე. 162 მაკათური ეშმიგორუაფუ პროპორციულ-ერკებულურ სისტემათ მიარემანდატურ აბანეფს, თენეფს შქას 97 პროპორციულო, დო 65 — პარტიულ ენარკებუთი. დოსქილადირი 3 აბანი რეზერვირებულიე ვენესუელაშ ჯინჯიერ კათაშ წუმამარინაფალეფშო. მაკათურეფიშ მაღალიშ ვადა — 5 წანა. მაკათურეფს შეულებუნა მაქსიმუმ სუმშა ქიყარან კენჭი.

უმაღალაში ოსამართლე ორგანო — იუსტიციაშ უმაღალაში ტრიბუნალი (Tribunal Supremo de Justicia). თეშ მაგისტრატეფს პარლამენტი 12-წანიანი მაღალობათ ეშმაგორუნს.

საქორთუოს დო ვენესუელაშ შქას დიპლომატიურ ურთიართობეფქ 2008 წანას მეჭყორდჷ, საქორთუოშ ოკუპირებული ტერიტორიეფიშ: აფხაზეთიშ დო ცხინვალიშ რეგიონიშ (თაშ ჯოხოდვალირი ობჟათე ოსეთი) სახენწჷფოთ აღიარაფაშ გეშა.

ადმინისტრაციული გორთუალა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ვენესუელა ადმინისტრაციულო ირთუ:

ვენესუელაშ შტატეფი, ფედერალური აბანეფი დო ფედერალური ომართუეფი
ნომერი რუკას ჯოხოდვალა შილა გერბი ადმინისტრაციული ცენტრი ფართობი, კმ² მახორობა (2007), ად. მახორობაშ მეჭედალა, ად./კმ² რუქას /
რეგიონი
1 ამასონასი
Amazonas
პუერტო-აიაკუჩო
Puerto Ayacucho
180 145
19,65%
142 200
0,52%
0,79 Amazonas in Venezuela.svg
გაიანური
2 ანსოატეგი
Anzoátegui
Flag of Anzoátegui State (original version).svg Escudo del Estado Anzoategui.svg ბარსელონა
Barcelona
43 300
4,72%
1 477 900
5,38%
34,13 Anzoategui in Venezuela.svg
ოორუე-ბჟაეიოლი
3 აპურე
Apure
Flag of Apure State.svg სან-ფერნანდო-დე-აპურე
San Fernando de Apure
76 500
8,35%
473 900
1,72%
6,19 Apure in Venezuela.svg
ლიანოსური,
პაესიშ მუნიციპალიტეტი (Páez) ანდეფიშ რეგიონს
4 არაგუა
Aragua
Flag of Aragua State.svg Escudo de Aragua.svg მარაკაი
Maracay
7 014
0,77%
1 665 200
6,06%
237,41 Aragua in Venezuela.svg
ცენტრალური
5 ბარინასი
Barinas
Flag of Barinas State.svg ბარინასი
Barinas
35 200
3,85%
756 600
2,75%
21,49 Barinas in Venezuela.svg
ანდეფიშ რეგიონი
6 ბოლივარი
Bolívar
Flag of Bolívar State.svg Ve bolivar-escut.png სიუდად-ბოლივარი
Ciudad Bolívar
238 000
25,96%
1 534 800
5,58%
6,45 Bolivar in Venezuela.svg
გაიანური
7 კარაბობო
Carabobo
Flag of Carabobo State.svg ვალენსია
Valencia
4650
0,51%
2 227 000
8,10%
478,92 Carabobo in Venezuela.svg
ცენტრალური
8 კოხედესი
Cojedes
Flag of Cojedes State.svg სან-კარლოსი
San Carlos
14 800
1,61%
300 300
1,09%
20,29 Cojedes in Venezuela.svg
ცენტრალური
9 დელტა-ამაკურო
Delta Amacuro
Flag of Delta Amacuro State.svg ტუკუპიტა
Tucupita
40 200
4,39%
152 700
0,56%
3,80 Delta Amacuro in Venezuela.svg
გაიანური
10 ფალკონი
Falcón
Flag of Falcón.svg კორო
Coro
24 800
2,71%
901 500
3,28%
36,35 Falcon in Venezuela.svg
ცენტრალურ-ბჟადალური
11 გუარიკო
Guárico
Escudo de Guárico.svg სან-ხუან-დე-ლოს-მოროსი
San Juan De Los Morros
64 986
7,09%
745 100
2,71%
11,47 Guarico in Venezuela.svg
ლიანოსური
12 ლარა
Lara
Flag of Lara State.svg ფაილი:Ve)lara.png ვარკისიმეტო
Barquisimeto
19 800
2,16%
1 795 100
6,53%
90,66 Lara in Venezuela.svg
ცენტრალურ=ბჟადალური
13 მერიდა
Mérida
Flag of Mérida State.svg Coat of arms of Mérida State.svg მერიდა
Mérida
11 300
1,23%
843 800
3,07%
74,67 Merida in Venezuela.svg
ანდეფიშ რეგიონი
14 მირანდა
Miranda
Flag of Miranda state.svg EscudoMiranda.jpg ლოს-ტაკესი
Los Teques
7 950
0,87%
2 857 900
10,40%
359,48 Miranda in Venezuela.svg
ნანანოღური
15 მონგასი
Monagas
Flag of Monagas State.svg მატურინი
Maturín
28 900
3,15%
855 300
3,11%
29,60 Monagas in Venezuela.svg
ოორუე=ბჟაეიოლური
16 ნუევა-ესპარტა
Nueva Esparta
Flag of Nueva Esparta.svg ლა-ასუნსიონი
La Asunción
1150
0,13%
436 900
1,59%
379,91 Nueva Esparta in Venezuela.svg
კოკიშური
17 პორტუგესა
Portuguesa
Flag of Portuguesa.svg გუანარე
Guanare
15 200
1,66%
873 400
3,18%
57,46 Portuguesa in Venezuela.svg
ცენტრალურ-ბჟადალური
18 სუკრე
Sucre
Flag of Sucre State.svg Coat of arms of Sucre State.svg კუმანა
Cumaná
11 800
1,29%
916 600
3,34%
77,68 Sucre in Venezuela.svg
ოორუე-ბჟაეიოლური
19 ტაჩირა
Táchira
Flag of Táchira.svg Escudo Estado Tachira.svg სან-კრისტობალი
San Cristóbal
11 100
1,21%
1 177 300
4,28%
106,06 Tachira in Venezuela.svg
ანდეფიშ რეგიონი
20 ტრუხილიო
Trujillo
Flag of Trujillo State.svg ტრუხილიო
Trujillo
7400
0,81 %
711 400
2,59 %
96,14 Trujillo in Venezuela.svg
ანდეფიშ რეგიონი
21 იარაკუი
Yaracuy
Flag of Yaracuy State.svg სან-ფელიპე
San Felipe
7100
0,77 %
597 700
2,17 %
84,18 Yaracuy in Venezuela.svg
ცენტრალურ-ბჟადალური
22 ვარგასი
Vargas
Flag of Vargas State.svg ლა-გუაირა
La Güaira
1496
0,16%
332 900
1,21%
222,53 Vargas in Venezuela.svg
ნანანოღაშური
23 სულია
Zulia
Flag of Zulia State.svg მარაკაიბო
Maracaibo
63 100
6,88%
3 620 200
13,17%
57,37 Zulia in Venezuela.svg
სულიანური
ფედერალური ომართუე ( 2011 წანაშ 3 მარაშინაშე - მირანდა. ვენესუელაქ ახალი ტერიტორიული სუბიექტიშ დორსხუაფა გინოჭყვიდუ]</ref>, შილებე თენეფ ხოლო ტერიტორიეფო დორთეს)
Dependencias Federales
Federal dependencies of Venezuela's Flag.svg არქიპელაგი ლოს-როკესი
archipiélago de Los Roques
(ფაქტიურო იმართუაფუ კარაკასიშე)
342
0,04%
2245
0,01%
6,56 Federal Dependencies in Venezuela.svg
კოკიშური რეგიონი
ფედერალური (ნანანოღური) აბანი
Distrito Capital
Bandera de Caracas.svg Coat of arms of Caracas.svg კარაკასი
Caracas
433
0,05%
2 085 500
7,59%
4816,40 Capital District in Venezuela.svg
ნანანოღაშური
არძო ართო: 916 666
100%
27 483 445
100%
29,98

ვენესუელაშ შტატეფი აკობუნელი რე 9 რეგიონო, ნამუთ პრეზიდენტიშ ზოჯუათ რე გინოჭყვიდილი.

ეკონომიკა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ვენესუელაშ ეკონომიკა მერსხილიე ნავთობიშ ეშაღალას, ნამუთ საექსპორტო მუშნაველიშ 80 %-ის ირძენს, სახენწჷფო ბიუჯეტიშ 50 %-შე მეტი მუშნაველიშ ნორთი დო დოხოლაფირო 30 % ედპ.

აკოანჯარაფილი ნძალეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ვენესუელაშ ერუანული აკოანჯარაფილი ნძალეფი, აკმოდირთუ დოხოლაფირო 129 ვითოში აკოანჯარაფილო ნძალათ დო ირთუ:

ოსქირონე ოურდუმე ნძალეფი — 63 ვითოში;

ოურდუმე-ოზუღე ნძალეფი — 18 ვითოში;

ოურდუმე-ოჰაერე ნძლეფი — 12 ვითოში;

ერუანული გვარდია — 36 ვითოში.

მენცარობა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ვენესუელას უდიდაში ასტრონომიული ობსერვატორია რე = ლიანო დელ ხატოშ ერუანული ასტრონომიული ობსერვატორია.

ხოლო ქოძირით[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

რესურსეფი ინტერნეტის[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]