ვენესუელა

ბოლივარიული რესპუბლიკა ვენესუელა
ბოლივარიული რესპუბლიკა ვენესუელა ვენესუელა
	დევიზი: [[]]
	ჰიმნი: "Gloria al Bravo Pueblo" (დიდება ამაყი კათას);
	ვენესუელაშ ორენი
ნანანოღა	კარაკასი
უდიდაში ნოღა	კარაკასი, მარაკაიბო, ვალენსია
ოფიციალური ნინა(ეფი)	ესპანური
თარობა	ფედერალური ოპრეზიდენტე ბოლივარიული რესპუბლიკა
ფართობი
მახორობა
ედპ (ჸუპ)	2013 ფასებათ
აგი (2010)	0.748 (მაღალი) (71-ა)
ვალუტა	სუვერენული ბოლივარი (VEF)
ბორჯიშ ორტყაფუ	(VET(UTC)–4)
ქიანაშ კოდი	VEN
Internet TLD	.ve
ოტელეფონე კოდი	+58

ვენესუელა, ედომუშამი ოფიციალურ ჯოხოდვალა — ბოლივარიული რესპუბლიკა ვენესუელა (ესპ. República Bolivariana de Venezuela, МФА: [reˈpuβlika βoliβaˈɾjana ðe βeneˈθwela]) — სახენწჷფო ობჟათე ამერიკაშ ოორუეს. ოორუეშე ატლანტიშ ოკიანე დო კარიბიშ ზუღა უხურგანს, ბჟაეიოლშე უხურგანს გაიანა, ობჟათეშე — ბრაზილია დო ბჟადალშე - კოლუმბია.

გეოგრაფია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ანხელიშ წყარგელაფუ, მოსოფელიშ არძაშე მაღალი წყარგელაფუ, ვენესუელა

ვენესუელას კლიმატი ზარხულს ეკვატორული ჰავაშ მასეფით დო ზოთონჯის პასატური სქირე ბორიეფით იხასიათებუ. წანმოწანაშ მალობას ტემპერატურა მერკეთ ითირუ. ქიანაშ წყარპიჯი აბანეფი იშხვავებუ ჩხე დო მაღალი ლენჭამი ჰაერით, ემაღალაფირ აბანეფს ტემპერატურა უმოსი დაბალიე, დო უჯგუში ხემანწყუ პიჯალეფიე ადამიერიშ დახორინალო.

თეშ გეშა რე ქიანაშ არძა უდიდაში ნოღა, ზუღაშ დონეშე 600 მეტრაშე 1850 მეტრაშახ იდვალუაფუ. 1800 მეტრაშ ეშე კლიმატი უმოს მორგილე რე. 3000 მეტრაშ ეშე თიჯგუა ჩხურუე, ნამდა დიხაშხანდუა პრაქტიკულო ვეშილებე, დო თეჯგუა აბანეფს, ოფუტეშ მეურნობაშ თარ გვარობაშ ოხანდე - შხურეფიშ ჭყიშუა რე. ქიანაშ ტერიტორიაშ სუმი ნაანთხალიშ მეტი იხასიათებუ ჭვემეფიშ სეზონით, ნამუთ იჭყაფუ მესის დო იგინძორებუ გერგობათუთაშახ. სქირე სეზონი იგინძარებუ ქირსეთუთაშე პირელშახ.

ისტორია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

მახორობა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ვენესუელაშ მახორობა — 27 635 743 ადამიერი (2011)

წანმოწანური ძინა — 1,5 %;

დაბადება — 20, 1000=შო (ფერტილურობა — 2,5 დაბადებული ართ ოსურშე, ჩქიჩქუეფიშ ღურა — 21 , 1000=შე);

ღურა — 5 , 1000-შე;

მახორობაშ თელარაშ ოშქაშე მუდანობა — 70,84 წანა ქომოლკათაშო, 77,17 წანა ოსურკათაშო;

იმუნოდეფიციტური ვირუსით დალახება (აივ) — 0,7 % (2001 წანაშ ფასებათ).

ეთნორასობური აკოდგინალუა: მეტისეფი — 67 %, ევროპალეფი (ესპანარეფი, იტალიარეფი, პორტუგალიარეფი, გერმანალეფი, ფრანგეფი) — 21 %, აფრიკალეფი — 10 %, ინდიარეფი — 2 %.

ჭარუა-კითხირიშ რჩქინა — 95 % (2005—2008 წანეფი).

ნოღაშ მახორობა — 93 % (в 2008).

პოლიტიკა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

უგო ჩავესი, ვენესუელაშ პრეზიდენტი 1999 წანაშე თიშ ღურაშა, 2013 წანაშახ.

ვენესუელაშ პრეზიდენტი ეშმიგორუაფუ არძაკათური ხონარიშ მეჩამათ ხონარეფიშ უბრალო უმენტაშობათი დო რე სახენწჷფოშ დო თარობაშ მადუდე რე. პრეზიდენტიშ ეშმეგორუ 6 წანათ. ართ კოჩის ბრელშა შეულებუ პრეზიდენტობა. პრეზიდენტი დჷთმარინუანს ვიცე-პრეზიდენტის, გინმოჭყვიდუნს თარობაშ აკოდგინალუას დო სტრუქტურას, დო დჷთმარინუანს თეშ მაკათურეფს პარლამენტიშ თანხმუათ.

პრეზიდენტის უღუ ოკანონდუმადვალე ინიციატივეფიშ ნება დო შეულებუ წუმარინუას მიმალი კანონდვალაშ თირუაშ საქვარი, მარა თიშ ზიტყვასქვილქ შილებე ვარაფილქ იჸუას პარლამენტიშ უბრალო უმენტაშობაშე.

ვენესუელაშ ართპალატამი პარლამენტი — ერუანული ანსამბლეა (Asamblea Nacional) — ეკმოდირთუ 165 მაკათურშე. 162 მაკათური ეშმიგორუაფუ პროპორციულ-ერკებულურ სისტემათ მიარემანდატურ აბანეფს, თენეფს შქას 97 პროპორციულო, დო 65 — პარტიულ ენარკებუთი. დოსქილადირი 3 აბანი რეზერვირებულიე ვენესუელაშ ჯინჯიერ კათაშ წუმამარინაფალეფშო. მაკათურეფიშ მაღალიშ ვადა — 5 წანა. მაკათურეფს შეულებუნა მაქსიმუმ სუმშა ქიყარან კენჭი.

უმაღალაში ოსამართლე ორგანო — იუსტიციაშ უმაღალაში ტრიბუნალი (Tribunal Supremo de Justicia). თეშ მაგისტრატეფს პარლამენტი 12-წანიანი მაღალობათ ეშმაგორუნს.

საქორთუოს დო ვენესუელაშ შქას დიპლომატიურ ურთიართობეფქ 2008 წანას მეჭყორდჷ, საქორთუოშ ოკუპირებული ტერიტორიეფიშ: აფხაზეთიშ დო ცხინვალიშ რეგიონიშ (თაშ ჯოხოდვალირი ობჟათე ოსეთი) სახენწჷფოთ აღიარაფაშ გეშა.

ადმინისტრაციული გორთუალა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

თარი სტატია : ვენესუელაშ ადმინისტრაციული გორთუალა.

ვენესუელა ადმინისტრაციულო ირთუ:

23 შტატო (estados): ამასონასი, ანსოატეგი, აპურე, არაგუა, ბარინასი, ბოლივარი, გუარიკო, დელტა-ამაკურო, სულია, კარაბობო, კოხედესი, ლარა, მერიდა, მირანდა, მონგასი, ნუევა-ესპარტა, პორტუგესა, სუკრე, ტაჩირა, ტრუხილიო, ფალკონი, იარაკუი;

**ვენესუელაშ შტატეფი, ფედერალური აბანეფი დო ფედერალური ომართუეფი**
ნომერი რუკას	ჯოხოდვალა	გერბი	ადმინისტრაციული ცენტრი	ფართობი, კმ²	მახორობა (2007), ად.	მახორობაშ მეჭედალა, ად./კმ²	რუქას / რეგიონი
1	ამასონასი Amazonas		პუერტო-აიაკუჩო Puerto Ayacucho	180 145 19,65%	142 200 0,52%	0,79	გაიანური
2	ანსოატეგი Anzoátegui		ბარსელონა Barcelona	43 300 4,72%	1 477 900 5,38%	34,13	ოორუე-ბჟაეიოლი
3	აპურე Apure		სან-ფერნანდო-დე-აპურე San Fernando de Apure	76 500 8,35%	473 900 1,72%	6,19	ლიანოსური, პაესიშ მუნიციპალიტეტი (Páez) ანდეფიშ რეგიონს
4	არაგუა Aragua		მარაკაი Maracay	7 014 0,77%	1 665 200 6,06%	237,41	ცენტრალური
5	ბარინასი Barinas		ბარინასი Barinas	35 200 3,85%	756 600 2,75%	21,49	ანდეფიშ რეგიონი
6	ბოლივარი Bolívar		სიუდად-ბოლივარი Ciudad Bolívar	238 000 25,96%	1 534 800 5,58%	6,45	გაიანური
7	კარაბობო Carabobo		ვალენსია Valencia	4650 0,51%	2 227 000 8,10%	478,92	ცენტრალური
8	კოხედესი Cojedes		სან-კარლოსი San Carlos	14 800 1,61%	300 300 1,09%	20,29	ცენტრალური
9	დელტა-ამაკურო Delta Amacuro		ტუკუპიტა Tucupita	40 200 4,39%	152 700 0,56%	3,80	გაიანური
10	ფალკონი Falcón		კორო Coro	24 800 2,71%	901 500 3,28%	36,35	ცენტრალურ-ბჟადალური
11	გუარიკო Guárico		სან-ხუან-დე-ლოს-მოროსი San Juan De Los Morros	64 986 7,09%	745 100 2,71%	11,47	ლიანოსური
12	ლარა Lara	ფაილი:Ve)lara.png	ვარკისიმეტო Barquisimeto	19 800 2,16%	1 795 100 6,53%	90,66	ცენტრალურ=ბჟადალური
13	მერიდა Mérida		მერიდა Mérida	11 300 1,23%	843 800 3,07%	74,67	ანდეფიშ რეგიონი
14	მირანდა Miranda		ლოს-ტაკესი Los Teques	7 950 0,87%	2 857 900 10,40%	359,48	ნანანოღური
15	მონგასი Monagas		მატურინი Maturín	28 900 3,15%	855 300 3,11%	29,60	ოორუე=ბჟაეიოლური
16	ნუევა-ესპარტა Nueva Esparta		ლა-ასუნსიონი La Asunción	1150 0,13%	436 900 1,59%	379,91	კოკიშური
17	პორტუგესა Portuguesa		გუანარე Guanare	15 200 1,66%	873 400 3,18%	57,46	ცენტრალურ-ბჟადალური
18	სუკრე Sucre		კუმანა Cumaná	11 800 1,29%	916 600 3,34%	77,68	ოორუე-ბჟაეიოლური
19	ტაჩირა Táchira		სან-კრისტობალი San Cristóbal	11 100 1,21%	1 177 300 4,28%	106,06	ანდეფიშ რეგიონი
20	ტრუხილიო Trujillo		ტრუხილიო Trujillo	7400 0,81 %	711 400 2,59 %	96,14	ანდეფიშ რეგიონი
21	იარაკუი Yaracuy		სან-ფელიპე San Felipe	7100 0,77 %	597 700 2,17 %	84,18	ცენტრალურ-ბჟადალური
22	ვარგასი Vargas		ლა-გუაირა La Güaira	1496 0,16%	332 900 1,21%	222,53	ნანანოღაშური
23	სულია Zulia		მარაკაიბო Maracaibo	63 100 6,88%	3 620 200 13,17%	57,37	სულიანური
	ფედერალური ომართუე ( 2011 წანაშ 3 მარაშინაშე - მირანდა. ვენესუელაქ ახალი ტერიტორიული სუბიექტიშ დორსხუაფა გინოჭყვიდუ]</ref>, შილებე თენეფ ხოლო ტერიტორიეფო დორთეს) Dependencias Federales		არქიპელაგი ლოს-როკესი archipiélago de Los Roques (ფაქტიურო იმართუაფუ კარაკასიშე)	342 0,04%	2245 0,01%	6,56	კოკიშური რეგიონი
	ფედერალური (ნანანოღური) აბანი Distrito Capital		კარაკასი Caracas	433 0,05%	2 085 500 7,59%	4816,40	ნანანოღაშური
	არძო ართო:			916 666 100%	27 483 445 100%	29,98

1 ფედერალური აბანი — ნანანოღა კარაკასიშ რაიონი;
ფედერალური ომართუე (2011 წანაშ 3 მარაშინაშე — მირანდა. შილებე თენეფ ხოლო ტერიტორიეფო გორთეს) — კოკეფი კარიბიშ ზუღას.

ვენესუელაშ შტატეფი აკობუნელი რე 9 რეგიონო, ნამუთ პრეზიდენტიშ ზოჯუათ რე გინოჭყვიდილი.

ეკონომიკა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ვენესუელაშ ეკონომიკა მერსხილიე ნავთობიშ ეშაღალას, ნამუთ საექსპორტო მუშნაველიშ 80 %-ის ირძენს, სახენწჷფო ბიუჯეტიშ 50 %-შე მეტი მუშნაველიშ ნორთი დო დოხოლაფირო 30 % ედპ.