ტოფური თაშნეშე სუმჸუჯა, სუმჸუჯაშ ტყა (Trifolium) — ართწანიან დო ანდაწანიან ჩანარეფიშ გვარი პოპოქიშობურეფიშ ფანიაშე. არძა გვარობა ოდიარე რე. თინეფიშ ფურცელი სუმ ფურცელამა რე (თაურეშე მოურს ჩანარიშ ჯოხო). პეულეფი ჭითა, ჸვინთელი, ჩე ვარ-და ვარდიშფერი რე, აკოკორობილ დუდელეშობურ, ოშა-გოშათ ტიანიშობურ პეულეფო. გჷმნაღელი მორჩილი პოპოქი რე, 1-2, ოშა-გოშათ 3-6 თასით. ჯინჯეფი თარლირეამი რე. თინეფს კაბეტი მუდანობათ ივითარებუ აზოტიშ მიშმაჸონაფალი ბაქტერიეფიშ ხოშქოშეფი, ნამუეფჷთ ადინდარენა დიხას აზოტამი აკნადგუმეფით.
300-შახ გვარობა უმენტაშო ჩანს ევროპაშ, აზიაშ, აფრიკაშ დო ოორუე ამერიკაშ ზჷმიერ დო სუბტროპიკულ რეგიონეფს. საქორთუოს ჩანს 40-შახ გვარობა. ტიფურიშ ანდა გვარობა ორინჯიშ საუჯგუშო ოჩამური რე დო ქიახანი რე კულტურეფშა რე მიშაღალირი. თეჸურეაე ეიიშანალი რე ჭითა ანუ დოლოშ სუმჸუჯა (Trifolium pratense), ნამუშ ჟირი ფორმა რე — საგვიანე ანუ ოორუ3შ ართოცალუ დო საადრიო ანუ ობჟათეშ ჟიროცალუ; ვარდიშფერი ანუ შვედური აუმჸუჯა (Trifolium hybridum) — ოჩამურო გჷმირინუანა შხვა ყუბერამეფკჷმა ართო; ჩე ტოფური (Trifolium repens) — თასჷნა შხვა ტოფურწკჷმა ვარ-და ყუბერამეფწკჷმა ართო. გჷნოდიარაშ უკული ბიწორას ეთმურს.
