შონე

შონეშ ორენი საქორთუოს

შონე (შონ. შუ̂ან, ლემშუ̂ანიერა) — საქორთუოშ ისტორიულ-გეოგრაფიული აკანი. თინა იკენს კავკაციონიშ ქჷნდჷრიშ ობჟათე კართეფს დო წყარმალუეფიშ ინგირიშ დო ცხენიშწყარიშ ჟილენწელს. ისტორიულ შინეშა მიშმეშ თაშნეშე თ. გ. აფხაზეთიშ შონე (წყარმალუ კოდორიშ ჟლენი ნორთი), სამარგალოშ, ჟილენი რაჭაშ დო ლეჩხუმიშ მოხურგე რეგიონეფი.

გეოგრაფია

წყარმალუ ინგირი

წყარმალუ რიონი

წყარმალუ წყნეთისწყალი

წყარმალუ რიონი

ქართი

შონეშ დორთუალა

= ჟიმოლენი შონე = თუდოლენი შონე

= შონეფით დოხორელი კოდორიშ ლეხერი

3 000–5 000 მეტრაშ სიმაღალაშ კავკაციონიშ გვალეფით აკოხურგელი შონე კავკაციას არძაშე მაღალო დოხორელ რეგიონო იკოროცხუ. კავკაციაშ 10 უმაღალაში კონკა შონეს იდვალუაფუ. თინეფს შქას რე საქორთუოშ უმაღალაში კონკა შხარა (5 201 მ), თეთნულდი (4 974 მ), შოთა რუსთაველი (4 960 მ), უშბა (4 710 მ), აილამა (4 525 მ), ლალვერი, ლაცგა დო შხვა.

ორდოშიან ოშწანურეფს შონე კოლხეთიშ ომაფეშ აკმადგინალი ნორთი რდჷ, უკული - ეგრისიშ ომაფეშ. XI-XV ოშწანურეფს ართიან საქორთუოშ საერისთავო რდჷ. მუჟამსჷთ საქორთუოქ აკოცუ ომაგე-სამთავროეფონ, შონექ ხოლო მუსხირენ ნორთო გირთჷ: დუდიშულ, სადადეშქელიანო დო სადადიანო შონეთ.

ასე შონე ჟირ ნორთო ირთუ, ჟიმოლენი დო თუდოლენი შონეთ. თინეფს გჷთმორთჷნს მაღალი შონეშ ქჷნდჷრი ლატფარიშ ზეკარით.

• ჟიმოლენი შონე — წყარმალუ ინგირიშ ლეხერიშ ოდუდეშე სამარგალოშ ხურგაშა
• თუდოლენი შონე — ცხენიშწყარიშ ლეხერიშ ოდუდეშე მურიშ ხინჯიშა (ნ. ცაგერიშ გოხოლუას).

თეხანიშ ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული დორთუალათ ჟიმოლენი შონე მიშმურს სამარგალო-ჟიმოლენი შონეშ აკანიშ მესტიაშ რაიონშა, თუდოლენი შონე — რაჭა-ლეჩხუმიშ დო თუდოლენი შონეშ აკანიშ ლენტეხიშ რაიონშა. შონეშ მახორობაშ აბსოლუტური უმენტაშობა ქორთუ რე, კერზოთ თინეფიშ ეთნოგრაფიული ბუნა — შონეფი.

ისტორია

მესტია 1890 წანა

ოროდიან ოშწანურეფს შონე კოლხეთიშ ომაფეშ აკმადგინალი ნორთი რდჷ, უკული — ეგრისიშ ომაფეშ. XI—XV ოშწანურეფს შონე საქორთუოშ ფეოდალური სახენწჷფოშ ართ-ართი საერისთავო რდჷ. ართიან საქორთუოშ ომაფე-სამთავროეფო აკოცჷმაშ (XV ოშწანურა)უკული მუსხირენ ნორთო გირთჷ:

• შონეშ სამთავრო (ჟ. შონეშ ბჟადალი ნორთი, ინგირიშ ლეხერი, ბალიშ ქჷნდჷრიშ თუდონი აკანი — კინე სადადეშქელიანო შონე)
• ბალჟიმოლენი შონე (ჟ. შონეშ ბჟაეიოლი ნორთი — კინე გვიან პერიოდიშ „დუდიშული შონე“)
• გიმენი შონე (ცხენიშწყარიშ ლეხერიშ ოდუდეშე მურიშ ხინჯიშა (ნ. ცაგერიშ გოხოლუას)

კულტურა დო არქიტექტურა

შონე

შონური ქუდი

ქომოლკოჩიშ შონური ქუდი ნაბდიშე იკეთებუაფჷ. თინა ართნერო თხილანს ქოთ სინჩხეს დო ქოთ ჩხურუს. შონური ქუდი, მუჭოთ წესი, ტუტაშფერი რე. ჩა ქუდის ხვალე მემორგუალეფი გეთმირთვანა. ქუდი სადა რე დო თის აბრეშუმიშ სირმათ დო ბამბეშ ზონარით ჯვარი რე გჷმოხანტილი.

ჩანგი

ჩანგი შონური მიოგამალი ინსტრუმენტი რე. თინა ძალამ ქოგჷშქაწყარმალონას გოფაჩილ მიოგამალ ინსტრუმენტის, გიშაკერძაფილო - შუმერულ არფას. ჩანგის ძუაშ 5 ვარდა 6 სიმი უღუ. თე მიოგამალი ინსტრუმენტით შონური ბირეფიშ აკომპანიმენტი მითმიგამუაფუ.

ადიშიშ ოთხდუდი

ადიშიშ ოთხდუდი, XI ოშწანურაშ ბოლოს კლარჯეთიშე ღალირი ჯვეში ქორთული ნინაშ დო ჭარუაშ უშანულამაში ძეგლი. თინა გინოჭარილი რე 897 წანას დო უჯვეშაში ქორთული თარიღიანი სახარება რე. ასომთავრული ტექსტი ორქოშფერი მელნით რე ჭარილი. ადიშიშ ოთხდუდი ასე მესტიას, შონეშ ისტორიულ-ეთნოგრაფიულ მუზეუმს რე თხილერი.

შონური ჸორში

შონური ყორში 20-25 მეტრაშ სიმაღალეშ ჟირფერდაორთვალამი დგჷმილი რე. ყორშეფს წყარმალუშ ქუალეფით დო დიდი ქუალეფით აკმაგანდეს დო გალეშე გიშაკერძაფილი სიმანგარეშ ბათქაშით ლასირანდეს. შონური ყორშეფი უმენტაშო ხუთსართულიანი რე თუდოლენი სართულიშ კიდალეფი 1.50 მეტრა სისაქში რე, ჟიდონი სართულეფიშ 70-80 სანტიმეტრი. დგმილშა მინულა მაჟირა სართულშე შილებე ჯაშ მიოპონალი კიბეთ. ყორშიშ ბოლო სართულს ოლიმე ბაქანი დო ოთოფეეფი რე.

ლიფანალი

ლიფანალი ღურელეფიშ შურეგიშ გაშინალი დღახუ რე, ნამუთ მუსხირენ დღას იგჷნძორებუ. ლიფანალიშ შილას ხაზეიკა ნაკურთხი წყარით დო ტუტაშ ელასუათ „საღაფლას“ ზადუნს დო ღურელეფიშ შურეფიშ გურიშ მაგებელო შხვადოშხვა საგანეფს კითით ლექინ ფიგურეფს გჷმოხანტუნს.

მეჯინობა

შონეფი დო ბჟეიოლი საქორთუოშ გვალაშ მახორუეფი უჯვეშაში ბორჯიშე ომაჯინეთ გილეშეს გვალაშა. თირს დო ჸინს გილაულარო თინეფი სპეციალურ აკოანჯარაფას თხილამურს დო წრიაპის გჷმირინუანდეს. თხილამურეფი თხირიშ ნოველეფიშე იკეთებუაფუდჷ, წრიაპეფი ლითონიშე.

ლემი

ფაილი:ლემის დროშა.jpg

ლემი დუდიშული შონეშ შილას ჯოხოდჷ (შონურო ზიტყვა რე დო მარგალურო „ნჯილოს“ შანენს), ლემი შონეშ უგეურჯგინებუობაშ გჷმოხანტუალა რე. შილა მეშილე-მენჯილეშ დორხველობას რდჷ დო არძა ლჷმას წჷმი უნჯღვერდჷ მალიმორეფს.

ლიტერატურა

• გ. გასვიანი, ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 9, ხს. 309, ქართი, 1985 წანა.
• „საქართველოს ატლასი მოზარდთათვის“, - „სვანეთი“ გვ.42.გამომცემლობა „დიოგენე“ თბილისი 2005წ'“

რესურსეფი ინტერნეტის

ვიკიოწკარუეს^? რე ხასჷლა თემაშენ:

შონე

• ტრეკინგი შონეს
• ინფორმაცია შონეშ გეშა (რუს.)
• შონეშ რუკა, 1864 წ საქორთუოშ ერუანული არქივი
• შონეშ ადმინისტრაციულ-გეოგრაფიული რუკა, 1925 წ საქორთუოშ ერუანული არქივი