მარკ ოლიფანტი
| მარკ ოლიფანტი | |
| ინგლ. Mark Oliphant | |
 მარკ ოლიფანტი 1939 წანას | |
| დაბადებაშ თარიღი: | |
|---|---|
| დაბადებაშ აბანი: | |
| ღურაშ თარიღი: |
კვირკვე 14, 2000 (98 წანერი) |
| ღურაშ აბანი: |
კანბერა, ავსტრალიაშ ნანანოღაშ ტერიტორია, ავსტრალია |
| მენოღალობა: | |
| ომენცარე სფერო: | |
| სამუშაშ აბანი : |
კავენდიშიშ ლაბორატორია |
| ალმა-მატერი: | |
| ომენცარე ხემანჯღვერი: | |
| ჯოხოშინელი მოგურაფეეფი: | |
| ჯილდოეფი დო პრემიეფი: |
ომაფე ჯარალუაშ მაკათური (1937) |
მარკუს ლოურენს ელვინ ოლიფანტი (ინგლ. Sir Marcus Laurence Elwin Oliphant; დ. 8 გჷმათუთა, 1901, ადელაიდა, ობჟათე ავსტრალია, ავსტრალია — ღ. 14 კვირკვე, 2000, კანბერა, ავსტრალიაშ ნანანოღაშ ტერიტორია, ავსტრალია) — ავსტრალიარი ფიზიკოსი, ნამუქჷთ მიშეღჷ დიდი მენცარული კონტრიბუცია ბირთვული სინთეზიშ ექსპერიმენტული დემონსტრირაფაშა დო ბირთვული ანჯარიშ გოვითარაფაშა.
მარკ ოლიფანტიქ დებადჷ ადელაიდას, ობჟათე ავსტრალიას. გურაფულენდჷ ადელაიდაშ უნივერსიტეტის, ნამუთ გათუ 1922 წანას. უკულ გურაფა გაგინძორჷ კემბრიჯიშ უნივერსიტეტიშ კავენდიშიშ ლაბორატორიას, ერნესტ რეზერფორდიშ ხემანჯღვერობათ. კავენდიშის მუშობაშ ბორჯის, ოლიფანტი ატარენდჷ ექსპერიმენტეფს წილაკეფიშ აქსელერატორიშ გიმორინაფათ. ექსპერიმენტი ორხველუდჷ მონკა წყარბადიშ ბირთვეფიშ (დეიტერიუმი) ბომბირაფას შხვადოშხვა ღანკეფიშა. ოლიფანტიქ მუში კოლეგეფიწკჷმა ართო მიოგორუ ჰელიუმი-3-ს დო ტრიტიუმს. თენეფიშ ურთიართქიმინჯალაშ პროცესიშ რკვიებაშ ბორჯის, ოლიფანტიქ ძირუ ნამდა წილაკეფს უღუდჷ უმოს დიდი ენერგია, ვიდრე პროცესიშ დოჭყაფაშახ. ოლიფანტიშ აზრით ენერგია ბირთვიშ დინახალეშე გიშმეშჷ დო თენა რდჷ შედეგი ბირთვული სინთეზიშ.
1937 წანას ოლიფანტიქ კავენდიშიშ ლაბორატორია ქიდიტუ დო ომუშებუშა გინილჷ ბირმინგემიშ უნივერსიტეტიშა. ჸათაქ თინა ოცადუდჷ 150 სმ.-იანი ციკლოტრონიშ ეგაფას, მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ დოჭყაფაშ გეშა, საქვარქ ბოლოშა ვემიაჸონინჷ. 1940-იან წანეფს ოლიფანტი რადარეფიშ გოვითარაფაშ პროექტის ხემანჯღვერენდჷ. ჸათე პროექტის ოკათუდეს მენცარეფი: ჯონ რენდალი დო ჰარი ბუთი. მენცარეფქ ართო ეიოგეს ახალი დიზაინიშ მაგნეტრონი. თაშნეშე, ოლიფანტი რდჷ MAUD-იშ კომიტეტიშ დო მანჰეტენიშ პროექტიშ მაკათური. ოლიფანტი მუშენდჷ ბერკლიშ რადიაციულ ლაბორატორიას, ერნესტ ლოურენსიწკჷმა ართო. ჸათაქ ოლიფანტიქ მიშეღჷ დიდი თია ელექტრომაგნიტური იზოტოპიშ გორთუალაშ მეთოდიშ გოვითარაფაშა, ნამუსჷთ უღუდჷ დიდი შანულობა ბირთვული ანჯარიშო.
მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ თებაშ უკულ, ოლიფანტიქ ავსტრალიაშა დირთჷ დო მუშობა ქიდიჭყჷ ავსტრალიაშ ერუანულ უნივერსიტეტის, ფიზიკური მენცარობეფიშ დო ინჟინერიაშ სკოლაშ დირექტორო. ჸათაქ თინა ხემანჯღვერენჷ მოსოფელიშ უდიდაშ უნიპოლარული გენერატორიშ დიზაინიშ დო კონსტრუქციაშ პროექტის. 1971-1976 წანეფს ოლიფანტი მუშენდჷ ობჟათე ავსტრალიაშ გუბერნატორო. თაშნეშე, ოლიფანტი რდჷ ავსტრალიაშ დემოკრატიული პარტიაშ ართ-ართი დუმარსხუაფალი. 1987 წანას ოლიფანტის ოსურქ დუღურუ. უკულიან წანეფს რდჷ ევთანაზიაშ პროპონენტი.
მარკ ოლიფანტი რდჷ შხვადოშხვა პრესტიჟული ჯილდოეფიშ დო პრემიეფიშ ლაურეატი. ღურუ 2000 წანაშ 14 კვირკვეს, 98 წანერქ.
ჯილდოეფი დო პრემიეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- 1937: ლონდონიშ ომაფე ჯარალუაშ მაკათური
- 1943: ჰიუზიშ მენდალი
- 1946: სილვანიუს ტომსონიშ მენდალი
- 1948: ფარადეიშ მენდალი
- 1954: ავსტრალიაშ მენცარობეფიშ აკადემიაშ მაკათური
- 1954: ავსტრალიაშ მენცარობეფიშ აკადემიაშ პრეზიდენტი
- 1955: ბეიკერიშ ლექცია
- 1955: რეზერფორდიშ მემორიალური ლექცია
- 1956: გალათეაშ მენდალი
- 1959: ბრიტანეთიშ იმპერიაშ ორდენიშ რაინდი-კომანდორი
- 1961: მეთიუ ფლინდერსიშ მენდალი დო ლექცია
- 1976: ტექნოლოგიური მენცარობეფიშ დო ინჟინერიაშ ავსტრალიური აკადემიაშ საპატიო მაკათური
- 1977: ავსტრალიაშ ორდენიშ კომპანიონი
რესურსეფი ინტერნეტის[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- Larson Collection interview with Mark Oliphant. IEEE. კითხირიშ თარიღი: 5 October 2014. Video interview.
- Oral History Transcript – Sir Mark Oliphant. American Institute of Physics (3 November 1971). კითხირიშ თარიღი: 5 October 2014.
- Group photograph of British Mission at Berkeley, 1944. Lawrence Berkeley Laboratory. კითხირიშ თარიღი: 12 March 2015.